నారాయణం నమస్కృత్య నరం చైవ నరోత్తమమ్
 దేవీం సరస్వతీం చైవ తతో జయముదీరయేత్
 లోమహర్షణపుత్ర ఉగ్రశ్రవాః సూతః పౌరాణికో నైమిషారణ్యే శౌనకస్య కులపతేర్ద్వాదశవార్షికే సత్రే
 సమాసీనానభ్యగచ్ఛద్బ్రహ్మర్షీన్సంశితవ్రతాన్
 వినయావనతో భూత్వా కదాచిత్సూతనన్దనః
 తమాశ్రమమనుప్రాప్తం నైమిషారణ్యవాసినః
 చిత్రాః శ్రోతుం కథాస్తత్ర పరివవ్రుస్తపస్వినః
 అభివాద్య మునీంస్తాంస్తు సర్వానేవ కృతాఞ్జలిః
 అపృచ్ఛత్స తపోవృద్ధిం సద్భిశ్చైవాభినన్దితః
 అథ తేషూపవిష్టేషు సర్వేష్వేవ తపస్విషు
 నిర్దిష్టమాసనం భేజే వినయాల్లోమహర్షణిః
 సుఖాసీనం తతస్తం తు విశ్రాన్తముపలక్ష్య చ
 అథాపృచ్ఛదృషిస్తత్ర కశ్చిత్ప్రస్తావయన్కథాః
 కుత ఆగమ్యతే సౌతే క్వ చాయం విహృతస్త్వయా
 కాలః కమలపత్రాక్ష శంసైతత్పృచ్ఛతో మమ
  సూత ఉవాచ
 జనమేజయస్య రాజర్షేః సర్పసత్రే మహాత్మనః
 సమీపే పార్థివేన్ద్రస్య సమ్యక్పారిక్షితస్య చ
 కృష్ణద్వైపాయనప్రోక్తాః సుపుణ్యా వివిధాః కథాః
 కథితాశ్చాపి విధివద్యా వైశంపాయనేన వై
 శ్రుత్వాహం తా విచిత్రార్థా మహాభారతసంశ్రితాః
 బహూని సంపరిక్రమ్య తీర్థాన్యాయతనాని చ
 సమన్తపఞ్చకం నామ పుణ్యం ద్విజనిషేవితమ్
 గతవానస్మి తం దేశం యుద్ధం యత్రాభవత్పురా
 పాణ్డవానాం కురూణాం చ సర్వేషాం చ మహీక్షితామ్
 దిదృక్షురాగతస్తస్మాత్సమీపం భవతామిహ
 ఆయుష్మన్తః సర్వ ఏవ బ్రహ్మభూతా హి మే మతాః
 అస్మిన్యజ్ఞే మహాభాగాః సూర్యపావకవర్చసః
 కృతాభిషేకాః శుచయః కృతజప్యా హుతాగ్నయః
 భవన్త ఆసతే స్వస్థా బ్రవీమి కిమహం ద్విజాః
 పురాణసంశ్రితాః పుణ్యాః కథా వా ధర్మసంశ్రితాః
 ఇతివృత్తం నరేన్ద్రాణామృషీణాం చ మహాత్మనామ్
  ఋషయ ఊచుః
 ద్వైపాయనేన యత్ప్రోక్తం పురాణం పరమర్షిణా
 సురైర్బ్రహ్మర్షిభిశ్చైవ శ్రుత్వా యదభిపూజితమ్
 తస్యాఖ్యానవరిష్ఠస్య విచిత్రపదపర్వణః
 సూక్ష్మార్థన్యాయయుక్తస్య వేదార్థైర్భూషితస్య చ
 భారతస్యేతిహాసస్య పుణ్యాం గ్రన్థార్థసంయుతామ్
 సంస్కారోపగతాం బ్రాహ్మీం నానాశాస్త్రోపబృంహితామ్
 జనమేజయస్య యాం రాజ్ఞో వైశంపాయన ఉక్తవాన్
 యథావత్స ఋషిస్తుష్ట్యా సత్రే ద్వైపాయనాజ్ఞయా
 వేదైశ్చతుర్భిః సమితాం వ్యాసస్యాద్భుతకర్మణః
 సంహితాం శ్రోతుమిచ్ఛామో ధర్మ్యాం పాపభయాపహామ్
  సూత ఉవాచ
 ఆద్యం పురుషమీశానం పురుహూతం పురుష్టుతమ్
 ఋతమేకాక్షరం బ్రహ్మ వ్యక్తావ్యక్తం సనాతనమ్
 అసచ్చ సచ్చైవ చ యద్విశ్వం సదసతః పరమ్
 పరావరాణాం స్రష్టారం పురాణం పరమవ్యయమ్
 మఙ్గల్యం మఙ్గలం విష్ణుం వరేణ్యమనఘం శుచిమ్
 నమస్కృత్య హృషీకేశం చరాచరగురుం హరిమ్
 మహర్షేః పూజితస్యేహ సర్వలోకే మహాత్మనః
 ప్రవక్ష్యామి మతం కృత్స్నం వ్యాసస్యామితతేజసః
 ఆచఖ్యుః కవయః కేచిత్సంప్రత్యాచక్షతే పరే
 ఆఖ్యాస్యన్తి తథైవాన్యే ఇతిహాసమిమం భువి
 ఇదం తు త్రిషు లోకేషు మహజ్జ్ఞానం ప్రతిష్ఠితమ్
 విస్తరైశ్చ సమాసైశ్చ ధార్యతే యద్ద్విజాతిభిః
 అలంకృతం శుభైః శబ్దైః సమయైర్దివ్యమానుషైః
 ఛన్దోవృత్తైశ్చ వివిధైరన్వితం విదుషాం ప్రియమ్
 నిష్ప్రభేఽస్మిన్నిరాలోకే సర్వతస్తమసావృతే
 బృహదణ్డమభూదేకం ప్రజానాం బీజమక్షయమ్
 యుగస్యాదౌ నిమిత్తం తన్మహద్దివ్యం ప్రచక్షతే
 యస్మింస్తచ్ఛ్రూయతే సత్యం జ్యోతిర్బ్రహ్మ సనాతనమ్
 అద్భుతం చాప్యచిన్త్యం చ సర్వత్ర సమతాం గతమ్
 అవ్యక్తం కారణం సూక్ష్మం యత్తత్సదసదాత్మకమ్
 యస్మాత్పితామహో జజ్ఞే ప్రభురేకః ప్రజాపతిః
 బ్రహ్మా సురగురుః స్థాణుర్మనుః కః పరమేష్ఠ్యథ
 ప్రాచేతసస్తథా దక్షో దక్షపుత్రాశ్చ సప్త యే
 తతః ప్రజానాం పతయః ప్రాభవన్నేకవింశతిః
 పురుషశ్చాప్రమేయాత్మా యం సర్వమృషయో విదుః
 విశ్వేదేవాస్తథాదిత్యా వసవోఽథాశ్వినావపి
 యక్షాః సాధ్యాః పిశాచాశ్చ గుహ్యకాః పితరస్తథా
 తతః ప్రసూతా విద్వాంసః శిష్టా బ్రహ్మర్షయోఽమలాః
 రాజర్షయశ్చ బహవః సర్వైః సముదితా గుణైః
 ఆపో ద్యౌః పృథివీ వాయురన్తరిక్షం దిశస్తథా
 సంవత్సరర్తవో మాసాః పక్షాహోరాత్రయః క్రమాత్
 యచ్చాన్యదపి తత్సర్వం సంభూతం లోకసాక్షికమ్
 యదిదం దృశ్యతే కించిద్భూతం స్థావరజఙ్గమమ్
 పునః సంక్షిప్యతే సర్వం జగత్ప్రాప్తే యుగక్షయే
 యథర్తావృతులిఙ్గాని నానారూపాణి పర్యయే
 దృశ్యన్తే తాని తాన్యేవ తథా భావా యుగాదిషు
 ఏవమేతదనాద్యన్తం భూతసంహారకారకమ్
 అనాదినిధనం లోకే చక్రం సంపరివర్తతే
 త్రయస్త్రింశత్సహస్రాణి త్రయస్త్రింశచ్ఛతాని చ
 త్రయస్త్రింశచ్చ దేవానాం సృష్టిః సంక్షేపలక్షణా
 దివస్పుత్రో బృహద్భానుశ్చక్షురాత్మా విభావసుః
 సవితా చ ఋచీకోఽర్కో భానురాశావహో రవిః
 పుత్రా వివస్వతః సర్వే మహ్యస్తేషాం తథావరః
 దేవభ్రాట్తనయస్తస్య తస్మాత్సుభ్రాడితి స్మృతః
 సుభ్రాజస్తు త్రయః పుత్రాః ప్రజావన్తో బహుశ్రుతాః
 దశజ్యోతిః శతజ్యోతిః సహస్రజ్యోతిరాత్మవాన్
 దశ పుత్రసహస్రాణి దశజ్యోతేర్మహాత్మనః
 తతో దశగుణాశ్చాన్యే శతజ్యోతేరిహాత్మజాః
 భూయస్తతో దశగుణాః సహస్రజ్యోతిషః సుతాః
 తేభ్యోఽయం కురువంశశ్చ యదూనాం భరతస్య చ
 యయాతీక్ష్వాకువంశశ్చ రాజర్షీణాం చ సర్వశః
 సంభూతా బహవో వంశా భూతసర్గాః సవిస్తరాః
 భూతస్థానాని సర్వాణి రహస్యం త్రివిధం చ యత్
 వేదయోగం సవిజ్ఞానం ధర్మోఽర్థః కామ ఏవ చ
 ధర్మకామార్థశాస్త్రాణి శాస్త్రాణి వివిధాని చ
 లోకయాత్రావిధానం చ సంభూతం దృష్టవానృషిః
 ఇతిహాసాః సవైయాఖ్యా వివిధాః శ్రుతయోఽపి చ
 ఇహ సర్వమనుక్రాన్తముక్తం గ్రన్థస్య లక్షణమ్
 విస్తీర్యైతన్మహజ్జ్ఞానమృషిః సంక్షేపమబ్రవీత్
 ఇష్టం హి విదుషాం లోకే సమాసవ్యాసధారణమ్
 మన్వాది భారతం కేచిదాస్తీకాది తథాపరే
 తథోపరిచరాద్యన్యే విప్రాః సమ్యగధీయతే
 వివిధం సంహితాజ్ఞానం దీపయన్తి మనీషిణః
 వ్యాఖ్యాతుం కుశలాః కేచిద్గ్రన్థం ధారయితుం పరే
 తపసా బ్రహ్మచర్యేణ వ్యస్య వేదం సనాతనమ్
 ఇతిహాసమిమం చక్రే పుణ్యం సత్యవతీసుతః
 పరాశరాత్మజో విద్వాన్బ్రహ్మర్షిః సంశితవ్రతః
 మాతుర్నియోగాద్ధర్మాత్మా గాఙ్గేయస్య చ ధీమతః
 క్షేత్రే విచిత్రవీర్యస్య కృష్ణద్వైపాయనః పురా
 త్రీనగ్నీనివ కౌరవ్యాఞ్జనయామాస వీర్యవాన్
 ఉత్పాద్య ధృతరాష్ట్రం చ పాణ్డుం విదురమేవ చ
 జగామ తపసే ధీమాన్పునరేవాశ్రమం ప్రతి
 తేషు జాతేషు వృద్ధేషు గతేషు పరమాం గతిమ్
 అబ్రవీద్భారతం లోకే మానుషేఽస్మిన్మహానృషిః
 జనమేజయేన పృష్టః సన్బ్రాహ్మణైశ్చ సహస్రశః
 శశాస శిష్యమాసీనం వైశంపాయనమన్తికే
 స సదస్యైః సహాసీనః శ్రావయామాస భారతమ్
 కర్మాన్తరేషు యజ్ఞస్య చోద్యమానః పునః పునః
 విస్తరం కురువంశస్య గాన్ధార్యా ధర్మశీలతామ్
 క్షత్తుః ప్రజ్ఞాం ధృతిం కున్త్యాః సమ్యగ్ద్వైపాయనోఽబ్రవీత్
 వాసుదేవస్య మాహాత్మ్యం పాణ్డవానాం చ సత్యతామ్
 దుర్వృత్తం ధార్తరాష్ట్రాణాముక్తవాన్భగవానృషిః
 చతుర్వింశతిసాహస్రీం చక్రే భారతసంహితామ్
 ఉపాఖ్యానైర్వినా తావద్భారతం ప్రోచ్యతే బుధైః
 తతోఽధ్యర్ధశతం భూయః సంక్షేపం కృతవానృషిః
 అనుక్రమణిమధ్యాయం వృత్తాన్తానాం సపర్వణామ్
 ఇదం ద్వైపాయనః పూర్వం పుత్రమధ్యాపయచ్ఛుకమ్
 తతోఽన్యేభ్యోఽనురూపేభ్యః శిష్యేభ్యః ప్రదదౌ ప్రభుః
 నారదోఽశ్రావయద్దేవానసితో దేవలః పితౄన్
 గన్ధర్వయక్షరక్షాంసి శ్రావయామాస వై శుకః
 దుర్యోధనో మన్యుమయో మహాద్రుమః స్కన్ధః కర్ణః శకునిస్తస్య శాఖాః
 దుఃశాసనః పుష్పఫలే సమృద్ధే మూలం రాజా ధృతరాష్ట్రోఽమనీషీ
 యుధిష్ఠిరో ధర్మమయో మహాద్రుమః స్కన్ధోఽర్జునో భీమసేనోఽస్య శాఖాః
 మాద్రీసుతౌ పుష్పఫలే సమృద్ధే మూలం కృష్ణో బ్రహ్మ చ బ్రాహ్మణాశ్చ
 పాణ్డుర్జిత్వా బహూన్దేశాన్యుధా విక్రమణేన చ
 అరణ్యే మృగయాశీలో న్యవసత్సజనస్తదా
 మృగవ్యవాయనిధనే కృచ్ఛ్రాం ప్రాప స ఆపదమ్
 జన్మప్రభృతి పార్థానాం తత్రాచారవిధిక్రమః
 మాత్రోరభ్యుపపత్తిశ్చ ధర్మోపనిషదం ప్రతి
 ధర్మస్య వాయోః శక్రస్య దేవయోశ్చ తథాశ్వినోః
 తాపసైః సహ సంవృద్ధా మాతృభ్యాం పరిరక్షితాః
 మేధ్యారణ్యేషు పుణ్యేషు మహతామాశ్రమేషు చ
 ఋషిభిశ్చ తదానీతా ధార్తరాష్ట్రాన్ప్రతి స్వయమ్
 శిశవశ్చాభిరూపాశ్చ జటిలా బ్రహ్మచారిణః
 పుత్రాశ్చ భ్రాతరశ్చేమే శిష్యాశ్చ సుహృదశ్చ వః
 పాణ్డవా ఏత ఇత్యుక్త్వా మునయోఽన్తర్హితాస్తతః
 తాంస్తైర్నివేదితాన్దృష్ట్వా పాణ్డవాన్కౌరవాస్తదా
 శిష్టాశ్చ వర్ణాః పౌరా యే తే హర్షాచ్చుక్రుశుర్భృశమ్
 ఆహుః కేచిన్న తస్యైతే తస్యైత ఇతి చాపరే
 యదా చిరమృతః పాణ్డుః కథం తస్యేతి చాపరే
 స్వాగతం సర్వథా దిష్ట్యా పాణ్డోః పశ్యామ సంతతిమ్
 ఉచ్యతాం స్వాగతమితి వాచోఽశ్రూయన్త సర్వశః
 తస్మిన్నుపరతే శబ్దే దిశః సర్వా వినాదయన్
 అన్తర్హితానాం భూతానాం నిస్వనస్తుములోఽభవత్
 పుష్పవృష్టిః శుభా గన్ధాః శఙ్ఖదున్దుభినిస్వనాః
 ఆసన్ప్రవేశే పార్థానాం తదద్భుతమివాభవత్
 తత్ప్రీత్యా చైవ సర్వేషాం పౌరాణాం హర్షసంభవః
 శబ్ద ఆసీన్మహాంస్తత్ర దివస్పృక్కీర్తివర్ధనః
 తేఽప్యధీత్యాఖిలాన్వేదాఞ్శాస్త్రాణి వివిధాని చ
 న్యవసన్పాణ్డవాస్తత్ర పూజితా అకుతోభయాః
 యుధిష్ఠిరస్య శౌచేన ప్రీతాః ప్రకృతయోఽభవన్
 ధృత్యా చ భీమసేనస్య విక్రమేణార్జునస్య చ
 గురుశుశ్రూషయా కున్త్యా యమయోర్వినయేన చ
 తుతోష లోకః సకలస్తేషాం శౌర్యగుణేన చ
 సమవాయే తతో రాజ్ఞాం కన్యాం భర్తృస్వయంవరామ్
 ప్రాప్తవానర్జునః కృష్ణాం కృత్వా కర్మ సుదుష్కరమ్
 తతః ప్రభృతి లోకేఽస్మిన్పూజ్యః సర్వధనుష్మతామ్
 ఆదిత్య ఇవ దుష్ప్రేక్ష్యః సమరేష్వపి చాభవత్
 స సర్వాన్పార్థివాఞ్జిత్వా సర్వాంశ్చ మహతో గణాన్
 ఆజహారార్జునో రాజ్ఞే రాజసూయం మహాక్రతుమ్
 అన్నవాన్దక్షిణావాంశ్చ సర్వైః సముదితో గుణైః
 యుధిష్ఠిరేణ సంప్రాప్తో రాజసూయో మహాక్రతుః
 సునయాద్వాసుదేవస్య భీమార్జునబలేన చ
 ఘాతయిత్వా జరాసంధం చైద్యం చ బలగర్వితమ్
 దుర్యోధనముపాగచ్ఛన్నర్హణాని తతస్తతః
 మణికాఞ్చనరత్నాని గోహస్త్యశ్వధనాని చ
 సమృద్ధాం తాం తథా దృష్ట్వా పాణ్డవానాం తదా శ్రియమ్
 ఈర్ష్యాసముత్థః సుమహాంస్తస్య మన్యురజాయత
 విమానప్రతిమాం చాపి మయేన సుకృతాం సభామ్
 పాణ్డవానాముపహృతాం స దృష్ట్వా పర్యతప్యత
 యత్రావహసితశ్చాసీత్ప్రస్కన్దన్నివ సంభ్రమాత్
 ప్రత్యక్షం వాసుదేవస్య భీమేనానభిజాతవత్
 స భోగాన్వివిధాన్భుఞ్జన్రత్నాని వివిధాని చ
 కథితో ధృతరాష్ట్రస్య వివర్ణో హరిణః కృశః
 అన్వజానాత్తతో ద్యూతం ధృతరాష్ట్రః సుతప్రియః
 తచ్ఛ్రుత్వా వాసుదేవస్య కోపః సమభవన్మహాన్
 నాతిప్రీతమనాశ్చాసీద్వివాదాంశ్చాన్వమోదత
 ద్యూతాదీననయాన్ఘోరాన్ప్రవృద్ధాంశ్చాప్యుపైక్షత
 నిరస్య విదురం ద్రోణం భీష్మం శారద్వతం కృపమ్
 విగ్రహే తుములే తస్మిన్నహన్క్షత్రం పరస్పరమ్
 జయత్సు పాణ్డుపుత్రేషు శ్రుత్వా సుమహదప్రియమ్
 దుర్యోధనమతం జ్ఞాత్వా కర్ణస్య శకునేస్తథా
 ధృతరాష్ట్రశ్చిరం ధ్యాత్వా సంజయం వాక్యమబ్రవీత్
 శృణు సంజయ మే సర్వం న మేఽసూయితుమర్హసి
 శ్రుతవానసి మేధావీ బుద్ధిమాన్ప్రాజ్ఞసంమతః
 న విగ్రహే మమ మతిర్న చ ప్రీయే కురుక్షయే
 న మే విశేషః పుత్రేషు స్వేషు పాణ్డుసుతేషు చ
 వృద్ధం మామభ్యసూయన్తి పుత్రా మన్యుపరాయణాః
 అహం త్వచక్షుః కార్పణ్యాత్పుత్రప్రీత్యా సహామి తత్
 ముహ్యన్తం చానుముహ్యామి దుర్యోధనమచేతనమ్
 రాజసూయే శ్రియం దృష్ట్వా పాణ్డవస్య మహౌజసః
 తచ్చావహసనం ప్రాప్య సభారోహణదర్శనే
 అమర్షితః స్వయం జేతుమశక్తః పాణ్డవాన్రణే
 నిరుత్సాహశ్చ సంప్రాప్తుం శ్రియమక్షత్రియో యథా
 గాన్ధారరాజసహితశ్ఛద్మద్యూతమమన్త్రయత్
 తత్ర యద్యద్యథా జ్ఞాతం మయా సంజయ తచ్ఛృణు
 శ్రుత్వా హి మమ వాక్యాని బుద్ధ్యా యుక్తాని తత్త్వతః
 తతో జ్ఞాస్యసి మాం సౌతే ప్రజ్ఞాచక్షుషమిత్యుత
 యదాశ్రౌషం ధనురాయమ్య చిత్రం విద్ధం లక్ష్యం పాతితం వై పృథివ్యామ్
 కృష్ణాం హృతాం పశ్యతాం సర్వరాజ్ఞాం తదా నాశంసే విజయాయ సంజయ
 యదాశ్రౌషం ద్వారకాయాం సుభద్రాం ప్రసహ్యోఢాం మాధవీమర్జునేన
 ఇన్ద్రప్రస్థం వృష్ణివీరౌ చ యాతౌ తదా నాశంసే విజయాయ సంజయ
 యదాశ్రౌషం దేవరాజం ప్రవృష్టం శరైర్దివ్యైర్వారితం చార్జునేన
 అగ్నిం తథా తర్పితం ఖాణ్డవే చ తదా నాశంసే విజయాయ సంజయ
 యదాశ్రౌషం హృతరాజ్యం యుధిష్ఠిరం పరాజితం సౌబలేనాక్షవత్యామ్
 అన్వాగతం భ్రాతృభిరప్రమేయైస్తదా నాశంసే విజయాయ సంజయ
 యదాశ్రౌషం ద్రౌపదీమశ్రుకణ్ఠీం సభాం నీతాం దుఃఖితామేకవస్త్రామ్
 రజస్వలాం నాథవతీమనాథవత్తదా నాశంసే విజయాయ సంజయ
 యదాశ్రౌషం వివిధాస్తాత చేష్టా ధర్మాత్మనాం ప్రస్థితానాం వనాయ
 జ్యేష్ఠప్రీత్యా క్లిశ్యతాం పాణ్డవానాం తదా నాశంసే విజయాయ సంజయ
 యదాశ్రౌషం స్నాతకానాం సహస్రైరన్వాగతం ధర్మరాజం వనస్థమ్
 భిక్షాభుజాం బ్రాహ్మణానాం మహాత్మనాం తదా నాశంసే విజయాయ సంజయ
 యదాశ్రౌషమర్జునో దేవదేవం కిరాతరూపం త్ర్యమ్బకం తోష్య యుద్ధే
 అవాప తత్పాశుపతం మహాస్త్రం తదా నాశంసే విజయాయ సంజయ
 యదాశ్రౌషం త్రిదివస్థం ధనంజయం శక్రాత్సాక్షాద్దివ్యమస్త్రం యథావత్
 అధీయానం శంసితం సత్యసంధం తదా నాశంసే విజయాయ సంజయ
 యదాశ్రౌషం వైశ్రవణేన సార్ధం సమాగతం భీమమన్యాంశ్చ పార్థాన్
 తస్మిన్దేశే మానుషాణామగమ్యే తదా నాశంసే విజయాయ సంజయ
 యదాశ్రౌషం ఘోషయాత్రాగతానాం బన్ధం గన్ధర్వైర్మోక్షణం చార్జునేన
 స్వేషాం సుతానాం కర్ణబుద్ధౌ రతానాం తదా నాశంసే విజయాయ సంజయ
 యదాశ్రౌషం యక్షరూపేణ ధర్మం సమాగతం ధర్మరాజేన సూత
 ప్రశ్నానుక్తాన్విబ్రువన్తం చ సమ్యక్తదా నాశంసే విజయాయ సంజయ
 యదాశ్రౌషం మామకానాం వరిష్ఠాన్ధనంజయేనైకరథేన భగ్నాన్
 విరాటరాష్ట్రే వసతా మహాత్మనా తదా నాశంసే విజయాయ సంజయ
 యదాశ్రౌషం సత్కృతాం మత్స్యరాజ్ఞా సుతాం దత్తాముత్తరామర్జునాయ
 తాం చార్జునః ప్రత్యగృహ్ణాత్సుతార్థే తదా నాశంసే విజయాయ సంజయ
 యదాశ్రౌషం నిర్జితస్యాధనస్య ప్రవ్రాజితస్య స్వజనాత్ప్రచ్యుతస్య
 అక్షౌహిణీః సప్త యుధిష్ఠిరస్య తదా నాశంసే విజయాయ సంజయ
 యదాశ్రౌషం నరనారాయణౌ తౌ కృష్ణార్జునౌ వదతో నారదస్య
 అహం ద్రష్టా బ్రహ్మలోకే సదేతి తదా నాశంసే విజయాయ సంజయ
 యదాశ్రౌషం మాధవం వాసుదేవం సర్వాత్మనా పాణ్డవార్థే నివిష్టమ్
 యస్యేమాం గాం విక్రమమేకమాహుస్తదా నాశంసే విజయాయ సంజయ
 యదాశ్రౌషం కర్ణదుర్యోధనాభ్యాం బుద్ధిం కృతాం నిగ్రహే కేశవస్య
 తం చాత్మానం బహుధా దర్శయానం తదా నాశంసే విజయాయ సంజయ
 యదాశ్రౌషం వాసుదేవే ప్రయాతే రథస్యైకామగ్రతస్తిష్ఠమానామ్
 ఆర్తాం పృథాం సాన్త్వితాం కేశవేన తదా నాశంసే విజయాయ సంజయ
 యదాశ్రౌషం మన్త్రిణం వాసుదేవం తథా భీష్మం శాంతనవం చ తేషామ్
 భారద్వాజం చాశిషోఽనుబ్రువాణం తదా నాశంసే విజయాయ సంజయ
 యదాశ్రౌషం కర్ణ ఉవాచ భీష్మం నాహం యోత్స్యే యుధ్యమానే త్వయీతి
 హిత్వా సేనామపచక్రామ చైవ తదా నాశంసే విజయాయ సంజయ
 యదాశ్రౌషం వాసుదేవార్జునౌ తౌ తథా ధనుర్గాణ్డివమప్రమేయమ్
 త్రీణ్యుగ్రవీర్యాణి సమాగతాని తదా నాశంసే విజయాయ సంజయ
 యదాశ్రౌషం కశ్మలేనాభిపన్నే రథోపస్థే సీదమానేఽర్జునే వై
 కృష్ణం లోకాన్దర్శయానం శరీరే తదా నాశంసే విజయాయ సంజయ
 యదాశ్రౌషం భీష్మమమిత్రకర్శనం నిఘ్నన్తమాజావయుతం రథానామ్
 నైషాం కశ్చిద్వధ్యతే దృశ్యరూపస్తదా నాశంసే విజయాయ సంజయ
 యదాశ్రౌషం భీష్మమత్యన్తశూరం హతం పార్థేనాహవేష్వప్రధృష్యమ్
 శిఖణ్డినం పురతః స్థాపయిత్వా తదా నాశంసే విజయాయ సంజయ
 యదాశ్రౌషం శరతల్పే శయానం వృద్ధం వీరం సాదితం చిత్రపుఙ్ఖైః
 భీష్మం కృత్వా సోమకానల్పశేషాంస్తదా నాశంసే విజయాయ సంజయ
 యదాశ్రౌషం శాంతనవే శయానే పానీయార్థే చోదితేనార్జునేన
 భూమిం భిత్త్వా తర్పితం తత్ర భీష్మం తదా నాశంసే విజయాయ సంజయ
 యదాశ్రౌషం శుక్రసూర్యౌ చ యుక్తౌ కౌన్తేయానామనులోమౌ జయాయ
 నిత్యం చాస్మాఞ్శ్వాపదా వ్యాభషన్తస్తదా నాశంసే విజయాయ సంజయ
 యదా ద్రోణో వివిధానస్త్రమార్గాన్విదర్శయన్సమరే చిత్రయోధీ
 న పాణ్డవాఞ్శ్రేష్ఠతమాన్నిహన్తి తదా నాశంసే విజయాయ సంజయ
 యదాశ్రౌషం చాస్మదీయాన్మహారథాన్వ్యవస్థితానర్జునస్యాన్తకాయ
 సంశప్తకాన్నిహతానర్జునేన తదా నాశంసే విజయాయ సంజయ
 యదాశ్రౌషం వ్యూహమభేద్యమన్యైర్భారద్వాజేనాత్తశస్త్రేణ గుప్తమ్
 భిత్త్వా సౌభద్రం వీరమేకం ప్రవిష్టం తదా నాశంసే విజయాయ సంజయ
 యదాభిమన్యుం పరివార్య బాలం సర్వే హత్వా హృష్టరూపా బభూవుః
 మహారథాః పార్థమశక్నువన్తస్తదా నాశంసే విజయాయ సంజయ
 యదాశ్రౌషమభిమన్యుం నిహత్య హర్షాన్మూఢాన్క్రోశతో ధార్తరాష్ట్రాన్
 క్రోధం ముక్తం సైన్ధవే చార్జునేన తదా నాశంసే విజయాయ సంజయ
 యదాశ్రౌషం సైన్ధవార్థే ప్రతిజ్ఞాం ప్రతిజ్ఞాతాం తద్వధాయార్జునేన
 సత్యాం నిస్తీర్ణాం శత్రుమధ్యే చ తేన తదా నాశంసే విజయాయ సంజయ
 యదాశ్రౌషం శ్రాన్తహయే ధనంజయే ముక్త్వా హయాన్పాయయిత్వోపవృత్తాన్
 పునర్యుక్త్వా వాసుదేవం ప్రయాతం తదా నాశంసే విజయాయ సంజయ
 యదాశ్రౌషం వాహనేష్వాశ్వసత్సు రథోపస్థే తిష్ఠతా గాణ్డివేన
 సర్వాన్యోధాన్వారితానర్జునేన తదా నాశంసే విజయాయ సంజయ
 యదాశ్రౌషం నాగబలైర్దురుత్సహం ద్రోణానీకం యుయుధానం ప్రమథ్య
 యాతం వార్ష్ణేయం యత్ర తౌ కృష్ణపార్థౌ తదా నాశంసే విజయాయ సంజయ
 యదాశ్రౌషం కర్ణమాసాద్య ముక్తం వధాద్భీమం కుత్సయిత్వా వచోభిః
 ధనుష్కోట్యా తుద్య కర్ణేన వీరం తదా నాశంసే విజయాయ సంజయ
 యదా ద్రోణః కృతవర్మా కృపశ్చ కర్ణో ద్రౌణిర్మద్రరాజశ్చ శూరః
 అమర్షయన్సైన్ధవం వధ్యమానం తదా నాశంసే విజయాయ సంజయ
 యదాశ్రౌషం దేవరాజేన దత్తాం దివ్యాం శక్తిం వ్యంసితాం మాధవేన
 ఘటోత్కచే రాక్షసే ఘోరరూపే తదా నాశంసే విజయాయ సంజయ
 యదాశ్రౌషం కర్ణఘటోత్కచాభ్యాం యుద్ధే ముక్తాం సూతపుత్రేణ శక్తిమ్
 యయా వధ్యః సమరే సవ్యసాచీ తదా నాశంసే విజయాయ సంజయ
 యదాశ్రౌషం ద్రోణమాచార్యమేకం ధృష్టద్యుమ్నేనాభ్యతిక్రమ్య ధర్మమ్
 రథోపస్థే ప్రాయగతం విశస్తం తదా నాశంసే విజయాయ సంజయ
 యదాశ్రౌషం ద్రౌణినా ద్వైరథస్థం మాద్రీపుత్రం నకులం లోకమధ్యే
 సమం యుద్ధే పాణ్డవం యుధ్యమానం తదా నాశంసే విజయాయ సంజయ
 యదా ద్రోణే నిహతే ద్రోణపుత్రో నారాయణం దివ్యమస్త్రం వికుర్వన్
 నైషామన్తం గతవాన్పాణ్డవానాం తదా నాశంసే విజయాయ సంజయ
 యదాశ్రౌషం కర్ణమత్యన్తశూరం హతం పార్థేనాహవేష్వప్రధృష్యమ్
 తస్మిన్భ్రాతౄణాం విగ్రహే దేవగుహ్యే తదా నాశంసే విజయాయ సంజయ
 యదాశ్రౌషం ద్రోణపుత్రం కృపం చ దుఃశాసనం కృతవర్మాణముగ్రమ్
 యుధిష్ఠిరం శూన్యమధర్షయన్తం తదా నాశంసే విజయాయ సంజయ
 యదాశ్రౌషం నిహతం మద్రరాజం రణే శూరం ధర్మరాజేన సూత
 సదా సంగ్రామే స్పర్ధతే యః స కృష్ణం తదా నాశంసే విజయాయ సంజయ
 యదాశ్రౌషం కలహద్యూతమూలం మాయాబలం సౌబలం పాణ్డవేన
 హతం సంగ్రామే సహదేవేన పాపం తదా నాశంసే విజయాయ సంజయ
 యదాశ్రౌషం శ్రాన్తమేకం శయానం హ్రదం గత్వా స్తమ్భయిత్వా తదమ్భః
 దుర్యోధనం విరథం భగ్నదర్పం తదా నాశంసే విజయాయ సంజయ
 యదాశ్రౌషం పాణ్డవాంస్తిష్ఠమానాన్గఙ్గాహ్రదే వాసుదేవేన సార్ధమ్
 అమర్షణం ధర్షయతః సుతం మే తదా నాశంసే విజయాయ సంజయ
 యదాశ్రౌషం వివిధాంస్తాత మార్గాన్గదాయుద్ధే మణ్డలం సంచరన్తమ్
 మిథ్యా హతం వాసుదేవస్య బుద్ధ్యా తదా నాశంసే విజయాయ సంజయ
 యదాశ్రౌషం ద్రోణపుత్రాదిభిస్తైర్హతాన్పాఞ్చాలాన్ద్రౌపదేయాంశ్చ సుప్తాన్
 కృతం బీభత్సమయశస్యం చ కర్మ తదా నాశంసే విజయాయ సంజయ
 యదాశ్రౌషం భీమసేనానుయాతేన అశ్వత్థామ్నా పరమాస్త్రం ప్రయుక్తమ్
 క్రుద్ధేనైషీకమవధీద్యేన గర్భం తదా నాశంసే విజయాయ సంజయ
 యదాశ్రౌషం బ్రహ్మశిరోఽర్జునేన ముక్తం స్వస్తీత్యస్త్రమస్త్రేణ శాన్తమ్
 అశ్వత్థామ్నా మణిరత్నం చ దత్తం తదా నాశంసే విజయాయ సంజయ
 యదాశ్రౌషం ద్రోణపుత్రేణ గర్భే వైరాట్యా వై పాత్యమానే మహాస్త్రే
 ద్వైపాయనః కేశవో ద్రోణపుత్రం పరస్పరేణాభిశాపైః శశాప
 శోచ్యా గాన్ధారీ పుత్రపౌత్రైర్విహీనా తథా వధ్వః పితృభిర్భ్రాతృభిశ్చ
 కృతం కార్యం దుష్కరం పాణ్డవేయైః ప్రాప్తం రాజ్యమసపత్నం పునస్తైః
 కష్టం యుద్ధే దశ శేషాః శ్రుతా మే త్రయోఽస్మాకం పాణ్డవానాం చ సప్త
 ద్వ్యూనా వింశతిరాహతాక్షౌహిణీనాం తస్మిన్సంగ్రామే విగ్రహే క్షత్రియాణామ్
 తమసా త్వభ్యవస్తీర్ణో మోహ ఆవిశతీవ మామ్
 సంజ్ఞాం నోపలభే సూత మనో విహ్వలతీవ మే
 ఇత్యుక్త్వా ధృతరాష్ట్రోఽథ విలప్య బహుదుఃఖితః
 మూర్చ్ఛితః పునరాశ్వస్తః సంజయం వాక్యమబ్రవీత్
 సంజయైవంగతే ప్రాణాంస్త్యక్తుమిచ్ఛామి మాచిరమ్
 స్తోకం హ్యపి న పశ్యామి ఫలం జీవితధారణే
 తం తథావాదినం దీనం విలపన్తం మహీపతిమ్
 గావల్గణిరిదం ధీమాన్మహార్థం వాక్యమబ్రవీత్
 శ్రుతవానసి వై రాజ్ఞో మహోత్సాహాన్మహాబలాన్
 ద్వైపాయనస్య వదతో నారదస్య చ ధీమతః
 మహత్సు రాజవంశేషు గుణైః సముదితేషు చ
 జాతాన్దివ్యాస్త్రవిదుషః శక్రప్రతిమతేజసః
 ధర్మేణ పృథివీం జిత్వా యజ్ఞైరిష్ట్వాప్తదక్షిణైః
 అస్మిఀల్లోకే యశః ప్రాప్య తతః కాలవశం గతాః
 వైన్యం మహారథం వీరం సృఞ్జయం జయతాం వరమ్
 సుహోత్రం రన్తిదేవం చ కక్షీవన్తం తథౌశిజమ్
 బాహ్లీకం దమనం శైబ్యం శర్యాతిమజితం జితమ్
 విశ్వామిత్రమమిత్రఘ్నమమ్బరీషం మహాబలమ్
 మరుత్తం మనుమిక్ష్వాకుం గయం భరతమేవ చ
 రామం దాశరథిం చైవ శశబిన్దుం భగీరథమ్
 యయాతిం శుభకర్మాణం దేవైర్యో యాజితః స్వయమ్
 చైత్యయూపాఙ్కితా భూమిర్యస్యేయం సవనాకరా
 ఇతి రాజ్ఞాం చతుర్వింశన్నారదేన సురర్షిణా
 పుత్రశోకాభితప్తాయ పురా శైబ్యాయ కీర్తితాః
 తేభ్యశ్చాన్యే గతాః పూర్వం రాజానో బలవత్తరాః
 మహారథా మహాత్మానః సర్వైః సముదితా గుణైః
 పూరుః కురుర్యదుః శూరో విష్వగశ్వో మహాధృతిః
 అనేనా యువనాశ్వశ్చ కకుత్స్థో విక్రమీ రఘుః
 విజితీ వీతిహోత్రశ్చ భవః శ్వేతో బృహద్గురుః
 ఉశీనరః శతరథః కఙ్కో దులిదుహో ద్రుమః
 దమ్భోద్భవః పరో వేనః సగరః సంకృతిర్నిమిః
 అజేయః పరశుః పుణ్డ్రః శంభుర్దేవావృధోఽనఘః
 దేవాహ్వయః సుప్రతిమః సుప్రతీకో బృహద్రథః
 మహోత్సాహో వినీతాత్మా సుక్రతుర్నైషధో నలః
 సత్యవ్రతః శాన్తభయః సుమిత్రః సుబలః ప్రభుః
 జానుజఙ్ఘోఽనరణ్యోఽర్కః ప్రియభృత్యః శుభవ్రతః
 బలబన్ధుర్నిరామర్దః కేతుశృఙ్గో బృహద్బలః
 ధృష్టకేతుర్బృహత్కేతుర్దీప్తకేతుర్నిరామయః
 అవిక్షిత్ప్రబలో ధూర్తః కృతబన్ధుర్దృఢేషుధిః
 మహాపురాణః సంభావ్యః ప్రత్యఙ్గః పరహా శ్రుతిః
 ఏతే చాన్యే చ బహవః శతశోఽథ సహస్రశః
 శ్రూయన్తేఽయుతశశ్చాన్యే సంఖ్యాతాశ్చాపి పద్మశః
 హిత్వా సువిపులాన్భోగాన్బుద్ధిమన్తో మహాబలాః
 రాజానో నిధనం ప్రాప్తాస్తవ పుత్రైర్మహత్తమాః
 యేషాం దివ్యాని కర్మాణి విక్రమస్త్యాగ ఏవ చ
 మాహాత్మ్యమపి చాస్తిక్యం సత్యతా శౌచమార్జవమ్
 విద్వద్భిః కథ్యతే లోకే పురాణైః కవిసత్తమైః
 సర్వర్ద్ధిగుణసంపన్నాస్తే చాపి నిధనం గతాః
 తవ పుత్రా దురాత్మానః ప్రతప్తాశ్చైవ మన్యునా
 లుబ్ధా దుర్వృత్తభూయిష్ఠా న తాఞ్శోచితుమర్హసి
 శ్రుతవానసి మేధావీ బుద్ధిమాన్ప్రాజ్ఞసంమతః
 యేషాం శాస్త్రానుగా బుద్ధిర్న తే ముహ్యన్తి భారత
 నిగ్రహానుగ్రహౌ చాపి విదితౌ తే నరాధిప
 నాత్యన్తమేవానువృత్తిః శ్రూయతే పుత్రరక్షణే
 భవితవ్యం తథా తచ్చ నాతః శోచితుమర్హసి
 దైవం ప్రజ్ఞావిశేషేణ కో నివర్తితుమర్హతి
 విధాతృవిహితం మార్గం న కశ్చిదతివర్తతే
 కాలమూలమిదం సర్వం భావాభావౌ సుఖాసుఖే
 కాలః పచతి భూతాని కాలః సంహరతి ప్రజాః
 నిర్దహన్తం ప్రజాః కాలం కాలః శమయతే పునః
 కాలో వికురుతే భావాన్సర్వాఀల్లోకే శుభాశుభాన్
 కాలః సంక్షిపతే సర్వాః ప్రజా విసృజతే పునః
 కాలః సర్వేషు భూతేషు చరత్యవిధృతః సమః
 అతీతానాగతా భావా యే చ వర్తన్తి సాంప్రతమ్
 తాన్కాలనిర్మితాన్బుద్ధ్వా న సంజ్ఞాం హాతుమర్హసి
  సూత ఉవాచ
 అత్రోపనిషదం పుణ్యాం కృష్ణద్వైపాయనోఽబ్రవీత్
 భారతాధ్యయనాత్పుణ్యాదపి పాదమధీయతః
 శ్రద్దధానస్య పూయన్తే సర్వపాపాన్యశేషతః
 దేవర్షయో హ్యత్ర పుణ్యా బ్రహ్మరాజర్షయస్తథా
 కీర్త్యన్తే శుభకర్మాణస్తథా యక్షమహోరగాః
 భగవాన్వాసుదేవశ్చ కీర్త్యతేఽత్ర సనాతనః
 స హి సత్యమృతం చైవ పవిత్రం పుణ్యమేవ చ
 శాశ్వతం బ్రహ్మ పరమం ధ్రువం జ్యోతిః సనాతనమ్
 యస్య దివ్యాని కర్మాణి కథయన్తి మనీషిణః
 అసత్సత్సదసచ్చైవ యస్మాద్దేవాత్ప్రవర్తతే
 సంతతిశ్చ ప్రవృత్తిశ్చ జన్మ మృత్యుః పునర్భవః
 అధ్యాత్మం శ్రూయతే యచ్చ పఞ్చభూతగుణాత్మకమ్
 అవ్యక్తాది పరం యచ్చ స ఏవ పరిగీయతే
 యత్తద్యతివరా యుక్తా ధ్యానయోగబలాన్వితాః
 ప్రతిబిమ్బమివాదర్శే పశ్యన్త్యాత్మన్యవస్థితమ్
 శ్రద్దధానః సదోద్యుక్తః సత్యధర్మపరాయణః
 ఆసేవన్నిమమధ్యాయం నరః పాపాత్ప్రముచ్యతే
 అనుక్రమణిమధ్యాయం భారతస్యేమమాదితః
 ఆస్తికః సతతం శృణ్వన్న కృచ్ఛ్రేష్వవసీదతి
 ఉభే సంధ్యే జపన్కించిత్సద్యో ముచ్యేత కిల్బిషాత్
 అనుక్రమణ్యా యావత్స్యాదహ్నా రాత్ర్యా చ సంచితమ్
 భారతస్య వపుర్హ్యేతత్సత్యం చామృతమేవ చ
 నవనీతం యథా దధ్నో ద్విపదాం బ్రాహ్మణో యథా
 హ్రదానాముదధిః శ్రేష్ఠో గౌర్వరిష్ఠా చతుష్పదామ్
 యథైతాని వరిష్ఠాని తథా భారతముచ్యతే
 యశ్చైనం శ్రావయేచ్ఛ్రాద్ధే బ్రాహ్మణాన్పాదమన్తతః
 అక్షయ్యమన్నపానం తత్పితౄంస్తస్యోపతిష్ఠతి
 ఇతిహాసపురాణాభ్యాం వేదం సముపబృంహయేత్
 బిభేత్యల్పశ్రుతాద్వేదో మామయం ప్రతరిష్యతి
 కార్ష్ణం వేదమిమం విద్వాఞ్శ్రావయిత్వార్థమశ్నుతే
 భ్రూణహత్యాకృతం చాపి పాపం జహ్యాన్న సంశయః
 య ఇమం శుచిరధ్యాయం పఠేత్పర్వణి పర్వణి
 అధీతం భారతం తేన కృత్స్నం స్యాదితి మే మతిః
 యశ్చేమం శృణుయాన్నిత్యమార్షం శ్రద్ధాసమన్వితః
 స దీర్ఘమాయుః కీర్తిం చ స్వర్గతిం చాప్నుయాన్నరః
 చత్వార ఏకతో వేదా భారతం చైకమేకతః
 సమాగతైః సురర్షిభిస్తులామారోపితం పురా
 మహత్త్వే చ గురుత్వే చ ధ్రియమాణం తతోఽధికమ్
 మహత్త్వాద్భారవత్త్వాచ్చ మహాభారతముచ్యతే
 నిరుక్తమస్య యో వేద సర్వపాపైః ప్రముచ్యతే
 తపో న కల్కోఽధ్యయనం న కల్కః స్వాభావికో వేదవిధిర్న కల్కః
 ప్రసహ్య విత్తాహరణం న కల్కస్తాన్యేవ భావోపహతాని కల్కః
  ఋషయ ఊచుః
 సమన్తపఞ్చకమితి యదుక్తం సూతనన్దన
 ఏతత్సర్వం యథాన్యాయం శ్రోతుమిచ్ఛామహే వయమ్
  సూత ఉవాచ
 శుశ్రూషా యది వో విప్రా బ్రువతశ్చ కథాః శుభాః
 సమన్తపఞ్చకాఖ్యం చ శ్రోతుమర్హథ సత్తమాః
 త్రేతాద్వాపరయోః సంధౌ రామః శస్త్రభృతాం వరః
 అసకృత్పార్థివం క్షత్రం జఘానామర్షచోదితః
 స సర్వం క్షత్రముత్సాద్య స్వవీర్యేణానలద్యుతిః
 సమన్తపఞ్చకే పఞ్చ చకార రుధిరహ్రదాన్
 స తేషు రుధిరామ్భస్సు హ్రదేషు క్రోధమూర్చ్ఛితః
 పితౄన్సంతర్పయామాస రుధిరేణేతి నః శ్రుతమ్
 అథర్చీకాదయోఽభ్యేత్య పితరో బ్రాహ్మణర్షభమ్
 తం క్షమస్వేతి సిషిధుస్తతః స విరరామ హ
 తేషాం సమీపే యో దేశో హ్రదానాం రుధిరామ్భసామ్
 సమన్తపఞ్చకమితి పుణ్యం తత్పరికీర్తితమ్
 యేన లిఙ్గేన యో దేశో యుక్తః సముపలక్ష్యతే
 తేనైవ నామ్నా తం దేశం వాచ్యమాహుర్మనీషిణః
 అన్తరే చైవ సంప్రాప్తే కలిద్వాపరయోరభూత్
 సమన్తపఞ్చకే యుద్ధం కురుపాణ్డవసేనయోః
 తస్మిన్పరమధర్మిష్ఠే దేశే భూదోషవర్జితే
 అష్టాదశ సమాజగ్మురక్షౌహిణ్యో యుయుత్సయా
 ఏవం నామాభినిర్వృత్తం తస్య దేశస్య వై ద్విజాః
 పుణ్యశ్చ రమణీయశ్చ స దేశో వః ప్రకీర్తితః
 తదేతత్కథితం సర్వం మయా వో మునిసత్తమాః
 యథా దేశః స విఖ్యాతస్త్రిషు లోకేషు విశ్రుతః
  ఋషయ ఊచుః
 అక్షౌహిణ్య ఇతి ప్రోక్తం యత్త్వయా సూతనన్దన
 ఏతదిచ్ఛామహే శ్రోతుం సర్వమేవ యథాతథమ్
 అక్షౌహిణ్యాః పరీమాణం రథాశ్వనరదన్తినామ్
 యథావచ్చైవ నో బ్రూహి సర్వం హి విదితం తవ
  సూత ఉవాచ
 ఏకో రథో గజశ్చైకో నరాః పఞ్చ పదాతయః
 త్రయశ్చ తురగాస్తజ్జ్ఞైః పత్తిరిత్యభిధీయతే
 పత్తిం తు త్రిగుణామేతామాహుః సేనాముఖం బుధాః
 త్రీణి సేనాముఖాన్యేకో గుల్మ ఇత్యభిధీయతే
 త్రయో గుల్మా గణో నామ వాహినీ తు గణాస్త్రయః
 స్మృతాస్తిస్రస్తు వాహిన్యః పృతనేతి విచక్షణైః
 చమూస్తు పృతనాస్తిస్రస్తిస్రశ్చమ్వస్త్వనీకినీ
 అనీకినీం దశగుణాం ప్రాహురక్షౌహిణీం బుధాః
 అక్షౌహిణ్యాః ప్రసంఖ్యానం రథానాం ద్విజసత్తమాః
 సంఖ్యాగణితతత్త్వజ్ఞైః సహస్రాణ్యేకవింశతిః
 శతాన్యుపరి చైవాష్టౌ తథా భూయశ్చ సప్తతిః
 గజానాం తు పరీమాణమేతదేవాత్ర నిర్దిశేత్
 జ్ఞేయం శతసహస్రం తు సహస్రాణి తథా నవ
 నరాణామపి పఞ్చాశచ్ఛతాని త్రీణి చానఘాః
 పఞ్చషష్టిసహస్రాణి తథాశ్వానాం శతాని చ
 దశోత్తరాణి షట్ప్రాహుర్యథావదిహ సంఖ్యయా
 ఏతామక్షౌహిణీం ప్రాహుః సంఖ్యాతత్త్వవిదో జనాః
 యాం వః కథితవానస్మి విస్తరేణ ద్విజోత్తమాః
 ఏతయా సంఖ్యయా హ్యాసన్కురుపాణ్డవసేనయోః
 అక్షౌహిణ్యో ద్విజశ్రేష్ఠాః పిణ్డేనాష్టాదశైవ తాః
 సమేతాస్తత్ర వై దేశే తత్రైవ నిధనం గతాః
 కౌరవాన్కారణం కృత్వా కాలేనాద్భుతకర్మణా
 అహాని యుయుధే భీష్మో దశైవ పరమాస్త్రవిత్
 అహాని పఞ్చ ద్రోణస్తు రరక్ష కురువాహినీమ్
 అహనీ యుయుధే ద్వే తు కర్ణః పరబలార్దనః
 శల్యోఽర్ధదివసం త్వాసీద్గదాయుద్ధమతః పరమ్
 తస్యైవ తు దినస్యాన్తే హార్దిక్యద్రౌణిగౌతమాః
 ప్రసుప్తం నిశి విశ్వస్తం జఘ్నుర్యౌధిష్ఠిరం బలమ్
 యత్తు శౌనకసత్రే తే భారతాఖ్యానవిస్తరమ్
 ఆఖ్యాస్యే తత్ర పౌలోమమాఖ్యానం చాదితః పరమ్
 విచిత్రార్థపదాఖ్యానమనేకసమయాన్వితమ్
 అభిపన్నం నరైః ప్రాజ్ఞైర్వైరాగ్యమివ మోక్షిభిః
 ఆత్మేవ వేదితవ్యేషు ప్రియేష్వివ చ జీవితమ్
 ఇతిహాసః ప్రధానార్థః శ్రేష్ఠః సర్వాగమేష్వయమ్
 ఇతిహాసోత్తమే హ్యస్మిన్నర్పితా బుద్ధిరుత్తమా
 స్వరవ్యఞ్జనయోః కృత్స్నా లోకవేదాశ్రయేవ వాక్
 అస్య ప్రజ్ఞాభిపన్నస్య విచిత్రపదపర్వణః
 భారతస్యేతిహాసస్య శ్రూయతాం పర్వసంగ్రహః
 పర్వానుక్రమణీ పూర్వం ద్వితీయం పర్వసంగ్రహః
 పౌష్యం పౌలోమమాస్తీకమాదివంశావతారణమ్
 తతః సంభవపర్వోక్తమద్భుతం దేవనిర్మితమ్
 దాహో జతుగృహస్యాత్ర హైడిమ్బం పర్వ చోచ్యతే
 తతో బకవధః పర్వ పర్వ చైత్రరథం తతః
 తతః స్వయంవరం దేవ్యాః పాఞ్చాల్యాః పర్వ చోచ్యతే
 క్షత్రధర్మేణ నిర్జిత్య తతో వైవాహికం స్మృతమ్
 విదురాగమనం పర్వ రాజ్యలమ్భస్తథైవ చ
 అర్జునస్య వనే వాసః సుభద్రాహరణం తతః
 సుభద్రాహరణాదూర్ధ్వం జ్ఞేయం హరణహారికమ్
 తతః ఖాణ్డవదాహాఖ్యం తత్రైవ మయదర్శనమ్
 సభాపర్వ తతః ప్రోక్తం మన్త్రపర్వ తతః పరమ్
 జరాసంధవధః పర్వ పర్వ దిగ్విజయస్తథా
 పర్వ దిగ్విజయాదూర్ధ్వం రాజసూయికముచ్యతే
 తతశ్చార్ఘాభిహరణం శిశుపాలవధస్తతః
 ద్యూతపర్వ తతః ప్రోక్తమనుద్యూతమతః పరమ్
 తత ఆరణ్యకం పర్వ కిర్మీరవధ ఏవ చ
 ఈశ్వరార్జునయోర్యుద్ధం పర్వ కైరాతసంజ్ఞితమ్
 ఇన్ద్రలోకాభిగమనం పర్వ జ్ఞేయమతః పరమ్
 తీర్థయాత్రా తతః పర్వ కురురాజస్య ధీమతః
 జటాసురవధః పర్వ యక్షయుద్ధమతః పరమ్
 తథైవాజగరం పర్వ విజ్ఞేయం తదనన్తరమ్
 మార్కణ్డేయసమస్యా చ పర్వోక్తం తదనన్తరమ్
 సంవాదశ్చ తతః పర్వ ద్రౌపదీసత్యభామయోః
 ఘోషయాత్రా తతః పర్వ మృగస్వప్నభయం తతః
 వ్రీహిద్రౌణికమాఖ్యానం తతోఽనన్తరముచ్యతే
 ద్రౌపదీహరణం పర్వ సైన్ధవేన వనాత్తతః
 కుణ్డలాహరణం పర్వ తతః పరమిహోచ్యతే
 ఆరణేయం తతః పర్వ వైరాటం తదనన్తరమ్
 కీచకానాం వధః పర్వ పర్వ గోగ్రహణం తతః
 అభిమన్యునా చ వైరాట్యాః పర్వ వైవాహికం స్మృతమ్
 ఉద్యోగపర్వ విజ్ఞేయమత ఊర్ధ్వం మహాద్భుతమ్
 తతః సంజయయానాఖ్యం పర్వ జ్ఞేయమతః పరమ్
 ప్రజాగరం తతః పర్వ ధృతరాష్ట్రస్య చిన్తయా
 పర్వ సానత్సుజాతం చ గుహ్యమధ్యాత్మదర్శనమ్
 యానసంధిస్తతః పర్వ భగవద్యానమేవ చ
 జ్ఞేయం వివాదపర్వాత్ర కర్ణస్యాపి మహాత్మనః
 నిర్యాణం పర్వ చ తతః కురుపాణ్డవసేనయోః
 రథాతిరథసంఖ్యా చ పర్వోక్తం తదనన్తరమ్
 ఉలూకదూతాగమనం పర్వామర్షవివర్ధనమ్
 అమ్బోపాఖ్యానమపి చ పర్వ జ్ఞేయమతః పరమ్
 భీష్మాభిషేచనం పర్వ జ్ఞేయమద్భుతకారణమ్
 జమ్బూఖణ్డవినిర్మాణం పర్వోక్తం తదనన్తరమ్
 భూమిపర్వ తతో జ్ఞేయం ద్వీపవిస్తరకీర్తనమ్
 పర్వోక్తం భగవద్గీతా పర్వ భీష్మవధస్తతః
 ద్రోణాభిషేకః పర్వోక్తం సంశప్తకవధస్తతః
 అభిమన్యువధః పర్వ ప్రతిజ్ఞాపర్వ చోచ్యతే
 జయద్రథవధః పర్వ ఘటోత్కచవధస్తతః
 తతో ద్రోణవధః పర్వ విజ్ఞేయం లోమహర్షణమ్
 మోక్షో నారాయణాస్త్రస్య పర్వానన్తరముచ్యతే
 కర్ణపర్వ తతో జ్ఞేయం శల్యపర్వ తతః పరమ్
 హ్రదప్రవేశనం పర్వ గదాయుద్ధమతః పరమ్
 సారస్వతం తతః పర్వ తీర్థవంశగుణాన్వితమ్
 అత ఊర్ధ్వం తు బీభత్సం పర్వ సౌప్తికముచ్యతే
 ఐషీకం పర్వ నిర్దిష్టమత ఊర్ధ్వం సుదారుణమ్
 జలప్రదానికం పర్వ స్త్రీపర్వ చ తతః పరమ్
 శ్రాద్ధపర్వ తతో జ్ఞేయం కురూణామౌర్ధ్వదేహికమ్
 ఆభిషేచనికం పర్వ ధర్మరాజస్య ధీమతః
 చార్వాకనిగ్రహః పర్వ రక్షసో బ్రహ్మరూపిణః
 ప్రవిభాగో గృహాణాం చ పర్వోక్తం తదనన్తరమ్
 శాన్తిపర్వ తతో యత్ర రాజధర్మానుకీర్తనమ్
 ఆపద్ధర్మశ్చ పర్వోక్తం మోక్షధర్మస్తతః పరమ్
 తతః పర్వ పరిజ్ఞేయమానుశాసనికం పరమ్
 స్వర్గారోహణికం పర్వ తతో భీష్మస్య ధీమతః
 తతోఽశ్వమేధికం పర్వ సర్వపాపప్రణాశనమ్
 అనుగీతా తతః పర్వ జ్ఞేయమధ్యాత్మవాచకమ్
 పర్వ చాశ్రమవాసాఖ్యం పుత్రదర్శనమేవ చ
 నారదాగమనం పర్వ తతః పరమిహోచ్యతే
 మౌసలం పర్వ చ తతో ఘోరం సమనువర్ణ్యతే
 మహాప్రస్థానికం పర్వ స్వర్గారోహణికం తతః
 హరివంశస్తతః పర్వ పురాణం ఖిలసంజ్ఞితమ్
 భవిష్యత్పర్వ చాప్యుక్తం ఖిలేష్వేవాద్భుతం మహత్
 ఏతత్పర్వశతం పూర్ణం వ్యాసేనోక్తం మహాత్మనా
 యథావత్సూతపుత్రేణ లోమహర్షణినా పునః
 కథితం నైమిషారణ్యే పర్వాణ్యష్టాదశైవ తు
 సమాసో భారతస్యాయం తత్రోక్తః పర్వసంగ్రహః
 పౌష్యే పర్వణి మాహాత్మ్యముత్తఙ్కస్యోపవర్ణితమ్
 పౌలోమే భృగువంశస్య విస్తారః పరికీర్తితః
 ఆస్తీకే సర్వనాగానాం గరుడస్య చ సంభవః
 క్షీరోదమథనం చైవ జన్మోచ్ఛైఃశ్రవసస్తథా
 యజతః సర్పసత్రేణ రాజ్ఞః పారిక్షితస్య చ
 కథేయమభినిర్వృత్తా భారతానాం మహాత్మనామ్
 వివిధాః సంభవా రాజ్ఞాముక్తాః సంభవపర్వణి
 అన్యేషాం చైవ విప్రాణామృషేర్ద్వైపాయనస్య చ
 అంశావతరణం చాత్ర దేవానాం పరికీర్తితమ్
 దైత్యానాం దానవానాం చ యక్షాణాం చ మహౌజసామ్
 నాగానామథ సర్పాణాం గన్ధర్వాణాం పతత్రిణామ్
 అన్యేషాం చైవ భూతానాం వివిధానాం సముద్భవః
 వసూనాం పునరుత్పత్తిర్భాగీరథ్యాం మహాత్మనామ్
 శంతనోర్వేశ్మని పునస్తేషాం చారోహణం దివి
 తేజోంశానాం చ సంఘాతాద్భీష్మస్యాప్యత్ర సంభవః
 రాజ్యాన్నివర్తనం చైవ బ్రహ్మచర్యవ్రతే స్థితిః
 ప్రతిజ్ఞాపాలనం చైవ రక్షా చిత్రాఙ్గదస్య చ
 హతే చిత్రాఙ్గదే చైవ రక్షా భ్రాతుర్యవీయసః
 విచిత్రవీర్యస్య తథా రాజ్యే సంప్రతిపాదనమ్
 ధర్మస్య నృషు సంభూతిరణీమాణ్డవ్యశాపజా
 కృష్ణద్వైపాయనాచ్చైవ ప్రసూతిర్వరదానజా
 ధృతరాష్ట్రస్య పాణ్డోశ్చ పాణ్డవానాం చ సంభవః
 వారణావతయాత్రా చ మన్త్రో దుర్యోధనస్య చ
 విదురస్య చ వాక్యేన సురుఙ్గోపక్రమక్రియా
 పాణ్డవానాం వనే ఘోరే హిడిమ్బాయాశ్చ దర్శనమ్
 ఘటోత్కచస్య చోత్పత్తిరత్రైవ పరికీర్తితా
 అజ్ఞాతచర్యా పాణ్డూనాం వాసో బ్రాహ్మణవేశ్మని
 బకస్య నిధనం చైవ నాగరాణాం చ విస్మయః
 అఙ్గారపర్ణం నిర్జిత్య గఙ్గాకూలేఽర్జునస్తదా
 భ్రాతృభిః సహితః సర్వైః పాఞ్చాలానభితో యయౌ
 తాపత్యమథ వాసిష్ఠమౌర్వం చాఖ్యానముత్తమమ్
 పఞ్చేన్ద్రాణాముపాఖ్యానమత్రైవాద్భుతముచ్యతే
 పఞ్చానామేకపత్నీత్వే విమర్శో ద్రుపదస్య చ
 ద్రౌపద్యా దేవవిహితో వివాహశ్చాప్యమానుషః
 విదురస్య చ సంప్రాప్తిర్దర్శనం కేశవస్య చ
 ఖాణ్డవప్రస్థవాసశ్చ తథా రాజ్యార్ధశాసనమ్
 నారదస్యాజ్ఞయా చైవ ద్రౌపద్యాః సమయక్రియా
 సున్దోపసున్దయోస్తత్ర ఉపాఖ్యానం ప్రకీర్తితమ్
 పార్థస్య వనవాసశ్చ ఉలూప్యా పథి సంగమః
 పుణ్యతీర్థానుసంయానం బభ్రువాహనజన్మ చ
 ద్వారకాయాం సుభద్రా చ కామయానేన కామినీ
 వాసుదేవస్యానుమతే ప్రాప్తా చైవ కిరీటినా
 హరణం గృహ్య సంప్రాప్తే కృష్ణే దేవకినన్దనే
 సంప్రాప్తిశ్చక్రధనుషోః ఖాణ్డవస్య చ దాహనమ్
 అభిమన్యోః సుభద్రాయాం జన్మ చోత్తమతేజసః
 మయస్య మోక్షో జ్వలనాద్భుజంగస్య చ మోక్షణమ్
 మహర్షేర్మన్దపాలస్య శార్ఙ్గ్యం తనయసంభవః
 ఇత్యేతదాదిపర్వోక్తం ప్రథమం బహువిస్తరమ్
 అధ్యాయానాం శతే ద్వే తు సంఖ్యాతే పరమర్షిణా
 అష్టాదశైవ చాధ్యాయా వ్యాసేనోత్తమతేజసా
 సప్త శ్లోకసహస్రాణి తథా నవ శతాని చ
 శ్లోకాశ్చ చతురాశీతిర్దృష్టో గ్రన్థో మహాత్మనా
 ద్వితీయం తు సభాపర్వ బహువృత్తాన్తముచ్యతే
 సభాక్రియా పాణ్డవానాం కింకరాణాం చ దర్శనమ్
 లోకపాలసభాఖ్యానం నారదాద్దేవదర్శనాత్
 రాజసూయస్య చారమ్భో జరాసంధవధస్తథా
 గిరివ్రజే నిరుద్ధానాం రాజ్ఞాం కృష్ణేన మోక్షణమ్
 రాజసూయేఽర్ఘసంవాదే శిశుపాలవధస్తథా
 యజ్ఞే విభూతిం తాం దృష్ట్వా దుఃఖామర్షాన్వితస్య చ
 దుర్యోధనస్యావహాసో భీమేన చ సభాతలే
 యత్రాస్య మన్యురుద్భూతో యేన ద్యూతమకారయత్
 యత్ర ధర్మసుతం ద్యూతే శకునిః కితవోఽజయత్
 యత్ర ద్యూతార్ణవే మగ్నాన్ద్రౌపదీ నౌరివార్ణవాత్
 తారయామాస తాంస్తీర్ణాఞ్జ్ఞాత్వా దుర్యోధనో నృపః
 పునరేవ తతో ద్యూతే సమాహ్వయత పాణ్డవాన్
 ఏతత్సర్వం సభాపర్వ సమాఖ్యాతం మహాత్మనా
 అధ్యాయాః సప్తతిర్జ్ఞేయాస్తథా ద్వౌ చాత్ర సంఖ్యయా
 శ్లోకానాం ద్వే సహస్రే తు పఞ్చ శ్లోకశతాని చ
 శ్లోకాశ్చైకాదశ జ్ఞేయాః పర్వణ్యస్మిన్ప్రకీర్తితాః
 అతః పరం తృతీయం తు జ్ఞేయమారణ్యకం మహత్
 పౌరానుగమనం చైవ ధర్మపుత్రస్య ధీమతః
 వృష్ణీనామాగమో యత్ర పాఞ్చాలానాం చ సర్వశః
 యత్ర సౌభవధాఖ్యానం కిర్మీరవధ ఏవ చ
 అస్త్రహేతోర్వివాసశ్చ పార్థస్యామితతేజసః
 మహాదేవేన యుద్ధం చ కిరాతవపుషా సహ
 దర్శనం లోకపాలానాం స్వర్గారోహణమేవ చ
 దర్శనం బృహదశ్వస్య మహర్షేర్భావితాత్మనః
 యుధిష్ఠిరస్య చార్తస్య వ్యసనే పరిదేవనమ్
 నలోపాఖ్యానమత్రైవ ధర్మిష్ఠం కరుణోదయమ్
 దమయన్త్యాః స్థితిర్యత్ర నలస్య వ్యసనాగమే
 వనవాసగతానాం చ పాణ్డవానాం మహాత్మనామ్
 స్వర్గే ప్రవృత్తిరాఖ్యాతా లోమశేనార్జునస్య వై
 తీర్థయాత్రా తథైవాత్ర పాణ్డవానాం మహాత్మనామ్
 జటాసురస్య తత్రైవ వధః సముపవర్ణ్యతే
 నియుక్తో భీమసేనశ్చ ద్రౌపద్యా గన్ధమాదనే
 యత్ర మన్దారపుష్పార్థం నలినీం తామధర్షయత్
 యత్రాస్య సుమహద్యుద్ధమభవత్సహ రాక్షసైః
 యక్షైశ్చాపి మహావీర్యైర్మణిమత్ప్రముఖైస్తథా
 ఆగస్త్యమపి చాఖ్యానం యత్ర వాతాపిభక్షణమ్
 లోపాముద్రాభిగమనమపత్యార్థమృషేరపి
 తతః శ్యేనకపోతీయముపాఖ్యానమనన్తరమ్
 ఇన్ద్రోఽగ్నిర్యత్ర ధర్మశ్చ అజిజ్ఞాసఞ్శిబిం నృపమ్
 ఋశ్యశృఙ్గస్య చరితం కౌమారబ్రహ్మచారిణః
 జామదగ్న్యస్య రామస్య చరితం భూరితేజసః
 కార్తవీర్యవధో యత్ర హైహయానాం చ వర్ణ్యతే
 సౌకన్యమపి చాఖ్యానం చ్యవనో యత్ర భార్గవః
 శర్యాతియజ్ఞే నాసత్యౌ కృతవాన్సోమపీథినౌ
 తాభ్యాం చ యత్ర స మునిర్యౌవనం ప్రతిపాదితః
 జన్తూపాఖ్యానమత్రైవ యత్ర పుత్రేణ సోమకః
 పుత్రార్థమయజద్రాజా లేభే పుత్రశతం చ సః
 అష్టావక్రీయమత్రైవ వివాదే యత్ర బన్దినమ్
 విజిత్య సాగరం ప్రాప్తం పితరం లబ్ధవానృషిః
 అవాప్య దివ్యాన్యస్త్రాణి గుర్వర్థే సవ్యసాచినా
 నివాతకవచైర్యుద్ధం హిరణ్యపురవాసిభిః
 సమాగమశ్చ పార్థస్య భ్రాతృభిర్గన్ధమాదనే
 ఘోషయాత్రా చ గన్ధర్వైర్యత్ర యుద్ధం కిరీటినః
 పునరాగమనం చైవ తేషాం ద్వైతవనం సరః
 జయద్రథేనాపహారో ద్రౌపద్యాశ్చాశ్రమాన్తరాత్
 యత్రైనమన్వయాద్భీమో వాయువేగసమో జవే
 మార్కణ్డేయసమస్యాయాముపాఖ్యానాని భాగశః
 సందర్శనం చ కృష్ణస్య సంవాదశ్చైవ సత్యయా
 వ్రీహిద్రౌణికమాఖ్యానమైన్ద్రద్యుమ్నం తథైవ చ
 సావిత్ర్యౌద్దాలకీయం చ వైన్యోపాఖ్యానమేవ చ
 రామాయణముపాఖ్యానమత్రైవ బహువిస్తరమ్
 కర్ణస్య పరిమోషోఽత్ర కుణ్డలాభ్యాం పురందరాత్
 ఆరణేయముపాఖ్యానం యత్ర ధర్మోఽన్వశాత్సుతమ్
 జగ్ముర్లబ్ధవరా యత్ర పాణ్డవాః పశ్చిమాం దిశమ్
 ఏతదారణ్యకం పర్వ తృతీయం పరికీర్తితమ్
 అత్రాధ్యాయశతే ద్వే తు సంఖ్యాతే పరమర్షిణా
 ఏకోనసప్తతిశ్చైవ తథాధ్యాయాః ప్రకీర్తితాః
 ఏకాదశ సహస్రాణి శ్లోకానాం షట్శతాని చ
 చతుఃషష్టిస్తథా శ్లోకాః పర్వైతత్పరికీర్తితమ్
 అతః పరం నిబోధేదం వైరాటం పర్వవిస్తరమ్
 విరాటనగరం గత్వా శ్మశానే విపులాం శమీమ్
 దృష్ట్వా సంనిదధుస్తత్ర పాణ్డవా ఆయుధాన్యుత
 యత్ర ప్రవిశ్య నగరం ఛద్మభిర్న్యవసన్త తే
 దురాత్మనో వధో యత్ర కీచకస్య వృకోదరాత్
 గోగ్రహే యత్ర పార్థేన నిర్జితాః కురవో యుధి
 గోధనం చ విరాటస్య మోక్షితం యత్ర పాణ్డవైః
 విరాటేనోత్తరా దత్తా స్నుషా యత్ర కిరీటినః
 అభిమన్యుం సముద్దిశ్య సౌభద్రమరిఘాతినమ్
 చతుర్థమేతద్విపులం వైరాటం పర్వ వర్ణితమ్
 అత్రాపి పరిసంఖ్యాతమధ్యాయానాం మహాత్మనా
 సప్తషష్టిరథో పూర్ణా శ్లోకాగ్రమపి మే శృణు
 శ్లోకానాం ద్వే సహస్రే తు శ్లోకాః పఞ్చాశదేవ తు
 పర్వణ్యస్మిన్సమాఖ్యాతాః సంఖ్యయా పరమర్షిణా
 ఉద్యోగపర్వ విజ్ఞేయం పఞ్చమం శృణ్వతః పరమ్
 ఉపప్లవ్యే నివిష్టేషు పాణ్డవేషు జిగీషయా
 దుర్యోధనోఽర్జునశ్చైవ వాసుదేవముపస్థితౌ
 సాహాయ్యమస్మిన్సమరే భవాన్నౌ కర్తుమర్హతి
 ఇత్యుక్తే వచనే కృష్ణో యత్రోవాచ మహామతిః
 అయుధ్యమానమాత్మానం మన్త్రిణం పురుషర్షభౌ
 అక్షౌహిణీం వా సైన్యస్య కస్య వా కిం దదామ్యహమ్
 వవ్రే దుర్యోధనః సైన్యం మన్దాత్మా యత్ర దుర్మతిః
 అయుధ్యమానం సచివం వవ్రే కృష్ణం ధనంజయః
 సంజయం ప్రేషయామాస శమార్థం పాణ్డవాన్ప్రతి
 యత్ర దూతం మహారాజో ధృతరాష్ట్రః ప్రతాపవాన్
 శ్రుత్వా చ పాణ్డవాన్యత్ర వాసుదేవపురోగమాన్
 ప్రజాగరః సంప్రజజ్ఞే ధృతరాష్ట్రస్య చిన్తయా
 విదురో యత్ర వాక్యాని విచిత్రాణి హితాని చ
 శ్రావయామాస రాజానం ధృతరాష్ట్రం మనీషిణమ్
 తథా సనత్సుజాతేన యత్రాధ్యాత్మమనుత్తమమ్
 మనస్తాపాన్వితో రాజా శ్రావితః శోకలాలసః
 ప్రభాతే రాజసమితౌ సంజయో యత్ర చాభిభోః
 ఐకాత్మ్యం వాసుదేవస్య ప్రోక్తవానర్జునస్య చ
 యత్ర కృష్ణో దయాపన్నః సంధిమిచ్ఛన్మహాయశాః
 స్వయమాగాచ్ఛమం కర్తుం నగరం నాగసాహ్వయమ్
 ప్రత్యాఖ్యానం చ కృష్ణస్య రాజ్ఞా దుర్యోధనేన వై
 శమార్థం యాచమానస్య పక్షయోరుభయోర్హితమ్
 కర్ణదుర్యోధనాదీనాం దుష్టం విజ్ఞాయ మన్త్రితమ్
 యోగేశ్వరత్వం కృష్ణేన యత్ర రాజసు దర్శితమ్
 రథమారోప్య కృష్ణేన యత్ర కర్ణోఽనుమన్త్రితః
 ఉపాయపూర్వం శౌణ్డీర్యాత్ప్రత్యాఖ్యాతశ్చ తేన సః
 తతశ్చాప్యభినిర్యాత్రా రథాశ్వనరదన్తినామ్
 నగరాద్ధాస్తినపురాద్బలసంఖ్యానమేవ చ
 యత్ర రాజ్ఞా ఉలూకస్య ప్రేషణం పాణ్డవాన్ప్రతి
 శ్వోభావిని మహాయుద్ధే దూత్యేన క్రూరవాదినా
 రథాతిరథసంఖ్యానమమ్బోపాఖ్యానమేవ చ
 ఏతత్సుబహువృత్తాన్తం పఞ్చమం పర్వ భారతే
 ఉద్యోగపర్వ నిర్దిష్టం సంధివిగ్రహసంశ్రితమ్
 అధ్యాయాః సంఖ్యయా త్వత్ర షడశీతిశతం స్మృతమ్
 శ్లోకానాం షట్సహస్రాణి తావన్త్యేవ శతాని చ
 శ్లోకాశ్చ నవతిః ప్రోక్తాస్తథైవాష్టౌ మహాత్మనా
 వ్యాసేనోదారమతినా పర్వణ్యస్మింస్తపోధనాః
 అత ఊర్ధ్వం విచిత్రార్థం భీష్మపర్వ ప్రచక్షతే
 జమ్బూఖణ్డవినిర్మాణం యత్రోక్తం సంజయేన హ
 యత్ర యుద్ధమభూద్ఘోరం దశాహాన్యతిదారుణమ్
 యత్ర యౌధిష్ఠిరం సైన్యం విషాదమగమత్పరమ్
 కశ్మలం యత్ర పార్థస్య వాసుదేవో మహామతిః
 మోహజం నాశయామాస హేతుభిర్మోక్షదర్శనైః
 శిఖణ్డినం పురస్కృత్య యత్ర పార్థో మహాధనుః
 వినిఘ్నన్నిశితైర్బాణై రథాద్భీష్మమపాతయత్
 షష్ఠమేతన్మహాపర్వ భారతే పరికీర్తితమ్
 అధ్యాయానాం శతం ప్రోక్తం సప్తదశ తథాపరే
 పఞ్చ శ్లోకసహస్రాణి సంఖ్యయాష్టౌ శతాని చ
 శ్లోకాశ్చ చతురాశీతిః పర్వణ్యస్మిన్ప్రకీర్తితాః
 వ్యాసేన వేదవిదుషా సంఖ్యాతా భీష్మపర్వణి
 ద్రోణపర్వ తతశ్చిత్రం బహువృత్తాన్తముచ్యతే
 యత్ర సంశప్తకాః పార్థమపనిన్యూ రణాజిరాత్
 భగదత్తో మహారాజో యత్ర శక్రసమో యుధి
 సుప్రతీకేన నాగేన సహ శస్తః కిరీటినా
 యత్రాభిమన్యుం బహవో జఘ్నుర్లోకమహారథాః
 జయద్రథముఖా బాలం శూరమప్రాప్తయౌవనమ్
 హతేఽభిమన్యౌ క్రుద్ధేన యత్ర పార్థేన సంయుగే
 అక్షౌహిణీః సప్త హత్వా హతో రాజా జయద్రథః
 సంశప్తకావశేషం చ కృతం నిఃశేషమాహవే
 అలమ్బుసః శ్రుతాయుశ్చ జలసంధశ్చ వీర్యవాన్
 సౌమదత్తిర్విరాటశ్చ ద్రుపదశ్చ మహారథః
 ఘటోత్కచాదయశ్చాన్యే నిహతా ద్రోణపర్వణి
 అశ్వత్థామాపి చాత్రైవ ద్రోణే యుధి నిపాతితే
 అస్త్రం ప్రాదుశ్చకారోగ్రం నారాయణమమర్షితః
 సప్తమం భారతే పర్వ మహదేతదుదాహృతమ్
 అత్ర తే పృథివీపాలాః ప్రాయశో నిధనం గతాః
 ద్రోణపర్వణి యే శూరా నిర్దిష్టాః పురుషర్షభాః
 అధ్యాయానాం శతం ప్రోక్తమధ్యాయాః సప్తతిస్తథా
 అష్టౌ శ్లోకసహస్రాణి తథా నవ శతాని చ
 శ్లోకా నవ తథైవాత్ర సంఖ్యాతాస్తత్త్వదర్శినా
 పారాశర్యేణ మునినా సంచిన్త్య ద్రోణపర్వణి
 అతః పరం కర్ణపర్వ ప్రోచ్యతే పరమాద్భుతమ్
 సారథ్యే వినియోగశ్చ మద్రరాజస్య ధీమతః
 ఆఖ్యాతం యత్ర పౌరాణం త్రిపురస్య నిపాతనమ్
 ప్రయాణే పరుషశ్చాత్ర సంవాదః కర్ణశల్యయోః
 హంసకాకీయమాఖ్యానమత్రైవాక్షేపసంహితమ్
 అన్యోన్యం ప్రతి చ క్రోధో యుధిష్ఠిరకిరీటినోః
 ద్వైరథే యత్ర పార్థేన హతః కర్ణో మహారథః
 అష్టమం పర్వ నిర్దిష్టమేతద్భారతచిన్తకైః
 ఏకోనసప్తతిః ప్రోక్తా అధ్యాయాః కర్ణపర్వణి
 చత్వార్యేవ సహస్రాణి నవ శ్లోకశతాని చ
 అతః పరం విచిత్రార్థం శల్యపర్వ ప్రకీర్తితమ్
 హతప్రవీరే సైన్యే తు నేతా మద్రేశ్వరోఽభవత్
 వృత్తాని రథయుద్ధాని కీర్త్యన్తే యత్ర భాగశః
 వినాశః కురుముఖ్యానాం శల్యపర్వణి కీర్త్యతే
 శల్యస్య నిధనం చాత్ర ధర్మరాజాన్మహారథాత్
 గదాయుద్ధం తు తుములమత్రైవ పరికీర్తితమ్
 సరస్వత్యాశ్చ తీర్థానాం పుణ్యతా పరికీర్తితా
 నవమం పర్వ నిర్దిష్టమేతదద్భుతమర్థవత్
 ఏకోనషష్టిరధ్యాయాస్తత్ర సంఖ్యావిశారదైః
 సంఖ్యాతా బహువృత్తాన్తాః శ్లోకాగ్రం చాత్ర శస్యతే
 త్రీణి శ్లోకసహస్రాణి ద్వే శతే వింశతిస్తథా
 మునినా సంప్రణీతాని కౌరవాణాం యశోభృతామ్
 అతః పరం ప్రవక్ష్యామి సౌప్తికం పర్వ దారుణమ్
 భగ్నోరుం యత్ర రాజానం దుర్యోధనమమర్షణమ్
 వ్యపయాతేషు పార్థేషు త్రయస్తేఽభ్యాయయూ రథాః
 కృతవర్మా కృపో ద్రౌణిః సాయాహ్నే రుధిరోక్షితాః
 ప్రతిజజ్ఞే దృఢక్రోధో ద్రౌణిర్యత్ర మహారథః
 అహత్వా సర్వపాఞ్చాలాన్ధృష్టద్యుమ్నపురోగమాన్
 పాణ్డవాంశ్చ సహామాత్యాన్న విమోక్ష్యామి దంశనమ్
 ప్రసుప్తాన్నిశి విశ్వస్తాన్యత్ర తే పురుషర్షభాః
 పాఞ్చాలాన్సపరీవారాఞ్జఘ్నుర్ద్రౌణిపురోగమాః
 యత్రాముచ్యన్త పార్థాస్తే పఞ్చ కృష్ణబలాశ్రయాత్
 సాత్యకిశ్చ మహేష్వాసః శేషాశ్చ నిధనం గతాః
 ద్రౌపదీ పుత్రశోకార్తా పితృభ్రాతృవధార్దితా
 కృతానశనసంకల్పా యత్ర భర్తౄనుపావిశత్
 ద్రౌపదీవచనాద్యత్ర భీమో భీమపరాక్రమః
 అన్వధావత సంక్రుద్ధో భారద్వాజం గురోః సుతమ్
 భీమసేనభయాద్యత్ర దైవేనాభిప్రచోదితః
 అపాణ్డవాయేతి రుషా ద్రౌణిరస్త్రమవాసృజత్
 మైవమిత్యబ్రవీత్కృష్ణః శమయంస్తస్య తద్వచః
 యత్రాస్త్రమస్త్రేణ చ తచ్ఛమయామాస ఫాల్గునః
 ద్రౌణిద్వైపాయనాదీనాం శాపాశ్చాన్యోన్యకారితాః
 తోయకర్మణి సర్వేషాం రాజ్ఞాముదకదానికే
 గూఢోత్పన్నస్య చాఖ్యానం కర్ణస్య పృథయాత్మనః
 సుతస్యైతదిహ ప్రోక్తం దశమం పర్వ సౌప్తికమ్
 అష్టాదశాస్మిన్నధ్యాయాః పర్వణ్యుక్తా మహాత్మనా
 శ్లోకాగ్రమత్ర కథితం శతాన్యష్టౌ తథైవ చ
 శ్లోకాశ్చ సప్తతిః ప్రోక్తా యథావదభిసంఖ్యయా
 సౌప్తికైషీకసంబన్ధే పర్వణ్యమితబుద్ధినా
 అత ఊర్ధ్వమిదం ప్రాహుః స్త్రీపర్వ కరుణోదయమ్
 విలాపో వీరపత్నీనాం యత్రాతికరుణః స్మృతః
 క్రోధావేశః ప్రసాదశ్చ గాన్ధారీధృతరాష్ట్రయోః
 యత్ర తాన్క్షత్రియాఞ్శూరాన్దిష్టాన్తాననివర్తినః
 పుత్రాన్భ్రాతౄన్పితౄంశ్చైవ దదృశుర్నిహతాన్రణే
 యత్ర రాజా మహాప్రాజ్ఞః సర్వధర్మభృతాం వరః
 రాజ్ఞాం తాని శరీరాణి దాహయామాస శాస్త్రతః
 ఏతదేకాదశం ప్రోక్తం పర్వాతికరుణం మహత్
 సప్తవింశతిరధ్యాయాః పర్వణ్యస్మిన్నుదాహృతాః
 శ్లోకాః సప్తశతం చాత్ర పఞ్చసప్తతిరుచ్యతే
 సంఖ్యయా భారతాఖ్యానం కర్త్రా హ్యత్ర మహాత్మనా
 ప్రణీతం సజ్జనమనోవైక్లవ్యాశ్రుప్రవర్తకమ్
 అతః పరం శాన్తిపర్వ ద్వాదశం బుద్ధివర్ధనమ్
 యత్ర నిర్వేదమాపన్నో ధర్మరాజో యుధిష్ఠిరః
 ఘాతయిత్వా పితౄన్భ్రాతౄన్పుత్రాన్సంబన్ధిబాన్ధవాన్
 శాన్తిపర్వణి ధర్మాశ్చ వ్యాఖ్యాతాః శరతల్పికాః
 రాజభిర్వేదితవ్యా యే సమ్యఙ్నయబుభుత్సుభిః
 ఆపద్ధర్మాశ్చ తత్రైవ కాలహేతుప్రదర్శకాః
 యాన్బుద్ధ్వా పురుషః సమ్యక్సర్వజ్ఞత్వమవాప్నుయాత్
 మోక్షధర్మాశ్చ కథితా విచిత్రా బహువిస్తరాః
 ద్వాదశం పర్వ నిర్దిష్టమేతత్ప్రాజ్ఞజనప్రియమ్
 పర్వణ్యత్ర పరిజ్ఞేయమధ్యాయానాం శతత్రయమ్
 త్రింశచ్చైవ తథాధ్యాయా నవ చైవ తపోధనాః
 శ్లోకానాం తు సహస్రాణి కీర్తితాని చతుర్దశ
 పఞ్చ చైవ శతాన్యాహుః పఞ్చవింశతిసంఖ్యయా
 అత ఊర్ధ్వం తు విజ్ఞేయమానుశాసనముత్తమమ్
 యత్ర ప్రకృతిమాపన్నః శ్రుత్వా ధర్మవినిశ్చయమ్
 భీష్మాద్భాగీరథీపుత్రాత్కురురాజో యుధిష్ఠిరః
 వ్యవహారోఽత్ర కార్త్స్న్యేన ధర్మార్థీయో నిదర్శితః
 వివిధానాం చ దానానాం ఫలయోగాః పృథగ్విధాః
 తథా పాత్రవిశేషాశ్చ దానానాం చ పరో విధిః
 ఆచారవిధియోగశ్చ సత్యస్య చ పరా గతిః
 ఏతత్సుబహువృత్తాన్తముత్తమం చానుశాసనమ్
 భీష్మస్యాత్రైవ సంప్రాప్తిః స్వర్గస్య పరికీర్తితా
 ఏతత్త్రయోదశం పర్వ ధర్మనిశ్చయకారకమ్
 అధ్యాయానాం శతం చాత్ర షట్చత్వారింశదేవ చ
 శ్లోకానాం తు సహస్రాణి షట్సప్తైవ శతాని చ
 తతోఽశ్వమేధికం నామ పర్వ ప్రోక్తం చతుర్దశమ్
 తత్సంవర్తమరుత్తీయం యత్రాఖ్యానమనుత్తమమ్
 సువర్ణకోశసంప్రాప్తిర్జన్మ చోక్తం పరిక్షితః
 దగ్ధస్యాస్త్రాగ్నినా పూర్వం కృష్ణాత్సంజీవనం పునః
 చర్యాయాం హయముత్సృష్టం పాణ్డవస్యానుగచ్ఛతః
 తత్ర తత్ర చ యుద్ధాని రాజపుత్రైరమర్షణైః
 చిత్రాఙ్గదాయాః పుత్రేణ పుత్రికాయా ధనంజయః
 సంగ్రామే బభ్రువాహేన సంశయం చాత్ర దర్శితః
 అశ్వమేధే మహాయజ్ఞే నకులాఖ్యానమేవ చ
 ఇత్యాశ్వమేధికం పర్వ ప్రోక్తమేతన్మహాద్భుతమ్
 అత్రాధ్యాయశతం త్రింశత్త్రయోఽధ్యాయాశ్చ శబ్దితాః
 త్రీణి శ్లోకసహస్రాణి తావన్త్యేవ శతాని చ
 వింశతిశ్చ తథా శ్లోకాః సంఖ్యాతాస్తత్త్వదర్శినా
 తత ఆశ్రమవాసాక్యం పర్వ పఞ్చదశం స్మృతమ్
 యత్ర రాజ్యం పరిత్యజ్య గాన్ధారీసహితో నృపః
 ధృతరాష్ట్రాశ్రమపదం విదురశ్చ జగామ హ
 యం దృష్ట్వా ప్రస్థితం సాధ్వీ పృథాప్యనుయయౌ తదా
 పుత్రరాజ్యం పరిత్యజ్య గురుశుశ్రూషణే రతా
 యత్ర రాజా హతాన్పుత్రాన్పౌత్రానన్యాంశ్చ పార్థివాన్
 లోకాన్తరగతాన్వీరానపశ్యత్పునరాగతాన్
 ఋషేః ప్రసాదాత్కృష్ణస్య దృష్ట్వాశ్చర్యమనుత్తమమ్
 త్యక్త్వా శోకం సదారశ్చ సిద్ధిం పరమికాం గతః
 యత్ర ధర్మం సమాశ్రిత్య విదురః సుగతిం గతః
 సంజయశ్చ మహామాత్రో విద్వాన్గావల్గణిర్వశీ
 దదర్శ నారదం యత్ర ధర్మరాజో యుధిష్ఠిరః
 నారదాచ్చైవ శుశ్రావ వృష్ణీనాం కదనం మహత్
 ఏతదాశ్రమవాసాఖ్యం పూర్వోక్తం సుమహాద్భుతమ్
 ద్విచత్వారింశదధ్యాయాః పర్వైతదభిసంఖ్యయా
 సహస్రమేకం శ్లోకానాం పఞ్చ శ్లోకశతాని చ
 షడేవ చ తథా శ్లోకాః సంఖ్యాతాస్తత్త్వదర్శినా
 అతః పరం నిబోధేదం మౌసలం పర్వ దారుణమ్
 యత్ర తే పురుషవ్యాఘ్రాః శస్త్రస్పర్శసహా యుధి
 బ్రహ్మదణ్డవినిష్పిష్టాః సమీపే లవణామ్భసః
 ఆపానే పానగలితా దైవేనాభిప్రచోదితాః
 ఏరకారూపిభిర్వజ్రైర్నిజఘ్నురితరేతరమ్
 యత్ర సర్వక్షయం కృత్వా తావుభౌ రామకేశవౌ
 నాతిచక్రమతుః కాలం ప్రాప్తం సర్వహరం సమమ్
 యత్రార్జునో ద్వారవతీమేత్య వృష్ణివినాకృతామ్
 దృష్ట్వా విషాదమగమత్పరాం చార్తిం నరర్షభః
 స సత్కృత్య యదుశ్రేష్ఠం మాతులం శౌరిమాత్మనః
 దదర్శ యదువీరాణామాపానే వైశసం మహత్
 శరీరం వాసుదేవస్య రామస్య చ మహాత్మనః
 సంస్కారం లమ్భయామాస వృష్ణీనాం చ ప్రధానతః
 స వృద్ధబాలమాదాయ ద్వారవత్యాస్తతో జనమ్
 దదర్శాపది కష్టాయాం గాణ్డీవస్య పరాభవమ్
 సర్వేషాం చైవ దివ్యానామస్త్రాణామప్రసన్నతామ్
 నాశం వృష్ణికలత్రాణాం ప్రభావానామనిత్యతామ్
 దృష్ట్వా నిర్వేదమాపన్నో వ్యాసవాక్యప్రచోదితః
 ధర్మరాజం సమాసాద్య సంన్యాసం సమరోచయేత్
 ఇత్యేతన్మౌసలం పర్వ షోడశం పరికీర్తితమ్
 అధ్యాయాష్టౌ సమాఖ్యాతాః శ్లోకానాం చ శతత్రయమ్
 మహాప్రస్థానికం తస్మాదూర్ధ్వం సప్తదశం స్మృతమ్
 యత్ర రాజ్యం పరిత్యజ్య పాణ్డవాః పురుషర్షభాః
 ద్రౌపద్యా సహితా దేవ్యా సిద్ధిం పరమికాం గతాః
 అత్రాధ్యాయాస్త్రయః ప్రోక్తాః శ్లోకానాం చ శతం తథా
 వింశతిశ్చ తథా శ్లోకాః సంఖ్యాతాస్తత్త్వదర్శినా
 స్వర్గపర్వ తతో జ్ఞేయం దివ్యం యత్తదమానుషమ్
 అధ్యాయాః పఞ్చ సంఖ్యాతాః పర్వైతదభిసంఖ్యయా
 శ్లోకానాం ద్వే శతే చైవ ప్రసంఖ్యాతే తపోధనాః
 అష్టాదశైవమేతాని పర్వాణ్యుక్తాన్యశేషతః
 ఖిలేషు హరివంశశ్చ భవిష్యచ్చ ప్రకీర్తితమ్
 ఏతదఖిలమాఖ్యాతం భారతం పర్వసంగ్రహాత్
 అష్టాదశ సమాజగ్మురక్షౌహిణ్యో యుయుత్సయా
 తన్మహద్దారుణం యుద్ధమహాన్యష్టాదశాభవత్
 యో విద్యాచ్చతురో వేదాన్సాఙ్గోపనిషదాన్ద్విజః
 న చాఖ్యానమిదం విద్యాన్నైవ స స్యాద్విచక్షణః
 శ్రుత్వా త్విదముపాఖ్యానం శ్రావ్యమన్యన్న రోచతే
 పుంస్కోకిలరుతం శ్రుత్వా రూక్షా ధ్వాఙ్క్షస్య వాగివ
 ఇతిహాసోత్తమాదస్మాజ్జాయన్తే కవిబుద్ధయః
 పఞ్చభ్య ఇవ భూతేభ్యో లోకసంవిధయస్త్రయః
 అస్యాఖ్యానస్య విషయే పురాణం వర్తతే ద్విజాః
 అన్తరిక్షస్య విషయే ప్రజా ఇవ చతుర్విధాః
 క్రియాగుణానాం సర్వేషామిదమాఖ్యానమాశ్రయః
 ఇన్ద్రియాణాం సమస్తానాం చిత్రా ఇవ మనఃక్రియాః
 అనాశ్రిత్యైతదాఖ్యానం కథా భువి న విద్యతే
 ఆహారమనపాశ్రిత్య శరీరస్యేవ ధారణమ్
 ఇదం సర్వైః కవివరైరాఖ్యానముపజీవ్యతే
 ఉదయప్రేప్సుభిర్భృత్యైరభిజాత ఇవేశ్వరః
 ద్వైపాయనౌష్ఠపుటనిఃసృతమప్రమేయం పుణ్యం పవిత్రమథ పాపహరం శివం చ
 యో భారతం సమధిగచ్ఛతి వాచ్యమానం కిం తస్య పుష్కరజలైరభిషేచనేన
 ఆఖ్యానం తదిదమనుత్తమం మహార్థం విన్యస్తం మహదిహ పర్వసంగ్రహేణ
 శ్రుత్వాదౌ భవతి నృణాం సుఖావగాహం విస్తీర్ణం లవణజలం యథా ప్లవేన
  సూత ఉవాచ
 జనమేజయః పారిక్షితః సహ భ్రాతృభిః కురుక్షేత్రే దీర్ఘసత్రముపాస్తే
 తస్య భ్రాతరస్త్రయః శ్రుతసేన ఉగ్రసేనో భీమసేన ఇతి
 తేషు తత్సత్రముపాసీనేషు తత్ర శ్వాభ్యాగచ్ఛత్సారమేయః
 స జనమేజయస్య భ్రాతృభిరభిహతో రోరూయమాణో మాతుః సమీపముపాగచ్ఛత్
 తం మాతా రోరూయమాణమువాచ
 కిం రోదిషి
 కేనాస్యభిహత ఇతి
 స ఏవముక్తో మాతరం ప్రత్యువాచ
 జనమేజయస్య భ్రాతృభిరభిహతోఽస్మీతి
 తం మాతా ప్రత్యువాచ
 వ్యక్తం త్వయా తత్రాపరాద్ధం యేనాస్యభిహత ఇతి
 స తాం పునరువాచ
 నాపరాధ్యామి కించిత్
 నావేక్షే హవీంషి నావలిహ ఇతి
 తచ్ఛ్రుత్వా తస్య మాతా సరమా పుత్రశోకార్తా తత్సత్రముపాగచ్ఛద్యత్ర స జనమేజయః సహ భ్రాతృభిర్దీర్ఘసత్రముపాస్తే
 స తయా క్రుద్ధయా తత్రోక్తః
 అయం మే పుత్రో న కించిదపరాధ్యతి
 కిమర్థమభిహత ఇతి
 యస్మాచ్చాయమభిహతోఽనపకారీ తస్మాదదృష్టం త్వాం భయమాగమిష్యతీతి
 స జనమేజయ ఏవముక్తో దేవశున్యా సరమయా దృఢం సంభ్రాన్తో విషణ్ణశ్చాసీత్
 స తస్మిన్సత్రే సమాప్తే హాస్తినపురం ప్రత్యేత్య పురోహితమనురూపమన్విచ్ఛమానః పరం యత్నమకరోద్యో మే పాపకృత్యాం శమయేదితి
 స కదాచిన్మృగయాం యాతః పారిక్షితో జనమేజయః కస్మింశ్చిత్స్వవిషయోద్దేశే ఆశ్రమమపశ్యత్
 తత్ర కశ్చిదృషిరాసాం చక్రే శ్రుతశ్రవా నామ
 తస్యాభిమతః పుత్ర ఆస్తే సోమశ్రవా నామ
 తస్య తం పుత్రమభిగమ్య జనమేజయః పారిక్షితః పౌరోహిత్యాయ వవ్రే
 స నమస్కృత్య తమృషిమువాచ
 భగవన్నయం తవ పుత్రో మమ పురోహితోఽస్త్వితి
 స ఏవముక్తః ప్రత్యువాచ
 భో జనమేజయ పుత్రోఽయం మమ సర్ప్యాం జాతః
 మహాతపస్వీ స్వాధ్యాయసంపన్నో మత్తపోవీర్యసంభృతో మచ్ఛుక్రం పీతవత్యాస్తస్యాః కుక్షౌ సంవృద్ధః
 సమర్థోఽయం భవతః సర్వాః పాపకృత్యాః శమయితుమన్తరేణ మహాదేవకృత్యామ్
 అస్య త్వేకముపాంశువ్రతమ్
 యదేనం కశ్చిద్బ్రాహ్మణః కంచిదర్థమభియాచేత్తం తస్మై దద్యాదయమ్
 యద్యేతదుత్సహసే తతో నయస్వైనమితి
 తేనైవముత్కో జనమేజయస్తం ప్రత్యువాచ
 భగవంస్తథా భవిష్యతీతి
 స తం పురోహితముపాదాయోపావృత్తో భ్రాతౄనువాచ
 మయాయం వృత ఉపాధ్యాయః
 యదయం బ్రూయాత్తత్కార్యమవిచారయద్భిరితి
 తేనైవముక్తా భ్రాతరస్తస్య తథా చక్రుః
 స తథా భ్రాతౄన్సందిశ్య తక్షశిలాం ప్రత్యభిప్రతస్థే
 తం చ దేశం వశే స్థాపయామాస
 ఏతస్మిన్నన్తరే కశ్చిదృషిర్ధౌమ్యో నామాయోదః
 తస్య శిష్యాస్త్రయో బభూవురుపమన్యురారుణిర్వేదశ్చేతి
 స ఏకం శిష్యమారుణిం పాఞ్చాల్యం ప్రేషయామాస
 గచ్ఛ కేదారఖణ్డం బధానేతి
 స ఉపాధ్యాయేన సందిష్ట ఆరుణిః పాఞ్చాల్యస్తత్ర గత్వా తత్కేదారఖణ్డం బద్ధుం నాశక్నోత్
 స క్లిశ్యమానోఽపశ్యదుపాయమ్
 భవత్వేవం కరిష్యామీతి
 స తత్ర సంవివేశ కేదారఖణ్డే
 శయానే తస్మింస్తదుదకం తస్థౌ
 తతః కదాచిదుపాధ్యాయ ఆయోదో ధౌమ్యః శిష్యానపృచ్ఛత్
 క్వ ఆరుణిః పాఞ్చాల్యో గత ఇతి
 తే ప్రత్యూచుః
 భగవతైవ ప్రేషితో గచ్ఛ కేదారఖణ్డం బధానేతి
 స ఏవముక్తస్తాఞ్శిష్యాన్ప్రత్యువాచ
 తస్మాత్సర్వే తత్ర గచ్ఛామో యత్ర స ఇతి
 స తత్ర గత్వా తస్యాహ్వానాయ శబ్దం చకార
 భో ఆరుణే పాఞ్చాల్య క్వాసి
 వత్సైహీతి
 స తచ్ఛ్రుత్వా ఆరుణిరుపాధ్యాయవాక్యం తస్మాత్కేదారఖణ్డాత్సహసోత్థాయ తముపాధ్యాయముపతస్థే
 ప్రోవాచ చైనమ్
 అయమస్మ్యత్ర కేదారఖణ్డే నిఃసరమాణముదకమవారణీయం సంరోద్ధుం సంవిష్టో భగవచ్ఛబ్దం శ్రుత్వైవ సహసా విదార్య కేదారఖణ్డం భవన్తముపస్థితః
 తదభివాదయే భగవన్తమ్
 ఆజ్ఞాపయతు భవాన్
 కిం కరవాణీతి
 తముపాధ్యాయోఽబ్రవీత్
 యస్మాద్భవాన్కేదారఖణ్డమవదార్యోత్థితస్తస్మాద్భవానుద్దాలక ఏవ నామ్నా భవిష్యతీతి
 స ఉపాధ్యాయేనానుగృహీతః
 యస్మాత్త్వయా మద్వచోఽనుష్ఠితం తస్మాచ్ఛ్రేయోఽవాప్స్యసీతి
 సర్వే చ తే వేదాః ప్రతిభాస్యన్తి సర్వాణి చ ధర్మశాస్త్రాణీతి
 స ఏవముక్త ఉపాధ్యాయేనేష్టం దేశం జగామ
 అథాపరః శిష్యస్తస్యైవాయోదస్య ధౌమ్యస్యోపమన్యుర్నామ
 తముపాధ్యాయః ప్రేషయామాస
 వత్సోపమన్యో గా రక్షస్వేతి
 స ఉపాధ్యాయవచనాదరక్షద్గాః
 స చాహని గా రక్షిత్వా దివసక్షయేఽభ్యాగమ్యోపాధ్యాయస్యాగ్రతః స్థిత్వా నమశ్చక్రే
 తముపాధ్యాయః పీవానమపశ్యత్
 ఉవాచ చైనమ్
 వత్సోపమన్యో కేన వృత్తిం కల్పయసి
 పీవానసి దృఢమితి
 స ఉపాధ్యాయం ప్రత్యువాచ
 భైక్షేణ వృత్తిం కల్పయామీతి
 తముపాధ్యాయః ప్రత్యువాచ
 మమానివేద్య భైక్షం నోపయోక్తవ్యమితి
 స తథేత్యుక్త్వా పునరరక్షద్గాః
 రక్షిత్వా చాగమ్య తథైవోపాధ్యాయస్యాగ్రతః స్థిత్వా నమశ్చక్రే
 తముపాధ్యాయస్తథాపి పీవానమేవ దృష్ట్వోవాచ
 వత్సోపమన్యో సర్వమశేషతస్తే భైక్షం గృహ్ణామి
 కేనేదానీం వృత్తిం కల్పయసీతి
 స ఏవముక్త ఉపాధ్యాయేన ప్రత్యువాచ
 భగవతే నివేద్య పూర్వమపరం చరామి
 తేన వృత్తిం కల్పయామీతి
 తముపాధ్యాయః ప్రత్యువాచ
 నైషా న్యాయ్యా గురువృత్తిః
 అన్యేషామపి వృత్త్యుపరోధం కరోష్యేవం వర్తమానః
 లుబ్ధోఽసీతి
 స తథేత్యుక్త్వా గా అరక్షత్
 రక్షిత్వా చ పునరుపాధ్యాయగృహమాగమ్యోపాధ్యాయస్యాగ్రతః స్థిత్వా నమశ్చక్రే
 తముపాధ్యాయస్తథాపి పీవానమేవ దృష్ట్వా పునరువాచ
 అహం తే సర్వం భైక్షం గృహ్ణామి న చాన్యచ్చరసి
 పీవానసి
 కేన వృత్తిం కల్పయసీతి
 స ఉపాధ్యాయం ప్రత్యువాచ
 భో ఏతాసాం గవాం పయసా వృత్తిం కల్పయామీతి
 తముపాధ్యాయః ప్రత్యువాచ
 నైతన్న్యాయ్యం పయ ఉపయోక్తుం భవతో మయాననుజ్ఞాతమితి
 స తథేతి ప్రతిజ్ఞాయ గా రక్షిత్వా పునరుపాధ్యాయగృహానేత్య గురోరగ్రతః స్థిత్వా నమశ్చక్రే
 తముపాధ్యాయః పీవానమేవాపశ్యత్
 ఉవాచ చైనమ్
 భైక్షం నాశ్నాసి న చాన్యచ్చరసి
 పయో న పిబసి
 పీవానసి
 కేన వృత్తిం కల్పయసీతి
 స ఏవముక్త ఉపాధ్యాయం ప్రత్యువాచ
 భోః ఫేనం పిబామి యమిమే వత్సా మాతౄణాం స్తనం పిబన్త ఉద్గిరన్తీతి
 తముపాధ్యాయః ప్రత్యువాచ
 ఏతే త్వదనుకమ్పయా గుణవన్తో వత్సాః ప్రభూతతరం ఫేనముద్గిరన్తి
 తదేవమపి వత్సానాం వృత్త్యుపరోధం కరోష్యేవం వర్తమానః
 ఫేనమపి భవాన్న పాతుమర్హతీతి
 స తథేతి ప్రతిజ్ఞాయ నిరాహారస్తా గా అరక్షత్
 తథా ప్రతిషిద్ధో భైక్షం నాశ్నాతి న చాన్యచ్చరతి
 పయో న పిబతి
 ఫేనం నోపయుఙ్క్తే
 స కదాచిదరణ్యే క్షుధార్తోఽర్కపత్రాణ్యభక్షయత్
 స తైరర్కపత్రైర్భక్షితైః క్షారకటూష్ణవిపాకిభిశ్చక్షుష్యుపహతోఽన్ధోఽభవత్
 సోఽన్ధోఽపి చఙ్క్రమ్యమాణః కూపేఽపతత్
 అథ తస్మిన్ననాగచ్ఛత్యుపాధ్యాయః శిష్యానవోచత్
 మయోపమన్యుః సర్వతః ప్రతిషిద్ధః
 స నియతం కుపితః
 తతో నాగచ్ఛతి చిరగతశ్చేతి
 స ఏవముక్త్వా గత్వారణ్యముపమన్యోరాహ్వానం చక్రే
 భో ఉపమన్యో క్వాసి
 వత్సైహీతి
 స తదాహ్వానముపాధ్యాయాచ్ఛ్రుత్వా ప్రత్యువాచోచ్చైః
 అయమస్మి భో ఉపాధ్యాయ కూపే పతిత ఇతి
 తముపాధ్యాయః ప్రత్యువాచ
 కథమసి కూపే పతిత ఇతి
 స తం ప్రత్యువాచ
 అర్కపత్రాణి భక్షయిత్వాన్ధీభూతోఽస్మి
 అతః కూపే పతిత ఇతి
 తముపాధ్యాయః ప్రత్యువాచ
 అశ్వినౌ స్తుహి
 తౌ త్వాం చక్షుష్మన్తం కరిష్యతో దేవభిషజావితి
 స ఏవముక్త ఉపాధ్యాయేన స్తోతుం ప్రచక్రమే దేవావశ్వినౌ వాగ్భిరృగ్భిః
 ప్ర పూర్వగౌ పూర్వజౌ చిత్రభానూ గిరా వా శంసామి తపనావనన్తౌ
 దివ్యౌ సుపర్ణౌ విరజౌ విమానావధిక్షియన్తౌ భువనాని విశ్వా
 హిరణ్మయౌ శకునీ సాంపరాయౌ నాసత్యదస్రౌ సునసౌ వైజయన్తౌ
 శుక్రం వయన్తౌ తరసా సువేమావభి వ్యయన్తావసితం వివస్వత్
 గ్రస్తాం సుపర్ణస్య బలేన వర్తికామముఞ్చతామశ్వినౌ సౌభగాయ
 తావత్సువృత్తావనమన్త మాయయా సత్తమా గా అరుణా ఉదావహన్
 షష్టిశ్చ గావస్త్రిశతాశ్చ ధేనవ ఏకం వత్సం సువతే తం దుహన్తి
 నానాగోష్ఠా విహితా ఏకదోహనాస్తావశ్వినౌ దుహతో ఘర్మముక్థ్యమ్
 ఏకాం నాభిం సప్తశతా అరాః శ్రితాః ప్రధిష్వన్యా వింశతిరర్పితా అరాః
 అనేమి చక్రం పరివర్తతేఽజరం మాయాశ్వినౌ సమనక్తి చర్షణీ
 ఏకం చక్రం వర్తతే ద్వాదశారం ప్రధిషణ్ణాభిమేకాక్షమమృతస్య ధారణమ్
 యస్మిన్దేవా అధి విశ్వే విషక్తాస్తావశ్వినౌ ముఞ్చతో మా విషీదతమ్
 అశ్వినావిన్ద్రమమృతం వృత్తభూయౌ తిరోధత్తామశ్వినౌ దాసపత్నీ
 భిత్త్వా గిరిమశ్వినౌ గాముదాచరన్తౌ తద్వృష్టమహ్నా ప్రథితా వలస్య
 యువాం దిశో జనయథో దశాగ్రే సమానం మూర్ధ్ని రథయా వియన్తి
 తాసాం యాతమృషయోఽనుప్రయాన్తి దేవా మనుష్యాః క్షితిమాచరన్తి
 యువాం వర్ణాన్వికురుథో విశ్వరూపాంస్తేఽధిక్షియన్తి భువనాని విశ్వా
 తే భానవోఽప్యనుసృతాశ్చరన్తి దేవా మనుష్యాః క్షితిమాచరన్తి
 తౌ నాసత్యావశ్వినావామహే వాం స్రజం చ యాం బిభృథః పుష్కరస్య
 తౌ నాసత్యావమృతావృతావృధావృతే దేవాస్తత్ప్రపదేన సూతే
 ముఖేన గర్భం లభతాం యువానౌ గతాసురేతత్ప్రపదేన సూతే
 సద్యో జాతో మాతరమత్తి గర్భస్తావశ్వినౌ ముఞ్చథో జీవసే గాః
 ఏవం తేనాభిష్టుతావశ్వినావాజగ్మతుః
 ఆహతుశ్చైనమ్
 ప్రీతౌ స్వః
 ఏష తేఽపూపః
 అశానైనమితి
 స ఏవముక్తః ప్రత్యువాచ
 నానృతమూచతుర్భవన్తౌ
 న త్వహమేతమపూపముపయోక్తుముత్సహే అనివేద్య గురవ ఇతి
 తతస్తమశ్వినావూచతుః
 ఆవాభ్యాం పురస్తాద్భవత ఉపాధ్యాయేనైవమేవాభిష్టుతాభ్యామపూపః ప్రీతాభ్యాం దత్తః
 ఉపయుక్తశ్చ స తేనానివేద్య గురవే
 త్వమపి తథైవ కురుష్వ యథా కృతముపాధ్యాయేనేతి
 స ఏవముక్తః పునరేవ ప్రత్యువాచైతౌ
 ప్రత్యనునయే భవన్తావశ్వినౌ
 నోత్సహేఽహమనివేద్యోపాధ్యాయాయోపయోక్తుమితి
 తమశ్వినావాహతుః
 ప్రీతౌ స్వస్తవానయా గురువృత్త్యా
 ఉపాధ్యాయస్య తే కార్ష్ణాయసా దన్తాః
 భవతో హిరణ్మయా భవిష్యన్తి
 చక్షుష్మాంశ్చ భవిష్యసి
 శ్రేయశ్చావాప్స్యసీతి
 స ఏవముక్తోఽశ్విభ్యాం లబ్ధచక్షురుపాధ్యాయసకాశమాగమ్యోపాధ్యాయమభివాద్యాచచక్షే
 స చాస్య ప్రీతిమానభూత్
 ఆహ చైనమ్
 యథాశ్వినావాహతుస్తథా త్వం శ్రేయోఽవాప్స్యసీతి
 సర్వే చ తే వేదాః ప్రతిభాస్యన్తీతి
 ఏషా తస్యాపి పరీక్షోపమన్యోః
 అథాపరః శిష్యస్తస్యైవాయోదస్య ధౌమ్యస్య వేదో నామ
 తముపాధ్యాయః సందిదేశ
 వత్స వేద ఇహాస్యతామ్
 భవతా మద్గృహే కంచిత్కాలం శుశ్రూషమాణేన భవితవ్యమ్
 శ్రేయస్తే భవిష్యతీతి
 స తథేత్యుక్త్వా గురుకులే దీర్ఘకాలం గురుశుశ్రూషణపరోఽవసత్
 గౌరివ నిత్యం గురుషు ధూర్షు నియుజ్యమానః శీతోష్ణక్షుత్తృష్ణాదుఃఖసహః సర్వత్రాప్రతికూలః
 తస్య మహతా కాలేన గురుః పరితోషం జగామ
 తత్పరితోషాచ్చ శ్రేయః సర్వజ్ఞతాం చావాప
 ఏషా తస్యాపి పరీక్షా వేదస్య
 స ఉపాధ్యాయేనానుజ్ఞాతః సమావృత్తస్తస్మాద్గురుకులవాసాద్గృహాశ్రమం ప్రత్యపద్యత
 తస్యాపి స్వగృహే వసతస్త్రయః శిష్యా బభూవుః
 స శిష్యాన్న కించిదువాచ
 కర్మ వా క్రియతాం గురుశుశ్రూషా వేతి
 దుఃఖాభిజ్ఞో హి గురుకులవాసస్య శిష్యాన్పరిక్లేశేన యోజయితుం నేయేష
 అథ కస్యచిత్కాలస్య వేదం బ్రాహ్మణం జనమేజయః పౌష్యశ్చ క్షత్రియావుపేత్యోపాధ్యాయం వరయాం చక్రతుః
 స కదాచిద్యాజ్యకార్యేణాభిప్రస్థిత ఉత్తఙ్కం నామ శిష్యం నియోజయామాస
 భో ఉత్తఙ్క యత్కించిదస్మద్గృహే పరిహీయతే తదిచ్ఛామ్యహమపరిహీణం భవతా క్రియమాణమితి
 స ఏవం ప్రతిసమాదిశ్యోత్తఙ్కం వేదః ప్రవాసం జగామ
 అథోత్తఙ్కో గురుశుశ్రూషుర్గురునియోగమనుతిష్ఠమానస్తత్ర గురుకులే వసతి స్మ
 స వసంస్తత్రోపాధ్యాయస్త్రీభిః సహితాభిరాహూయోక్తః
 ఉపాధ్యాయినీ తే ఋతుమతీ
 ఉపాధ్యాయశ్చ ప్రోషితః
 అస్యా యథాయమృతుర్వన్ధ్యో న భవతి తథా క్రియతామ్
 ఏతద్విషీదతీతి
 స ఏవముక్తస్తాః స్త్రియః ప్రత్యువాచ
 న మయా స్త్రీణాం వచనాదిదమకార్యం కార్యమ్
 న హ్యహముపాధ్యాయేన సందిష్టః
 అకార్యమపి త్వయా కార్యమితి
 తస్య పునరుపాధ్యాయః కాలాన్తరేణ గృహానుపజగామ తస్మాత్ప్రవాసాత్
 స తద్వృత్తం తస్యాశేషముపలభ్య ప్రీతిమానభూత్
 ఉవాచ చైనమ్
 వత్సోత్తఙ్క కిం తే ప్రియం కరవాణీతి
 ధర్మతో హి శుశ్రూషితోఽస్మి భవతా
 తేన ప్రీతిః పరస్పరేణ నౌ సంవృద్ధా
 తదనుజానే భవన్తమ్
 సర్వామేవ సిద్ధిం ప్రాప్స్యసి
 గమ్యతామితి
 స ఏవముక్తః ప్రత్యువాచ
 కిం తే ప్రియం కరవాణీతి
 ఏవం హ్యాహుః
 యశ్చాధర్మేణ విబ్రూయాద్యశ్చాధర్మేణ పృచ్ఛతి
 తయోరన్యతరః ప్రైతి విద్వేషం చాధిగచ్ఛతి
 సోఽహమనుజ్ఞాతో భవతా ఇచ్ఛామీష్టం తే గుర్వర్థముపహర్తుమితి
 తేనైవముక్త ఉపాధ్యాయః ప్రత్యువాచ
 వత్సోత్తఙ్క ఉష్యతాం తావదితి
 స కదాచిత్తముపాధ్యాయమాహోత్తఙ్కః
 ఆజ్ఞాపయతు భవాన్
 కిం తే ప్రియముపహరామి గుర్వర్థమితి
 తముపాధ్యాయః ప్రత్యువాచ
 వత్సోత్తఙ్క బహుశో మాం చోదయసి గుర్వర్థముపహరేయమితి
 తద్గచ్ఛ
 ఏనాం ప్రవిశ్యోపాధ్యాయినీం పృచ్ఛ కిముపహరామీతి
 ఏషా యద్బ్రవీతి తదుపహరస్వేతి
 స ఏవముక్త ఉపాధ్యాయేనోపాధ్యాయినీమపృచ్ఛత్
 భవత్యుపాధ్యాయేనాస్మ్యనుజ్ఞాతో గృహం గన్తుమ్
 తదిచ్ఛామీష్టం తే గుర్వర్థముపహృత్యానృణో గన్తుమ్
 తదాజ్ఞాపయతు భవతీ
 కిముపహరామి గుర్వర్థమితి
 సైవముక్తోపాధ్యాయిన్యుత్తఙ్కం ప్రత్యువాచ
 గచ్ఛ పౌష్యం రాజానమ్
 భిక్షస్వ తస్య క్షత్రియయా పినద్ధే కుణ్డలే
 తే ఆనయస్వ
 ఇతశ్చతుర్థేఽహని పుణ్యకం భవితా
 తాభ్యామాబద్ధాభ్యాం బ్రాహ్మణాన్పరివేష్టుమిచ్ఛామి
 శోభమానా యథా తాభ్యాం కుణ్డలాభ్యాం తస్మిన్నహని సంపాదయస్వ
 శ్రేయో హి తే స్యాత్క్షణం కుర్వత ఇతి
 స ఏవముక్త ఉపాధ్యాయిన్యా ప్రాతిష్ఠతోత్తఙ్కః
 స పథి గచ్ఛన్నపశ్యదృషభమతిప్రమాణం తమధిరూఢం చ పురుషమతిప్రమాణమేవ
 స పురుష ఉత్తఙ్కమభ్యభాషత
 ఉత్తఙ్కైతత్పురీషమస్య ఋషభస్య భక్షయస్వేతి
 స ఏవముక్తో నైచ్ఛత్
 తమాహ పురుషో భూయః
 భక్షయస్వోత్తఙ్క
 మా విచారయ
 ఉపాధ్యాయేనాపి తే భక్షితం పూర్వమితి
 స ఏవముక్తో బాఢమిత్యుక్త్వా తదా తదృషభస్య పురీషం మూత్రం చ భక్షయిత్వోత్తఙ్కః ప్రతస్థే యత్ర స క్షత్రియః పౌష్యః
 తముపేత్యాపశ్యదుత్తఙ్క ఆసీనమ్
 స తముపేత్యాశీర్భిరభినన్ద్యోవాచ
 అర్థీ భవన్తముపగతోఽస్మీతి
 స ఏనమభివాద్యోవాచ
 భగవన్పౌష్యః ఖల్వహమ్
 కిం కరవాణీతి
 తమువాచోత్తఙ్కః
 గుర్వర్థే కుణ్డలాభ్యామర్థ్యాగతోఽస్మీతి యే తే క్షత్రియయా పినద్ధే కుణ్డలే తే భవాన్దాతుమర్హతీతి
 తం పౌష్యః ప్రత్యువాచ
 ప్రవిశ్యాన్తఃపురం క్షత్రియా యాచ్యతామితి
 స తేనైవముక్తః ప్రవిశ్యాన్తఃపురం క్షత్రియాం నాపశ్యత్
 స పౌష్యం పునరువాచ
 న యుక్తం భవతా వయమనృతేనోపచరితుమ్
 న హి తే క్షత్రియాన్తఃపురే సంనిహితా
 నైనాం పశ్యామీతి
 స ఏవముక్తః పౌష్యస్తం ప్రత్యువాచ
 సంప్రతి భవానుచ్ఛిష్టః
 స్మర తావత్
 న హి సా క్షత్రియా ఉచ్ఛిష్టేనాశుచినా వా శక్యా ద్రష్టుమ్
 పతివ్రతాత్వాదేషా నాశుచేర్దర్శనముపైతీతి
 అథైవముక్త ఉత్తఙ్కః స్మృత్వోవాచ
 అస్తి ఖలు మయోచ్ఛిష్టేనోపస్పృష్టం శీఘ్రం గచ్ఛతా చేతి
 తం పౌష్యః ప్రత్యువాచ
 ఏతత్తదేవం హి
 న గచ్ఛతోపస్పృష్టం భవతి న స్థితేనేతి
 అథోత్తఙ్కస్తథేత్యుక్త్వా ప్రాఙ్ముఖ ఉపవిశ్య సుప్రక్షాలితపాణిపాదవదనోఽశబ్దాభిర్హృదయంగమాభిరద్భిరుపస్పృశ్య త్రిః పీత్వా ద్విః పరిమృజ్య ఖాన్యద్భిరుపస్పృశ్యాన్తఃపురం ప్రవిశ్య తాం క్షత్రియామపశ్యత్
 సా చ దృష్ట్వైవోత్తఙ్కమభ్యుత్థాయాభివాద్యోవాచ
 స్వాగతం తే భగవన్
 ఆజ్ఞాపయ కిం కరవాణీతి
 స తామువాచ
 ఏతే కుణ్డలే గుర్వర్థం మే భిక్షితే దాతుమర్హసీతి
 సా ప్రీతా తేన తస్య సద్భావేన పాత్రమయమనతిక్రమణీయశ్చేతి మత్వా తే కుణ్డలే అవముచ్యాస్మై ప్రాయచ్ఛత్
 ఆహ చైనమ్
 ఏతే కుణ్డలే తక్షకో నాగరాజః ప్రార్థయతి
 అప్రమత్తో నేతుమర్హసీతి
 స ఏవముక్తస్తాం క్షత్రియాం ప్రత్యువాచ
 భవతి సునిర్వృతా భవ
 న మాం శక్తస్తక్షకో నాగరాజో ధర్షయితుమితి
 స ఏవముక్త్వా తాం క్షత్రియామామన్త్ర్య పౌష్యసకాశమాగచ్ఛత్
 స తం దృష్ట్వోవాచ
 భోః పౌష్య ప్రీతోఽస్మీతి
 తం పౌష్యః ప్రత్యువాచ
 భగవంశ్చిరస్య పాత్రమాసాద్యతే
 భవాంశ్చ గుణవానతిథిః
 తత్కరిష్యే శ్రాద్ధమ్
 క్షణః క్రియతామితి
 తముత్తఙ్కః ప్రత్యువాచ
 కృతక్షణ ఏవాస్మి
 శీఘ్రమిచ్ఛామి యథోపపన్నమన్నముపహృతం భవతేతి
 స తథేత్యుక్త్వా యథోపపన్నేనాన్నేనైనం భోజయామాస
 అథోత్తఙ్కః శీతమన్నం సకేశం దృష్ట్వా అశుచ్యేతదితి మత్వా పౌష్యమువాచ
 యస్మాన్మే అశుచ్యన్నం దదాసి తస్మదన్ధో భవిష్యసీతి
 తం పౌష్యః ప్రత్యువాచ
 యస్మాత్త్వమప్యదుష్టమన్నం దూషయసి తస్మాదనపత్యో భవిష్యసీతి
 సోఽథ పౌష్యస్తస్యాశుచిభావమన్నస్యాగమయామాస
 అథ తదన్నం ముక్తకేశ్యా స్త్రియోపహృతం సకేశమశుచి మత్వోత్తఙ్కం ప్రసాదయామాస
 భగవన్నజ్ఞానాదేతదన్నం సకేశముపహృతం శీతం చ
 తత్క్షామయే భవన్తమ్
 న భవేయమన్ధ ఇతి
 తముత్తఙ్కః ప్రత్యువాచ
 న మృషా బ్రవీమి
 భూత్వా త్వమన్ధో నచిరాదనన్ధో భవిష్యసీతి
 మమాపి శాపో న భవేద్భవతా దత్త ఇతి
 తం పౌష్యః ప్రత్యువాచ
 నాహం శక్తః శాపం ప్రత్యాదాతుమ్
 న హి మే మన్యురద్యాప్యుపశమం గచ్ఛతి
 కిం చైతద్భవతా న జ్ఞాయతే యథా
 నావనీతం హృదయం బ్రాహ్మణస్య వాచి క్షురో నిహితస్తీక్ష్ణధారః
 విపరీతమేతదుభయం క్షత్రియస్య వాఙ్నావనీతీ హృదయం తీక్ష్ణధారమ్
 ఇతి
 తదేవం గతే న శక్తోఽహం తీక్ష్ణహృదయత్వాత్తం శాపమన్యథా కర్తుమ్
 గమ్యతామితి
 తముత్తఙ్కః ప్రత్యువాచ
 భవతాహమన్నస్యాశుచిభావమాగమయ్య ప్రత్యనునీతః
 ప్రాక్చ తేఽభిహితమ్
 యస్మాదదుష్టమన్నం దూషయసి తస్మాదనపత్యో భవిష్యసీతి
 దుష్టే చాన్నే నైష మమ శాపో భవిష్యతీతి
 సాధయామస్తావదిత్యుక్త్వా ప్రాతిష్ఠతోత్తఙ్కస్తే కుణ్డలే గృహీత్వా
 సోఽపశ్యత్పథి నగ్నం శ్రమణమాగచ్ఛన్తం ముహుర్ముహుర్దృశ్యమానమదృశ్యమానం చ
 అథోత్తఙ్కస్తే కుణ్డలే భూమౌ నిక్షిప్యోదకార్థం ప్రచక్రమే
 ఏతస్మిన్నన్తరే స శ్రమణస్త్వరమాణ ఉపసృత్య తే కుణ్డలే గృహీత్వా ప్రాద్రవత్
 తముత్తఙ్కోఽభిసృత్య జగ్రాహ
 స తద్రూపం విహాయ తక్షకరూపం కృత్వా సహసా ధరణ్యాం వివృతం మహాబిలం వివేశ
 ప్రవిశ్య చ నాగలోకం స్వభవనమగచ్ఛత్
 తముత్తఙ్కోఽన్వావివేశ తేనైవ బిలేన
 ప్రవిశ్య చ నాగానస్తువదేభిః శ్లోకైః
 య ఐరావతరాజానః సర్పాః సమితిశోభనాః
 వర్షన్త ఇవ జీమూతాః సవిద్యుత్పవనేరితాః
 సురూపాశ్చ విరూపాశ్చ తథా కల్మాషకుణ్డలాః
 ఆదిత్యవన్నాకపృష్ఠే రేజురైరావతోద్భవాః
 బహూని నాగవర్త్మాని గఙ్గాయాస్తీర ఉత్తరే
 ఇచ్ఛేత్కోఽర్కాంశుసేనాయాం చర్తుమైరావతం వినా
 శతాన్యశీతిరష్టౌ చ సహస్రాణి చ వింశతిః
 సర్పాణాం ప్రగ్రహా యాన్తి ధృతరాష్ట్రో యదేజతి
 యే చైనముపసర్పన్తి యే చ దూరం పరం గతాః
 అహమైరావతజ్యేష్ఠభ్రాతృభ్యోఽకరవం నమః
 యస్య వాసః కురుక్షేత్రే ఖాణ్డవే చాభవత్సదా
 తం కాద్రవేయమస్తౌషం కుణ్డలార్థాయ తక్షకమ్
 తక్షకశ్చాశ్వసేనశ్చ నిత్యం సహచరావుభౌ
 కురుక్షేత్రే నివసతాం నదీమిక్షుమతీమను
 జఘన్యజస్తక్షకస్య శ్రుతసేనేతి యః శ్రుతః
 అవసద్యో మహద్ద్యుమ్ని ప్రార్థయన్నాగముఖ్యతామ్
 కరవాణి సదా చాహం నమస్తస్మై మహాత్మనే
 ఏవం స్తువన్నపి నాగాన్యదా తే కుణ్డలే నాలభదథాపశ్యత్స్త్రియౌ తన్త్రే అధిరోప్య పటం వయన్త్యౌ
 తస్మింశ్చ తన్త్రే కృష్ణాః సితాశ్చ తన్తవః
 చక్రం చాపశ్యత్షడ్భిః కుమారైః పరివర్త్యమానమ్
 పురుషం చాపశ్యద్దర్శనీయమ్
 స తాన్సర్వాంస్తుష్టావ ఏభిర్మన్త్రవాదశ్లోకైః
 త్రీణ్యర్పితాన్యత్ర శతాని మధ్యే షష్టిశ్చ నిత్యం చరతి ధ్రువేఽస్మిన్
 చక్రే చతుర్వింశతిపర్వయోగే షడ్యత్కుమారాః పరివర్తయన్తి
 తన్త్రం చేదం విశ్వరూపం యువత్యౌ వయతస్తన్తూన్సతతం వర్తయన్త్యౌ
 కృష్ణాన్సితాంశ్చైవ వివర్తయన్త్యౌ భూతాన్యజస్రం భువనాని చైవ
 వజ్రస్య భర్తా భువనస్య గోప్తా వృత్రస్య హన్తా నముచేర్నిహన్తా
 కృష్ణే వసానో వసనే మహాత్మా సత్యానృతే యో వివినక్తి లోకే
 యో వాజినం గర్భమపాం పురాణం వైశ్వానరం వాహనమభ్యుపేతః
 నమః సదాస్మై జగదీశ్వరాయ లోకత్రయేశాయ పురందరాయ
 తతః స ఏనం పురుషః ప్రాహ
 ప్రీతోఽస్మి తేఽహమనేన స్తోత్రేణ
 కిం తే ప్రియం కరవాణీతి
 స తమువాచ
 నాగా మే వశమీయురితి
 స ఏనం పురుషః పునరువాచ
 ఏతమశ్వమపానే ధమస్వేతి
 స తమశ్వమపానేఽధమత్
 అథాశ్వాద్ధమ్యమానాత్సర్వస్రోతోభ్యః సధూమా అర్చిషోఽగ్నేర్నిష్పేతుః
 తాభిర్నాగలోకో ధూపితః
 అథ ససంభ్రమస్తక్షకోఽగ్నితేజోభయవిషణ్ణస్తే కుణ్డలే గృహీత్వా సహసా స్వభవనాన్నిష్క్రమ్యోత్తఙ్కమువాచ
 ఏతే కుణ్డలే ప్రతిగృహ్ణాతు భవానితి
 స తే ప్రతిజగ్రాహోత్తఙ్కః
 కుణ్డలే ప్రతిగృహ్యాచిన్తయత్
 అద్య తత్పుణ్యకముపాధ్యాయిన్యాః
 దూరం చాహమభ్యాగతః
 కథం ను ఖలు సంభావయేయమితి
 తత ఏనం చిన్తయానమేవ స పురుష ఉవాచ
 ఉత్తఙ్క ఏనమశ్వమధిరోహ
 ఏష త్వాం క్షణాదేవోపాధ్యాయకులం ప్రాపయిష్యతీతి
 స తథేత్యుక్త్వా తమశ్వమధిరుహ్య ప్రత్యాజగామోపాధ్యాయకులమ్
 ఉపాధ్యాయినీ చ స్నాతా కేశానావపయన్త్యుపవిష్టోత్తఙ్కో నాగచ్ఛతీతి శాపాయాస్య మనో దధే
 అథోత్తఙ్కః ప్రవిశ్య ఉపాధ్యాయినీమభ్యవాదయత్
 తే చాస్యై కుణ్డలే ప్రాయచ్ఛత్
 సా చైనం ప్రత్యువాచ
 ఉత్తఙ్క దేశే కాలేఽభ్యాగతః
 స్వాగతం తే వత్స
 మనాగసి మయా న శప్తః
 శ్రేయస్తవోపస్థితమ్
 సిద్ధిమాప్నుహీతి
 అథోత్తఙ్క ఉపాధ్యాయమభ్యవాదయత్
 తముపాధ్యాయః ప్రత్యువాచ
 వత్సోత్తఙ్క స్వాగతం తే
 కిం చిరం కృతమితి
 తముత్తఙ్క ఉపాధ్యాయం ప్రత్యువాచ
 భోస్తక్షకేణ నాగరాజేన విఘ్నః కృతోఽస్మిన్కర్మణి
 తేనాస్మి నాగలోకం నీతః
 తత్ర చ మయా దృష్టే స్త్రియౌ తన్త్రేఽధిరోప్య పటం వయన్త్యౌ
 తస్మింశ్చ తన్త్రే కృష్ణాః సితాశ్చ తన్తవః
 కిం తత్
 తత్ర చ మయా చక్రం దృష్టం ద్వాదశారమ్
 షట్చైనం కుమారాః పరివర్తయన్తి
 తదపి కిమ్
 పురుషశ్చాపి మయా దృష్టః
 స పునః కః
 అశ్వశ్చాతిప్రమాణయుక్తః
 స చాపి కః
 పథి గచ్ఛతా మయా ఋషభో దృష్టః
 తం చ పురుషోఽధిరూఢః
 తేనాస్మి సోపచారముక్తః
 ఉత్తఙ్కాస్య ఋషభస్య పురీషం భక్షయ
 ఉపాధ్యాయేనాపి తే భక్షితమితి
 తతస్తద్వచనాన్మయా తదృషభస్య పురీషముపయుక్తమ్
 తదిచ్ఛామి భవతోపదిష్టం కిం తదితి
 తేనైవముక్త ఉపాధ్యాయః ప్రత్యువాచ
 యే తే స్త్రియౌ ధాతా విధాతా చ
 యే చ తే కృష్ణాః సితాశ్చ తన్తవస్తే రాత్ర్యహనీ
 యదపి తచ్చక్రం ద్వాదశారం షట్కుమారాః పరివర్తయన్తి తే ఋతవః షట్సంవత్సరశ్చక్రమ్
 యః పురుషః స పర్జన్యః
 యోఽశ్వః సోఽగ్నిః
 య ఋషభస్త్వయా పథి గచ్ఛతా దృష్టః స ఐరావతో నాగరాజః
 యశ్చైనమధిరూఢః స ఇన్ద్రః
 యదపి తే పురీషం భక్షితం తస్య ఋషభస్య తదమృతమ్
 తేన ఖల్వసి న వ్యాపన్నస్తస్మిన్నాగభవనే
 స చాపి మమ సఖా ఇన్ద్రః
 తదనుగ్రహాత్కుణ్డలే గృహీత్వా పునరభ్యాగతోఽసి
 తత్సౌమ్య గమ్యతామ్
 అనుజానే భవన్తమ్
 శ్రేయోఽవాప్స్యసీతి
 స ఉపాధ్యాయేనానుజ్ఞాత ఉత్తఙ్కః క్రుద్ధస్తక్షకస్య ప్రతిచికీర్షమాణో హాస్తినపురం ప్రతస్థే
 స హాస్తినపురం ప్రాప్య నచిరాద్ద్విజసత్తమః
 సమాగచ్ఛత రాజానముత్తఙ్కో జనమేజయమ్
 పురా తక్షశిలాతస్తం నివృత్తమపరాజితమ్
 సమ్యగ్విజయినం దృష్ట్వా సమన్తాన్మన్త్రిభిర్వృతమ్
 తస్మై జయాశిషః పూర్వం యథాన్యాయం ప్రయుజ్య సః
 ఉవాచైనం వచః కాలే శబ్దసంపన్నయా గిరా
 అన్యస్మిన్కరణీయే త్వం కార్యే పార్థివసత్తమ
 బాల్యాదివాన్యదేవ త్వం కురుషే నృపసత్తమ
 ఏవముక్తస్తు విప్రేణ స రాజా ప్రత్యువాచ హ
 జనమేజయః ప్రసన్నాత్మా సమ్యక్సంపూజ్య తం మునిమ్
 ఆసాం ప్రజానాం పరిపాలనేన స్వం క్షత్రధర్మం పరిపాలయామి
 ప్రబ్రూహి వా కిం క్రియతాం ద్విజేన్ద్ర శుశ్రూషురస్మ్యద్య వచస్త్వదీయమ్
 స ఏవముక్తస్తు నృపోత్తమేన ద్విజోత్తమః పుణ్యకృతాం వరిష్ఠః
 ఉవాచ రాజానమదీనసత్త్వం స్వమేవ కార్యం నృపతేశ్చ యత్తత్
 తక్షకేణ నరేన్ద్రేన్ద్ర యేన తే హింసితః పితా
 తస్మై ప్రతికురుష్వ త్వం పన్నగాయ దురాత్మనే
 కార్యకాలం చ మన్యేఽహం విధిదృష్టస్య కర్మణః
 తద్గచ్ఛాపచితిం రాజన్పితుస్తస్య మహాత్మనః
 తేన హ్యనపరాధీ స దష్టో దుష్టాన్తరాత్మనా
 పఞ్చత్వమగమద్రాజా వజ్రాహత ఇవ ద్రుమః
 బలదర్పసముత్సిక్తస్తక్షకః పన్నగాధమః
 అకార్యం కృతవాన్పాపో యోఽదశత్పితరం తవ
 రాజర్షివంశగోప్తారమమరప్రతిమం నృపమ్
 జఘాన కాశ్యపం చైవ న్యవర్తయత పాపకృత్
 దగ్ధుమర్హసి తం పాపం జ్వలితే హవ్యవాహనే
 సర్పసత్రే మహారాజ త్వయి తద్ధి విధీయతే
 ఏవం పితుశ్చాపచితిం గతవాంస్త్వం భవిష్యసి
 మమ ప్రియం చ సుమహత్కృతం రాజన్భవిష్యతి
 కర్మణః పృథివీపాల మమ యేన దురాత్మనా
 విఘ్నః కృతో మహారాజ గుర్వర్థం చరతోఽనఘ
 ఏతచ్ఛ్రుత్వా తు నృపతిస్తక్షకస్య చుకోప హ
 ఉత్తఙ్కవాక్యహవిషా దీప్తోఽగ్నిర్హవిషా యథా
 అపృచ్ఛచ్చ తదా రాజా మన్త్రిణః స్వాన్సుదుఃఖితః
 ఉత్తఙ్కస్యైవ సాంనిధ్యే పితుః స్వర్గగతిం ప్రతి
 తదైవ హి స రాజేన్ద్రో దుఃఖశోకాప్లుతోఽభవత్
 యదైవ పితరం వృత్తముత్తఙ్కాదశృణోత్తదా
 లోమహర్షణపుత్ర ఉగ్రశ్రవాః సూతః పౌరాణికో నైమిషారణ్యే శౌనకస్య కులపతేర్ద్వాదశవార్షికే సత్రే ఋషీనభ్యాగతానుపతస్థే
 పౌరాణికః పురాణే కృతశ్రమః స తాన్కృతాఞ్జలిరువాచ
 కిం భవన్తః శ్రోతుమిచ్ఛన్తి
 కిమహం బ్రువాణీతి
 తమృషయ ఊచుః
 పరమం లోమహర్షణే ప్రక్ష్యామస్త్వాం వక్ష్యసి చ నః శుశ్రూషతాం కథాయోగమ్
 తద్భగవాంస్తు తావచ్ఛౌనకోఽగ్నిశరణమధ్యాస్తే
 యోఽసౌ దివ్యాః కథా వేద దేవతాసురసంకథాః
 మనుష్యోరగగన్ధర్వకథా వేద చ సర్వశః
 స చాప్యస్మిన్మఖే సౌతే విద్వాన్కులపతిర్ద్విజః
 దక్షో ధృతవ్రతో ధీమాఞ్శాస్త్రే చారణ్యకే గురుః
 సత్యవాదీ శమపరస్తపస్వీ నియతవ్రతః
 సర్వేషామేవ నో మాన్యః స తావత్ప్రతిపాల్యతామ్
 తస్మిన్నధ్యాసతి గురావాసనం పరమార్చితమ్
 తతో వక్ష్యసి యత్త్వాం స ప్రక్ష్యతి ద్విజసత్తమః
  సూత ఉవాచ
 ఏవమస్తు గురౌ తస్మిన్నుపవిష్టే మహాత్మని
 తేన పృష్టః కథాః పుణ్యా వక్ష్యామి వివిధాశ్రయాః
 సోఽథ విప్రర్షభః కార్యం కృత్వా సర్వం యథాక్రమమ్
 దేవాన్వాగ్భిః పితౄనద్భిస్తర్పయిత్వాజగామ హ
 యత్ర బ్రహ్మర్షయః సిద్ధాస్త ఆసీనా యతవ్రతాః
 యజ్ఞాయతనమాశ్రిత్య సూతపుత్రపురఃసరాః
 ఋత్విక్ష్వథ సదస్యేషు స వై గృహపతిస్తతః
 ఉపవిష్టేషూపవిష్టః శౌనకోఽథాబ్రవీదిదమ్
  శౌనక ఉవాచ
 పురాణమఖిలం తాత పితా తేఽధీతవాన్పురా
 కచ్చిత్త్వమపి తత్సర్వమధీషే లోమహర్షణే
 పురాణే హి కథా దివ్యా ఆదివంశాశ్చ ధీమతామ్
 కథ్యన్తే తాః పురాస్మాభిః శ్రుతాః పూర్వం పితుస్తవ
 తత్ర వంశమహం పూర్వం శ్రోతుమిచ్ఛామి భార్గవమ్
 కథయస్వ కథామేతాం కల్యాః స్మ శ్రవణే తవ
  సూత ఉవాచ
 యదధీతం పురా సమ్యగ్ద్విజశ్రేష్ఠ మహాత్మభిః
 వైశంపాయనవిప్రాద్యైస్తైశ్చాపి కథితం పురా
 యదధీతం చ పిత్రా మే సమ్యక్చైవ తతో మయా
 తత్తావచ్ఛృణు యో దేవైః సేన్ద్రైః సాగ్నిమరుద్గణైః
 పూజితః ప్రవరో వంశో భృగూణాం భృగునన్దన
 ఇమం వంశమహం బ్రహ్మన్భార్గవం తే మహామునే
 నిగదామి కథాయుక్తం పురాణాశ్రయసంయుతమ్
 భృగోః సుదయితః పుత్రశ్చ్యవనో నామ భార్గవః
 చ్యవనస్యాపి దాయాదః ప్రమతిర్నామ ధార్మికః
 ప్రమతేరప్యభూత్పుత్రో ఘృతాచ్యాం రురురిత్యుత
 రురోరపి సుతో జజ్ఞే శునకో వేదపారగః
 ప్రమద్వరాయాం ధర్మాత్మా తవ పూర్వపితామహాత్
 తపస్వీ చ యశస్వీ చ శ్రుతవాన్బ్రహ్మవిత్తమః
 ధర్మిష్ఠః సత్యవాదీ చ నియతో నియతేన్ద్రియః
  శౌనక ఉవాచ
 సూతపుత్ర యథా తస్య భార్గవస్య మహాత్మనః
 చ్యవనత్వం పరిఖ్యాతం తన్మమాచక్ష్వ పృచ్ఛతః
  సూత ఉవాచ
 భృగోః సుదయితా భార్యా పులోమేత్యభివిశ్రుతా
 తస్యాం గర్భః సమభవద్భృగోర్వీర్యసముద్భవః
 తస్మిన్గర్భే సంభృతేఽథ పులోమాయాం భృగూద్వహ
 సమయే సమశీలిన్యాం ధర్మపత్న్యాం యశస్వినః
 అభిషేకాయ నిష్క్రాన్తే భృగౌ ధర్మభృతాం వరే
 ఆశ్రమం తస్య రక్షోఽథ పులోమాభ్యాజగామ హ
 తం ప్రవిశ్యాశ్రమం దృష్ట్వా భృగోర్భార్యామనిన్దితామ్
 హృచ్ఛయేన సమావిష్టో విచేతాః సమపద్యత
 అభ్యాగతం తు తద్రక్షః పులోమా చారుదర్శనా
 న్యమన్త్రయత వన్యేన ఫలమూలాదినా తదా
 తాం తు రక్షస్తతో బ్రహ్మన్హృచ్ఛయేనాభిపీడితమ్
 దృష్ట్వా హృష్టమభూత్తత్ర జిహీర్షుస్తామనిన్దితామ్
 అథాగ్నిశరణేఽపశ్యజ్జ్వలితం జాతవేదసమ్
 తమపృచ్ఛత్తతో రక్షః పావకం జ్వలితం తదా
 శంస మే కస్య భార్యేయమగ్నే పృష్ట ఋతేన వై
 సత్యస్త్వమసి సత్యం మే వద పావక పృచ్ఛతే
 మయా హీయం పూర్వవృతా భార్యార్థే వరవర్ణినీ
 పశ్చాత్త్విమాం పితా ప్రాదాద్భృగవేఽనృతకారిణే
 సేయం యది వరారోహా భృగోర్భార్యా రహోగతా
 తథా సత్యం సమాఖ్యాహి జిహీర్షామ్యాశ్రమాదిమామ్
 మన్యుర్హి హృదయం మేఽద్య ప్రదహన్నివ తిష్ఠతి
 మత్పూర్వభార్యాం యదిమాం భృగుః ప్రాప సుమధ్యమామ్
 తద్రక్ష ఏవమామన్త్ర్య జ్వలితం జాతవేదసమ్
 శఙ్కమానో భృగోర్భార్యాం పునః పునరపృచ్ఛత
 త్వమగ్నే సర్వభూతానామన్తశ్చరసి నిత్యదా
 సాక్షివత్పుణ్యపాపేషు సత్యం బ్రూహి కవే వచః
 మత్పూర్వభార్యాపహృతా భృగుణానృతకారిణా
 సేయం యది తథా మే త్వం సత్యమాఖ్యాతుమర్హసి
 శ్రుత్వా త్వత్తో భృగోర్భార్యాం హరిష్యామ్యహమాశ్రమాత్
 జాతవేదః పశ్యతస్తే వద సత్యాం గిరం మమ
 తస్య తద్వచనం శ్రుత్వా సప్తార్చిర్దుఃఖితో భృశమ్
 భీతోఽనృతాచ్చ శాపాచ్చ భృగోరిత్యబ్రవీచ్ఛనైః
  సూత ఉవాచ
 అగ్నేరథ వచః శ్రుత్వా తద్రక్షః ప్రజహార తామ్
 బ్రహ్మన్వరాహరూపేణ మనోమారుతరంహసా
 తతః స గర్భో నివసన్కుక్షౌ భృగుకులోద్వహ
 రోషాన్మాతుశ్చ్యుతః కుక్షేశ్చ్యవనస్తేన సోఽభవత్
 తం దృష్ట్వా మాతురుదరాచ్చ్యుతమాదిత్యవర్చసమ్
 తద్రక్షో భస్మసాద్భూతం పపాత పరిముచ్య తామ్
 సా తమాదాయ సుశ్రోణీ ససార భృగునన్దనమ్
 చ్యవనం భార్గవం బ్రహ్మన్పులోమా దుఃఖమూర్చ్ఛితా
 తాం దదర్శ స్వయం బ్రహ్మా సర్వలోకపితామహః
 రుదతీం బాష్పపూర్ణాక్షీం భృగోర్భార్యామనిన్దితామ్
 సాన్త్వయామాస భగవాన్వధూం బ్రహ్మా పితామహః
 అశ్రుబిన్దూద్భవా తస్యాః ప్రావర్తత మహానదీ
 అనువర్తతీ సృతిం తస్యా భృగోః పత్న్యా యశస్వినః
 తస్యా మార్గం సృతవతీం దృష్ట్వా తు సరితం తదా
 నామ తస్యాస్తదా నద్యాశ్చక్రే లోకపితామహః
 వధూసరేతి భగవాంశ్చ్యవనస్యాశ్రమం ప్రతి
 స ఏవం చ్యవనో జజ్ఞే భృగోః పుత్రః ప్రతాపవాన్
 తం దదర్శ పితా తత్ర చ్యవనం తాం చ భామినీమ్
 స పులోమాం తతో భార్యాం పప్రచ్ఛ కుపితో భృగుః
 కేనాసి రక్షసే తస్మై కథితేహ జిహీర్షవే
 న హి త్వాం వేద తద్రక్షో మద్భార్యాం చారుహాసినీమ్
 తత్త్వమాఖ్యాహి తం హ్యద్య శప్తుమిచ్ఛామ్యహం రుషా
 బిభేతి కో న శాపాన్మే కస్య చాయం వ్యతిక్రమః
  పులోమోవాచ
 అగ్నినా భగవంస్తస్మై రక్షసేఽహం నివేదితా
 తతో మామనయద్రక్షః క్రోశన్తీం కురరీమివ
 సాహం తవ సుతస్యాస్య తేజసా పరిమోక్షితా
 భస్మీభూతం చ తద్రక్షో మాముత్సృజ్య పపాత వై
  సూత ఉవాచ
 ఇతి శ్రుత్వా పులోమాయా భృగుః పరమమన్యుమాన్
 శశాపాగ్నిమభిక్రుద్ధః సర్వభక్షో భవిష్యసి
  సూత ఉవాచ
 శప్తస్తు భృగుణా వహ్నిః క్రుద్ధో వాక్యమథాబ్రవీత్
 కిమిదం సాహసం బ్రహ్మన్కృతవానసి సాంప్రతమ్
 ధర్మే ప్రయతమానస్య సత్యం చ వదతః సమమ్
 పృష్టో యదబ్రువం సత్యం వ్యభిచారోఽత్ర కో మమ
 పృష్టో హి సాక్షీ యః సాక్ష్యం జానమానోఽన్యథా వదేత్
 స పూర్వానాత్మనః సప్త కులే హన్యాత్తథా పరాన్
 యశ్చ కార్యార్థతత్త్వజ్ఞో జానమానో న భాషతే
 సోఽపి తేనైవ పాపేన లిప్యతే నాత్ర సంశయః
 శక్తోఽహమపి శప్తుం త్వాం మాన్యాస్తు బ్రాహ్మణా మమ
 జానతోఽపి చ తే వ్యక్తం కథయిష్యే నిబోధ తత్
 యోగేన బహుధాత్మానం కృత్వా తిష్ఠామి మూర్తిషు
 అగ్నిహోత్రేషు సత్రేషు క్రియాస్వథ మఖేషు చ
 వేదోక్తేన విధానేన మయి యద్ధూయతే హవిః
 దేవతాః పితరశ్చైవ తేన తృప్తా భవన్తి వై
 ఆపో దేవగణాః సర్వే ఆపః పితృగణాస్తథా
 దర్శశ్చ పౌర్ణమాసశ్చ దేవానాం పితృభిః సహ
 దేవతాః పితరస్తస్మాత్పితరశ్చాపి దేవతాః
 ఏకీభూతాశ్చ పూజ్యన్తే పృథక్త్వేన చ పర్వసు
 దేవతాః పితరశ్చైవ జుహ్వతే మయి యత్సదా
 త్రిదశానాం పితౄణాం చ ముఖమేవమహం స్మృతః
 అమావాస్యాం చ పితరః పౌర్ణమాస్యాం చ దేవతాః
 మన్ముఖేనైవ హూయన్తే భుఞ్జతే చ హుతం హవిః
 సర్వభక్షః కథం తేషాం భవిష్యామి ముఖం త్వహమ్
 చిన్తయిత్వా తతో వహ్నిశ్చక్రే సంహారమాత్మనః
 ద్విజానామగ్నిహోత్రేషు యజ్ఞసత్రక్రియాసు చ
 నిరోంకారవషట్కారాః స్వధాస్వాహావివర్జితాః
 వినాగ్నినా ప్రజాః సర్వాస్తత ఆసన్సుదుఃఖితాః
 అథర్షయః సముద్విగ్నా దేవాన్గత్వాబ్రువన్వచః
 అగ్నినాశాత్క్రియాభ్రంశాద్భ్రాన్తా లోకాస్త్రయోఽనఘాః
 విధధ్వమత్ర యత్కార్యం న స్యాత్కాలాత్యయో యథా
 అథర్షయశ్చ దేవాశ్చ బ్రహ్మాణముపగమ్య తు
 అగ్నేరావేదయఞ్శాపం క్రియాసంహారమేవ చ
 భృగుణా వై మహాభాగ శప్తోఽగ్నిః కారణాన్తరే
 కథం దేవముఖో భూత్వా యజ్ఞభాగాగ్రభుక్తథా
 హుతభుక్సర్వలోకేషు సర్వభక్షత్వమేష్యతి
 శ్రుత్వా తు తద్వచస్తేషామగ్నిమాహూయ లోకకృత్
 ఉవాచ వచనం శ్లక్ష్ణం భూతభావనమవ్యయమ్
 లోకానామిహ సర్వేషాం త్వం కర్తా చాన్త ఏవ చ
 త్వం ధారయసి లోకాంస్త్రీన్క్రియాణాం చ ప్రవర్తకః
 స తథా కురు లోకేశ నోచ్ఛిద్యేరన్క్రియా యథా
 కస్మాదేవం విమూఢస్త్వమీశ్వరః సన్హుతాశనః
 త్వం పవిత్రం యదా లోకే సర్వభూతగతశ్చ హ
 న త్వం సర్వశరీరేణ సర్వభక్షత్వమేష్యసి
 ఉపాదానేఽర్చిషో యాస్తే సర్వం ధక్ష్యన్తి తాః శిఖిన్
 యథా సూర్యాంశుభిః స్పృష్టం సర్వం శుచి విభావ్యతే
 తథా త్వదర్చిర్నిర్దగ్ధం సర్వం శుచి భవిష్యతి
 తదగ్నే త్వం మహత్తేజః స్వప్రభావాద్వినిర్గతమ్
 స్వతేజసైవ తం శాపం కురు సత్యమృషేర్విభో
 దేవానాం చాత్మనో భాగం గృహాణ త్వం ముఖే హుతమ్
 ఏవమస్త్వితి తం వహ్నిః ప్రత్యువాచ పితామహమ్
 జగామ శాసనం కర్తుం దేవస్య పరమేష్ఠినః
 దేవర్షయశ్చ ముదితాస్తతో జగ్ముర్యథాగతమ్
 ఋషయశ్చ యథాపూర్వం క్రియాః సర్వాః ప్రచక్రిరే
 దివి దేవా ముముదిరే భూతసంఘాశ్చ లౌకికాః
 అగ్నిశ్చ పరమాం ప్రీతిమవాప హతకల్మషః
 ఏవమేష పురావృత్త ఇతిహాసోఽగ్నిశాపజః
 పులోమస్య వినాశశ్చ చ్యవనస్య చ సంభవః
  సూత ఉవాచ
 స చాపి చ్యవనో బ్రహ్మన్భార్గవోఽజనయత్సుతమ్
 సుకన్యాయాం మహాత్మానం ప్రమతిం దీప్తతేజసమ్
 ప్రమతిస్తు రురుం నామ ఘృతాచ్యాం సమజీజనత్
 రురుః ప్రమద్వరాయాం తు శునకం సమజీజనత్
 తస్య బ్రహ్మన్రురోః సర్వం చరితం భూరితేజసః
 విస్తరేణ ప్రవక్ష్యామి తచ్ఛృణు త్వమశేషతః
 ఋషిరాసీన్మహాన్పూర్వం తపోవిద్యాసమన్వితః
 స్థూలకేశ ఇతి ఖ్యాతః సర్వభూతహితే రతః
 ఏతస్మిన్నేవ కాలే తు మేనకాయాం ప్రజజ్ఞివాన్
 గన్ధర్వరాజో విప్రర్షే విశ్వావసురితి శ్రుతః
 అథాప్సరా మేనకా సా తం గర్భం భృగునన్దన
 ఉత్ససర్జ యథాకాలం స్థూలకేశాశ్రమం ప్రతి
 ఉత్సృజ్య చైవ తం గర్భం నద్యాస్తీరే జగామ హ
 కన్యామమరగర్భాభాం జ్వలన్తీమివ చ శ్రియా
 తాం దదర్శ సముత్సృష్టాం నదీతీరే మహానృషిః
 స్థూలకేశః స తేజస్వీ విజనే బన్ధువర్జితామ్
 స తాం దృష్ట్వా తదా కన్యాం స్థూలకేశో ద్విజోత్తమః
 జగ్రాహాథ మునిశ్రేష్ఠః కృపావిష్టః పుపోష చ
 వవృధే సా వరారోహా తస్యాశ్రమపదే శుభా
 ప్రమదాభ్యో వరా సా తు సర్వరూపగుణాన్వితా
 తతః ప్రమద్వరేత్యస్యా నామ చక్రే మహానృషిః
 తామాశ్రమపదే తస్య రురుర్దృష్ట్వా ప్రమద్వరామ్
 బభూవ కిల ధర్మాత్మా మదనానుగతాత్మవాన్
 పితరం సఖిభిః సోఽథ వాచయామాస భార్గవః
 ప్రమతిశ్చాభ్యయాచ్ఛ్రుత్వా స్థూలకేశం యశస్వినమ్
 తతః ప్రాదాత్పితా కన్యాం రురవే తాం ప్రమద్వరామ్
 వివాహం స్థాపయిత్వాగ్రే నక్షత్రే భగదైవతే
 తతః కతిపయాహస్య వివాహే సముపస్థితే
 సఖీభిః క్రీడతీ సార్ధం సా కన్యా వరవర్ణినీ
 నాపశ్యత ప్రసుప్తం వై భుజగం తిర్యగాయతమ్
 పదా చైనం సమాక్రామన్ముమూర్షుః కాలచోదితా
 స తస్యాః సంప్రమత్తాయాశ్చోదితః కాలధర్మణా
 విషోపలిప్తాన్దశనాన్భృశమఙ్గే న్యపాతయత్
 సా దష్టా సహసా భూమౌ పతితా గతచేతనా
 వ్యసురప్రేక్షణీయాపి ప్రేక్షణీయతమాకృతిః
 ప్రసుప్తేవాభవచ్చాపి భువి సర్పవిషార్దితా
 భూయో మనోహరతరా బభూవ తనుమధ్యమా
 దదర్శ తాం పితా చైవ తే చైవాన్యే తపస్వినః
 విచేష్టమానాం పతితాం భూతలే పద్మవర్చసమ్
 తతః సర్వే ద్విజవరాః సమాజగ్ముః కృపాన్వితాః
 స్వస్త్యాత్రేయో మహాజానుః కుశికః శఙ్ఖమేఖలః
 భారద్వాజః కౌణకుత్స ఆర్ష్టిషేణోఽథ గౌతమః
 ప్రమతిః సహ పుత్రేణ తథాన్యే వనవాసినః
 తాం తే కన్యాం వ్యసుం దృష్ట్వా భుజగస్య విషార్దితామ్
 రురుదుః కృపయావిష్టా రురుస్త్వార్తో బహిర్యయౌ
  సూత ఉవాచ
 తేషు తత్రోపవిష్టేషు బ్రాహ్మణేషు సమన్తతః
 రురుశ్చుక్రోశ గహనం వనం గత్వా సుదుఃఖితః
 శోకేనాభిహతః సోఽథ విలపన్కరుణం బహు
 అబ్రవీద్వచనం శోచన్ప్రియాం చిన్త్య ప్రమద్వరామ్
 శేతే సా భువి తన్వఙ్గీ మమ శోకవివర్ధినీ
 బాన్ధవానాం చ సర్వేషాం కిం ను దుఃఖమతః పరమ్
 యది దత్తం తపస్తప్తం గురవో వా మయా యది
 సమ్యగారాధితాస్తేన సంజీవతు మమ ప్రియా
 యథా జన్మప్రభృతి వై యతాత్మాహం ధృతవ్రతః
 ప్రమద్వరా తథాద్యైవ సముత్తిష్ఠతు భామినీ
  దేవదూత ఉవాచ
 అభిధత్సే హ యద్వాచా రురో దుఃఖేన తన్మృషా
 న తు మర్త్యస్య ధర్మాత్మన్నాయురస్తి గతాయుషః
 గతాయురేషా కృపణా గన్ధర్వాప్సరసోః సుతా
 తస్మాచ్ఛోకే మనస్తాత మా కృథాస్త్వం కథంచన
 ఉపాయశ్చాత్ర విహితః పూర్వం దేవైర్మహాత్మభిః
 తం యదీచ్ఛసి కర్తుం త్వం ప్రాప్స్యసీమాం ప్రమద్వరామ్
  రురురువాచ
 క ఉపాయః కృతో దేవైర్బ్రూహి తత్త్వేన ఖేచర
 కరిష్యే తం తథా శ్రుత్వా త్రాతుమర్హతి మాం భవాన్
  దేవదూత ఉవాచ
 ఆయుషోఽర్ధం ప్రయచ్ఛస్వ కన్యాయై భృగునన్దన
 ఏవముత్థాస్యతి రురో తవ భార్యా ప్రమద్వరా
  రురురువాచ
 ఆయుషోఽర్ధం ప్రయచ్ఛామి కన్యాయై ఖేచరోత్తమ
 శృఙ్గారరూపాభరణా ఉత్తిష్ఠతు మమ ప్రియా
  సూత ఉవాచ
 తతో గన్ధర్వరాజశ్చ దేవదూతశ్చ సత్తమౌ
 ధర్మరాజముపేత్యేదం వచనం ప్రత్యభాషతామ్
 ధర్మరాజాయుషోఽర్ధేన రురోర్భార్యా ప్రమద్వరా
 సముత్తిష్ఠతు కల్యాణీ మృతైవ యది మన్యసే
  ధర్మరాజ ఉవాచ
 ప్రమద్వరా రురోర్భార్యా దేవదూత యదీచ్ఛసి
 ఉత్తిష్ఠత్వాయుషోఽర్ధేన రురోరేవ సమన్వితా
  సూత ఉవాచ
 ఏవముక్తే తతః కన్యా సోదతిష్ఠత్ప్రమద్వరా
 రురోస్తస్యాయుషోఽర్ధేన సుప్తేవ వరవర్ణినీ
 ఏతద్దృష్టం భవిష్యే హి రురోరుత్తమతేజసః
 ఆయుషోఽతిప్రవృద్ధస్య భార్యార్థేఽర్ధం హ్రసత్వితి
 తత ఇష్టేఽహని తయోః పితరౌ చక్రతుర్ముదా
 వివాహం తౌ చ రేమాతే పరస్పరహితైషిణౌ
 స లబ్ధ్వా దుర్లభాం భార్యాం పద్మకిఞ్జల్కసప్రభామ్
 వ్రతం చక్రే వినాశాయ జిహ్మగానాం ధృతవ్రతః
 స దృష్ట్వా జిహ్మగాన్సర్వాంస్తీవ్రకోపసమన్వితః
 అభిహన్తి యథాసన్నం గృహ్య ప్రహరణం సదా
 స కదాచిద్వనం విప్రో రురురభ్యాగమన్మహత్
 శయానం తత్ర చాపశ్యడ్డుణ్డుభం వయసాన్వితమ్
 తత ఉద్యమ్య దణ్డం స కాలదణ్డోపమం తదా
 అభ్యఘ్నద్రుషితో విప్రస్తమువాచాథ డుణ్డుభః
 నాపరాధ్యామి తే కించిదహమద్య తపోధన
 సంరమ్భాత్తత్కిమర్థం మామభిహంసి రుషాన్వితః
  రురురువాచ
 మమ ప్రాణసమా భార్యా దష్టాసీద్భుజగేన హ
 తత్ర మే సమయో ఘోర ఆత్మనోరగ వై కృతః
 హన్యాం సదైవ భుజగం యం యం పశ్యేయమిత్యుత
 తతోఽహం త్వాం జిఘాంసామి జీవితేన విమోక్ష్యసే
  డుణ్డుభ ఉవాచ
 అన్యే తే భుజగా విప్ర యే దశన్తీహ మానవాన్
 డుణ్డుభానహిగన్ధేన న త్వం హింసితుమర్హసి
 ఏకానర్థాన్పృథగర్థానేకదుఃఖాన్పృథక్సుఖాన్
 డుణ్డుభాన్ధర్మవిద్భూత్వా న త్వం హింసితుమర్హసి
  సూత ఉవాచ
 ఇతి శ్రుత్వా వచస్తస్య భుజగస్య రురుస్తదా
 నావధీద్భయసంవిగ్న ఋషిం మత్వాథ డుణ్డుభమ్
 ఉవాచ చైనం భగవాన్రురుః సంశమయన్నివ
 కామయా భుజగ బ్రూహి కోఽసీమాం విక్రియాం గతః
  డుణ్డుభ ఉవాచ
 అహం పురా రురో నామ్నా ఋషిరాసం సహస్రపాత్
 సోఽహం శాపేన విప్రస్య భుజగత్వముపాగతః
  రురురువాచ
 కిమర్థం శప్తవాన్క్రుద్ధో ద్విజస్త్వాం భుజగోత్తమ
 కియన్తం చైవ కాలం తే వపురేతద్భవిష్యతి
  డుణ్డుభ ఉవాచ
 సఖా బభూవ మే పూర్వం ఖగమో నామ వై ద్విజః
 భృశం సంశితవాక్తాత తపోబలసమన్వితః
 స మయా క్రీడతా బాల్యే కృత్వా తార్ణమథోరగమ్
 అగ్నిహోత్రే ప్రసక్తః సన్భీషితః ప్రముమోహ వై
 లబ్ధ్వా చ స పునః సంజ్ఞాం మామువాచ తపోధనః
 నిర్దహన్నివ కోపేన సత్యవాక్సంశితవ్రతః
 యథావీర్యస్త్వయా సర్పః కృతోఽయం మద్బిభీషయా
 తథావీర్యో భుజంగస్త్వం మమ కోపాద్భవిష్యసి
 తస్యాహం తపసో వీర్యం జానమానస్తపోధన
 భృశముద్విగ్నహృదయస్తమవోచం వనౌకసమ్
 ప్రయతః సంభ్రమాచ్చైవ ప్రాఞ్జలిః ప్రణతః స్థితః
 సఖేతి హసతేదం తే నర్మార్థం వై కృతం మయా
 క్షన్తుమర్హసి మే బ్రహ్మఞ్శాపోఽయం వినివర్త్యతామ్
 సోఽథ మామబ్రవీద్దృష్ట్వా భృశముద్విగ్నచేతసమ్
 ముహురుష్ణం వినిఃశ్వస్య సుసంభ్రాన్తస్తపోధనః
 నానృతం వై మయా ప్రోక్తం భవితేదం కథంచన
 యత్తు వక్ష్యామి తే వాక్యం శృణు తన్మే ధృతవ్రత
 శ్రుత్వా చ హృది తే వాక్యమిదమస్తు తపోధన
 ఉత్పత్స్యతి రురుర్నామ ప్రమతేరాత్మజః శుచిః
 తం దృష్ట్వా శాపమోక్షస్తే భవితా నచిరాదివ
 స త్వం రురురితి ఖ్యాతః ప్రమతేరాత్మజః శుచిః
 స్వరూపం ప్రతిలభ్యాహమద్య వక్ష్యామి తే హితమ్
 అహింసా పరమో ధర్మః సర్వప్రాణభృతాం స్మృతః
 తస్మాత్ప్రాణభృతః సర్వాన్న హింస్యాద్బ్రాహ్మణః క్వచిత్
 బ్రాహ్మణః సౌమ్య ఏవేహ జాయతేతి పరా శ్రుతిః
 వేదవేదాఙ్గవిత్తాత సర్వభూతాభయప్రదః
 అహింసా సత్యవచనం క్షమా చేతి వినిశ్చితమ్
 బ్రాహ్మణస్య పరో ధర్మో వేదానాం ధరణాదపి
 క్షత్రియస్య తు యో ధర్మః స నేహేష్యతి వై తవ
 దణ్డధారణముగ్రత్వం ప్రజానాం పరిపాలనమ్
 తదిదం క్షత్రియస్యాసీత్కర్మ వై శృణు మే రురో
 జనమేజయస్య ధర్మాత్మన్సర్పాణాం హింసనం పురా
 పరిత్రాణం చ భీతానాం సర్పాణాం బ్రాహ్మణాదపి
 తపోవీర్యబలోపేతాద్వేదవేదాఙ్గపారగాత్
 ఆస్తీకాద్ద్విజముఖ్యాద్వై సర్పసత్రే ద్విజోత్తమ
  రురురువాచ
 కథం హింసితవాన్సర్పాన్క్షత్రియో జనమేజయః
 సర్పా వా హింసితాస్తాత కిమర్థం ద్విజసత్తమ
 కిమర్థం మోక్షితాశ్చైవ పన్నగాస్తేన శంస మే
 ఆస్తీకేన తదాచక్ష్వ శ్రోతుమిచ్ఛామ్యశేషతః
  ఋషిరువాచ
 శ్రోష్యసి త్వం రురో సర్వమాస్తీకచరితం మహత్
 బ్రాహ్మణానాం కథయతామిత్యుక్త్వాన్తరధీయత
  సూత ఉవాచ
 రురుశ్చాపి వనం సర్వం పర్యధావత్సమన్తతః
 తమృషిం ద్రష్టుమన్విచ్ఛన్సంశ్రాన్తో న్యపతద్భువి
 లబ్ధసంజ్ఞో రురుశ్చాయాత్తచ్చాచఖ్యౌ పితుస్తదా
 పితా చాస్య తదాఖ్యానం పృష్టః సర్వం న్యవేదయత్
  శౌనక ఉవాచ
 కిమర్థం రాజశార్దూలః స రాజా జనమేజయః
 సర్పసత్రేణ సర్పాణాం గతోఽన్తం తద్వదస్వ మే
 ఆస్తీకశ్చ ద్విజశ్రేష్ఠః కిమర్థం జపతాం వరః
 మోక్షయామాస భుజగాన్దీప్తాత్తస్మాద్ధుతాశనాత్
 కస్య పుత్రః స రాజాసీత్సర్పసత్రం య ఆహరత్
 స చ ద్విజాతిప్రవరః కస్య పుత్రో వదస్వ మే
  సూత ఉవాచ
 మహదాఖ్యానమాస్తీకం యత్రైతత్ప్రోచ్యతే ద్విజ
 సర్వమేతదశేషేణ శృణు మే వదతాం వర
  శౌనక ఉవాచ
 శ్రోతుమిచ్ఛామ్యశేషేణ కథామేతాం మనోరమామ్
 ఆస్తీకస్య పురాణస్య బ్రాహ్మణస్య యశస్వినః
  సూత ఉవాచ
 ఇతిహాసమిమం వృద్ధాః పురాణం పరిచక్షతే
 కృష్ణద్వైపాయనప్రోక్తం నైమిషారణ్యవాసినః
 పూర్వం ప్రచోదితః సూతః పితా మే లోమహర్షణః
 శిష్యో వ్యాసస్య మేధావీ బ్రాహ్మణైరిదముక్తవాన్
 తస్మాదహముపశ్రుత్య ప్రవక్ష్యామి యథాతథమ్
 ఇదమాస్తీకమాఖ్యానం తుభ్యం శౌనక పృచ్ఛతే
 ఆస్తీకస్య పితా హ్యాసీత్ప్రజాపతిసమః ప్రభుః
 బ్రహ్మచారీ యతాహారస్తపస్యుగ్రే రతః సదా
 జరత్కారురితి ఖ్యాత ఊర్ధ్వరేతా మహానృషిః
 యాయావరాణాం ధర్మజ్ఞః ప్రవరః సంశితవ్రతః
 అటమానః కదాచిత్స స్వాన్దదర్శ పితామహాన్
 లమ్బమానాన్మహాగర్తే పాదైరూర్ధ్వైరధోముఖాన్
 తానబ్రవీత్స దృష్ట్వైవ జరత్కారుః పితామహాన్
 కే భవన్తోఽవలమ్బన్తే గర్తేఽస్మిన్వా అధోముఖాః
 వీరణస్తమ్బకే లగ్నాః సర్వతః పరిభక్షితే
 మూషకేన నిగూఢేన గర్తేఽస్మిన్నిత్యవాసినా
  పితర ఊచుః
 యాయావరా నామ వయమృషయః సంశితవ్రతాః
 సంతానప్రక్షయాద్బ్రహ్మన్నధో గచ్ఛామ మేదినీమ్
 అస్మాకం సంతతిస్త్వేకో జరత్కారురితి శ్రుతః
 మన్దభాగ్యోఽల్పభాగ్యానాం తప ఏవ సమాస్థితః
 న స పుత్రాఞ్జనయితుం దారాన్మూఢశ్చికీర్షతి
 తేన లమ్బామహే గర్తే సంతానప్రక్షయాదిహ
 అనాథాస్తేన నాథేన యథా దుష్కృతినస్తథా
 కస్త్వం బన్ధురివాస్మాకమనుశోచసి సత్తమ
 జ్ఞాతుమిచ్ఛామహే బ్రహ్మన్కో భవానిహ ధిష్ఠితః
 కిమర్థం చైవ నః శోచ్యాననుకమ్పితుమర్హసి
  జరత్కారురువాచ
 మమ పూర్వే భవన్తో వై పితరః సపితామహాః
 బ్రూత కిం కరవాణ్యద్య జరత్కారురహం స్వయమ్
  పితర ఊచుః
 యతస్వ యత్నవాంస్తాత సంతానాయ కులస్య నః
 ఆత్మనోఽర్థేఽస్మదర్థే చ ధర్మ ఇత్యేవ చాభిభో
 న హి ధర్మఫలైస్తాత న తపోభిః సుసంచితైః
 తాం గతిం ప్రాప్నువన్తీహ పుత్రిణో యాం వ్రజన్తి హ
 తద్దారగ్రహణే యత్నం సంతత్యాం చ మనః కురు
 పుత్రకాస్మన్నియోగాత్త్వమేతన్నః పరమం హితమ్
  జరత్కారురువాచ
 న దారాన్వై కరిష్యామి సదా మే భావితం మనః
 భవతాం తు హితార్థాయ కరిష్యే దారసంగ్రహమ్
 సమయేన చ కర్తాహమనేన విధిపూర్వకమ్
 తథా యద్యుపలప్స్యామి కరిష్యే నాన్యథా త్వహమ్
 సనామ్నీ యా భవిత్రీ మే దిత్సితా చైవ బన్ధుభిః
 భైక్షవత్తామహం కన్యాముపయంస్యే విధానతః
 దరిద్రాయ హి మే భార్యాం కో దాస్యతి విశేషతః
 ప్రతిగ్రహీష్యే భిక్షాం తు యది కశ్చిత్ప్రదాస్యతి
 ఏవం దారక్రియాహేతోః ప్రయతిష్యే పితామహాః
 అనేన విధినా శశ్వన్న కరిష్యేఽహమన్యథా
 తత్ర చోత్పత్స్యతే జన్తుర్భవతాం తారణాయ వై
 శాశ్వతం స్థానమాసాద్య మోదన్తాం పితరో మమ
  సూత ఉవాచ
 తతో నివేశాయ తదా స విప్రః సంశితవ్రతః
 మహీం చచార దారార్థీ న చ దారానవిన్దత
 స కదాచిద్వనం గత్వా విప్రః పితృవచః స్మరన్
 చుక్రోశ కన్యాభిక్షార్థీ తిస్రో వాచః శనైరివ
 తం వాసుకిః ప్రత్యగృహ్ణాదుద్యమ్య భగినీం తదా
 న స తాం ప్రతిజగ్రాహ న సనామ్నీతి చిన్తయన్
 సనామ్నీముద్యతాం భార్యాం గృహ్ణీయామితి తస్య హి
 మనో నివిష్టమభవజ్జరత్కారోర్మహాత్మనః
 తమువాచ మహాప్రాజ్ఞో జరత్కారుర్మహాతపాః
 కింనామ్నీ భగినీయం తే బ్రూహి సత్యం భుజంగమ
  వాసుకిరువాచ
 జరత్కారో జరత్కారుః స్వసేయమనుజా మమ
 త్వదర్థం రక్షితా పూర్వం ప్రతీచ్ఛేమాం ద్విజోత్తమ
  సూత ఉవాచ
 మాత్రా హి భుజగాః శప్తాః పూర్వం బ్రహ్మవిదాం వర
 జనమేజయస్య వో యజ్ఞే ధక్ష్యత్యనిలసారథిః
 తస్య శాపస్య శాన్త్యర్థం ప్రదదౌ పన్నగోత్తమః
 స్వసారమృషయే తస్మై సువ్రతాయ తపస్వినే
 స చ తాం ప్రతిజగ్రాహ విధిదృష్టేన కర్మణా
 ఆస్తీకో నామ పుత్రశ్చ తస్యాం జజ్ఞే మహాత్మనః
 తపస్వీ చ మహాత్మా చ వేదవేదాఙ్గపారగః
 సమః సర్వస్య లోకస్య పితృమాతృభయాపహః
 అథ కాలస్య మహతః పాణ్డవేయో నరాధిపః
 ఆజహార మహాయజ్ఞం సర్పసత్రమితి శ్రుతిః
 తస్మిన్ప్రవృత్తే సత్రే తు సర్పాణామన్తకాయ వై
 మోచయామాస తం శాపమాస్తీకః సుమహాయశాః
 నాగాంశ్చ మాతులాంశ్చైవ తథా చాన్యాన్స బాన్ధవాన్
 పితౄంశ్చ తారయామాస సంతత్యా తపసా తథా
 వ్రతైశ్చ వివిధైర్బ్రహ్మన్స్వాధ్యాయైశ్చానృణోఽభవత్
 దేవాంశ్చ తర్పయామాస యజ్ఞైర్వివిధదక్షిణైః
 ఋషీంశ్చ బ్రహ్మచర్యేణ సంతత్యా చ పితామహాన్
 అపహృత్య గురుం భారం పితౄణాం సంశితవ్రతః
 జరత్కారుర్గతః స్వర్గం సహితః స్వైః పితామహైః
 ఆస్తీకం చ సుతం ప్రాప్య ధర్మం చానుత్తమం మునిః
 జరత్కారుః సుమహతా కాలేన స్వర్గమీయివాన్
 ఏతదాఖ్యానమాస్తీకం యథావత్కీర్తితం మయా
 ప్రబ్రూహి భృగుశార్దూల కిం భూయః కథ్యతామితి
  శౌనక ఉవాచ
 సౌతే కథయ తామేతాం విస్తరేణ కథాం పునః
 ఆస్తీకస్య కవేః సాధోః శుశ్రూషా పరమా హి నః
 మధురం కథ్యతే సౌమ్య శ్లక్ష్ణాక్షరపదం త్వయా
 ప్రీయామహే భృశం తాత పితేవేదం ప్రభాషసే
 అస్మచ్ఛుశ్రూషణే నిత్యం పితా హి నిరతస్తవ
 ఆచష్టైతద్యథాఖ్యానం పితా తే త్వం తథా వద
  సూత ఉవాచ
 ఆయుష్యమిదమాఖ్యానమాస్తీకం కథయామి తే
 యథా శ్రుతం కథయతః సకాశాద్వై పితుర్మయా
 పురా దేవయుగే బ్రహ్మన్ప్రజాపతిసుతే శుభే
 ఆస్తాం భగిన్యౌ రూపేణ సముపేతేఽద్భుతేఽనఘే
 తే భార్యే కశ్యపస్యాస్తాం కద్రూశ్చ వినతా చ హ
 ప్రాదాత్తాభ్యాం వరం ప్రీతః ప్రజాపతిసమః పతిః
 కశ్యపో ధర్మపత్నీభ్యాం ముదా పరమయా యుతః
 వరాతిసర్గం శ్రుత్వైవ కశ్యపాదుత్తమం చ తే
 హర్షాదప్రతిమాం ప్రీతిం ప్రాపతుః స్మ వరస్త్రియౌ
 వవ్రే కద్రూః సుతాన్నాగాన్సహస్రం తుల్యతేజసః
 ద్వౌ పుత్రౌ వినతా వవ్రే కద్రూపుత్రాధికౌ బలే
 ఓజసా తేజసా చైవ విక్రమేణాధికౌ సుతౌ
 తస్యై భర్తా వరం ప్రాదాదధ్యర్ధం పుత్రమీప్సితమ్
 ఏవమస్త్వితి తం చాహ కశ్యపం వినతా తదా
 కృతకృత్యా తు వినతా లబ్ధ్వా వీర్యాధికౌ సుతౌ
 కద్రూశ్చ లబ్ధ్వా పుత్రాణాం సహస్రం తుల్యతేజసామ్
 ధార్యౌ ప్రయత్నతో గర్భావిత్యుక్త్వా స మహాతపాః
 తే భార్యే వరసంహృష్టే కశ్యపో వనమావిశత్
 కాలేన మహతా కద్రూరణ్డానాం దశతీర్దశ
 జనయామాస విప్రేన్ద్ర ద్వే అణ్డే వినతా తదా
 తయోరణ్డాని నిదధుః ప్రహృష్టాః పరిచారికాః
 సోపస్వేదేషు భాణ్డేషు పఞ్చ వర్షశతాని చ
 తతః పఞ్చశతే కాలే కద్రూపుత్రా వినిఃసృతాః
 అణ్డాభ్యాం వినతాయాస్తు మిథునం న వ్యదృశ్యత
 తతః పుత్రార్థిణీ దేవీ వ్రీడితా సా తపస్వినీ
 అణ్డం బిభేద వినతా తత్ర పుత్రమదృక్షత
 పూర్వార్ధకాయసంపన్నమితరేణాప్రకాశతా
 స పుత్రో రోషసంపన్నః శశాపైనామితి శ్రుతిః
 యోఽహమేవం కృతో మాతస్త్వయా లోభపరీతయా
 శరీరేణాసమగ్రోఽద్య తస్మాద్దాసీ భవిష్యసి
 పఞ్చ వర్షశతాన్యస్యా యయా విస్పర్ధసే సహ
 ఏష చ త్వాం సుతో మాతర్దాస్యత్వాన్మోక్షయిష్యతి
 యద్యేనమపి మాతస్త్వం మామివాణ్డవిభేదనాత్
 న కరిష్యస్యదేహం వా వ్యఙ్గం వాపి తపస్వినమ్
 ప్రతిపాలయితవ్యస్తే జన్మకాలోఽస్య ధీరయా
 విశిష్టబలమీప్సన్త్యా పఞ్చవర్షశతాత్పరః
 ఏవం శప్త్వా తతః పుత్రో వినతామన్తరిక్షగః
 అరుణో దృశ్యతే బ్రహ్మన్ప్రభాతసమయే సదా
 గరుడోఽపి యథాకాలం జజ్ఞే పన్నగసూదనః
 స జాతమాత్రో వినతాం పరిత్యజ్య ఖమావిశత్
 ఆదాస్యన్నాత్మనో భోజ్యమన్నం విహితమస్య యత్
 విధాత్రా భృగుశార్దూల క్షుధితస్య బుభుక్షతః
  సూత ఉవాచ
 ఏతస్మిన్నేవ కాలే తు భగిన్యౌ తే తపోధన
 అపశ్యతాం సమాయాన్తముచ్చైఃశ్రవసమన్తికాత్
 యం తం దేవగణాః సర్వే హృష్టరూపా అపూజయన్
 మథ్యమానేఽమృతే జాతమశ్వరత్నమనుత్తమమ్
 మహౌఘబలమశ్వానాముత్తమం జవతాం వరమ్
 శ్రీమన్తమజరం దివ్యం సర్వలక్షణలక్షితమ్
  శౌనక ఉవాచ
 కథం తదమృతం దేవైర్మథితం క్వ చ శంస మే
 యత్ర జజ్ఞే మహావీర్యః సోఽశ్వరాజో మహాద్యుతిః
  సూత ఉవాచ
 జ్వలన్తమచలం మేరుం తేజోరాశిమనుత్తమమ్
 ఆక్షిపన్తం ప్రభాం భానోః స్వశృఙ్గైః కాఞ్చనోజ్జ్వలైః
 కాఞ్చనాభరణం చిత్రం దేవగన్ధర్వసేవితమ్
 అప్రమేయమనాధృష్యమధర్మబహులైర్జనైః
 వ్యాలైరాచరితం ఘోరైర్దివ్యౌషధివిదీపితమ్
 నాకమావృత్య తిష్ఠన్తముచ్ఛ్రయేణ మహాగిరిమ్
 అగమ్యం మనసాప్యన్యైర్నదీవృక్షసమన్వితమ్
 నానాపతగసంఘైశ్చ నాదితం సుమనోహరైః
 తస్య పృష్ఠముపారుహ్య బహురత్నాచితం శుభమ్
 అనన్తకల్పముద్విద్ధం సురాః సర్వే మహౌజసః
 తే మన్త్రయితుమారబ్ధాస్తత్రాసీనా దివౌకసః
 అమృతార్థే సమాగమ్య తపోనియమసంస్థితాః
 తత్ర నారాయణో దేవో బ్రహ్మాణమిదమబ్రవీత్
 చిన్తయత్సు సురేష్వేవం మన్త్రయత్సు చ సర్వశః
 దేవైరసురసంఘైశ్చ మథ్యతాం కలశోదధిః
 భవిష్యత్యమృతం తత్ర మథ్యమానే మహోదధౌ
 సర్వౌషధీః సమావాప్య సర్వరత్నాని చైవ హి
 మన్థధ్వముదధిం దేవా వేత్స్యధ్వమమృతం తతః
  సూత ఉవాచ
 తతోఽభ్రశిఖరాకారైర్గిరిశృఙ్గైరలంకృతమ్
 మన్దరం పర్వతవరం లతాజాలసమావృతమ్
 నానావిహగసంఘుష్టం నానాదంష్ట్రిసమాకులమ్
 కింనరైరప్సరోభిశ్చ దేవైరపి చ సేవితమ్
 ఏకాదశ సహస్రాణి యోజనానాం సముచ్ఛ్రితమ్
 అధో భూమేః సహస్రేషు తావత్స్వేవ ప్రతిష్ఠితమ్
 తముద్ధర్తుం న శక్తా వై సర్వే దేవగణాస్తదా
 విష్ణుమాసీనమభ్యేత్య బ్రహ్మాణం చేదమబ్రువన్
 భవన్తావత్ర కురుతాం బుద్ధిం నైఃశ్రేయసీం పరామ్
 మన్దరోద్ధరణే యత్నః క్రియతాం చ హితాయ నః
 తథేతి చాబ్రవీద్విష్ణుర్బ్రహ్మణా సహ భార్గవ
 తతోఽనన్తః సముత్థాయ బ్రహ్మణా పరిచోదితః
 నారాయణేన చాప్యుక్తస్తస్మిన్కర్మణి వీర్యవాన్
 అథ పర్వతరాజానం తమనన్తో మహాబలః
 ఉజ్జహార బలాద్బ్రహ్మన్సవనం సవనౌకసమ్
 తతస్తేన సురాః సార్ధం సముద్రముపతస్థిరే
 తమూచురమృతార్థాయ నిర్మథిష్యామహే జలమ్
 అపాంపతిరథోవాచ మమాప్యంశో భవేత్తతః
 సోఢాస్మి విపులం మర్దం మన్దరభ్రమణాదితి
 ఊచుశ్చ కూర్మరాజానమకూపారం సురాసురాః
 గిరేరధిష్ఠానమస్య భవాన్భవితుమర్హతి
 కూర్మేణ తు తథేత్యుక్త్వా పృష్ఠమస్య సమర్పితమ్
 తస్య శైలస్య చాగ్రం వై యన్త్రేణేన్ద్రోఽభ్యపీడయత్
 మన్థానం మన్దరం కృత్వా తథా నేత్రం చ వాసుకిమ్
 దేవా మథితుమారబ్ధాః సముద్రం నిధిమమ్భసామ్
 అమృతార్థినస్తతో బ్రహ్మన్సహితా దైత్యదానవాః
 ఏకమన్తముపాశ్లిష్టా నాగరాజ్ఞో మహాసురాః
 విబుధాః సహితాః సర్వే యతః పుచ్ఛం తతః స్థితాః
 అనన్తో భగవాన్దేవో యతో నారాయణస్తతః
 శిర ఉద్యమ్య నాగస్య పునః పునరవాక్షిపత్
 వాసుకేరథ నాగస్య సహసాక్షిప్యతః సురైః
 సధూమాః సార్చిషో వాతా నిష్పేతురసకృన్ముఖాత్
 తే ధూమసంఘాః సంభూతా మేఘసంఘాః సవిద్యుతః
 అభ్యవర్షన్సురగణాఞ్శ్రమసంతాపకర్శితాన్
 తస్మాచ్చ గిరికూటాగ్రాత్ప్రచ్యుతాః పుష్పవృష్టయః
 సురాసురగణాన్మాల్యైః సర్వతః సమవాకిరన్
 బభూవాత్ర మహాఘోషో మహామేఘరవోపమః
 ఉదధేర్మథ్యమానస్య మన్దరేణ సురాసురైః
 తత్ర నానాజలచరా వినిష్పిష్టా మహాద్రిణా
 విలయం సముపాజగ్ముః శతశో లవణామ్భసి
 వారుణాని చ భూతాని వివిధాని మహీధరః
 పాతాలతలవాసీని విలయం సముపానయత్
 తస్మింశ్చ భ్రామ్యమాణేఽద్రౌ సంఘృష్యన్తః పరస్పరమ్
 న్యపతన్పతగోపేతాః పర్వతాగ్రాన్మహాద్రుమాః
 తేషాం సంఘర్షజశ్చాగ్నిరర్చిర్భిః ప్రజ్వలన్ముహుః
 విద్యుద్భిరివ నీలాభ్రమావృణోన్మన్దరం గిరిమ్
 దదాహ కుఞ్జరాంశ్చైవ సింహాంశ్చైవ వినిఃసృతాన్
 విగతాసూని సర్వాణి సత్త్వాని వివిధాని చ
 తమగ్నిమమరశ్రేష్ఠః ప్రదహన్తం తతస్తతః
 వారిణా మేఘజేనేన్ద్రః శమయామాస సర్వతః
 తతో నానావిధాస్తత్ర సుస్రువుః సాగరామ్భసి
 మహాద్రుమాణాం నిర్యాసా బహవశ్చౌషధీరసాః
 తేషామమృతవీర్యాణాం రసానాం పయసైవ చ
 అమరత్వం సురా జగ్ముః కాఞ్చనస్య చ నిఃస్రవాత్
 అథ తస్య సముద్రస్య తజ్జాతముదకం పయః
 రసోత్తమైర్విమిశ్రం చ తతః క్షీరాదభూద్ఘృతమ్
 తతో బ్రహ్మాణమాసీనం దేవా వరదమబ్రువన్
 శ్రాన్తాః స్మ సుభృశం బ్రహ్మన్నోద్భవత్యమృతం చ తత్
 ఋతే నారాయణం దేవం దైత్యా నాగోత్తమాస్తథా
 చిరారబ్ధమిదం చాపి సాగరస్యాపి మన్థనమ్
 తతో నారాయణం దేవం బ్రహ్మా వచనమబ్రవీత్
 విధత్స్వైషాం బలం విష్ణో భవానత్ర పరాయణమ్
  విష్ణురువాచ
 బలం దదామి సర్వేషాం కర్మైతద్యే సమాస్థితాః
 క్షోభ్యతాం కలశః సర్వైర్మన్దరః పరివర్త్యతామ్
  సూత ఉవాచ
 నారాయణవచః శ్రుత్వా బలినస్తే మహోదధేః
 తత్పయః సహితా భూయశ్చక్రిరే భృశమాకులమ్
 తతః శతసహస్రాంశుః సమాన ఇవ సాగరాత్
 ప్రసన్నభాః సముత్పన్నః సోమః శీతాంశురుజ్జ్వలః
 శ్రీరనన్తరముత్పన్నా ఘృతాత్పాణ్డురవాసినీ
 సురా దేవీ సముత్పన్నా తురగః పాణ్డురస్తథా
 కౌస్తుభశ్చ మణిర్దివ్య ఉత్పన్నోఽమృతసంభవః
 మరీచివికచః శ్రీమాన్నారాయణఉరోగతః
 శ్రీః సురా చైవ సోమశ్చ తురగశ్చ మనోజవః
 యతో దేవాస్తతో జగ్మురాదిత్యపథమాశ్రితాః
 ధన్వన్తరిస్తతో దేవో వపుష్మానుదతిష్ఠత
 శ్వేతం కమణ్డలుం బిభ్రదమృతం యత్ర తిష్ఠతి
 ఏతదత్యద్భుతం దృష్ట్వా దానవానాం సముత్థితః
 అమృతార్థే మహాన్నాదో మమేదమితి జల్పతామ్
 తతో నారాయణో మాయామాస్థితో మోహినీం ప్రభుః
 స్త్రీరూపమద్భుతం కృత్వా దానవానభిసంశ్రితః
 తతస్తదమృతం తస్యై దదుస్తే మూఢచేతసః
 స్త్రియై దానవదైతేయాః సర్వే తద్గతమానసాః
  సూత ఉవాచ
 అథావరణముఖ్యాని నానాప్రహరణాని చ
 ప్రగృహ్యాభ్యద్రవన్దేవాన్సహితా దైత్యదానవాః
 తతస్తదమృతం దేవో విష్ణురాదాయ వీర్యవాన్
 జహార దానవేన్ద్రేభ్యో నరేణ సహితః ప్రభుః
 తతో దేవగణాః సర్వే పపుస్తదమృతం తదా
 విష్ణోః సకాశాత్సంప్రాప్య సంభ్రమే తుములే సతి
 తతః పిబత్సు తత్కాలం దేవేష్వమృతమీప్సితమ్
 రాహుర్విబుధరూపేణ దానవః ప్రాపిబత్తదా
 తస్య కణ్ఠమనుప్రాప్తే దానవస్యామృతే తదా
 ఆఖ్యాతం చన్ద్రసూర్యాభ్యాం సురాణాం హితకామ్యయా
 తతో భగవతా తస్య శిరశ్ఛిన్నమలంకృతమ్
 చక్రాయుధేన చక్రేణ పిబతోఽమృతమోజసా
 తచ్ఛైలశృఙ్గప్రతిమం దానవస్య శిరో మహత్
 చక్రేణోత్కృత్తమపతచ్చాలయద్వసుధాతలమ్
 తతో వైరవినిర్బన్ధః కృతో రాహుముఖేన వై
 శాశ్వతశ్చన్ద్రసూర్యాభ్యాం గ్రసత్యద్యాపి చైవ తౌ
 విహాయ భగవాంశ్చాపి స్త్రీరూపమతులం హరిః
 నానాప్రహరణైర్భీమైర్దానవాన్సమకమ్పయత్
 తతః ప్రవృత్తః సంగ్రామః సమీపే లవణామ్భసః
 సురాణామసురాణాం చ సర్వఘోరతరో మహాన్
 ప్రాసాః సువిపులాస్తీక్ష్ణా న్యపతన్త సహస్రశః
 తోమరాశ్చ సుతీక్ష్ణాగ్రాః శస్త్రాణి వివిధాని చ
 తతోఽసురాశ్చక్రభిన్నా వమన్తో రుధిరం బహు
 అసిశక్తిగదారుగ్ణా నిపేతుర్ధరణీతలే
 ఛిన్నాని పట్టిశైశ్చాపి శిరాంసి యుధి దారుణే
 తప్తకాఞ్చనజాలాని నిపేతురనిశం తదా
 రుధిరేణావలిప్తాఙ్గా నిహతాశ్చ మహాసురాః
 అద్రీణామివ కూటాని ధాతురక్తాని శేరతే
 హాహాకారః సమభవత్తత్ర తత్ర సహస్రశః
 అన్యోన్యం ఛిన్దతాం శస్త్రైరాదిత్యే లోహితాయతి
 పరిఘైశ్చాయసైః పీతైః సంనికర్షే చ ముష్టిభిః
 నిఘ్నతాం సమరేఽన్యోన్యం శబ్దో దివమివాస్పృశత్
 ఛిన్ధి భిన్ధి ప్రధావధ్వం పాతయాభిసరేతి చ
 వ్యశ్రూయన్త మహాఘోరాః శబ్దాస్తత్ర సమన్తతః
 ఏవం సుతుములే యుద్ధే వర్తమానే భయావహే
 నరనారాయణౌ దేవౌ సమాజగ్మతురాహవమ్
 తత్ర దివ్యం ధనుర్దృష్ట్వా నరస్య భగవానపి
 చిన్తయామాస వై చక్రం విష్ణుర్దానవసూదనమ్
 తతోఽమ్బరాచ్చిన్తితమాత్రమాగతం మహాప్రభం చక్రమమిత్రతాపనమ్
 విభావసోస్తుల్యమకుణ్ఠమణ్డలం సుదర్శనం భీమమజయ్యముత్తమమ్
 తదాగతం జ్వలితహుతాశనప్రభం భయంకరం కరికరబాహురచ్యుతః
 ముమోచ వై చపలముదగ్రవేగవన్మహాప్రభం పరనగరావదారణమ్
 తదన్తకజ్వలనసమానవర్చసం పునః పునర్న్యపతత వేగవత్తదా
 విదారయద్దితిదనుజాన్సహస్రశః కరేరితం పురుషవరేణ సంయుగే
 దహత్క్వచిజ్జ్వలన ఇవావలేలిహత్ప్రసహ్య తానసురగణాన్న్యకృన్తత
 ప్రవేరితం వియతి ముహుః క్షితౌ తదా పపౌ రణే రుధిరమథో పిశాచవత్
 అథాసురా గిరిభిరదీనచేతసో ముహుర్ముహుః సురగణమర్దయంస్తదా
 మహాబలా విగలితమేఘవర్చసః సహస్రశో గగనమభిప్రపద్య హ
 అథామ్బరాద్భయజననాః ప్రపేదిరే సపాదపా బహువిధమేఘరూపిణః
 మహాద్రయః ప్రవిగలితాగ్రసానవః పరస్పరం ద్రుతమభిహత్య సస్వనాః
 తతో మహీ ప్రవిచలితా సకాననా మహాద్రిపాతాభిహతా సమన్తతః
 పరస్పరం భృశమభిగర్జతాం ముహూ రణాజిరే భృశమభిసంప్రవర్తితే
 నరస్తతో వరకనకాగ్రభూషణైర్మహేషుభిర్గగనపథం సమావృణోత్
 విదారయన్గిరిశిఖరాణి పత్రిభిర్మహాభయేఽసురగణవిగ్రహే తదా
 తతో మహీం లవణజలం చ సాగరం మహాసురాః ప్రవివిశురర్దితాః సురైః
 వియద్గతం జ్వలితహుతాశనప్రభం సుదర్శనం పరికుపితం నిశామ్య చ
 తతః సురైర్విజయమవాప్య మన్దరః స్వమేవ దేశం గమితః సుపూజితః
 వినాద్య ఖం దివమపి చైవ సర్వశస్తతో గతాః సలిలధరా యథాగతమ్
 తతోఽమృతం సునిహితమేవ చక్రిరే సురాః పరాం ముదమభిగమ్య పుష్కలామ్
 దదౌ చ తం నిధిమమృతస్య రక్షితుం కిరీటినే బలభిదథామరైః సహ
  సూత ఉవాచ
 ఏతత్తే సర్వమాఖ్యాతమమృతం మథితం యథా
 యత్ర సోఽశ్వః సముత్పన్నః శ్రీమానతులవిక్రమః
 యం నిశామ్య తదా కద్రూర్వినతామిదమబ్రవీత్
 ఉచ్చైఃశ్రవా ను కింవర్ణో భద్రే జానీహి మాచిరమ్
  వినతోవాచ
 శ్వేత ఏవాశ్వరాజోఽయం కిం వా త్వం మన్యసే శుభే
 బ్రూహి వర్ణం త్వమప్యస్య తతోఽత్ర విపణావహే
  కద్రూరువాచ
 కృష్ణవాలమహం మన్యే హయమేనం శుచిస్మితే
 ఏహి సార్ధం మయా దీవ్య దాసీభావాయ భామిని
  సూత ఉవాచ
 ఏవం తే సమయం కృత్వా దాసీభావాయ వై మిథః
 జగ్మతుః స్వగృహానేవ శ్వో ద్రక్ష్యావ ఇతి స్మ హ
 తతః పుత్రసహస్రం తు కద్రూర్జిహ్మం చికీర్షతీ
 ఆజ్ఞాపయామాస తదా వాలా భూత్వాఞ్జనప్రభాః
 ఆవిశధ్వం హయం క్షిప్రం దాసీ న స్యామహం యథా
 తద్వాక్యం నాన్వపద్యన్త తాఞ్శశాప భుజంగమాన్
 సర్పసత్రే వర్తమానే పావకో వః ప్రధక్ష్యతి
 జనమేజయస్య రాజర్షేః పాణ్డవేయస్య ధీమతః
 శాపమేనం తు శుశ్రావ స్వయమేవ పితామహః
 అతిక్రూరం సముద్దిష్టం కద్ర్వా దైవాదతీవ హి
 సార్ధం దేవగణైః సర్వైర్వాచం తామన్వమోదత
 బహుత్వం ప్రేక్ష్య సర్పాణాం ప్రజానాం హితకామ్యయా
 తిగ్మవీర్యవిషా హ్యేతే దన్దశూకా మహాబలాః
 తేషాం తీక్ష్ణవిషత్వాద్ధి ప్రజానాం చ హితాయ వై
 ప్రాదాద్విషహణీం విద్యాం కాశ్యపాయ మహాత్మనే
  సూత ఉవాచ
 తతో రజన్యాం వ్యుష్టాయాం ప్రభాత ఉదితే రవౌ
 కద్రూశ్చ వినతా చైవ భగిన్యౌ తే తపోధన
 అమర్షితే సుసంరబ్ధే దాస్యే కృతపణే తదా
 జగ్మతుస్తురగం ద్రష్టుముచ్చైఃశ్రవసమన్తికాత్
 దదృశాతే తదా తత్ర సముద్రం నిధిమమ్భసామ్
 తిమింగిలఝషాకీర్ణం మకరైరావృతం తథా
 సత్త్వైశ్చ బహుసాహస్రైర్నానారూపైః సమావృతమ్
 ఉగ్రైర్నిత్యమనాధృష్యం కూర్మగ్రాహసమాకులమ్
 ఆకరం సర్వరత్నానామాలయం వరుణస్య చ
 నాగానామాలయం రమ్యముత్తమం సరితాం పతిమ్
 పాతాలజ్వలనావాసమసురాణాం చ బన్ధనమ్
 భయంకరం చ సత్త్వానాం పయసాం నిధిమర్ణవమ్
 శుభం దివ్యమమర్త్యానామమృతస్యాకరం పరమ్
 అప్రమేయమచిన్త్యం చ సుపుణ్యజలమద్భుతమ్
 ఘోరం జలచరారావరౌద్రం భైరవనిస్వనమ్
 గమ్భీరావర్తకలిలం సర్వభూతభయంకరమ్
 వేలాదోలానిలచలం క్షోభోద్వేగసముత్థితమ్
 వీచీహస్తైః ప్రచలితైర్నృత్యన్తమివ సర్వశః
 చన్ద్రవృద్ధిక్షయవశాదుద్వృత్తోర్మిదురాసదమ్
 పాఞ్చజన్యస్య జననం రత్నాకరమనుత్తమమ్
 గాం విన్దతా భగవతా గోవిన్దేనామితౌజసా
 వరాహరూపిణా చాన్తర్విక్షోభితజలావిలమ్
 బ్రహ్మర్షిణా చ తపతా వర్షాణాం శతమత్రిణా
 అనాసాదితగాధం చ పాతాలతలమవ్యయమ్
 అధ్యాత్మయోగనిద్రాం చ పద్మనాభస్య సేవతః
 యుగాదికాలశయనం విష్ణోరమితతేజసః
 వడవాముఖదీప్తాగ్నేస్తోయహవ్యప్రదం శుభమ్
 అగాధపారం విస్తీర్ణమప్రమేయం సరిత్పతిమ్
 మహానదీభిర్బహ్వీభిః స్పర్ధయేవ సహస్రశః
 అభిసార్యమాణమనిశం దదృశాతే మహార్ణవమ్
 గమ్భీరం తిమిమకరోగ్రసంకులం తం గర్జన్తం జలచరరావరౌద్రనాదైః
 విస్తీర్ణం దదృశతురమ్బరప్రకాశం తేఽగాధం నిధిమురుమమ్భసామనన్తమ్
 ఇత్యేవం ఝషమకరోర్మిసంకులం తం గమ్భీరం వికసితమమ్బరప్రకాశమ్
 పాతాలజ్వలనశిఖావిదీపితం తం పశ్యన్త్యౌ ద్రుతమభిపేతతుస్తదానీమ్
  సూత ఉవాచ
 తం సముద్రమతిక్రమ్య కద్రూర్వినతయా సహ
 న్యపతత్తురగాభ్యాశే నచిరాదివ శీఘ్రగా
 నిశామ్య చ బహూన్వాలాన్కృష్ణాన్పుచ్ఛం సమాశ్రితాన్
 వినతాం విషణ్ణవదనాం కద్రూర్దాస్యే న్యయోజయత్
 తతః సా వినతా తస్మిన్పణితేన పరాజితా
 అభవద్దుఃఖసంతప్తా దాసీభావం సమాస్థితా
 ఏతస్మిన్నన్తరే చైవ గరుడః కాల ఆగతే
 వినా మాత్రా మహాతేజా విదార్యాణ్డమజాయత
 అగ్నిరాశిరివోద్భాసన్సమిద్ధోఽతిభయంకరః
 ప్రవృద్ధః సహసా పక్షీ మహాకాయో నభోగతః
 తం దృష్ట్వా శరణం జగ్ముః ప్రజాః సర్వా విభావసుమ్
 ప్రణిపత్యాబ్రువంశ్చైనమాసీనం విశ్వరూపిణమ్
 అగ్నే మా త్వం ప్రవర్ధిష్ఠాః కచ్చిన్నో న దిధక్షసి
 అసౌ హి రాశిః సుమహాన్సమిద్ధస్తవ సర్పతి
  అగ్నిరువాచ
 నైతదేవం యథా యూయం మన్యధ్వమసురార్దనాః
 గరుడో బలవానేష మమ తుల్యః స్వతేజసా
  సూత ఉవాచ
 ఏవముక్తాస్తతో గత్వా గరుడం వాగ్భిరస్తువన్
 అదూరాదభ్యుపేత్యైనం దేవాః సర్షిగణాస్తదా
 త్వమృషిస్త్వం మహాభాగస్త్వం దేవః పతగేశ్వరః
 త్వం ప్రభుస్తపనప్రఖ్యస్త్వం నస్త్రాణమనుత్తమమ్
 బలోర్మిమాన్సాధురదీనసత్త్వః సమృద్ధిమాన్దుష్ప్రసహస్త్వమేవ
 తపః శ్రుతం సర్వమహీనకీర్తే అనాగతం చోపగతం చ సర్వమ్
 త్వముత్తమః సర్వమిదం చరాచరం గభస్తిభిర్భానురివావభాససే
 సమాక్షిపన్భానుమతః ప్రభాం ముహుస్త్వమన్తకః సర్వమిదం ధ్రువాధ్రువమ్
 దివాకరః పరికుపితో యథా దహేత్ప్రజాస్తథా దహసి హుతాశనప్రభ
 భయంకరః ప్రలయ ఇవాగ్నిరుత్థితో వినాశయన్యుగపరివర్తనాన్తకృత్
 ఖగేశ్వరం శరణముపస్థితా వయం మహౌజసం వితిమిరమభ్రగోచరమ్
 మహాబలం గరుడముపేత్య ఖేచరం పరావరం వరదమజయ్యవిక్రమమ్
 ఏవం స్తుతః సుపర్ణస్తు దేవైః సర్షిగణైస్తదా
 తేజసః ప్రతిసంహారమాత్మనః స చకార హ
  సూత ఉవాచ
 తతః కామగమః పక్షీ మహావీర్యో మహాబలః
 మాతురన్తికమాగచ్ఛత్పరం తీరం మహోదధేః
 యత్ర సా వినతా తస్మిన్పణితేన పరాజితా
 అతీవ దుఃఖసంతప్తా దాసీభావముపాగతా
 తతః కదాచిద్వినతాం ప్రవణాం పుత్రసంనిధౌ
 కాల ఆహూయ వచనం కద్రూరిదమభాషత
 నాగానామాలయం భద్రే సురమ్యం రమణీయకమ్
 సముద్రకుక్షావేకాన్తే తత్ర మాం వినతే వహ
 తతః సుపర్ణమాతా తామవహత్సర్పమాతరమ్
 పన్నగాన్గరుడశ్చాపి మాతుర్వచనచోదితః
 స సూర్యస్యాభితో యాతి వైనతేయో విహంగమః
 సూర్యరశ్మిపరీతాశ్చ మూర్చ్ఛితాః పన్నగాభవన్
 తదవస్థాన్సుతాన్దృష్ట్వా కద్రూః శక్రమథాస్తువత్
 నమస్తే దేవదేవేశ నమస్తే బలసూదన
 నముచిఘ్న నమస్తేఽస్తు సహస్రాక్ష శచీపతే
 సర్పాణాం సూర్యతప్తానాం వారిణా త్వం ప్లవో భవ
 త్వమేవ పరమం త్రాణమస్మాకమమరోత్తమ
 ఈశో హ్యసి పయః స్రష్టుం త్వమనల్పం పురందర
 త్వమేవ మేఘస్త్వం వాయుస్త్వమగ్నిర్వైద్యుతోఽమ్బరే
 త్వమభ్రఘనవిక్షేప్తా త్వామేవాహుః పునర్ఘనమ్
 త్వం వజ్రమతులం ఘోరం ఘోషవాంస్త్వం బలాహకః
 స్రష్టా త్వమేవ లోకానాం సంహర్తా చాపరాజితః
 త్వం జ్యోతిః సర్వభూతానాం త్వమాదిత్యో విభావసుః
 త్వం మహద్భూతమాశ్చర్యం త్వం రాజా త్వం సురోత్తమః
 త్వం విష్ణుస్త్వం సహస్రాక్షస్త్వం దేవస్త్వం పరాయణమ్
 త్వం సర్వమమృతం దేవ త్వం సోమః పరమార్చితః
 త్వం ముహూర్తస్తిథిశ్చ త్వం లవస్త్వం వై పునః క్షణః
 శుక్లస్త్వం బహులశ్చైవ కలా కాష్ఠా త్రుటిస్తథా
 సంవత్సరర్తవో మాసా రజన్యశ్చ దినాని చ
 త్వముత్తమా సగిరివనా వసుంధరా సభాస్కరం వితిమిరమమ్బరం తథా
 మహోదధిః సతిమితిమింగిలస్తథా మహోర్మిమాన్బహుమకరో ఝషాలయః
 మహద్యశస్త్వమితి సదాభిపూజ్యసే మనీషిభిర్ముదితమనా మహర్షిభిః
 అభిష్టుతః పిబసి చ సోమమధ్వరే వషట్కృతాన్యపి చ హవీంషి భూతయే
 త్వం విప్రైః సతతమిహేజ్యసే ఫలార్థం వేదాఙ్గేష్వతులబలౌఘ గీయసే చ
 త్వద్ధేతోర్యజనపరాయణా ద్విజేన్ద్రా వేదాఙ్గాన్యభిగమయన్తి సర్వవేదైః
  సూత ఉవాచ
 ఏవం స్తుతస్తదా కద్ర్వా భగవాన్హరివాహనః
 నీలజీమూతసంఘాతైర్వ్యోమ సర్వం సమావృణోత్
 తే మేఘా ముముచుస్తోయం ప్రభూతం విద్యుదుజ్జ్వలాః
 పరస్పరమివాత్యర్థం గర్జన్తః సతతం దివి
 సంఘాతితమివాకాశం జలదైః సుమహాద్భుతైః
 సృజద్భిరతులం తోయమజస్రం సుమహారవైః
 సంప్రనృత్తమివాకాశం ధారోర్మిభిరనేకశః
 మేఘస్తనితనిర్ఘోషమమ్బరం సమపద్యత
 నాగానాముత్తమో హర్షస్తదా వర్షతి వాసవే
 ఆపూర్యత మహీ చాపి సలిలేన సమన్తతః
  సూత ఉవాచ
 సుపర్ణేనోహ్యమానాస్తే జగ్ముస్తం దేశమాశు వై
 సాగరామ్బుపరిక్షిప్తం పక్షిసంఘనినాదితమ్
 విచిత్రఫలపుష్పాభిర్వనరాజిభిరావృతమ్
 భవనైరావృతం రమ్యైస్తథా పద్మాకరైరపి
 ప్రసన్నసలిలైశ్చాపి హ్రదైశ్చిత్రైర్విభూషితమ్
 దివ్యగన్ధవహైః పుణ్యైర్మారుతైరుపవీజితమ్
 ఉపజిఘ్రద్భిరాకాశం వృక్షైర్మలయజైరపి
 శోభితం పుష్పవర్షాణి ముఞ్చద్భిర్మారుతోద్ధుతైః
 కిరద్భిరివ తత్రస్థాన్నాగాన్పుష్పామ్బువృష్టిభిః
 మనఃసంహర్షణం పుణ్యం గన్ధర్వాప్సరసాం ప్రియమ్
 నానాపక్షిరుతం రమ్యం కద్రూపుత్రప్రహర్షణమ్
 తత్తే వనం సమాసాద్య విజహ్రుః పన్నగా ముదా
 అబ్రువంశ్చ మహావీర్యం సుపర్ణం పతగోత్తమమ్
 వహాస్మానపరం ద్వీపం సురమ్యం విపులోదకమ్
 త్వం హి దేశాన్బహూన్రమ్యాన్పతన్పశ్యసి ఖేచర
 స విచిన్త్యాబ్రవీత్పక్షీ మాతరం వినతాం తదా
 కిం కారణం మయా మాతః కర్తవ్యం సర్పభాషితమ్
  వినతోవాచ
 దాసీభూతాస్మ్యనార్యాయా భగిన్యాః పతగోత్తమ
 పణం వితథమాస్థాయ సర్పైరుపధినా కృతమ్
  సూత ఉవాచ
 తస్మింస్తు కథితే మాత్రా కారణే గగనేచరః
 ఉవాచ వచనం సర్పాంస్తేన దుఃఖేన దుఃఖితః
 కిమాహృత్య విదిత్వా వా కిం వా కృత్వేహ పౌరుషమ్
 దాస్యాద్వో విప్రముచ్యేయం సత్యం శంసత లేలిహాః
 శ్రుత్వా తమబ్రువన్సర్పా ఆహరామృతమోజసా
 తతో దాస్యాద్విప్రమోక్షో భవితా తవ ఖేచర
  సూత ఉవాచ
 ఇత్యుక్తో గరుడః సర్పైస్తతో మాతరమబ్రవీత్
 గచ్ఛామ్యమృతమాహర్తుం భక్ష్యమిచ్ఛామి వేదితుమ్
  వినతోవాచ
 సముద్రకుక్షావేకాన్తే నిషాదాలయముత్తమమ్
 సహస్రాణామనేకానాం తాన్భుక్త్వామృతమానయ
 న తు తే బ్రాహ్మణం హన్తుం కార్యా బుద్ధిః కథంచన
 అవధ్యః సర్వభూతానాం బ్రాహ్మణో హ్యనలోపమః
 అగ్నిరర్కో విషం శస్త్రం విప్రో భవతి కోపితః
 భూతానామగ్రభుగ్విప్రో వర్ణశ్రేష్ఠః పితా గురుః
  గరుడ ఉవాచ
 యథాహమభిజానీయాం బ్రాహ్మణం లక్షణైః శుభైః
 తన్మే కారణతో మాతః పృచ్ఛతో వక్తుమర్హసి
  వినతోవాచ
 యస్తే కణ్ఠమనుప్రాప్తో నిగీర్ణం బడిశం యథా
 దహేదఙ్గారవత్పుత్ర తం విద్యాద్బ్రాహ్మణర్షభమ్
  సూత ఉవాచ
 ప్రోవాచ చైనం వినతా పుత్రహార్దాదిదం వచః
 జానన్త్యప్యతులం వీర్యమాశీర్వాదసమన్వితమ్
 పక్షౌ తే మారుతః పాతు చన్ద్రః పృష్ఠం తు పుత్రక
 శిరస్తు పాతు తే వహ్నిర్భాస్కరః సర్వమేవ తు
 అహం చ తే సదా పుత్ర శాన్తిస్వస్తిపరాయణా
 అరిష్టం వ్రజ పన్థానం వత్స కార్యార్థసిద్ధయే
 తతః స మాతుర్వచనం నిశమ్య వితత్య పక్షౌ నభ ఉత్పపాత
 తతో నిషాదాన్బలవానుపాగమద్బుభుక్షితః కాల ఇవాన్తకో మహాన్
 స తాన్నిషాదానుపసంహరంస్తదా రజః సముద్ధూయ నభఃస్పృశం మహత్
 సముద్రకుక్షౌ చ విశోషయన్పయః సమీపగాన్భూమిధరాన్విచాలయన్
 తతః స చక్రే మహదాననం తదా నిషాదమార్గం ప్రతిరుధ్య పక్షిరాట్
 తతో నిషాదాస్త్వరితాః ప్రవవ్రజుర్యతో ముఖం తస్య భుజంగభోజినః
 తదాననం వివృతమతిప్రమాణవత్సమభ్యయుర్గగనమివార్దితాః ఖగాః
 సహస్రశః పవనరజోభ్రమోహితా మహానిలప్రచలితపాదపే వనే
 తతః ఖగో వదనమమిత్రతాపనః సమాహరత్పరిచపలో మహాబలః
 నిషూదయన్బహువిధమత్స్యభక్షిణో బుభుక్షితో గగనచరేశ్వరస్తదా
  సూత ఉవాచ
 తస్య కణ్ఠమనుప్రాప్తో బ్రాహ్మణః సహ భార్యయా
 దహన్దీప్త ఇవాఙ్గారస్తమువాచాన్తరిక్షగః
 ద్విజోత్తమ వినిర్గచ్ఛ తూర్ణమాస్యాదపావృతాత్
 న హి మే బ్రాహ్మణో వధ్యః పాపేష్వపి రతః సదా
 బ్రువాణమేవం గరుడం బ్రాహ్మణః సమభాషత
 నిషాదీ మమ భార్యేయం నిర్గచ్ఛతు మయా సహ
  గరుడ ఉవాచ
 ఏతామపి నిషాదీం త్వం పరిగృహ్యాశు నిష్పత
 తూర్ణం సంభావయాత్మానమజీర్ణం మమ తేజసా
  సూత ఉవాచ
 తతః స విప్రో నిష్క్రాన్తో నిషాదీసహితస్తదా
 వర్ధయిత్వా చ గరుడమిష్టం దేశం జగామ హ
 సహభార్యే వినిష్క్రాన్తే తస్మిన్విప్రే స పక్షిరాట్
 వితత్య పక్షావాకాశముత్పపాత మనోజవః
 తతోఽపశ్యత్స పితరం పృష్టశ్చాఖ్యాతవాన్పితుః
 అహం హి సర్పైః ప్రహితః సోమమాహర్తుముద్యతః
 మాతుర్దాస్యవిమోక్షార్థమాహరిష్యే తమద్య వై
 మాత్రా చాస్మి సమాదిష్టో నిషాదాన్భక్షయేతి వై
 న చ మే తృప్తిరభవద్భక్షయిత్వా సహస్రశః
 తస్మాద్భోక్తవ్యమపరం భగవన్ప్రదిశస్వ మే
 యద్భుక్త్వామృతమాహర్తుం సమర్థః స్యామహం ప్రభో
  కశ్యప ఉవాచ
 ఆసీద్విభావసుర్నామ మహర్షిః కోపనో భృశమ్
 భ్రాతా తస్యానుజశ్చాసీత్సుప్రతీకో మహాతపాః
 స నేచ్ఛతి ధనం భ్రాత్రా సహైకస్థం మహామునిః
 విభాగం కీర్తయత్యేవ సుప్రతీకోఽథ నిత్యశః
 అథాబ్రవీచ్చ తం భ్రాతా సుప్రతీకం విభావసుః
 విభాగం బహవో మోహాత్కర్తుమిచ్ఛన్తి నిత్యదా
 తతో విభక్తా అన్యోన్యం నాద్రియన్తేఽర్థమోహితాః
 తతః స్వార్థపరాన్మూఢాన్పృథగ్భూతాన్స్వకైర్ధనైః
 విదిత్వా భేదయన్త్యేతానమిత్రా మిత్రరూపిణః
 విదిత్వా చాపరే భిన్నానన్తరేషు పతన్త్యథ
 భిన్నానామతులో నాశః క్షిప్రమేవ ప్రవర్తతే
 తస్మాచ్చైవ విభాగార్థం న ప్రశంసన్తి పణ్డితాః
 గురుశాస్త్రే నిబద్ధానామన్యోన్యమభిశఙ్కినామ్
 నియన్తుం న హి శక్యస్త్వం భేదతో ధనమిచ్ఛసి
 యస్మాత్తస్మాత్సుప్రతీక హస్తిత్వం సమవాప్స్యసి
 శప్తస్త్వేవం సుప్రతీకో విభావసుమథాబ్రవీత్
 త్వమప్యన్తర్జలచరః కచ్ఛపః సంభవిష్యసి
 ఏవమన్యోన్యశాపాత్తౌ సుప్రతీకవిభావసూ
 గజకచ్ఛపతాం ప్రాప్తావర్థార్థం మూఢచేతసౌ
 రోషదోషానుషఙ్గేణ తిర్యగ్యోనిగతావపి
 పరస్పరద్వేషరతౌ ప్రమాణబలదర్పితౌ
 సరస్యస్మిన్మహాకాయౌ పూర్వవైరానుసారిణౌ
 తయోరేకతరః శ్రీమాన్సముపైతి మహాగజః
 తస్య బృంహితశబ్దేన కూర్మోఽప్యన్తర్జలేశయః
 ఉత్థితోఽసౌ మహాకాయః కృత్స్నం సంక్షోభయన్సరః
 తం దృష్ట్వావేష్టితకరః పతత్యేష గజో జలమ్
 దన్తహస్తాగ్రలాఙ్గూలపాదవేగేన వీర్యవాన్
 తం విక్షోభయమాణం తు సరో బహుఝషాకులమ్
 కూర్మోఽప్యభ్యుద్యతశిరా యుద్ధాయాభ్యేతి వీర్యవాన్
 షడుచ్ఛ్రితో యోజనాని గజస్తద్ద్విగుణాయతః
 కూర్మస్త్రియోజనోత్సేధో దశయోజనమణ్డలః
 తావేతౌ యుద్ధసంమత్తౌ పరస్పరజయైషిణౌ
 ఉపయుజ్యాశు కర్మేదం సాధయేప్సితమాత్మనః
  సూత ఉవాచ
 స తచ్ఛ్రుత్వా పితుర్వాక్యం భీమవేగోఽన్తరిక్షగః
 నఖేన గజమేకేన కూర్మమేకేన చాక్షిపత్
 సముత్పపాత చాకాశం తత ఉచ్చైర్విహంగమః
 సోఽలమ్బతీర్థమాసాద్య దేవవృక్షానుపాగమత్
 తే భీతాః సమకమ్పన్త తస్య పక్షానిలాహతాః
 న నో భఞ్జ్యాదితి తదా దివ్యాః కనకశాఖినః
 ప్రచలాఙ్గాన్స తాన్దృష్ట్వా మనోరథఫలాఙ్కురాన్
 అన్యానతులరూపాఙ్గానుపచక్రామ ఖేచరః
 కాఞ్చనై రాజతైశ్చైవ ఫలైర్వైడూర్యశాఖినః
 సాగరామ్బుపరిక్షిప్తాన్భ్రాజమానాన్మహాద్రుమాన్
 తమువాచ ఖగశ్రేష్ఠం తత్ర రోహిణపాదపః
 అతిప్రవృద్ధః సుమహానాపతన్తం మనోజవమ్
 యైషా మమ మహాశాఖా శతయోజనమాయతా
 ఏతామాస్థాయ శాఖాం త్వం ఖాదేమౌ గజకచ్ఛపౌ
 తతో ద్రుమం పతగసహస్రసేవితం మహీధరప్రతిమవపుః ప్రకమ్పయన్
 ఖగోత్తమో ద్రుతమభిపత్య వేగవాన్బభఞ్జ తామవిరలపత్రసంవృతామ్
  సూత ఉవాచ
 స్పృష్టమాత్రా తు పద్భ్యాం సా గరుడేన బలీయసా
 అభజ్యత తరోః శాఖా భగ్నాం చైనామధారయత్
 తాం భగ్నాం స మహాశాఖాం స్మయన్సమవలోకయన్
 అథాత్ర లమ్బతోఽపశ్యద్వాలఖిల్యానధోముఖాన్
 స తద్వినాశసంత్రాసాదనుపత్య ఖగాధిపః
 శాఖామాస్యేన జగ్రాహ తేషామేవాన్వవేక్షయా
 శనైః పర్యపతత్పక్షీ పర్వతాన్ప్రవిశాతయన్
 ఏవం సోఽభ్యపతద్దేశాన్బహూన్సగజకచ్ఛపః
 దయార్థం వాలఖిల్యానాం న చ స్థానమవిన్దత
 స గత్వా పర్వతశ్రేష్ఠం గన్ధమాదనమవ్యయమ్
 దదర్శ కశ్యపం తత్ర పితరం తపసి స్థితమ్
 దదర్శ తం పితా చాపి దివ్యరూపం విహంగమమ్
 తేజోవీర్యబలోపేతం మనోమారుతరంహసమ్
 శైలశృఙ్గప్రతీకాశం బ్రహ్మదణ్డమివోద్యతమ్
 అచిన్త్యమనభిజ్ఞేయం సర్వభూతభయంకరమ్
 మాయావీర్యధరం సాక్షాదగ్నిమిద్ధమివోద్యతమ్
 అప్రధృష్యమజేయం చ దేవదానవరాక్షసైః
 భేత్తారం గిరిశృఙ్గాణాం నదీజలవిశోషణమ్
 లోకసంలోడనం ఘోరం కృతాన్తసమదర్శనమ్
 తమాగతమభిప్రేక్ష్య భగవాన్కశ్యపస్తదా
 విదిత్వా చాస్య సంకల్పమిదం వచనమబ్రవీత్
 పుత్ర మా సాహసం కార్షీర్మా సద్యో లప్స్యసే వ్యథామ్
 మా త్వా దహేయుః సంక్రుద్ధా వాలఖిల్యా మరీచిపాః
 ప్రసాదయామాస స తాన్కశ్యపః పుత్రకారణాత్
 వాలఖిల్యాంస్తపఃసిద్ధానిదముద్దిశ్య కారణమ్
 ప్రజాహితార్థమారమ్భో గరుడస్య తపోధనాః
 చికీర్షతి మహత్కర్మ తదనుజ్ఞాతుమర్హథ
 ఏవముక్తా భగవతా మునయస్తే సమభ్యయుః
 ముక్త్వా శాఖాం గిరిం పుణ్యం హిమవన్తం తపోర్థినః
 తతస్తేష్వపయాతేషు పితరం వినతాత్మజః
 శాఖావ్యాక్షిప్తవదనః పర్యపృచ్ఛత కశ్యపమ్
 భగవన్క్వ విముఞ్చామి తరుశాఖామిమామహమ్
 వర్జితం బ్రాహ్మణైర్దేశమాఖ్యాతు భగవాన్మమ
 తతో నిష్పురుషం శైలం హిమసంరుద్ధకన్దరమ్
 అగమ్యం మనసాప్యన్యైస్తస్యాచఖ్యౌ స కశ్యపః
 తం పర్వతమహాకుక్షిమావిశ్య మనసా ఖగః
 జవేనాభ్యపతత్తార్క్ష్యః సశాఖాగజకచ్ఛపః
 న తాం వధ్రః పరిణహేచ్ఛతచర్మా మహానణుః
 శాఖినో మహతీం శాఖాం యాం ప్రగృహ్య యయౌ ఖగః
 తతః స శతసాహస్రం యోజనాన్తరమాగతః
 కాలేన నాతిమహతా గరుడః పతతాం వరః
 స తం గత్వా క్షణేనైవ పర్వతం వచనాత్పితుః
 అముఞ్చన్మహతీం శాఖాం సస్వనాం తత్ర ఖేచరః
 పక్షానిలహతశ్చాస్య ప్రాకమ్పత స శైలరాట్
 ముమోచ పుష్పవర్షం చ సమాగలితపాదపః
 శృఙ్గాణి చ వ్యశీర్యన్త గిరేస్తస్య సమన్తతః
 మణికాఞ్చనచిత్రాణి శోభయన్తి మహాగిరిమ్
 శాఖినో బహవశ్చాపి శాఖయాభిహతాస్తయా
 కాఞ్చనైః కుసుమైర్భాన్తి విద్యుత్వన్త ఇవామ్బుదాః
 తే హేమవికచా భూయో యుక్తాః పర్వతధాతుభిః
 వ్యరాజఞ్శాఖినస్తత్ర సూర్యాంశుప్రతిరఞ్జితాః
 తతస్తస్య గిరేః శృఙ్గమాస్థాయ స ఖగోత్తమః
 భక్షయామాస గరుడస్తావుభౌ గజకచ్ఛపౌ
 తతః పర్వతకూటాగ్రాదుత్పపాత మనోజవః
 ప్రావర్తన్తాథ దేవానాముత్పాతా భయవేదినః
 ఇన్ద్రస్య వజ్రం దయితం ప్రజజ్వాల వ్యథాన్వితమ్
 సధూమా చాపతత్సార్చిర్దివోల్కా నభసశ్చ్యుతా
 తథా వసూనాం రుద్రాణామాదిత్యానాం చ సర్వశః
 సాధ్యానాం మరుతాం చైవ యే చాన్యే దేవతాగణాః
 స్వం స్వం ప్రహరణం తేషాం పరస్పరముపాద్రవత్
 అభూతపూర్వం సంగ్రామే తదా దేవాసురేఽపి చ
 వవుర్వాతాః సనిర్ఘాతాః పేతురుల్కాః సమన్తతః
 నిరభ్రమపి చాకాశం ప్రజగర్జ మహాస్వనమ్
 దేవానామపి యో దేవః సోఽప్యవర్షదసృక్తదా
 మమ్లుర్మాల్యాని దేవానాం శేముస్తేజాంసి చైవ హి
 ఉత్పాతమేఘా రౌద్రాశ్చ వవర్షుః శోణితం బహు
 రజాంసి ముకుటాన్యేషాముత్థితాని వ్యధర్షయన్
 తతస్త్రాససముద్విగ్నః సహ దేవైః శతక్రతుః
 ఉత్పాతాన్దారుణాన్పశ్యన్నిత్యువాచ బృహస్పతిమ్
 కిమర్థం భగవన్ఘోరా మహోత్పాతాః సముత్థితాః
 న చ శత్రుం ప్రపశ్యామి యుధి యో నః ప్రధర్షయేత్
  బృహస్పతిరువాచ
 తవాపరాధాద్దేవేన్ద్ర ప్రమాదాచ్చ శతక్రతో
 తపసా వాలఖిల్యానాం భూతముత్పన్నమద్భుతమ్
 కశ్యపస్య మునేః పుత్రో వినతాయాశ్చ ఖేచరః
 హర్తుం సోమమనుప్రాప్తో బలవాన్కామరూపవాన్
 సమర్థో బలినాం శ్రేష్ఠో హర్తుం సోమం విహంగమః
 సర్వం సంభావయామ్యస్మిన్నసాధ్యమపి సాధయేత్
  సూత ఉవాచ
 శ్రుత్వైతద్వచనం శక్రః ప్రోవాచామృతరక్షిణః
 మహావీర్యబలః పక్షీ హర్తుం సోమమిహోద్యతః
 యుష్మాన్సంబోధయామ్యేష యథా స న హరేద్బలాత్
 అతులం హి బలం తస్య బృహస్పతిరువాచ మే
 తచ్ఛ్రుత్వా విబుధా వాక్యం విస్మితా యత్నమాస్థితాః
 పరివార్యామృతం తస్థుర్వజ్రీ చేన్ద్రః శతక్రతుః
 ధారయన్తో మహార్హాణి కవచాని మనస్వినః
 కాఞ్చనాని విచిత్రాణి వైడూర్యవికృతాని చ
 వివిధాని చ శస్త్రాణి ఘోరరూపాణ్యనేకశః
 శితతీక్ష్ణాగ్రధారాణి సముద్యమ్య సహస్రశః
 సవిస్ఫులిఙ్గజ్వాలాని సధూమాని చ సర్వశః
 చక్రాణి పరిఘాంశ్చైవ త్రిశూలాని పరశ్వధాన్
 శక్తీశ్చ వివిధాస్తీక్ష్ణాః కరవాలాంశ్చ నిర్మలాన్
 స్వదేహరూపాణ్యాదాయ గదాశ్చోగ్రప్రదర్శనాః
 తైః శస్త్రైర్భానుమద్భిస్తే దివ్యాభరణభూషితాః
 భానుమన్తః సురగణాస్తస్థుర్విగతకల్మషాః
 అనుపమబలవీర్యతేజసో ధృతమనసః పరిరక్షణేఽమృతస్య
 అసురపురవిదారణాః సురా జ్వలనసమిద్ధవపుఃప్రకాశినః
 ఇతి సమరవరం సురాస్థితం పరిఘసహస్రశతైః సమాకులమ్
 విగలితమివ చామ్బరాన్తరే తపనమరీచివిభాసితం బభౌ
  శౌనక ఉవాచ
 కోఽపరాధో మహేన్ద్రస్య కః ప్రమాదశ్చ సూతజ
 తపసా వాలఖిల్యానాం సంభూతో గరుడః కథమ్
 కశ్యపస్య ద్విజాతేశ్చ కథం వై పక్షిరాట్సుతః
 అధృష్యః సర్వభూతానామవధ్యశ్చాభవత్కథమ్
 కథం చ కామచారీ స కామవీర్యశ్చ ఖేచరః
 ఏతదిచ్ఛామ్యహం శ్రోతుం పురాణే యది పఠ్యతే
  సూత ఉవాచ
 విషయోఽయం పురాణస్య యన్మాం త్వం పరిపృచ్ఛసి
 శృణు మే వదతః సర్వమేతత్సంక్షేపతో ద్విజ
 యజతః పుత్రకామస్య కశ్యపస్య ప్రజాపతేః
 సాహాయ్యమృషయో దేవా గన్ధర్వాశ్చ దదుః కిల
 తత్రేధ్మానయనే శక్రో నియుక్తః కశ్యపేన హ
 మునయో వాలఖిల్యాశ్చ యే చాన్యే దేవతాగణాః
 శక్రస్తు వీర్యసదృశమిధ్మభారం గిరిప్రభమ్
 సముద్యమ్యానయామాస నాతికృచ్ఛ్రాదివ ప్రభుః
 అథాపశ్యదృషీన్హ్రస్వానఙ్గుష్ఠోదరపర్వణః
 పలాశవృన్తికామేకాం సహితాన్వహతః పథి
 ప్రలీనాన్స్వేష్వివాఙ్గేషు నిరాహారాంస్తపోధనాన్
 క్లిశ్యమానాన్మన్దబలాన్గోష్పదే సంప్లుతోదకే
 తాంశ్చ సర్వాన్స్మయావిష్టో వీర్యోన్మత్తః పురందరః
 అవహస్యాత్యగాచ్ఛీఘ్రం లఙ్ఘయిత్వావమన్య చ
 తేఽథ రోషసమావిష్టాః సుభృశం జాతమన్యవః
 ఆరేభిరే మహత్కర్మ తదా శక్రభయంకరమ్
 జుహువుస్తే సుతపసో విధివజ్జాతవేదసమ్
 మన్త్రైరుచ్చావచైర్విప్రా యేన కామేన తచ్ఛృణు
 కామవీర్యః కామగమో దేవరాజభయప్రదః
 ఇన్ద్రోఽన్యః సర్వదేవానాం భవేదితి యతవ్రతాః
 ఇన్ద్రాచ్ఛతగుణః శౌర్యే వీర్యే చైవ మనోజవః
 తపసో నః ఫలేనాద్య దారుణః సంభవత్వితి
 తద్బుద్ధ్వా భృశసంతప్తో దేవరాజః శతక్రతుః
 జగామ శరణం తత్ర కశ్యపం సంశితవ్రతమ్
 తచ్ఛ్రుత్వా దేవరాజస్య కశ్యపోఽథ ప్రజాపతిః
 వాలఖిల్యానుపాగమ్య కర్మసిద్ధిమపృచ్ఛత
 ఏవమస్త్వితి తం చాపి ప్రత్యూచుః సత్యవాదినః
 తాన్కశ్యప ఉవాచేదం సాన్త్వపూర్వం ప్రజాపతిః
 అయమిన్ద్రస్త్రిభువనే నియోగాద్బ్రహ్మణః కృతః
 ఇన్ద్రార్థం చ భవన్తోఽపి యత్నవన్తస్తపోధనాః
 న మిథ్యా బ్రహ్మణో వాక్యం కర్తుమర్హథ సత్తమాః
 భవతాం చ న మిథ్యాయం సంకల్పో మే చికీర్షితః
 భవత్వేష పతత్రీణామిన్ద్రోఽతిబలసత్త్వవాన్
 ప్రసాదః క్రియతాం చైవ దేవరాజస్య యాచతః
 ఏవముక్తాః కశ్యపేన వాలఖిల్యాస్తపోధనాః
 ప్రత్యూచురభిసంపూజ్య మునిశ్రేష్ఠం ప్రజాపతిమ్
 ఇన్ద్రార్థోఽయం సమారమ్భః సర్వేషాం నః ప్రజాపతే
 అపత్యార్థం సమారమ్భో భవతశ్చాయమీప్సితః
 తదిదం సఫలం కర్మ త్వయా వై ప్రతిగృహ్యతామ్
 తథా చైవ విధత్స్వాత్ర యథా శ్రేయోఽనుపశ్యసి
 ఏతస్మిన్నేవ కాలే తు దేవీ దాక్షాయణీ శుభా
 వినతా నామ కల్యాణీ పుత్రకామా యశస్వినీ
 తపస్తప్త్వా వ్రతపరా స్నాతా పుంసవనే శుచిః
 ఉపచక్రామ భర్తారం తామువాచాథ కశ్యపః
 ఆరమ్భః సఫలో దేవి భవితాయం తవేప్సితః
 జనయిష్యసి పుత్రౌ ద్వౌ వీరౌ త్రిభువనేశ్వరౌ
 తపసా వాలఖిల్యానాం మమ సంకల్పజౌ తథా
 భవిష్యతో మహాభాగౌ పుత్రౌ తే లోకపూజితౌ
 ఉవాచ చైనాం భగవాన్మారీచః పునరేవ హ
 ధార్యతామప్రమాదేన గర్భోఽయం సుమహోదయః
 ఏకః సర్వపతత్రీణామిన్ద్రత్వం కారయిష్యతి
 లోకసంభావితో వీరః కామవీర్యో విహంగమః
 శతక్రతుమథోవాచ ప్రీయమాణః ప్రజాపతిః
 త్వత్సహాయౌ ఖగావేతౌ భ్రాతరౌ తే భవిష్యతః
 నైతాభ్యాం భవితా దోషః సకాశాత్తే పురందర
 వ్యేతు తే శక్ర సంతాపస్త్వమేవేన్ద్రో భవిష్యసి
 న చాప్యేవం త్వయా భూయః క్షేప్తవ్యా బ్రహ్మవాదినః
 న చావమాన్యా దర్పాత్తే వాగ్విషా భృశకోపనాః
 ఏవముక్తో జగామేన్ద్రో నిర్విశఙ్కస్త్రివిష్టపమ్
 వినతా చాపి సిద్ధార్థా బభూవ ముదితా తదా
 జనయామాస పుత్రౌ ద్వావరుణం గరుడం తథా
 అరుణస్తయోస్తు వికల ఆదిత్యస్య పురఃసరః
 పతత్రీణాం తు గరుడ ఇన్ద్రత్వేనాభ్యషిచ్యత
 తస్యైతత్కర్మ సుమహచ్ఛ్రూయతాం భృగునన్దన
  సూత ఉవాచ
 తతస్తస్మిన్ద్విజశ్రేష్ఠ సముదీర్ణే తథావిధే
 గరుత్మాన్పక్షిరాట్తూర్ణం సంప్రాప్తో విబుధాన్ప్రతి
 తం దృష్ట్వాతిబలం చైవ ప్రాకమ్పన్త సమన్తతః
 పరస్పరం చ ప్రత్యఘ్నన్సర్వప్రహరణాన్యపి
 తత్ర చాసీదమేయాత్మా విద్యుదగ్నిసమప్రభః
 భౌవనః సుమహావీర్యః సోమస్య పరిరక్షితా
 స తేన పతగేన్ద్రేణ పక్షతుణ్డనఖైః క్షతః
 ముహూర్తమతులం యుద్ధం కృత్వా వినిహతో యుధి
 రజశ్చోద్ధూయ సుమహత్పక్షవాతేన ఖేచరః
 కృత్వా లోకాన్నిరాలోకాంస్తేన దేవానవాకిరత్
 తేనావకీర్ణా రజసా దేవా మోహముపాగమన్
 న చైనం దదృశుశ్ఛన్నా రజసామృతరక్షిణః
 ఏవం సంలోడయామాస గరుడస్త్రిదివాలయమ్
 పక్షతుణ్డప్రహారైశ్చ దేవాన్స విదదార హ
 తతో దేవః సహస్రాక్షస్తూర్ణం వాయుమచోదయత్
 విక్షిపేమాం రజోవృష్టిం తవైతత్కర్మ మారుత
 అథ వాయురపోవాహ తద్రజస్తరసా బలీ
 తతో వితిమిరే జాతే దేవాః శకునిమార్దయన్
 ననాద చోచ్చైర్బలవాన్మహామేఘరవః ఖగః
 వధ్యమానః సురగణైః సర్వభూతాని భీషయన్
 ఉత్పపాత మహావీర్యః పక్షిరాట్పరవీరహా
 తముత్పత్యాన్తరిక్షస్థం దేవానాముపరి స్థితమ్
 వర్మిణో విబుధాః సర్వే నానాశస్త్రైరవాకిరన్
 పట్టిశైః పరిఘైః శూలైర్గదాభిశ్చ సవాసవాః
 క్షురాన్తైర్జ్వలితైశ్చాపి చక్రైరాదిత్యరూపిభిః
 నానాశస్త్రవిసర్గైశ్చ వధ్యమానః సమన్తతః
 కుర్వన్సుతుములం యుద్ధం పక్షిరాణ్న వ్యకమ్పత
 వినర్దన్నివ చాకాశే వైనతేయః ప్రతాపవాన్
 పక్షాభ్యామురసా చైవ సమన్తాద్వ్యాక్షిపత్సురాన్
 తే విక్షిప్తాస్తతో దేవాః ప్రజగ్ముర్గరుడార్దితాః
 నఖతుణ్డక్షతాశ్చైవ సుస్రువుః శోణితం బహు
 సాధ్యాః ప్రాచీం సగన్ధర్వా వసవో దక్షిణాం దిశమ్
 ప్రజగ్ముః సహితా రుద్రైః పతగేన్ద్రప్రధర్షితాః
 దిశం ప్రతీచీమాదిత్యా నాసత్యా ఉత్తరాం దిశమ్
 ముహుర్ముహుః ప్రేక్షమాణా యుధ్యమానా మహౌజసమ్
 అశ్వక్రన్దేన వీరేణ రేణుకేన చ పక్షిణా
 క్రథనేన చ శూరేణ తపనేన చ ఖేచరః
 ఉలూకశ్వసనాభ్యాం చ నిమేషేణ చ పక్షిణా
 ప్రరుజేన చ సంయుద్ధం చకార ప్రలిహేన చ
 తాన్పక్షనఖతుణ్డాగ్రైరభినద్వినతాసుతః
 యుగాన్తకాలే సంక్రుద్ధః పినాకీవ మహాబలః
 మహావీర్యా మహోత్సాహాస్తేన తే బహుధా క్షతాః
 రేజురభ్రఘనప్రఖ్యా రుధిరౌఘప్రవర్షిణః
 తాన్కృత్వా పతగశ్రేష్ఠః సర్వానుత్క్రాన్తజీవితాన్
 అతిక్రాన్తోఽమృతస్యార్థే సర్వతోఽగ్నిమపశ్యత
 ఆవృణ్వానం మహాజ్వాలమర్చిర్భిః సర్వతోఽమ్బరమ్
 దహన్తమివ తీక్ష్ణాంశుం ఘోరం వాయుసమీరితమ్
 తతో నవత్యా నవతీర్ముఖానాం కృత్వా తరస్వీ గరుడో మహాత్మా
 నదీః సమాపీయ ముఖైస్తతస్తైః సుశీఘ్రమాగమ్య పునర్జవేన
 జ్వలన్తమగ్నిం తమమిత్రతాపనః సమాస్తరత్పత్రరథో నదీభిః
 తతః ప్రచక్రే వపురన్యదల్పం ప్రవేష్టుకామోఽగ్నిమభిప్రశామ్య
  సూత ఉవాచ
 జామ్బూనదమయో భూత్వా మరీచివికచోజ్జ్వలః
 ప్రవివేశ బలాత్పక్షీ వారివేగ ఇవార్ణవమ్
 స చక్రం క్షురపర్యన్తమపశ్యదమృతాన్తికే
 పరిభ్రమన్తమనిశం తీక్ష్ణధారమయస్మయమ్
 జ్వలనార్కప్రభం ఘోరం ఛేదనం సోమహారిణామ్
 ఘోరరూపం తదత్యర్థం యన్త్రం దేవైః సునిర్మితమ్
 తస్యాన్తరం స దృష్ట్వైవ పర్యవర్తత ఖేచరః
 అరాన్తరేణాభ్యపతత్సంక్షిప్యాఙ్గం క్షణేన హ
 అధశ్చక్రస్య చైవాత్ర దీప్తానలసమద్యుతీ
 విద్యుజ్జిహ్వౌ మహాఘోరౌ దీప్తాస్యౌ దీప్తలోచనౌ
 చక్షుర్విషౌ మహావీర్యౌ నిత్యక్రుద్ధౌ తరస్వినౌ
 రక్షార్థమేవామృతస్య దదర్శ భుజగోత్తమౌ
 సదా సంరబ్ధనయనౌ సదా చానిమిషేక్షణౌ
 తయోరేకోఽపి యం పశ్యేత్స తూర్ణం భస్మసాద్భవేత్
 తయోశ్చక్షూంషి రజసా సుపర్ణస్తూర్ణమావృణోత్
 అదృష్టరూపస్తౌ చాపి సర్వతః పర్యకాలయత్
 తయోరఙ్గే సమాక్రమ్య వైనతేయోఽన్తరిక్షగః
 ఆచ్ఛినత్తరసా మధ్యే సోమమభ్యద్రవత్తతః
 సముత్పాట్యామృతం తత్తు వైనతేయస్తతో బలీ
 ఉత్పపాత జవేనైవ యన్త్రమున్మథ్య వీర్యవాన్
 అపీత్వైవామృతం పక్షీ పరిగృహ్యాశు వీర్యవాన్
 అగచ్ఛదపరిశ్రాన్త ఆవార్యార్కప్రభాం ఖగః
 విష్ణునా తు తదాకాశే వైనతేయః సమేయివాన్
 తస్య నారాయణస్తుష్టస్తేనాలౌల్యేన కర్మణా
 తమువాచావ్యయో దేవో వరదోఽస్మీతి ఖేచరమ్
 స వవ్రే తవ తిష్ఠేయముపరీత్యన్తరిక్షగః
 ఉవాచ చైనం భూయోఽపి నారాయణమిదం వచః
 అజరశ్చామరశ్చ స్యామమృతేన వినాప్యహమ్
 ప్రతిగృహ్య వరౌ తౌ చ గరుడో విష్ణుమబ్రవీత్
 భవతేఽపి వరం దద్మి వృణీతాం భగవానపి
 తం వవ్రే వాహనం కృష్ణో గరుత్మన్తం మహాబలమ్
 ధ్వజం చ చక్రే భగవానుపరి స్థాస్యసీతి తమ్
 అనుపత్య ఖగం త్విన్ద్రో వజ్రేణాఙ్గేఽభ్యతాడయత్
 విహంగమం సురామిత్రం హరన్తమమృతం బలాత్
 తమువాచేన్ద్రమాక్రన్దే గరుడః పతతాం వరః
 ప్రహసఞ్శ్లక్ష్ణయా వాచా తథా వజ్రసమాహతః
 ఋషేర్మానం కరిష్యామి వజ్రం యస్యాస్థిసంభవమ్
 వజ్రస్య చ కరిష్యామి తవ చైవ శతక్రతో
 ఏష పత్రం త్యజామ్యేకం యస్యాన్తం నోపలప్స్యసే
 న హి వజ్రనిపాతేన రుజా మేఽస్తి కదాచన
 తత్ర తం సర్వభూతాని విస్మితాన్యబ్రువంస్తదా
 సురూపం పత్రమాలక్ష్య సుపర్ణోఽయం భవత్వితి
 దృష్ట్వా తదద్భుతం చాపి సహస్రాక్షః పురందరః
 ఖగో మహదిదం భూతమితి మత్వాభ్యభాషత
 బలం విజ్ఞాతుమిచ్ఛామి యత్తే పరమనుత్తమమ్
 సఖ్యం చానన్తమిచ్ఛామి త్వయా సహ ఖగోత్తమ
  గరుడ ఉవాచ
 సఖ్యం మేఽస్తు త్వయా దేవ యథేచ్ఛసి పురందర
 బలం తు మమ జానీహి మహచ్చాసహ్యమేవ చ
 కామం నైతత్ప్రశంసన్తి సన్తః స్వబలసంస్తవమ్
 గుణసంకీర్తనం చాపి స్వయమేవ శతక్రతో
 సఖేతి కృత్వా తు సఖే పృష్టో వక్ష్యామ్యహం త్వయా
 న హ్యాత్మస్తవసంయుక్తం వక్తవ్యమనిమిత్తతః
 సపర్వతవనాముర్వీం ససాగరవనామిమామ్
 పక్షనాడ్యైకయా శక్ర త్వాం చైవాత్రావలమ్బినమ్
 సర్వాన్సంపిణ్డితాన్వాపి లోకాన్సస్థాణుజఙ్గమాన్
 వహేయమపరిశ్రాన్తో విద్ధీదం మే మహద్బలమ్
  సూత ఉవాచ
 ఇత్యుక్తవచనం వీరం కిరీటీ శ్రీమతాం వరః
 ఆహ శౌనక దేవేన్ద్రః సర్వభూతహితః ప్రభుః
 ప్రతిగృహ్యతామిదానీం మే సఖ్యమానన్త్యముత్తమమ్
 న కార్యం తవ సోమేన మమ సోమః ప్రదీయతామ్
 అస్మాంస్తే హి ప్రబాధేయుర్యేభ్యో దద్యాద్భవానిమమ్
  గరుడ ఉవాచ
 కించిత్కారణముద్దిశ్య సోమోఽయం నీయతే మయా
 న దాస్యామి సమాదాతుం సోమం కస్మైచిదప్యహమ్
 యత్రేమం తు సహస్రాక్ష నిక్షిపేయమహం స్వయమ్
 త్వమాదాయ తతస్తూర్ణం హరేథాస్త్రిదశేశ్వర
  శక్ర ఉవాచ
 వాక్యేనానేన తుష్టోఽహం యత్త్వయోక్తమిహాణ్డజ
 యదిచ్ఛసి వరం మత్తస్తద్గృహాణ ఖగోత్తమ
  సూత ఉవాచ
 ఇత్యుక్తః ప్రత్యువాచేదం కద్రూపుత్రాననుస్మరన్
 స్మృత్వా చైవోపధికృతం మాతుర్దాస్యనిమిత్తతః
 ఈశోఽహమపి సర్వస్య కరిష్యామి తు తేఽర్థితామ్
 భవేయుర్భుజగాః శక్ర మమ భక్ష్యా మహాబలాః
 తథేత్యుక్త్వాన్వగచ్ఛత్తం తతో దానవసూదనః
 హరిష్యామి వినిక్షిప్తం సోమమిత్యనుభాష్య తమ్
 ఆజగామ తతస్తూర్ణం సుపర్ణో మాతురన్తికమ్
 అథ సర్పానువాచేదం సర్వాన్పరమహృష్టవత్
 ఇదమానీతమమృతం నిక్షేప్స్యామి కుశేషు వః
 స్నాతా మఙ్గలసంయుక్తాస్తతః ప్రాశ్నీత పన్నగాః
 అదాసీ చైవ మాతేయమద్యప్రభృతి చాస్తు మే
 యథోక్తం భవతామేతద్వచో మే ప్రతిపాదితమ్
 తతః స్నాతుం గతాః సర్పాః ప్రత్యుక్త్వా తం తథేత్యుత
 శక్రోఽప్యమృతమాక్షిప్య జగామ త్రిదివం పునః
 అథాగతాస్తముద్దేశం సర్పాః సోమార్థినస్తదా
 స్నాతాశ్చ కృతజప్యాశ్చ ప్రహృష్టాః కృతమఙ్గలాః
 తద్విజ్ఞాయ హృతం సర్పాః ప్రతిమాయాకృతం చ తత్
 సోమస్థానమిదం చేతి దర్భాంస్తే లిలిహుస్తదా
 తతో ద్వైధీకృతా జిహ్వా సర్పాణాం తేన కర్మణా
 అభవంశ్చామృతస్పర్శాద్దర్భాస్తేఽథ పవిత్రిణః
 తతః సుపర్ణః పరమప్రహృష్టవాన్విహృత్య మాత్రా సహ తత్ర కాననే
 భుజంగభక్షః పరమార్చితః ఖగైరహీనకీర్తిర్వినతామనన్దయత్
 ఇమాం కథాం యః శృణుయాన్నరః సదా పఠేత వా ద్విజజనముఖ్యసంసది
 అసంశయం త్రిదివమియాత్స పుణ్యభాఙ్మహాత్మనః పతగపతేః ప్రకీర్తనాత్
  శౌనక ఉవాచ
 భుజంగమానాం శాపస్య మాత్రా చైవ సుతేన చ
 వినతాయాస్త్వయా ప్రోక్తం కారణం సూతనన్దన
 వరప్రదానం భర్త్రా చ కద్రూవినతయోస్తథా
 నామనీ చైవ తే ప్రోక్తే పక్షిణోర్వైనతేయయోః
 పన్నగానాం తు నామాని న కీర్తయసి సూతజ
 ప్రాధాన్యేనాపి నామాని శ్రోతుమిచ్ఛామహే వయమ్
  సూత ఉవాచ
 బహుత్వాన్నామధేయాని భుజగానాం తపోధన
 న కీర్తయిష్యే సర్వేషాం ప్రాధాన్యేన తు మే శృణు
 శేషః ప్రథమతో జాతో వాసుకిస్తదనన్తరమ్
 ఐరావతస్తక్షకశ్చ కర్కోటకధనంజయౌ
 కాలియో మణినాగశ్చ నాగశ్చాపూరణస్తథా
 నాగస్తథా పిఞ్జరక ఏలాపత్రోఽథ వామనః
 నీలానీలౌ తథా నాగౌ కల్మాషశబలౌ తథా
 ఆర్యకశ్చాదికశ్చైవ నాగశ్చ శలపోతకః
 సుమనోముఖో దధిముఖస్తథా విమలపిణ్డకః
 ఆప్తః కోటనకశ్చైవ శఙ్ఖో వాలశిఖస్తథా
 నిష్ఠ్యూనకో హేమగుహో నహుషః పిఙ్గలస్తథా
 బాహ్యకర్ణో హస్తిపదస్తథా ముద్గరపిణ్డకః
 కమ్బలాశ్వతరౌ చాపి నాగః కాలీయకస్తథా
 వృత్తసంవర్తకౌ నాగౌ ద్వౌ చ పద్మావితి శ్రుతౌ
 నాగః శఙ్ఖనకశ్చైవ తథా చ స్ఫణ్డకోఽపరః
 క్షేమకశ్చ మహానాగో నాగః పిణ్డారకస్తథా
 కరవీరః పుష్పదంష్ట్ర ఏకో బిల్వపాణ్డుకః
 మూషకాదః శఙ్ఖశిరాః పూర్ణదంష్ట్రో హరిద్రకః
 అపరాజితో జ్యోతికశ్చ పన్నగః శ్రీవహస్తథా
 కౌరవ్యో ధృతరాష్ట్రశ్చ పుష్కరః శల్యకస్తథా
 విరజాశ్చ సుబాహుశ్చ శాలిపిణ్డశ్చ వీర్యవాన్
 హస్తిభద్రః పిఠరకో ముఖరః కోణవాసనః
 కుఞ్జరః కురరశ్చైవ తథా నాగః ప్రభాకరః
 కుముదః కుముదాక్షశ్చ తిత్తిరిర్హలికస్తథా
 కర్కరాకర్కరౌ చోభౌ కుణ్డోదరమహోదరౌ
 ఏతే ప్రాధాన్యతో నాగాః కీర్తితా ద్విజసత్తమ
 బహుత్వాన్నామధేయానామితరే న ప్రకీర్తితాః
 ఏతేషాం ప్రసవో యశ్చ ప్రసవస్య చ సంతతిః
 అసంఖ్యేయేతి మత్వా తాన్న బ్రవీమి ద్విజోత్తమ
 బహూనీహ సహస్రాణి ప్రయుతాన్యర్బుదాని చ
 అశక్యాన్యేవ సంఖ్యాతుం భుజగానాం తపోధన
  శౌనక ఉవాచ
 జాతా వై భుజగాస్తాత వీర్యవన్తో దురాసదాః
 శాపం తం త్వథ విజ్ఞాయ కృతవన్తో ను కిం పరమ్
  సూత ఉవాచ
 తేషాం తు భగవాఞ్శేషస్త్యక్త్వా కద్రూం మహాయశాః
 తపో విపులమాతస్థే వాయుభక్షో యతవ్రతః
 గన్ధమాదనమాసాద్య బదర్యాం చ తపోరతః
 గోకర్ణే పుష్కరారణ్యే తథా హిమవతస్తటే
 తేషు తేషు చ పుణ్యేషు తీర్థేష్వాయతనేషు చ
 ఏకాన్తశీలీ నియతః సతతం విజితేన్ద్రియః
 తప్యమానం తపో ఘోరం తం దదర్శ పితామహః
 పరిశుష్కమాంసత్వక్స్నాయుం జటాచీరధరం ప్రభుమ్
 తమబ్రవీత్సత్యధృతిం తప్యమానం పితామహః
 కిమిదం కురుషే శేష ప్రజానాం స్వస్తి వై కురు
 త్వం హి తీవ్రేణ తపసా ప్రజాస్తాపయసేఽనఘ
 బ్రూహి కామం చ మే శేష యత్తే హృది చిరం స్థితమ్
  శేష ఉవాచ
 సోదర్యా మమ సర్వే హి భ్రాతరో మన్దచేతసః
 సహ తైర్నోత్సహే వస్తుం తద్భవాననుమన్యతామ్
 అభ్యసూయన్తి సతతం పరస్పరమమిత్రవత్
 తతోఽహం తప ఆతిష్ఠే నైతాన్పశ్యేయమిత్యుత
 న మర్షయన్తి సతతం వినతాం ససుతాం చ తే
 అస్మాకం చాపరో భ్రాతా వైనతేయః పితామహ
 తం చ ద్విషన్తి తేఽత్యర్థం స చాపి సుమహాబలః
 వరప్రదానాత్స పితుః కశ్యపస్య మహాత్మనః
 సోఽహం తపః సమాస్థాయ మోక్ష్యామీదం కలేవరమ్
 కథం మే ప్రేత్యభావేఽపి న తైః స్యాత్సహ సంగమః
  బ్రహ్మోవాచ
 జానామి శేష సర్వేషాం భ్రాతౄణాం తే విచేష్టితమ్
 మాతుశ్చాప్యపరాధాద్వై భ్రాతౄణాం తే మహద్భయమ్
 కృతోఽత్ర పరిహారశ్చ పూర్వమేవ భుజంగమ
 భ్రాతౄణాం తవ సర్వేషాం న శోకం కర్తుమర్హసి
 వృణీష్వ చ వరం మత్తః శేష యత్తేఽభికాఙ్క్షితమ్
 దిత్సామి హి వరం తేఽద్య ప్రీతిర్మే పరమా త్వయి
 దిష్ట్యా చ బుద్ధిర్ధర్మే తే నివిష్టా పన్నగోత్తమ
 అతో భూయశ్చ తే బుద్ధిర్ధర్మే భవతు సుస్థిరా
  శేష ఉవాచ
 ఏష ఏవ వరో మేఽద్య కాఙ్క్షితః ప్రపితామహ
 ధర్మే మే రమతాం బుద్ధిః శమే తపసి చేశ్వర
  బ్రహ్మోవాచ
 ప్రీతోఽస్మ్యనేన తే శేష దమేన ప్రశమేన చ
 త్వయా త్విదం వచః కార్యం మన్నియోగాత్ప్రజాహితమ్
 ఇమాం మహీం శైలవనోపపన్నాం ససాగరాం సాకరపత్తనాం చ
 త్వం శేష సమ్యక్చలితాం యథావత్సంగృహ్య తిష్ఠస్వ యథాచలా స్యాత్
  శేష ఉవాచ
 యథాహ దేవో వరదః ప్రజాపతిర్మహీపతిర్భూతపతిర్జగత్పతిః
 తథా మహీం ధారయితాస్మి నిశ్చలాం ప్రయచ్ఛ తాం మే శిరసి ప్రజాపతే
  బ్రహ్మోవాచ
 అధో మహీం గచ్ఛ భుజంగమోత్తమ స్వయం తవైషా వివరం ప్రదాస్యతి
 ఇమాం ధరాం ధారయతా త్వయా హి మే మహత్ప్రియం శేష కృతం భవిష్యతి
  సూత ఉవాచ
 తథేతి కృత్వా వివరం ప్రవిశ్య స ప్రభుర్భువో భుజగవరాగ్రజః స్థితః
 బిభర్తి దేవీం శిరసా మహీమిమాం సముద్రనేమిం పరిగృహ్య సర్వతః
  బ్రహ్మోవాచ
 శేషోఽసి నాగోత్తమ ధర్మదేవో మహీమిమాం ధారయసే యదేకః
 అనన్తభోగః పరిగృహ్య సర్వాం యథాహమేవం బలభిద్యథా వా
  సూత ఉవాచ
 అధో భూమేర్వసత్యేవం నాగోఽనన్తః ప్రతాపవాన్
 ధారయన్వసుధామేకః శాసనాద్బ్రహ్మణో విభుః
 సుపర్ణం చ సఖాయం వై భగవానమరోత్తమః
 ప్రాదాదనన్తాయ తదా వైనతేయం పితామహః
  సూత ఉవాచ
 మాతుః సకాశాత్తం శాపం శ్రుత్వా పన్నగసత్తమః
 వాసుకిశ్చిన్తయామాస శాపోఽయం న భవేత్కథమ్
 తతః స మన్త్రయామాస భ్రాతృభిః సహ సర్వశః
 ఐరావతప్రభృతిభిర్యే స్మ ధర్మపరాయణాః
  వాసుకిరువాచ
 అయం శాపో యథోద్దిష్టో విదితం వస్తథానఘాః
 తస్య శాపస్య మోక్షార్థం మన్త్రయిత్వా యతామహే
 సర్వేషామేవ శాపానాం ప్రతిఘాతో హి విద్యతే
 న తు మాత్రాభిశప్తానాం మోక్షో విద్యేత పన్నగాః
 అవ్యయస్యాప్రమేయస్య సత్యస్య చ తథాగ్రతః
 శప్తా ఇత్యేవ మే శ్రుత్వా జాయతే హృది వేపథుః
 నూనం సర్వవినాశోఽయమస్మాకం సముదాహృతః
 న హ్యేనాం సోఽవ్యయో దేవః శపన్తీం ప్రత్యషేధయత్
 తస్మాత్సంమన్త్రయామోఽత్ర భుజగానామనామయమ్
 యథా భవేత సర్వేషాం మా నః కాలోఽత్యగాదయమ్
 అపి మన్త్రయమాణా హి హేతుం పశ్యామ మోక్షణే
 యథా నష్టం పురా దేవా గూఢమగ్నిం గుహాగతమ్
 యథా స యజ్ఞో న భవేద్యథా వాపి పరాభవేత్
 జనమేజయస్య సర్పాణాం వినాశకరణాయ హి
  సూత ఉవాచ
 తథేత్యుక్త్వా తు తే సర్వే కాద్రవేయాః సమాగతాః
 సమయం చక్రిరే తత్ర మన్త్రబుద్ధివిశారదాః
 ఏకే తత్రాబ్రువన్నాగా వయం భూత్వా ద్విజర్షభాః
 జనమేజయం తం భిక్షామో యజ్ఞస్తే న భవేదితి
 అపరే త్వబ్రువన్నాగాస్తత్ర పణ్డితమానినః
 మన్త్రిణోఽస్య వయం సర్వే భవిష్యామః సుసంమతాః
 స నః ప్రక్ష్యతి సర్వేషు కార్యేష్వర్థవినిశ్చయమ్
 తత్ర బుద్ధిం ప్రవక్ష్యామో యథా యజ్ఞో నివర్తతే
 స నో బహుమతాన్రాజా బుద్ధ్వా బుద్ధిమతాం వరః
 యజ్ఞార్థం ప్రక్ష్యతి వ్యక్తం నేతి వక్ష్యామహే వయమ్
 దర్శయన్తో బహూన్దోషాన్ప్రేత్య చేహ చ దారుణాన్
 హేతుభిః కారణైశ్చైవ యథా యజ్ఞో భవేన్న సః
 అథ వా య ఉపాధ్యాయః క్రతౌ తస్మిన్భవిష్యతి
 సర్పసత్రవిధానజ్ఞో రాజకార్యహితే రతః
 తం గత్వా దశతాం కశ్చిద్భుజగః స మరిష్యతి
 తస్మిన్హతే యజ్ఞకరే క్రతుః స న భవిష్యతి
 యే చాన్యే సర్పసత్రజ్ఞా భవిష్యన్త్యస్య ఋత్విజః
 తాంశ్చ సర్వాన్దశిష్యామః కృతమేవం భవిష్యతి
 తత్రాపరేఽమన్త్రయన్త ధర్మాత్మానో భుజంగమాః
 అబుద్ధిరేషా యుష్మాకం బ్రహ్మహత్యా న శోభనా
 సమ్యక్సద్ధర్మమూలా హి వ్యసనే శాన్తిరుత్తమా
 అధర్మోత్తరతా నామ కృత్స్నం వ్యాపాదయేజ్జగత్
 అపరే త్వబ్రువన్నాగాః సమిద్ధం జాతవేదసమ్
 వర్షైర్నిర్వాపయిష్యామో మేఘా భూత్వా సవిద్యుతః
 స్రుగ్భాణ్డం నిశి గత్వా వా అపరే భుజగోత్తమాః
 ప్రమత్తానాం హరన్త్వాశు విఘ్న ఏవం భవిష్యతి
 యజ్ఞే వా భుజగాస్తస్మిఞ్శతశోఽథ సహస్రశః
 జనం దశన్తు వై సర్వమేవం త్రాసో భవిష్యతి
 అథ వా సంస్కృతం భోజ్యం దూషయన్తు భుజంగమాః
 స్వేన మూత్రపురీషేణ సర్వభోజ్యవినాశినా
 అపరే త్వబ్రువంస్తత్ర ఋత్విజోఽస్య భవామహే
 యజ్ఞవిఘ్నం కరిష్యామో దీయతాం దక్షిణా ఇతి
 వశ్యతాం చ గతోఽసౌ నః కరిష్యతి యథేప్షితమ్
 అపరే త్వబ్రువంస్తత్ర జలే ప్రక్రీడితం నృపమ్
 గృహమానీయ బధ్నీమః క్రతురేవం భవేన్న సః
 అపరే త్వబ్రువంస్తత్ర నాగాః సుకృతకారిణః
 దశామైనం ప్రగృహ్యాశు కృతమేవం భవిష్యతి
 ఛిన్నం మూలమనర్థానాం మృతే తస్మిన్భవిష్యతి
 ఏషా వై నైష్ఠికీ బుద్ధిః సర్వేషామేవ సంమతా
 యథా వా మన్యసే రాజంస్తత్క్షిప్రం సంవిధీయతామ్
 ఇత్యుక్త్వా సముదైక్షన్త వాసుకిం పన్నగేశ్వరమ్
 వాసుకిశ్చాపి సంచిన్త్య తానువాచ భుజంగమాన్
 నైషా వో నైష్ఠికీ బుద్ధిర్మతా కర్తుం భుజంగమాః
 సర్వేషామేవ మే బుద్ధిః పన్నగానాం న రోచతే
 కిం త్వత్ర సంవిధాతవ్యం భవతాం యద్భవేద్ధితమ్
 అనేనాహం భృశం తప్యే గుణదోషౌ మదాశ్రయౌ
  సూత ఉవాచ
 శ్రుత్వా తు వచనం తేషాం సర్వేషామితి చేతి చ
 వాసుకేశ్చ వచః శ్రుత్వా ఏలాపత్రోఽబ్రవీదిదమ్
 న స యజ్ఞో న భవితా న స రాజా తథావిధః
 జనమేజయః పాణ్డవేయో యతోఽస్మాకం మహాభయమ్
 దైవేనోపహతో రాజన్యో భవేదిహ పూరుషః
 స దైవమేవాశ్రయతే నాన్యత్తత్ర పరాయణమ్
 తదిదం దైవమస్మాకం భయం పన్నగసత్తమాః
 దైవమేవాశ్రయామోఽత్ర శృణుధ్వం చ వచో మమ
 అహం శాపే సముత్సృష్టే సమశ్రౌషం వచస్తదా
 మాతురుత్సఙ్గమారూఢో భయాత్పన్నగసత్తమాః
 దేవానాం పన్నగశ్రేష్ఠాస్తీక్ష్ణాస్తీక్ష్ణా ఇతి ప్రభో
 పితామహముపాగమ్య దుఃఖార్తానాం మహాద్యుతే
  దేవా ఊచుః
 కా హి లబ్ధ్వా ప్రియాన్పుత్రాఞ్శపేదేవం పితామహ
 ఋతే కద్రూం తీక్ష్ణరూపాం దేవదేవ తవాగ్రతః
 తథేతి చ వచస్తస్యాస్త్వయాప్యుక్తం పితామహ
 ఏతదిచ్ఛామ విజ్ఞాతుం కారణం యన్న వారితా
  బ్రహ్మోవాచ
 బహవః పన్నగాస్తీక్ష్ణా భీమవీర్యా విషోల్బణాః
 ప్రజానాం హితకామోఽహం న నివారితవాంస్తదా
 యే దన్దశూకాః క్షుద్రాశ్చ పాపచారా విషోల్బణాః
 తేషాం వినాశో భవితా న తు యే ధర్మచారిణః
 యన్నిమిత్తం చ భవితా మోక్షస్తేషాం మహాభయాత్
 పన్నగానాం నిబోధధ్వం తస్మిన్కాలే తథాగతే
 యాయావరకులే ధీమాన్భవిష్యతి మహానృషిః
 జరత్కారురితి ఖ్యాతస్తేజస్వీ నియతేన్ద్రియః
 తస్య పుత్రో జరత్కారోరుత్పత్స్యతి మహాతపాః
 ఆస్తీకో నామ యజ్ఞం స ప్రతిషేత్స్యతి తం తదా
 తత్ర మోక్ష్యన్తి భుజగా యే భవిష్యన్తి ధార్మికాః
  దేవా ఊచుః
 స మునిప్రవరో దేవ జరత్కారుర్మహాతపాః
 కస్యాం పుత్రం మహాత్మానం జనయిష్యతి వీర్యవాన్
  బ్రహ్మోవాచ
 సనామాయాం సనామా స కన్యాయాం ద్విజసత్తమః
 అపత్యం వీర్యవాన్దేవా వీర్యవజ్జనయిష్యతి
  ఏలాపత్ర ఉవాచ
 ఏవమస్త్వితి తం దేవాః పితామహమథాబ్రువన్
 ఉక్త్వా చైవం గతా దేవాః స చ దేవః పితామహః
 సోఽహమేవం ప్రపశ్యామి వాసుకే భగినీం తవ
 జరత్కారురితి ఖ్యాతాం తాం తస్మై ప్రతిపాదయ
 భైక్షవద్భిక్షమాణాయ నాగానాం భయశాన్తయే
 ఋషయే సువ్రతాయ త్వమేష మోక్షః శ్రుతో మయా
  సూత ఉవాచ
 ఏలాపత్రస్య తు వచః శ్రుత్వా నాగా ద్విజోత్తమ
 సర్వే ప్రహృష్టమనసః సాధు సాధ్విత్యపూజయన్
 తతః ప్రభృతి తాం కన్యాం వాసుకిః పర్యరక్షత
 జరత్కారుం స్వసారం వై పరం హర్షమవాప చ
 తతో నాతిమహాన్కాలః సమతీత ఇవాభవత్
 అథ దేవాసురాః సర్వే మమన్థుర్వరుణాలయమ్
 తత్ర నేత్రమభూన్నాగో వాసుకిర్బలినాం వరః
 సమాప్యైవ చ తత్కర్మ పితామహముపాగమన్
 దేవా వాసుకినా సార్ధం పితామహమథాబ్రువన్
 భగవఞ్శాపభీతోఽయం వాసుకిస్తప్యతే భృశమ్
 తస్యేదం మానసం శల్యం సముద్ధర్తుం త్వమర్హసి
 జనన్యాః శాపజం దేవ జ్ఞాతీనాం హితకాఙ్క్షిణః
 హితో హ్యయం సదాస్మాకం ప్రియకారీ చ నాగరాట్
 కురు ప్రసాదం దేవేశ శమయాస్య మనోజ్వరమ్
  బ్రహ్మోవాచ
 మయైవైతద్వితీర్ణం వై వచనం మనసామరాః
 ఏలాపత్రేణ నాగేన యదస్యాభిహితం పురా
 తత్కరోత్వేష నాగేన్ద్రః ప్రాప్తకాలం వచస్తథా
 వినశిష్యన్తి యే పాపా న తు యే ధర్మచారిణః
 ఉత్పన్నః స జరత్కారుస్తపస్యుగ్రే రతో ద్విజః
 తస్యైష భగినీం కాలే జరత్కారుం ప్రయచ్ఛతు
 యదేలాపత్రేణ వచస్తదోక్తం భుజగేన హ
 పన్నగానాం హితం దేవాస్తత్తథా న తదన్యథా
  సూత ఉవాచ
 ఏతచ్ఛ్రుత్వా స నాగేన్ద్రః పితామహవచస్తదా
 సర్పాన్బహూఞ్జరత్కారౌ నిత్యయుక్తాన్సమాదధత్
 జరత్కారుర్యదా భార్యామిచ్ఛేద్వరయితుం ప్రభుః
 శీఘ్రమేత్య మమాఖ్యేయం తన్నః శ్రేయో భవిష్యతి
  శౌనక ఉవాచ
 జరత్కారురితి ప్రోక్తం యత్త్వయా సూతనన్దన
 ఇచ్ఛామ్యేతదహం తస్య ఋషేః శ్రోతుం మహాత్మనః
 కిం కారణం జరత్కారోర్నామైతత్ప్రథితం భువి
 జరత్కారునిరుక్తం త్వం యథావద్వక్తుమర్హసి
  సూత ఉవాచ
 జరేతి క్షయమాహుర్వై దారుణం కారుసంజ్ఞితమ్
 శరీరం కారు తస్యాసీత్తత్స ధీమాఞ్శనైః శనైః
 క్షపయామాస తీవ్రేణ తపసేత్యత ఉచ్యతే
 జరత్కారురితి బ్రహ్మన్వాసుకేర్భగినీ తథా
 ఏవముక్తస్తు ధర్మాత్మా శౌనకః ప్రాహసత్తదా
 ఉగ్రశ్రవసమామన్త్ర్య ఉపపన్నమితి బ్రువన్
  సూత ఉవాచ
 అథ కాలస్య మహతః స మునిః సంశితవ్రతః
 తపస్యభిరతో ధీమాన్న దారానభ్యకాఙ్క్షత
 స ఊర్ధ్వరేతాస్తపసి ప్రసక్తః స్వాధ్యాయవాన్వీతభయక్లమః సన్
 చచార సర్వాం పృథివీం మహాత్మా న చాపి దారాన్మనసాప్యకాఙ్క్షత్
 తతోఽపరస్మిన్సంప్రాప్తే కాలే కస్మింశ్చిదేవ తు
 పరిక్షిదితి విఖ్యాతో రాజా కౌరవవంశభృత్
 యథా పాణ్డుర్మహాబాహుర్ధనుర్ధరవరో భువి
 బభూవ మృగయాశీలః పురాస్య ప్రపితామహః
 మృగాన్విధ్యన్వరాహాంశ్చ తరక్షూన్మహిషాంస్తథా
 అన్యాంశ్చ వివిధాన్వన్యాంశ్చచార పృథివీపతిః
 స కదాచిన్మృగం విద్ధ్వా బాణేన నతపర్వణా
 పృష్ఠతో ధనురాదాయ ససార గహనే వనే
 యథా హి భగవాన్రుద్రో విద్ధ్వా యజ్ఞమృగం దివి
 అన్వగచ్ఛద్ధనుష్పాణిః పర్యన్వేషంస్తతస్తతః
 న హి తేన మృగో విద్ధో జీవన్గచ్ఛతి వై వనమ్
 పూర్వరూపం తు తన్నూనమాసీత్స్వర్గగతిం ప్రతి
 పరిక్షితస్తస్య రాజ్ఞో విద్ధో యన్నష్టవాన్మృగః
 దూరం చాపహృతస్తేన మృగేణ స మహీపతిః
 పరిశ్రాన్తః పిపాసార్త ఆససాద మునిం వనే
 గవాం ప్రచారేష్వాసీనం వత్సానాం ముఖనిఃసృతమ్
 భూయిష్ఠముపయుఞ్జానం ఫేనమాపిబతాం పయః
 తమభిద్రుత్య వేగేన స రాజా సంశితవ్రతమ్
 అపృచ్ఛద్ధనురుద్యమ్య తం మునిం క్షుచ్ఛ్రమాన్వితః
 భో భో బ్రహ్మన్నహం రాజా పరిక్షిదభిమన్యుజః
 మయా విద్ధో మృగో నష్టః కచ్చిత్త్వం దృష్టవానసి
 స మునిస్తస్య నోవాచ కించిన్మౌనవ్రతే స్థితః
 తస్య స్కన్ధే మృతం సర్పం క్రుద్ధో రాజా సమాసజత్
 ధనుష్కోట్యా సముత్క్షిప్య స చైనం సముదైక్షత
 న చ కించిదువాచైనం శుభం వా యది వాశుభమ్
 స రాజా క్రోధముత్సృజ్య వ్యథితస్తం తథాగతమ్
 దృష్ట్వా జగామ నగరమృషిస్త్వాస్తే తథైవ సః
 తరుణస్తస్య పుత్రోఽభూత్తిగ్మతేజా మహాతపాః
 శృఙ్గీ నామ మహాక్రోధో దుష్ప్రసాదో మహావ్రతః
 స దేవం పరమీశానం సర్వభూతహితే రతమ్
 బ్రహ్మాణముపతస్థే వై కాలే కాలే సుసంయతః
 స తేన సమనుజ్ఞాతో బ్రహ్మణా గృహమేయివాన్
 సఖ్యోక్తః క్రీడమానేన స తత్ర హసతా కిల
 సంరమ్భీ కోపనోఽతీవ విషకల్ప ఋషేః సుతః
 ఋషిపుత్రేణ నర్మార్థం కృశేన ద్విజసత్తమ
 తేజస్వినస్తవ పితా తథైవ చ తపస్వినః
 శవం స్కన్ధేన వహతి మా శృఙ్గిన్గర్వితో భవ
 వ్యాహరత్స్వృషిపుత్రేషు మా స్మ కించిద్వచో వదీః
 అస్మద్విధేషు సిద్ధేషు బ్రహ్మవిత్సు తపస్విషు
 క్వ తే పురుషమానిత్వం క్వ తే వాచస్తథావిధాః
 దర్పజాః పితరం యస్త్వం ద్రష్టా శవధరం తథా
  సూత ఉవాచ
 ఏవముక్తః స తేజస్వీ శృఙ్గీ కోపసమన్వితః
 మృతధారం గురుం శ్రుత్వా పర్యతప్యత మన్యునా
 స తం కృశమభిప్రేష్క్య సూనృతాం వాచముత్సృజన్
 అపృచ్ఛత కథం తాతః స మేఽద్య మృతధారకః
  కృశ ఉవాచ
 రాజ్ఞా పరిక్షితా తాత మృగయాం పరిధావతా
 అవసక్తః పితుస్తేఽద్య మృతః స్కన్ధే భుజంగమః
  శృఙ్గ్యువాచ
 కిం మే పిత్రా కృతం తస్య రాజ్ఞోఽనిష్టం దురాత్మనః
 బ్రూహి త్వం కృశ తత్త్వేన పశ్య మే తపసో బలమ్
  కృశ ఉవాచ
 స రాజా మృగయాం యాతః పరిక్షిదభిమన్యుజః
 ససార మృగమేకాకీ విద్ధ్వా బాణేన పత్రిణా
 న చాపశ్యన్మృగం రాజా చరంస్తస్మిన్మహావనే
 పితరం తే స దృష్ట్వైవ పప్రచ్ఛానభిభాషిణమ్
 తం స్థాణుభూతం తిష్ఠన్తం క్షుత్పిపాసాశ్రమాతురః
 పునః పునర్మృగం నష్టం పప్రచ్ఛ పితరం తవ
 స చ మౌనవ్రతోపేతో నైవ తం ప్రత్యభాషత
 తస్య రాజా ధనుష్కోట్యా సర్పం స్కన్ధే సమాసృజత్
 శృఙ్గింస్తవ పితాద్యాసౌ తథైవాస్తే యతవ్రతః
 సోఽపి రాజా స్వనగరం ప్రతియాతో గజాహ్వయమ్
  సూత ఉవాచ
 శ్రుత్వైవమృషిపుత్రస్తు దివం స్తబ్ధ్వేవ విష్ఠితః
 కోపసంరక్తనయనః ప్రజ్వలన్నివ మన్యునా
 ఆవిష్టః స తు కోపేన శశాప నృపతిం తదా
 వార్యుపస్పృశ్య తేజస్వీ క్రోధవేగబలాత్కృతః
  శృఙ్గ్యువాచ
 యోఽసౌ వృద్ధస్య తాతస్య తథా కృచ్ఛ్రగతస్య చ
 స్కన్ధే మృతమవాస్రాక్షీత్పన్నగం రాజకిల్బిషీ
 తం పాపమతిసంక్రుద్ధస్తక్షకః పన్నగోత్తమః
 ఆశీవిషస్తిగ్మతేజా మద్వాక్యబలచోదితః
 సప్తరాత్రాదితో నేతా యమస్య సదనం ప్రతి
 ద్విజానామవమన్తారం కురూణామయశస్కరమ్
  సూత ఉవాచ
 ఇతి శప్త్వా నృపం క్రుద్ధః శృఙ్గీ పితరమభ్యయాత్
 ఆసీనం గోచరే తస్మిన్వహన్తం శవపన్నగమ్
 స తమాలక్ష్య పితరం శృఙ్గీ స్కన్ధగతేన వై
 శవేన భుజగేనాసీద్భూయః క్రోధసమన్వితః
 దుఃఖాచ్చాశ్రూణి ముముచే పితరం చేదమబ్రవీత్
 శ్రుత్వేమాం ధర్షణాం తాత తవ తేన దురాత్మనా
 రాజ్ఞా పరిక్షితా కోపాదశపం తమహం నృపమ్
 యథార్హతి స ఏవోగ్రం శాపం కురుకులాధమః
 సప్తమేఽహని తం పాపం తక్షకః పన్నగోత్తమః
 వైవస్వతస్య భవనం నేతా పరమదారుణమ్
 తమబ్రవీత్పితా బ్రహ్మంస్తథా కోపసమన్వితమ్
 న మే ప్రియం కృతం తాత నైష ధర్మస్తపస్వినామ్
 వయం తస్య నరేన్ద్రస్య విషయే నివసామహే
 న్యాయతో రక్షితాస్తేన తస్య పాపం న రోచయే
 సర్వథా వర్తమానస్య రాజ్ఞో హ్యస్మద్విధైః సదా
 క్షన్తవ్యం పుత్ర ధర్మో హి హతో హన్తి న సంశయః
 యది రాజా న రక్షేత పీడా వై నః పరా భవేత్
 న శక్నుయామ చరితుం ధర్మం పుత్ర యథాసుఖమ్
 రక్ష్యమాణా వయం తాత రాజభిః శాస్త్రదృష్టిభిః
 చరామో విపులం ధర్మం తేషాం చాంశోఽస్తి ధర్మతః
 పరిక్షిత్తు విశేషేణ యథాస్య ప్రపితామహః
 రక్షత్యస్మాన్యథా రాజ్ఞా రక్షితవ్యాః ప్రజాస్తథా
 తేనేహ క్షుధితేనాద్య శ్రాన్తేన చ తపస్వినా
 అజానతా వ్రతమిదం కృతమేతదసంశయమ్
 తస్మాదిదం త్వయా బాల్యాత్సహసా దుష్కృతం కృతమ్
 న హ్యర్హతి నృపః శాపమస్మత్తః పుత్ర సర్వథా
  శృఙ్గ్యువాచ
 యద్యేతత్సాహసం తాత యది వా దుష్కృతం కృతమ్
 ప్రియం వాప్యప్రియం వా తే వాగుక్తా న మృషా మయా
 నైవాన్యథేదం భవితా పితరేష బ్రవీమి తే
 నాహం మృషా ప్రబ్రవీమి స్వైరేష్వపి కుతః శపన్
  శమీక ఉవాచ
 జానామ్యుగ్రప్రభావం త్వాం పుత్ర సత్యగిరం తథా
 నానృతం హ్యుక్తపూర్వం తే నైతన్మిథ్యా భవిష్యతి
 పిత్రా పుత్రో వయఃస్థోఽపి సతతం వాచ్య ఏవ తు
 యథా స్యాద్గుణసంయుక్తః ప్రాప్నుయాచ్చ మహద్యశః
 కిం పునర్బాల ఏవ త్వం తపసా భావితః ప్రభో
 వర్ధతే చ ప్రభవతాం కోపోఽతీవ మహాత్మనామ్
 సోఽహం పశ్యామి వక్తవ్యం త్వయి ధర్మభృతాం వర
 పుత్రత్వం బాలతాం చైవ తవావేక్ష్య చ సాహసమ్
 స త్వం శమయుతో భూత్వా వన్యమాహారమాహరన్
 చర క్రోధమిమం త్యక్త్వా నైవం ధర్మం ప్రహాస్యసి
 క్రోధో హి ధర్మం హరతి యతీనాం దుఃఖసంచితమ్
 తతో ధర్మవిహీనానాం గతిరిష్టా న విద్యతే
 శమ ఏవ యతీనాం హి క్షమిణాం సిద్ధికారకః
 క్షమావతామయం లోకః పరశ్చైవ క్షమావతామ్
 తస్మాచ్చరేథాః సతతం క్షమాశీలో జితేన్ద్రియః
 క్షమయా ప్రాప్స్యసే లోకాన్బ్రహ్మణః సమనన్తరాన్
 మయా తు శమమాస్థాయ యచ్ఛక్యం కర్తుమద్య వై
 తత్కరిష్యేఽద్య తాతాహం ప్రేషయిష్యే నృపాయ వై
 మమ పుత్రేణ శప్తోఽసి బాలేనాకృతబుద్ధినా
 మమేమాం ధర్షణాం త్వత్తః ప్రేక్ష్య రాజన్నమర్షిణా
  సూత ఉవాచ
 ఏవమాదిశ్య శిష్యం స ప్రేషయామాస సువ్రతః
 పరిక్షితే నృపతయే దయాపన్నో మహాతపాః
 సందిశ్య కుశలప్రశ్నం కార్యవృత్తాన్తమేవ చ
 శిష్యం గౌరముఖం నామ శీలవన్తం సమాహితమ్
 సోఽభిగమ్య తతః శీఘ్రం నరేన్ద్రం కురువర్ధనమ్
 వివేశ భవనం రాజ్ఞః పూర్వం ద్వాఃస్థైర్నివేదితః
 పూజితశ్చ నరేన్ద్రేణ ద్విజో గౌరముఖస్తతః
 ఆచఖ్యౌ పరివిశ్రాన్తో రాజ్ఞే సర్వమశేషతః
 శమీకవచనం ఘోరం యథోక్తం మన్త్రిసంనిధౌ
 శమీకో నామ రాజేన్ద్ర విషయే వర్తతే తవ
 ఋషిః పరమధర్మాత్మా దాన్తః శాన్తో మహాతపాః
 తస్య త్వయా నరవ్యాఘ్ర సర్పః ప్రాణైర్వియోజితః
 అవసక్తో ధనుష్కోట్యా స్కన్ధే భరతసత్తమ
 క్షాన్తవాంస్తవ తత్కర్మ పుత్రస్తస్య న చక్షమే
 తేన శప్తోఽసి రాజేన్ద్ర పితురజ్ఞాతమద్య వై
 తక్షకః సప్తరాత్రేణ మృత్యుస్తే వై భవిష్యతి
 తత్ర రక్షాం కురుష్వేతి పునః పునరథాబ్రవీత్
 తదన్యథా న శక్యం చ కర్తుం కేనచిదప్యుత
 న హి శక్నోతి సంయన్తుం పుత్రం కోపసమన్వితమ్
 తతోఽహం ప్రేషితస్తేన తవ రాజన్హితార్థినా
 ఇతి శ్రుత్వా వచో ఘోరం స రాజా కురునన్దనః
 పర్యతప్యత తత్పాపం కృత్వా రాజా మహాతపాః
 తం చ మౌనవ్రతధరం శ్రుత్వా మునివరం తదా
 భూయ ఏవాభవద్రాజా శోకసంతప్తమానసః
 అనుక్రోశాత్మతాం తస్య శమీకస్యావధార్య తు
 పర్యతప్యత భూయోఽపి కృత్వా తత్కిల్బిషం మునేః
 న హి మృత్యుం తథా రాజా శ్రుత్వా వై సోఽన్వతప్యత
 అశోచదమరప్రఖ్యో యథా కృత్వేహ కర్మ తత్
 తతస్తం ప్రేషయామాస రాజా గౌరముఖం తదా
 భూయః ప్రసాదం భగవాన్కరోత్వితి మమేతి వై
 తస్మింశ్చ గతమాత్రే వై రాజా గౌరముఖే తదా
 మన్త్రిభిర్మన్త్రయామాస సహ సంవిగ్నమానసః
 నిశ్చిత్య మన్త్రిభిశ్చైవ సహితో మన్త్రతత్త్వవిత్
 ప్రాసాదం కారయామాస ఏకస్తమ్భం సురక్షితమ్
 రక్షాం చ విదధే తత్ర భిషజశ్చౌషధాని చ
 బ్రాహ్మణాన్సిద్ధమన్త్రాంశ్చ సర్వతో వై న్యవేశయత్
 రాజకార్యాణి తత్రస్థః సర్వాణ్యేవాకరోచ్చ సః
 మన్త్రిభిః సహ ధర్మజ్ఞః సమన్తాత్పరిరక్షితః
 ప్రాప్తే తు దివసే తస్మిన్సప్తమే ద్విజసత్తమ
 కాశ్యపోఽభ్యాగమద్విద్వాంస్తం రాజానం చికిత్సితుమ్
 శ్రుతం హి తేన తదభూదద్య తం రాజసత్తమమ్
 తక్షకః పన్నగశ్రేష్ఠో నేష్యతే యమసాదనమ్
 తం దష్టం పన్నగేన్ద్రేణ కరిష్యేఽహమపజ్వరమ్
 తత్ర మేఽర్థశ్చ ధర్మశ్చ భవితేతి విచిన్తయన్
 తం దదర్శ స నాగేన్ద్రస్తక్షకః కాశ్యపం పథి
 గచ్ఛన్తమేకమనసం ద్విజో భూత్వా వయోతిగః
 తమబ్రవీత్పన్నగేన్ద్రః కాశ్యపం మునిపుంగవమ్
 క్వ భవాంస్త్వరితో యాతి కిం చ కార్యం చికీర్షతి
  కాశ్యప ఉవాచ
 నృపం కురుకులోత్పన్నం పరిక్షితమరిందమమ్
 తక్షకః పన్నగశ్రేష్ఠస్తేజసాద్య ప్రధక్ష్యతి
 తం దష్టం పన్నగేన్ద్రేణ తేనాగ్నిసమతేజసా
 పాణ్డవానాం కులకరం రాజానమమితౌజసమ్
 గచ్ఛామి సౌమ్య త్వరితం సద్యః కర్తుమపజ్వరమ్
  తక్షక ఉవాచ
 అహం స తక్షకో బ్రహ్మంస్తం ధక్ష్యామి మహీపతిమ్
 నివర్తస్వ న శక్తస్త్వం మయా దష్టం చికిత్సితుమ్
  కాశ్యప ఉవాచ
 అహం తం నృపతిం నాగ త్వయా దష్టమపజ్వరమ్
 కరిష్య ఇతి మే బుద్ధిర్విద్యాబలముపాశ్రితః
  తక్షక ఉవాచ
 దష్టం యది మయేహ త్వం శక్తః కించిచ్చికిత్సితుమ్
 తతో వృక్షం మయా దష్టమిమం జీవయ కాశ్యప
 పరం మన్త్రబలం యత్తే తద్దర్శయ యతస్వ చ
 న్యగ్రోధమేనం ధక్ష్యామి పశ్యతస్తే ద్విజోత్తమ
  కాశ్యప ఉవాచ
 దశ నాగేన్ద్ర వృక్షం త్వం యమేనమభిమన్యసే
 అహమేనం త్వయా దష్టం జీవయిష్యే భుజంగమ
  సూత ఉవాచ
 ఏవముక్తః స నాగేన్ద్రః కాశ్యపేన మహాత్మనా
 అదశద్వృక్షమభ్యేత్య న్యగ్రోధం పన్నగోత్తమః
 స వృక్షస్తేన దష్టః సన్సద్య ఏవ మహాద్యుతే
 ఆశీవిషవిషోపేతః ప్రజజ్వాల సమన్తతః
 తం దగ్ధ్వా స నగం నాగః కాశ్యపం పునరబ్రవీత్
 కురు యత్నం ద్విజశ్రేష్ఠ జీవయైనం వనస్పతిమ్
 భస్మీభూతం తతో వృక్షం పన్నగేన్ద్రస్య తేజసా
 భస్మ సర్వం సమాహృత్య కాశ్యపో వాక్యమబ్రవీత్
 విద్యాబలం పన్నగేన్ద్ర పశ్య మేఽస్మిన్వనస్పతౌ
 అహం సంజీవయామ్యేనం పశ్యతస్తే భుజంగమ
 తతః స భగవాన్విద్వాన్కాశ్యపో ద్విజసత్తమః
 భస్మరాశీకృతం వృక్షం విద్యయా సమజీవయత్
 అఙ్కురం తం స కృతవాంస్తతః పర్ణద్వయాన్వితమ్
 పలాశినం శాఖినం చ తథా విటపినం పునః
 తం దృష్ట్వా జీవితం వృక్షం కాశ్యపేన మహాత్మనా
 ఉవాచ తక్షకో బ్రహ్మన్నేతదత్యద్భుతం త్వయి
 విప్రేన్ద్ర యద్విషం హన్యా మమ వా మద్విధస్య వా
 కం త్వమర్థమభిప్రేప్సుర్యాసి తత్ర తపోధన
 యత్తేఽభిలషితం ప్రాప్తుం ఫలం తస్మాన్నృపోత్తమాత్
 అహమేవ ప్రదాస్యామి తత్తే యద్యపి దుర్లభమ్
 విప్రశాపాభిభూతే చ క్షీణాయుషి నరాధిపే
 ఘటమానస్య తే విప్ర సిద్ధిః సంశయితా భవేత్
 తతో యశః ప్రదీప్తం తే త్రిషు లోకేషు విశ్రుతమ్
 విరశ్మిరివ ఘర్మాంశురన్తర్ధానమితో వ్రజేత్
  కాశ్యప ఉవాచ
 ధనార్థీ యామ్యహం తత్ర తన్మే దిత్స భుజంగమ
 తతోఽహం వినివర్తిష్యే గృహాయోరగసత్తమ
  తక్షక ఉవాచ
 యావద్ధనం ప్రార్థయసే తస్మాద్రాజ్ఞస్తతోఽధికమ్
 అహం తేఽద్య ప్రదాస్యామి నివర్తస్వ ద్విజోత్తమ
  సూత ఉవాచ
 తక్షకస్య వచః శ్రుత్వా కాశ్యపో ద్విజసత్తమః
 ప్రదధ్యౌ సుమహాతేజా రాజానం ప్రతి బుద్ధిమాన్
 దివ్యజ్ఞానః స తేజస్వీ జ్ఞాత్వా తం నృపతిం తదా
 క్షీణాయుషం పాణ్డవేయమపావర్తత కాశ్యపః
 లబ్ధ్వా విత్తం మునివరస్తక్షకాద్యావదీప్సితమ్
 నివృత్తే కాశ్యపే తస్మిన్సమయేన మహాత్మని
 జగామ తక్షకస్తూర్ణం నగరం నాగసాహ్వయమ్
 అథ శుశ్రావ గచ్ఛన్స తక్షకో జగతీపతిమ్
 మన్త్రాగదైర్విషహరై రక్ష్యమాణం ప్రయత్నతః
 స చిన్తయామాస తదా మాయాయోగేన పార్థివః
 మయా వఞ్చయితవ్యోఽసౌ క ఉపాయో భవేదితి
 తతస్తాపసరూపేణ ప్రాహిణోత్స భుజంగమాన్
 ఫలపత్రోదకం గృహ్య రాజ్ఞే నాగోఽథ తక్షకః
  తక్షక ఉవాచ
 గచ్ఛధ్వం యూయమవ్యగ్రా రాజానం కార్యవత్తయా
 ఫలపత్రోదకం నామ ప్రతిగ్రాహయితుం నృపమ్
  సూత ఉవాచ
 తే తక్షకసమాదిష్టాస్తథా చక్రుర్భుజంగమాః
 ఉపనిన్యుస్తథా రాజ్ఞే దర్భానాపః ఫలాని చ
 తచ్చ సర్వం స రాజేన్ద్రః ప్రతిజగ్రాహ వీర్యవాన్
 కృత్వా చ తేషాం కార్యాణి గమ్యతామిత్యువాచ తాన్
 గతేషు తేషు నాగేషు తాపసచ్ఛద్మరూపిషు
 అమాత్యాన్సుహృదశ్చైవ ప్రోవాచ స నరాధిపః
 భక్షయన్తు భవన్తో వై స్వాదూనీమాని సర్వశః
 తాపసైరుపనీతాని ఫలాని సహితా మయా
 తతో రాజా ససచివః ఫలాన్యాదాతుమైచ్ఛత
 యద్గృహీతం ఫలం రాజ్ఞా తత్ర కృమిరభూదణుః
 హ్రస్వకః కృష్ణనయనస్తామ్రో వర్ణేన శౌనక
 స తం గృహ్య నృపశ్రేష్ఠః సచివానిదమబ్రవీత్
 అస్తమభ్యేతి సవితా విషాదద్య న మే భయమ్
 సత్యవాగస్తు స మునిః కృమికో మాం దశత్వయమ్
 తక్షకో నామ భూత్వా వై తథా పరిహృతం భవేత్
 తే చైనమన్వవర్తన్త మన్త్రిణః కాలచోదితాః
 ఏవముక్త్వా స రాజేన్ద్రో గ్రీవాయాం సంనివేశ్య హ
 కృమికం ప్రాహసత్తూర్ణం ముమూర్షుర్నష్టచేతనః
 హసన్నేవ చ భోగేన తక్షకేణాభివేష్టితః
 తస్మాత్ఫలాద్వినిష్క్రమ్య యత్తద్రాజ్ఞే నివేదితమ్
  సూత ఉవాచ
 తం తథా మన్త్రిణో దృష్ట్వా భోగేన పరివేష్టితమ్
 వివర్ణవదనాః సర్వే రురుదుర్భృశదుఃఖితాః
 తం తు నాదం తతః శ్రుత్వా మన్త్రిణస్తే ప్రదుద్రువుః
 అపశ్యంశ్చైవ తే యాన్తమాకాశే నాగమద్భుతమ్
 సీమన్తమివ కుర్వాణం నభసః పద్మవర్చసమ్
 తక్షకం పన్నగశ్రేష్ఠం భృశం శోకపరాయణాః
 తతస్తు తే తద్గృహమగ్నినా వృతం ప్రదీప్యమానం విషజేన భోగినః
 భయాత్పరిత్యజ్య దిశః ప్రపేదిరే పపాత తచ్చాశనితాడితం యథా
 తతో నృపే తక్షకతేజసా హతే ప్రయుజ్య సర్వాః పరలోకసత్క్రియాః
 శుచిర్ద్విజో రాజపురోహితస్తదా తథైవ తే తస్య నృపస్య మన్త్రిణః
 నృపం శిశుం తస్య సుతం ప్రచక్రిరే సమేత్య సర్వే పురవాసినో జనాః
 నృపం యమాహుస్తమమిత్రఘాతినం కురుప్రవీరం జనమేజయం జనాః
 స బాల ఏవార్యమతిర్నృపోత్తమః సహైవ తైర్మన్త్రిపురోహితైస్తదా
 శశాస రాజ్యం కురుపుంగవాగ్రజో యథాస్య వీరః ప్రపితామహస్తథా
 తతస్తు రాజానమమిత్రతాపనం సమీక్ష్య తే తస్య నృపస్య మన్త్రిణః
 సువర్ణవర్మాణముపేత్య కాశిపం వపుష్టమార్థం వరయాం ప్రచక్రముః
 తతః స రాజా ప్రదదౌ వపుష్టమాం కురుప్రవీరాయ పరీక్ష్య ధర్మతః
 స చాపి తాం ప్రాప్య ముదా యుతోఽభవన్న చాన్యనారీషు మనో దధే క్వచిత్
 సరఃసు ఫుల్లేషు వనేషు చైవ హ ప్రసన్నచేతా విజహార వీర్యవాన్
 తథా స రాజన్యవరో విజహ్రివాన్యథోర్వశీం ప్రాప్య పురా పురూరవాః
 వపుష్టమా చాపి వరం పతిం తదా ప్రతీతరూపం సమవాప్య భూమిపమ్
 భావేన రామా రమయాం బభూవ వై విహారకాలేష్వవరోధసున్దరీ
  సూత ఉవాచ
 ఏతస్మిన్నేవ కాలే తు జరత్కారుర్మహాతపాః
 చచార పృథివీం కృత్స్నాం యత్రసాయంగృహో మునిః
 చరన్దీక్షాం మహాతేజా దుశ్చరామకృతాత్మభిః
 తీర్థేష్వాప్లవనం కుర్వన్పుణ్యేషు విచచార హ
 వాయుభక్షో నిరాహారః శుష్యన్నహరహర్మునిః
 స దదర్శ పితౄన్గర్తే లమ్బమానానధోముఖాన్
 ఏకతన్త్వవశిష్టం వై వీరణస్తమ్బమాశ్రితాన్
 తం చ తన్తుం శనైరాఖుమాదదానం బిలాశ్రయమ్
 నిరాహారాన్కృశాన్దీనాన్గర్తేఽఽర్తాంస్త్రాణమిచ్ఛతః
 ఉపసృత్య స తాన్దీనాన్దీనరూపోఽభ్యభాషత
 కే భవన్తోఽవలమ్బన్తే వీరణస్తమ్బమాశ్రితాః
 దుర్బలం ఖాదితైర్మూలైరాఖునా బిలవాసినా
 వీరణస్తమ్బకే మూలం యదప్యేకమిహ స్థితమ్
 తదప్యయం శనైరాఖురాదత్తే దశనైః శితైః
 ఛేత్స్యతేఽల్పావశిష్టత్వాదేతదప్యచిరాదివ
 తతః స్థ పతితారోఽత్ర గర్తే అస్మిన్నధోముఖాః
 తతో మే దుఃఖముత్పన్నం దృష్ట్వా యుష్మానధోముఖాన్
 కృచ్ఛ్రామాపదమాపన్నాన్ప్రియం కిం కరవాణి వః
 తపసోఽస్య చతుర్థేన తృతీయేనాపి వా పునః
 అర్ధేన వాపి నిస్తర్తుమాపదం బ్రూత మాచిరమ్
 అథ వాపి సమగ్రేణ తరన్తు తపసా మమ
 భవన్తః సర్వ ఏవాస్మాత్కామమేవం విధీయతామ్
  పితర ఊచుః
 ఋద్ధో భవాన్బ్రహ్మచారీ యో నస్త్రాతుమిహేచ్ఛతి
 న తు విప్రాగ్ర్య తపసా శక్యమేతద్వ్యపోహితుమ్
 అస్తి నస్తాత తపసః ఫలం ప్రవదతాం వర
 సంతానప్రక్షయాద్బ్రహ్మన్పతామో నిరయేఽశుచౌ
 లమ్బతామిహ నస్తాత న జ్ఞానం ప్రతిభాతి వై
 యేన త్వాం నాభిజానీమో లోకే విఖ్యాతపౌరుషమ్
 ఋద్ధో భవాన్మహాభాగో యో నః శోచ్యాన్సుదుఃఖితాన్
 శోచస్యుపేత్య కారుణ్యాచ్ఛృణు యే వై వయం ద్విజ
 యాయావరా నామ వయమృషయః సంశితవ్రతాః
 లోకాత్పుణ్యాదిహ భ్రష్టాః సంతానప్రక్షయాద్విభో
 ప్రనష్టం నస్తపః పుణ్యం న హి నస్తన్తురస్తి వై
 అస్తి త్వేకోఽద్య నస్తన్తుః సోఽపి నాస్తి యథా తథా
 మన్దభాగ్యోఽల్పభాగ్యానాం బన్ధుః స కిల నః కులే
 జరత్కారురితి ఖ్యాతో వేదవేదాఙ్గపారగః
 నియతాత్మా మహాత్మా చ సువ్రతః సుమహాతపాః
 తేన స్మ తపసో లోభాత్కృచ్ఛ్రమాపాదితా వయమ్
 న తస్య భార్యా పుత్రో వా బాన్ధవో వాస్తి కశ్చన
 తస్మాల్లమ్బామహే గర్తే నష్టసంజ్ఞా హ్యనాథవత్
 స వక్తవ్యస్త్వయా దృష్ట్వా అస్మాకం నాథవత్తయా
 పితరస్తేఽవలమ్బన్తే గర్తే దీనా అధోముఖాః
 సాధు దారాన్కురుష్వేతి ప్రజాయస్వేతి చాభిభో
 కులతన్తుర్హి నః శిష్టస్త్వమేవైకస్తపోధన
 యం తు పశ్యసి నో బ్రహ్మన్వీరణస్తమ్బమాశ్రితాన్
 ఏషోఽస్మాకం కులస్తమ్బ ఆసీత్స్వకులవర్ధనః
 యాని పశ్యసి వై బ్రహ్మన్మూలానీహాస్య వీరుధః
 ఏతే నస్తన్తవస్తాత కాలేన పరిభక్షితాః
 యత్త్వేతత్పశ్యసి బ్రహ్మన్మూలమస్యార్ధభక్షితమ్
 తత్ర లమ్బామహే సర్వే సోఽప్యేకస్తప ఆస్థితః
 యమాఖుం పశ్యసి బ్రహ్మన్కాల ఏష మహాబలః
 స తం తపోరతం మన్దం శనైః క్షపయతే తుదన్
 జరత్కారుం తపోలుబ్ధం మన్దాత్మానమచేతసమ్
 న హి నస్తత్తపస్తస్య తారయిష్యతి సత్తమ
 ఛిన్నమూలాన్పరిభ్రష్టాన్కాలోపహతచేతసః
 నరకప్రతిష్ఠాన్పశ్యాస్మాన్యథా దుష్కృతినస్తథా
 అస్మాసు పతితేష్వత్ర సహ పూర్వైః పితామహైః
 ఛిన్నః కాలేన సోఽప్యత్ర గన్తా వై నరకం తతః
 తపో వాప్యథ వా యజ్ఞో యచ్చాన్యత్పావనం మహత్
 తత్సర్వం న సమం తాత సంతత్యేతి సతాం మతమ్
 స తాత దృష్ట్వా బ్రూయాస్త్వం జరత్కారుం తపస్వినమ్
 యథాదృష్టమిదం చాస్మై త్వయాఖ్యేయమశేషతః
 యథా దారాన్ప్రకుర్యాత్స పుత్రాంశ్చోత్పాదయేద్యథా
 తథా బ్రహ్మంస్త్వయా వాచ్యః సోఽస్మాకం నాథవత్తయా
  సూత ఉవాచ
 ఏతచ్ఛ్రుత్వా జరత్కారుర్దుఃఖశోకపరాయణః
 ఉవాచ స్వాన్పితౄన్దుఃఖాద్బాష్పసందిగ్ధయా గిరా
 అహమేవ జరత్కారుః కిల్బిషీ భవతాం సుతః
 తద్దణ్డం ధారయత మే దుష్కృతేరకృతాత్మనః
  పితర ఊచుః
 పుత్ర దిష్ట్యాసి సంప్రాప్త ఇమం దేశం యదృచ్ఛయా
 కిమర్థం చ త్వయా బ్రహ్మన్న కృతో దారసంగ్రహః
  జరత్కారురువాచ
 మమాయం పితరో నిత్యం హృద్యర్థః పరివర్తతే
 ఊర్ధ్వరేతాః శరీరం వై ప్రాపయేయమముత్ర వై
 ఏవం దృష్ట్వా తు భవతః శకున్తానివ లమ్బతః
 మయా నివర్తితా బుద్ధిర్బ్రహ్మచర్యాత్పితామహాః
 కరిష్యే వః ప్రియం కామం నివేక్ష్యే నాత్ర సంశయః
 సనామ్నీం యద్యహం కన్యాముపలప్స్యే కదాచన
 భవిష్యతి చ యా కాచిద్భైక్షవత్స్వయముద్యతా
 ప్రతిగ్రహీతా తామస్మి న భరేయం చ యామహమ్
 ఏవంవిధమహం కుర్యాం నివేశం ప్రాప్నుయాం యది
 అన్యథా న కరిష్యే తు సత్యమేతత్పితామహాః
  సూత ఉవాచ
 ఏవముక్త్వా తు స పితౄంశ్చచార పృథివీం మునిః
 న చ స్మ లభతే భార్యాం వృద్ధోఽయమితి శౌనక
 యదా నిర్వేదమాపన్నః పితృభిశ్చోదితస్తథా
 తదారణ్యం స గత్వోచ్చైశ్చుక్రోశ భృశదుఃఖితః
 యాని భూతాని సన్తీహ స్థావరాణి చరాణి చ
 అన్తర్హితాని వా యాని తాని శృణ్వన్తు మే వచః
 ఉగ్రే తపసి వర్తన్తం పితరశ్చోదయన్తి మామ్
 నివిశస్వేతి దుఃఖార్తాస్తేషాం ప్రియచికీర్షయా
 నివేశార్థ్యఖిలాం భూమిం కన్యాభైక్షం చరామి భోః
 దరిద్రో దుఃఖశీలశ్చ పితృభిః సంనియోజితః
 యస్య కన్యాస్తి భూతస్య యే మయేహ ప్రకీర్తితాః
 తే మే కన్యాం ప్రయచ్ఛన్తు చరతః సర్వతోదిశమ్
 మమ కన్యా సనామ్నీ యా భైక్షవచ్చోద్యతా భవేత్
 భరేయం చైవ యాం నాహం తాం మే కన్యాం ప్రయచ్ఛత
 తతస్తే పన్నగా యే వై జరత్కారౌ సమాహితాః
 తామాదాయ ప్రవృత్తిం తే వాసుకేః ప్రత్యవేదయన్
 తేషాం శ్రుత్వా స నాగేన్ద్రః కన్యాం తాం సమలంకృతామ్
 ప్రగృహ్యారణ్యమగమత్సమీపం తస్య పన్నగః
 తత్ర తాం భైక్షవత్కన్యాం ప్రాదాత్తస్మై మహాత్మనే
 నాగేన్ద్రో వాసుకిర్బ్రహ్మన్న స తాం ప్రత్యగృహ్ణత
 అసనామేతి వై మత్వా భరణే చావిచారితే
 మోక్షభావే స్థితశ్చాపి ద్వన్ద్వీభూతః పరిగ్రహే
 తతో నామ స కన్యాయాః పప్రచ్ఛ భృగునన్దన
 వాసుకే భరణం చాస్యా న కుర్యామిత్యువాచ హ
  సూత ఉవాచ
 వాసుకిస్త్వబ్రవీద్వాక్యం జరత్కారుమృషిం తదా
 సనామా తవ కన్యేయం స్వసా మే తపసాన్వితా
 భరిష్యామి చ తే భార్యాం ప్రతీచ్ఛేమాం ద్విజోత్తమ
 రక్షణం చ కరిష్యేఽస్యాః సర్వశక్త్యా తపోధన
 ప్రతిశ్రుతే తు నాగేన భరిష్యే భగినీమితి
 జరత్కారుస్తదా వేశ్మ భుజగస్య జగామ హ
 తత్ర మన్త్రవిదాం శ్రేష్ఠస్తపోవృద్ధో మహావ్రతః
 జగ్రాహ పాణిం ధర్మాత్మా విధిమన్త్రపురస్కృతమ్
 తతో వాసగృహం శుభ్రం పన్నగేన్ద్రస్య సంమతమ్
 జగామ భార్యామాదాయ స్తూయమానో మహర్షిభిః
 శయనం తత్ర వై కౢప్తం స్పర్ధ్యాస్తరణసంవృతమ్
 తత్ర భార్యాసహాయః స జరత్కారురువాస హ
 స తత్ర సమయం చక్రే భార్యయా సహ సత్తమః
 విప్రియం మే న కర్తవ్యం న చ వాచ్యం కదాచన
 త్యజేయమప్రియే హి త్వాం కృతే వాసం చ తే గృహే
 ఏతద్గృహాణ వచనం మయా యత్సముదీరితమ్
 తతః పరమసంవిగ్నా స్వసా నాగపతేస్తు సా
 అతిదుఃఖాన్వితా వాచం తమువాచైవమస్త్వితి
 తథైవ సా చ భర్తారం దుఃఖశీలముపాచరత్
 ఉపాయైః శ్వేతకాకీయైః ప్రియకామా యశస్వినీ
 ఋతుకాలే తతః స్నాతా కదాచిద్వాసుకేః స్వసా
 భర్తారం తం యథాన్యాయముపతస్థే మహామునిమ్
 తత్ర తస్యాః సమభవద్గర్భో జ్వలనసంనిభః
 అతీవ తపసా యుక్తో వైశ్వానరసమద్యుతిః
 శుక్లపక్షే యథా సోమో వ్యవర్ధత తథైవ సః
 తతః కతిపయాహస్య జరత్కారుర్మహాతపాః
 ఉత్సఙ్గేఽస్యాః శిరః కృత్వా సుష్వాప పరిఖిన్నవత్
 తస్మింశ్చ సుప్తే విప్రేన్ద్రే సవితాస్తమియాద్గిరిమ్
 అహ్నః పరిక్షయే బ్రహ్మంస్తతః సాచిన్తయత్తదా
 వాసుకేర్భగినీ భీతా ధర్మలోపాన్మనస్వినీ
 కిం ను మే సుకృతం భూయాద్భర్తురుత్థాపనం న వా
 దుఃఖశీలో హి ధర్మాత్మా కథం నాస్యాపరాధ్నుయామ్
 కోపో వా ధర్మశీలస్య ధర్మలోపోఽథ వా పునః
 ధర్మలోపో గరీయాన్వై స్యాదత్రేత్యకరోన్మనః
 ఉత్థాపయిష్యే యద్యేనం ధ్రువం కోపం కరిష్యతి
 ధర్మలోపో భవేదస్య సంధ్యాతిక్రమణే ధ్రువమ్
 ఇతి నిశ్చిత్య మనసా జరత్కారుర్భుజంగమా
 తమృషిం దీప్తతపసం శయానమనలోపమమ్
 ఉవాచేదం వచః శ్లక్ష్ణం తతో మధురభాషిణీ
 ఉత్తిష్ఠ త్వం మహాభాగ సూర్యోఽస్తముపగచ్ఛతి
 సంధ్యాముపాస్స్వ భగవన్నపః స్పృష్ట్వా యతవ్రతః
 ప్రాదుష్కృతాగ్నిహోత్రోఽయం ముహూర్తో రమ్యదారుణః
 సంధ్యా ప్రవర్తతే చేయం పశ్చిమాయాం దిశి ప్రభో
 ఏవముక్తః స భగవాఞ్జరత్కారుర్మహాతపాః
 భార్యాం ప్రస్ఫురమాణోష్ఠ ఇదం వచనమబ్రవీత్
 అవమానః ప్రయుక్తోఽయం త్వయా మమ భుజంగమే
 సమీపే తే న వత్స్యామి గమిష్యామి యథాగతమ్
 న హి తేజోఽస్తి వామోరు మయి సుప్తే విభావసోః
 అస్తం గన్తుం యథాకాలమితి మే హృది వర్తతే
 న చాప్యవమతస్యేహ వస్తుం రోచేత కస్యచిత్
 కిం పునర్ధర్మశీలస్య మమ వా మద్విధస్య వా
 ఏవముక్తా జరత్కారుర్భర్త్రా హృదయకమ్పనమ్
 అబ్రవీద్భగినీ తత్ర వాసుకేః సంనివేశనే
 నావమానాత్కృతవతీ తవాహం ప్రతిబోధనమ్
 ధర్మలోపో న తే విప్ర స్యాదిత్యేతత్కృతం మయా
 ఉవాచ భార్యామిత్యుక్తో జరత్కారుర్మహాతపాః
 ఋషిః కోపసమావిష్టస్త్యక్తుకామో భుజంగమామ్
 న మే వాగనృతం ప్రాహ గమిష్యేఽహం భుజంగమే
 సమయో హ్యేష మే పూర్వం త్వయా సహ మిథః కృతః
 సుఖమస్మ్యుషితో భద్రే బ్రూయాస్త్వం భ్రాతరం శుభే
 ఇతో మయి గతే భీరు గతః స భగవానితి
 త్వం చాపి మయి నిష్క్రాన్తే న శోకం కర్తుమర్హసి
 ఇత్యుక్తా సానవద్యాఙ్గీ ప్రత్యువాచ పతిం తదా
 జరత్కారుం జరత్కారుశ్చిన్తాశోకపరాయణా
 బాష్పగద్గదయా వాచా ముఖేన పరిశుష్యతా
 కృతాఞ్జలిర్వరారోహా పర్యశ్రునయనా తతః
 ధైర్యమాలమ్బ్య వామోరూర్హృదయేన ప్రవేపతా
 న మామర్హసి ధర్మజ్ఞ పరిత్యక్తుమనాగసమ్
 ధర్మే స్థితాం స్థితో ధర్మే సదా ప్రియహితే రతామ్
 ప్రదానే కారణం యచ్చ మమ తుభ్యం ద్విజోత్తమ
 తదలబ్ధవతీం మన్దాం కిం మాం వక్ష్యతి వాసుకిః
 మాతృశాపాభిభూతానాం జ్ఞాతీనాం మమ సత్తమ
 అపత్యమీప్షితం త్వత్తస్తచ్చ తావన్న దృశ్యతే
 త్వత్తో హ్యపత్యలాభేన జ్ఞాతీనాం మే శివం భవేత్
 సంప్రయోగో భవేన్నాయం మమ మోఘస్త్వయా ద్విజ
 జ్ఞాతీనాం హితమిచ్ఛన్తీ భగవంస్త్వాం ప్రసాదయే
 ఇమమవ్యక్తరూపం మే గర్భమాధాయ సత్తమ
 కథం త్యక్త్వా మహాత్మా సన్గన్తుమిచ్ఛస్యనాగసమ్
 ఏవముక్తస్తు స మునిర్భార్యాం వచనమబ్రవీత్
 యద్యుక్తమనురూపం చ జరత్కారుస్తపోధనః
 అస్త్యేష గర్భః సుభగే తవ వైశ్వానరోపమః
 ఋషిః పరమధర్మాత్మా వేదవేదాఙ్గపారగః
 ఏవముక్త్వా స ధర్మాత్మా జరత్కారుర్మహానృషిః
 ఉగ్రాయ తపసే భూయో జగామ కృతనిశ్చయః
  సూత ఉవాచ
 గతమాత్రం తు భర్తారం జరత్కారురవేదయత్
 భ్రాతుస్త్వరితమాగమ్య యథాతథ్యం తపోధన
 తతః స భుజగశ్రేష్ఠః శ్రుత్వా సుమహదప్రియమ్
 ఉవాచ భగినీం దీనాం తదా దీనతరః స్వయమ్
 జానాసి భద్రే యత్కార్యం ప్రదానే కారణం చ యత్
 పన్నగానాం హితార్థాయ పుత్రస్తే స్యాత్తతో యది
 స సర్పసత్రాత్కిల నో మోక్షయిష్యతి వీర్యవాన్
 ఏవం పితామహః పూర్వముక్తవాన్మాం సురైః సహ
 అప్యస్తి గర్భః సుభగే తస్మాత్తే మునిసత్తమాత్
 న చేచ్ఛామ్యఫలం తస్య దారకర్మ మనీషిణః
 కామం చ మమ న న్యాయ్యం ప్రష్టుం త్వాం కార్యమీదృశమ్
 కిం తు కార్యగరీయస్త్వాత్తతస్త్వాహమచూచుదమ్
 దుర్వాసతాం విదిత్వా చ భర్తుస్తేఽతితపస్వినః
 నైనమన్వాగమిష్యామి కదాచిద్ధి శపేత్స మామ్
 ఆచక్ష్వ భద్రే భర్తుస్త్వం సర్వమేవ విచేష్టితమ్
 శల్యముద్ధర మే ఘోరం భద్రే హృది చిరస్థితమ్
 జరత్కారుస్తతో వాక్యమిత్యుక్తా ప్రత్యభాషత
 ఆశ్వాసయన్తీ సంతప్తం వాసుకిం పన్నగేశ్వరమ్
 పృష్టో మయాపత్యహేతోః స మహాత్మా మహాతపాః
 అస్తీత్యుదరముద్దిశ్య మమేదం గతవాంశ్చ సః
 స్వైరేష్వపి న తేనాహం స్మరామి వితథం క్వచిత్
 ఉక్తపూర్వం కుతో రాజన్సాంపరాయే స వక్ష్యతి
 న సంతాపస్త్వయా కార్యః కార్యం ప్రతి భుజంగమే
 ఉత్పత్స్యతి హి తే పుత్రో జ్వలనార్కసమద్యుతిః
 ఇత్యుక్త్వా హి స మాం భ్రాతర్గతో భర్తా తపోవనమ్
 తస్మాద్వ్యేతు పరం దుఃఖం తవేదం మనసి స్థితమ్
 ఏతచ్ఛ్రుత్వా స నాగేన్ద్రో వాసుకిః పరయా ముదా
 ఏవమస్త్వితి తద్వాక్యం భగిన్యాః ప్రత్యగృహ్ణత
 సాన్త్వమానార్థదానైశ్చ పూజయా చానురూపయా
 సోదర్యాం పూజయామాస స్వసారం పన్నగోత్తమః
 తతః స వవృధే గర్భో మహాతేజా రవిప్రభః
 యథా సోమో ద్విజశ్రేష్ఠ శుక్లపక్షోదితో దివి
 యథాకాలం తు సా బ్రహ్మన్ప్రజజ్ఞే భుజగస్వసా
 కుమారం దేవగర్భాభం పితృమాతృభయాపహమ్
 వవృధే స చ తత్రైవ నాగరాజనివేశనే
 వేదాంశ్చాధిజగే సాఙ్గాన్భార్గవాచ్చ్యవనాత్మజాత్
 చరితవ్రతో బాల ఏవ బుద్ధిసత్త్వగుణాన్వితః
 నామ చాస్యాభవత్ఖ్యాతం లోకేష్వాస్తీక ఇత్యుత
 అస్తీత్యుక్త్వా గతో యస్మాత్పితా గర్భస్థమేవ తమ్
 వనం తస్మాదిదం తస్య నామాస్తీకేతి విశ్రుతమ్
 స బాల ఏవ తత్రస్థశ్చరన్నమితబుద్ధిమాన్
 గృహే పన్నగరాజస్య ప్రయత్నాత్పర్యరక్ష్యత
 భగవానివ దేవేశః శూలపాణిర్హిరణ్యదః
 వివర్ధమానః సర్వాంస్తాన్పన్నగానభ్యహర్షయత్
  శౌనక ఉవాచ
 యదపృచ్ఛత్తదా రాజా మన్త్రిణో జనమేజయః
 పితుః స్వర్గగతిం తన్మే విస్తరేణ పునర్వద
  సూత ఉవాచ
 శృణు బ్రహ్మన్యథా పృష్టా మన్త్రిణో నృపతేస్తదా
 ఆఖ్యాతవన్తస్తే సర్వే నిధనం తత్పరిక్షితః
  జనమేజయ ఉవాచ
 జానన్తి తు భవన్తస్తద్యథావృత్తః పితా మమ
 ఆసీద్యథా చ నిధనం గతః కాలే మహాయశాః
 శ్రుత్వా భవత్సకాశాద్ధి పితుర్వృత్తమశేషతః
 కల్యాణం ప్రతిపత్స్యామి విపరీతం న జాతు చిత్
  సూత ఉవాచ
 మన్త్రిణోఽథాబ్రువన్వాక్యం పృష్టాస్తేన మహాత్మనా
 సర్వధర్మవిదః ప్రాజ్ఞా రాజానం జనమేజయమ్
 ధర్మాత్మా చ మహాత్మా చ ప్రజాపాలః పితా తవ
 ఆసీదిహ యథావృత్తః స మహాత్మా శృణుష్వ తత్
 చాతుర్వర్ణ్యం స్వధర్మస్థం స కృత్వా పర్యరక్షత
 ధర్మతో ధర్మవిద్రాజా ధర్మో విగ్రహవానివ
 రరక్ష పృథివీం దేవీం శ్రీమానతులవిక్రమః
 ద్వేష్టారస్తస్య నైవాసన్స చ న ద్వేష్టి కంచన
 సమః సర్వేషు భూతేషు ప్రజాపతిరివాభవత్
 బ్రాహ్మణాః క్షత్రియా వైశ్యాః శూద్రాశ్చైవ స్వకర్మసు
 స్థితాః సుమనసో రాజంస్తేన రాజ్ఞా స్వనుష్ఠితాః
 విధవానాథకృపణాన్వికలాంశ్చ బభార సః
 సుదర్శః సర్వభూతానామాసీత్సోమ ఇవాపరః
 తుష్టపుష్టజనః శ్రీమాన్సత్యవాగ్దృఢవిక్రమః
 ధనుర్వేదే చ శిష్యోఽభూన్నృపః శారద్వతస్య సః
 గోవిన్దస్య ప్రియశ్చాసీత్పితా తే జనమేజయ
 లోకస్య చైవ సర్వస్య ప్రియ ఆసీన్మహాయశాః
 పరిక్షీణేషు కురుషు ఉత్తరాయామజాయత
 పరిక్షిదభవత్తేన సౌభద్రస్యాత్మజో బలీ
 రాజధర్మార్థకుశలో యుక్తః సర్వగుణైర్నృపః
 జితేన్ద్రియశ్చాత్మవాంశ్చ మేధావీ వృద్ధసేవితః
 షడ్వర్గవిన్మహాబుద్ధిర్నీతిధర్మవిదుత్తమః
 ప్రజా ఇమాస్తవ పితా షష్టిం వర్షాణ్యపాలయత్
 తతో దిష్టాన్తమాపన్నః సర్పేణానతివర్తితమ్
 తతస్త్వం పురుషశ్రేష్ఠ ధర్మేణ ప్రతిపేదివాన్
 ఇదం వర్షసహస్రాయ రాజ్యం కురుకులాగతమ్
 బాల ఏవాభిజాతోఽసి సర్వభూతానుపాలకః
  జనమేజయ ఉవాచ
 నాస్మిన్కులే జాతు బభూవ రాజా యో న ప్రజానాం హితకృత్ప్రియశ్చ
 విశేషతః ప్రేక్ష్య పితామహానాం వృత్తం మహద్వృత్తపరాయణానామ్
 కథం నిధనమాపన్నః పితా మమ తథావిధః
 ఆచక్షధ్వం యథావన్మే శ్రోతుమిచ్ఛామి తత్త్వతః
  సూత ఉవాచ
 ఏవం సంచోదితా రాజ్ఞా మన్త్రిణస్తే నరాధిపమ్
 ఊచుః సర్వే యథావృత్తం రాజ్ఞః ప్రియహితే రతాః
 బభూవ మృగయాశీలస్తవ రాజన్పితా సదా
 యథా పాణ్డుర్మహాభాగో ధనుర్ధరవరో యుధి
 అస్మాస్వాసజ్య సర్వాణి రాజకార్యాణ్యశేషతః
 స కదాచిద్వనచరో మృగం వివ్యాధ పత్రిణా
 విద్ధ్వా చాన్వసరత్తూర్ణం తం మృగం గహనే వనే
 పదాతిర్బద్ధనిస్త్రింశస్తతాయుధకలాపవాన్
 న చాససాద గహనే మృగం నష్టం పితా తవ
 పరిశ్రాన్తో వయఃస్థశ్చ షష్టివర్షో జరాన్వితః
 క్షుధితః స మహారణ్యే దదర్శ మునిమన్తికే
 స తం పప్రచ్ఛ రాజేన్ద్రో మునిం మౌనవ్రతాన్వితమ్
 న చ కించిదువాచైనం స మునిః పృచ్ఛతోఽపి సన్
 తతో రాజా క్షుచ్ఛ్రమార్తస్తం మునిం స్థాణువత్స్థితమ్
 మౌనవ్రతధరం శాన్తం సద్యో మన్యువశం యయౌ
 న బుబోధ హి తం రాజా మౌనవ్రతధరం మునిమ్
 స తం మన్యుసమావిష్టో ధర్షయామాస తే పితా
 మృతం సర్పం ధనుష్కోట్యా సముత్క్షిప్య ధరాతలాత్
 తస్య శుద్ధాత్మనః ప్రాదాత్స్కన్ధే భరతసత్తమ
 న చోవాచ స మేధావీ తమథో సాధ్వసాధు వా
 తస్థౌ తథైవ చాక్రుధ్యన్సర్పం స్కన్ధేన ధారయన్
  మన్త్రిణ ఊచుః
 తతః స రాజా రాజేన్ద్ర స్కన్ధే తస్య భుజంగమమ్
 మునేః క్షుత్క్షామ ఆసజ్య స్వపురం పునరాయయౌ
 ఋషేస్తస్య తు పుత్రోఽభూద్గవి జాతో మహాయశాః
 శృఙ్గీ నామ మహాతేజాస్తిగ్మవీర్యోఽతికోపనః
 బ్రహ్మాణం సోఽభ్యుపాగమ్య మునిః పూజాం చకార హ
 అనుజ్ఞాతో గతస్తత్ర శృఙ్గీ శుశ్రావ తం తదా
 సఖ్యుః సకాశాత్పితరం పిత్రా తే ధర్షితం తథా
 మృతం సర్పం సమాసక్తం పిత్రా తే జనమేజయ
 వహన్తం కురుశార్దూల స్కన్ధేనానపకారిణమ్
 తపస్వినమతీవాథ తం మునిప్రవరం నృప
 జితేన్ద్రియం విశుద్ధం చ స్థితం కర్మణ్యథాద్భుతే
 తపసా ద్యోతితాత్మానం స్వేష్వఙ్గేషు యతం తథా
 శుభాచారం శుభకథం సుస్థిరం తమలోలుపమ్
 అక్షుద్రమనసూయం చ వృద్ధం మౌనవ్రతే స్థితమ్
 శరణ్యం సర్వభూతానాం పిత్రా విప్రకృతం తవ
 శశాపాథ స తచ్ఛ్రుత్వా పితరం తే రుషాన్వితః
 ఋషేః పుత్రో మహాతేజా బాలోఽపి స్థవిరైర్వరః
 స క్షిప్రముదకం స్పృష్ట్వా రోషాదిదమువాచ హ
 పితరం తేఽభిసంధాయ తేజసా ప్రజ్వలన్నివ
 అనాగసి గురౌ యో మే మృతం సర్పమవాసృజత్
 తం నాగస్తక్షకః క్రుద్ధస్తేజసా సాదయిష్యతి
 సప్తరాత్రాదితః పాపం పశ్య మే తపసో బలమ్
 ఇత్యుక్త్వా ప్రయయౌ తత్ర పితా యత్రాస్య సోఽభవత్
 దృష్ట్వా చ పితరం తస్మై శాపం తం ప్రత్యవేదయత్
 స చాపి మునిశార్దూలః ప్రేషయామాస తే పితుః
 శప్తోఽసి మమ పుత్రేణ యత్తో భవ మహీపతే
 తక్షకస్త్వాం మహారాజ తేజసా సాదయిష్యతి
 శ్రుత్వా తు తద్వచో ఘోరం పితా తే జనమేజయ
 యత్తోఽభవత్పరిత్రస్తస్తక్షకాత్పన్నగోత్తమాత్
 తతస్తస్మింస్తు దివసే సప్తమే సముపస్థితే
 రాజ్ఞః సమీపం బ్రహ్మర్షిః కాశ్యపో గన్తుమైచ్ఛత
 తం దదర్శాథ నాగేన్ద్రః కాశ్యపం తక్షకస్తదా
 తమబ్రవీత్పన్నగేన్ద్రః కాశ్యపం త్వరితం వ్రజన్
 క్వ భవాంస్త్వరితో యాతి కిం చ కార్యం చికీర్షతి
  కాశ్యప ఉవాచ
 యత్ర రాజా కురుశ్రేష్ఠః పరిక్షిన్నామ వై ద్విజ
 తక్షకేణ భుజంగేన ధక్ష్యతే కిల తత్ర వై
 గచ్ఛామ్యహం తం త్వరితః సద్యః కర్తుమపజ్వరమ్
 మయాభిపన్నం తం చాపి న సర్పో ధర్షయిష్యతి
  తక్షక ఉవాచ
 కిమర్థం తం మయా దష్టం సంజీవయితుమిచ్ఛసి
 బ్రూహి కామమహం తేఽద్య దద్మి స్వం వేశ్మ గమ్యతామ్
  మన్త్రిణ ఊచుః
 ధనలిప్సురహం తత్ర యామీత్యుక్తశ్చ తేన సః
 తమువాచ మహాత్మానం మానయఞ్శ్లక్ష్ణయా గిరా
 యావద్ధనం ప్రార్థయసే తస్మాద్రాజ్ఞస్తతోఽధికమ్
 గృహాణ మత్త ఏవ త్వం సంనివర్తస్వ చానఘ
 స ఏవముక్తో నాగేన కాశ్యపో ద్విపదాం వరః
 లబ్ధ్వా విత్తం నివవృతే తక్షకాద్యావదీప్సితమ్
 తస్మిన్ప్రతిగతే విప్రే ఛద్మనోపేత్య తక్షకః
 తం నృపం నృపతిశ్రేష్ఠ పితరం ధార్మికం తవ
 ప్రాసాదస్థం యత్తమపి దగ్ధవాన్విషవహ్నినా
 తతస్త్వం పురుషవ్యాఘ్ర విజయాయాభిషేచితః
 ఏతద్దృష్టం శ్రుతం చాపి యథావన్నృపసత్తమ
 అస్మాభిర్నిఖిలం సర్వం కథితం తే సుదారుణమ్
 శ్రుత్వా చైతం నృపశ్రేష్ఠ పార్థివస్య పరాభవమ్
 అస్య చర్షేరుత్తఙ్కస్య విధత్స్వ యదనన్తరమ్
  జనమేజయ ఉవాచ
 ఏతత్తు శ్రోతుమిచ్ఛామి అటవ్యాం నిర్జనే వనే
 సంవాదం పన్నగేన్ద్రస్య కాశ్యపస్య చ యత్తదా
 కేన దృష్టం శ్రుతం చాపి భవతాం శ్రోత్రమాగతమ్
 శ్రుత్వా చాథ విధాస్యామి పన్నగాన్తకరీం మతిమ్
  మన్త్రిణ ఊచుః
 శృణు రాజన్యథాస్మాకం యేనైతత్కథితం పురా
 సమాగమం ద్విజేన్ద్రస్య పన్నగేన్ద్రస్య చాధ్వని
 తస్మిన్వృక్షే నరః కశ్చిదిన్ధనార్థాయ పార్థివ
 విచిన్వన్పూర్వమారూఢః శుష్కశాఖం వనస్పతిమ్
 అబుధ్యమానౌ తం తత్ర వృక్షస్థం పన్నగద్విజౌ
 స తు తేనైవ వృక్షేణ భస్మీభూతోఽభవత్తదా
 ద్విజప్రభావాద్రాజేన్ద్ర జీవితః సవనస్పతిః
 తేన గత్వా నృపశ్రేష్ఠ నగరేఽస్మిన్నివేదితమ్
 యథావృత్తం తు తత్సర్వం తక్షకస్య ద్విజస్య చ
 ఏతత్తే కథితం రాజన్యథావృత్తం యథాశ్రుతమ్
 శ్రుత్వా తు నృపశార్దూల ప్రకురుష్వ యథేప్సితమ్
  సూత ఉవాచ
 మన్త్రిణాం తు వచః శ్రుత్వా స రాజా జనమేజయః
 పర్యతప్యత దుఃఖార్తః ప్రత్యపింషత్కరే కరమ్
 నిఃశ్వాసముష్ణమసకృద్దీర్ఘం రాజీవలోచనః
 ముమోచాశ్రూణి చ తదా నేత్రాభ్యాం ప్రతతం నృపః
 ఉవాచ చ మహీపాలో దుఃఖశోకసమన్వితః
 శ్రుత్వైతద్భవతాం వాక్యం పితుర్మే స్వర్గతిం ప్రతి
 నిశ్చితేయం మమ మతిర్యా వై తాం మే నిబోధత
 అనన్తరమహం మన్యే తక్షకాయ దురాత్మనే
 ప్రతికర్తవ్యమిత్యేవ యేన మే హింసితః పితా
 ఋషేర్హి శృఙ్గేర్వచనం కృత్వా దగ్ధ్వా చ పార్థివమ్
 యది గచ్ఛేదసౌ పాపో నను జీవేత్పితా మమ
 పరిహీయేత కిం తస్య యది జీవేత్స పార్థివః
 కాశ్యపస్య ప్రసాదేన మన్త్రిణాం సునయేన చ
 స తు వారితవాన్మోహాత్కాశ్యపం ద్విజసత్తమమ్
 సంజిజీవయిషుం ప్రాప్తం రాజానమపరాజితమ్
 మహానతిక్రమో హ్యేష తక్షకస్య దురాత్మనః
 ద్విజస్య యోఽదదద్ద్రవ్యం మా నృపం జీవయేదితి
 ఉత్తఙ్కస్య ప్రియం కుర్వన్నాత్మనశ్చ మహత్ప్రియమ్
 భవతాం చైవ సర్వేషాం యాస్యామ్యపచితిం పితుః
  సూత ఉవాచ
 ఏవముక్త్వా తతః శ్రీమాన్మన్త్రిభిశ్చానుమోదితః
 ఆరురోహ ప్రతిజ్ఞాం స సర్పసత్రాయ పార్థివః
 బ్రహ్మన్భరతశార్దూలో రాజా పారిక్షితస్తదా
 పురోహితమథాహూయ ఋత్విజం వసుధాధిపః
 అబ్రవీద్వాక్యసంపన్నః సంపదర్థకరం వచః
 యో మే హింసితవాంస్తాతం తక్షకః స దురాత్మవాన్
 ప్రతికుర్యాం యథా తస్య తద్భవన్తో బ్రువన్తు మే
 అపి తత్కర్మ విదితం భవతాం యేన పన్నగమ్
 తక్షకం సంప్రదీప్తేఽగ్నౌ ప్రాప్స్యేఽహం సహబాన్ధవమ్
 యథా తేన పితా మహ్యం పూర్వం దగ్ధో విషాగ్నినా
 తథాహమపి తం పాపం దగ్ధుమిచ్ఛామి పన్నగమ్
  ఋత్విజ ఊచుః
 అస్తి రాజన్మహత్సత్రం త్వదర్థం దేవనిర్మితమ్
 సర్పసత్రమితి ఖ్యాతం పురాణే కథ్యతే నృప
 ఆహర్తా తస్య సత్రస్య త్వన్నాన్యోఽస్తి నరాధిప
 ఇతి పౌరాణికాః ప్రాహురస్మాకం చాస్తి స క్రతుః
  సూత ఉవాచ
 ఏవముక్తః స రాజర్షిర్మేనే సర్పం హి తక్షకమ్
 హుతాశనముఖం దీప్తం ప్రవిష్టమితి సత్తమ
 తతోఽబ్రవీన్మన్త్రవిదస్తాన్రాజా బ్రాహ్మణాంస్తదా
 ఆహరిష్యామి తత్సత్రం సంభారాః సంభ్రియన్తు మే
 తతస్తే ఋత్విజస్తస్య శాస్త్రతో ద్విజసత్తమ
 దేశం తం మాపయామాసుర్యజ్ఞాయతనకారణాత్
 యథావజ్జ్ఞానవిదుషః సర్వే బుద్ధ్యా పరం గతాః
 ఋద్ధ్యా పరమయా యుక్తమిష్టం ద్విజగణాయుతమ్
 ప్రభూతధనధాన్యాఢ్యమృత్విగ్భిః సునివేశితమ్
 నిర్మాయ చాపి విధివద్యజ్ఞాయతనమీప్సితమ్
 రాజానం దీక్షయామాసుః సర్పసత్రాప్తయే తదా
 ఇదం చాసీత్తత్ర పూర్వం సర్పసత్రే భవిష్యతి
 నిమిత్తం మహదుత్పన్నం యజ్ఞవిఘ్నకరం తదా
 యజ్ఞస్యాయతనే తస్మిన్క్రియమాణే వచోఽబ్రవీత్
 స్థపతిర్బుద్ధిసంపన్నో వాస్తువిద్యావిశారదః
 ఇత్యబ్రవీత్సూత్రధారః సూతః పౌరాణికస్తదా
 యస్మిన్దేశే చ కాలే చ మాపనేయం ప్రవర్తితా
 బ్రాహ్మణం కారణం కృత్వా నాయం సంస్థాస్యతే క్రతుః
 ఏతచ్ఛ్రుత్వా తు రాజా స ప్రాగ్దీక్షాకాలమబ్రవీత్
 క్షత్తారం నేహ మే కశ్చిదజ్ఞాతః ప్రవిశేదితి
 తతః కర్మ ప్రవవృతే సర్పసత్రే విధానతః
 పర్యక్రామంశ్చ విధివత్స్వే స్వే కర్మణి యాజకాః
 పరిధాయ కృష్ణవాసాంసి ధూమసంరక్తలోచనాః
 జుహువుర్మన్త్రవచ్చైవ సమిద్ధం జాతవేదసమ్
 కమ్పయన్తశ్చ సర్వేషామురగాణాం మనాంసి తే
 సర్పానాజుహువుస్తత్ర సర్వానగ్నిముఖే తదా
 తతః సర్పాః సమాపేతుః ప్రదీప్తే హవ్యవాహనే
 వివేష్టమానాః కృపణా ఆహ్వయన్తః పరస్పరమ్
 విస్ఫురన్తః శ్వసన్తశ్చ వేష్టయన్తస్తథా పరే
 పుచ్ఛైః శిరోభిశ్చ భృశం చిత్రభానుం ప్రపేదిరే
 శ్వేతాః కృష్ణాశ్చ నీలాశ్చ స్థవిరాః శిశవస్తథా
 రువన్తో భైరవాన్నాదాన్పేతుర్దీప్తే విభావసౌ
 ఏవం శతసహస్రాణి ప్రయుతాన్యర్బుదాని చ
 అవశాని వినష్టాని పన్నగానాం ద్విజోత్తమ
 ఇన్దురా ఇవ తత్రాన్యే హస్తిహస్తా ఇవాపరే
 మత్తా ఇవ చ మాతఙ్గా మహాకాయా మహాబలాః
 ఉచ్చావచాశ్చ బహవో నానావర్ణా విషోల్బణాః
 ఘోరాశ్చ పరిఘప్రఖ్యా దన్దశూకా మహాబలాః
 ప్రపేతురగ్నావురగా మాతృవాగ్దణ్డపీడితాః
  శౌనక ఉవాచ
 సర్పసత్రే తదా రాజ్ఞః పాణ్డవేయస్య ధీమతః
 జనమేజయస్య కే త్వాసన్నృత్విజః పరమర్షయః
 కే సదస్యా బభూవుశ్చ సర్పసత్రే సుదారుణే
 విషాదజననేఽత్యర్థం పన్నగానాం మహాభయే
 సర్వం విస్తరతస్తాత భవాఞ్శంసితుమర్హతి
 సర్పసత్రవిధానజ్ఞా విజ్ఞేయాస్తే హి సూతజ
  సూత ఉవాచ
 హన్త తే కథయిష్యామి నామానీహ మనీషిణామ్
 యే ఋత్విజః సదస్యాశ్చ తస్యాసన్నృపతేస్తదా
 తత్ర హోతా బభూవాథ బ్రాహ్మణశ్చణ్డభార్గవః
 చ్యవనస్యాన్వయే జాతః ఖ్యాతో వేదవిదాం వరః
 ఉద్గాతా బ్రాహ్మణో వృద్ధో విద్వాన్కౌత్సార్యజైమినిః
 బ్రహ్మాభవచ్ఛార్ఙ్గరవో అధ్వర్యుర్బోధపిఙ్గలః
 సదస్యశ్చాభవద్వ్యాసః పుత్రశిష్యసహాయవాన్
 ఉద్దాలకః శమఠకః శ్వేతకేతుశ్చ పఞ్చమః
 అసితో దేవలశ్చైవ నారదః పర్వతస్తథా
 ఆత్రేయః కుణ్డజఠరో ద్విజః కుటిఘటస్తథా
 వాత్స్యః శ్రుతశ్రవా వృద్ధస్తపఃస్వాధ్యాయశీలవాన్
 కహోడో దేవశర్మా చ మౌద్గల్యః శమసౌభరః
 ఏతే చాన్యే చ బహవో బ్రాహ్మణాః సంశితవ్రతాః
 సదస్యా అభవంస్తత్ర సత్రే పారిక్షితస్య హ
 జుహ్వత్స్వృత్విక్ష్వథ తదా సర్పసత్రే మహాక్రతౌ
 అహయః ప్రాపతంస్తత్ర ఘోరాః ప్రాణిభయావహాః
 వసామేదోవహాః కుల్యా నాగానాం సంప్రవర్తితాః
 వవౌ గన్ధశ్చ తుములో దహ్యతామనిశం తదా
 పతతాం చైవ నాగానాం ధిష్ఠితానాం తథామ్బరే
 అశ్రూయతానిశం శబ్దః పచ్యతాం చాగ్నినా భృశమ్
 తక్షకస్తు స నాగేన్ద్రః పురందరనివేశనమ్
 గతః శ్రుత్వైవ రాజానం దీక్షితం జనమేజయమ్
 తతః సర్వం యథావృత్తమాఖ్యాయ భుజగోత్తమః
 అగచ్ఛచ్ఛరణం భీత ఆగస్కృత్వా పురందరమ్
 తమిన్ద్రః ప్రాహ సుప్రీతో న తవాస్తీహ తక్షక
 భయం నాగేన్ద్ర తస్మాద్వై సర్పసత్రాత్కథంచన
 ప్రసాదితో మయా పూర్వం తవార్థాయ పితామహః
 తస్మాత్తవ భయం నాస్తి వ్యేతు తే మానసో జ్వరః
 ఏవమాశ్వాసితస్తేన తతః స భుజగోత్తమః
 ఉవాస భవనే తత్ర శక్రస్య ముదితః సుఖీ
 అజస్రం నిపతత్స్వగ్నౌ నాగేషు భృశదుఃఖితః
 అల్పశేషపరీవారో వాసుకిః పర్యతప్యత
 కశ్మలం చావిశద్ఘోరం వాసుకిం పన్నగేశ్వరమ్
 స ఘూర్ణమానహృదయో భగినీమిదమబ్రవీత్
 దహ్యన్తేఽఙ్గాని మే భద్రే దిశో న ప్రతిభాన్తి చ
 సీదామీవ చ సంమోహాద్ఘూర్ణతీవ చ మే మనః
 దృష్టిర్భ్రమతి మేఽతీవ హృదయం దీర్యతీవ చ
 పతిష్యామ్యవశోఽద్యాహం తస్మిన్దీప్తే విభావసౌ
 పారిక్షితస్య యజ్ఞోఽసౌ వర్తతేఽస్మజ్జిఘాంసయా
 వ్యక్తం మయాపి గన్తవ్యం పితృరాజనివేశనమ్
 అయం స కాలః సంప్రాప్తో యదర్థమసి మే స్వసః
 జరత్కారోః పురా దత్తా సా త్రాహ్యస్మాన్సబాన్ధవాన్
 ఆస్తీకః కిల యజ్ఞం తం వర్తన్తం భుజగోత్తమే
 ప్రతిషేత్స్యతి మాం పూర్వం స్వయమాహ పితామహః
 తద్వత్సే బ్రూహి వత్సం స్వం కుమారం వృద్ధసంమతమ్
 మమాద్య త్వం సభృత్యస్య మోక్షార్థం వేదవిత్తమమ్
  సూత ఉవాచ
 తత ఆహూయ పుత్రం స్వం జరత్కారుర్భుజంగమా
 వాసుకేర్నాగరాజస్య వచనాదిదమబ్రవీత్
 అహం తవ పితుః పుత్ర భ్రాత్రా దత్తా నిమిత్తతః
 కాలః స చాయం సంప్రాప్తస్తత్కురుష్వ యథాతథమ్
  ఆస్తీక ఉవాచ
 కింనిమిత్తం మమ పితుర్దత్తా త్వం మాతులేన మే
 తన్మమాచక్ష్వ తత్త్వేన శ్రుత్వా కర్తాస్మి తత్తథా
  సూత ఉవాచ
 తత ఆచష్ట సా తస్మై బాన్ధవానాం హితైషిణీ
 భగినీ నాగరాజస్య జరత్కారురవిక్లవా
 భుజగానామశేషాణాం మాతా కద్రూరితి శ్రుతిః
 తయా శప్తా రుషితయా సుతా యస్మాన్నిబోధ తత్
 ఉచ్చైఃశ్రవాః సోఽశ్వరాజో యన్మిథ్యా న కృతో మమ
 వినతానిమిత్తం పణితే దాసభావాయ పుత్రకాః
 జనమేజయస్య వో యజ్ఞే ధక్ష్యత్యనిలసారథిః
 తత్ర పఞ్చత్వమాపన్నాః ప్రేతలోకం గమిష్యథ
 తాం చ శప్తవతీమేవం సాక్షాల్లోకపితామహః
 ఏవమస్త్వితి తద్వాక్యం ప్రోవాచానుముమోద చ
 వాసుకిశ్చాపి తచ్ఛ్రుత్వా పితామహవచస్తదా
 అమృతే మథితే తాత దేవాఞ్శరణమీయివాన్
 సిద్ధార్థాశ్చ సురాః సర్వే ప్రాప్యామృతమనుత్తమమ్
 భ్రాతరం మే పురస్కృత్య ప్రజాపతిముపాగమన్
 తే తం ప్రసాదయామాసుర్దేవాః సర్వే పితామహమ్
 రాజ్ఞా వాసుకినా సార్ధం స శాపో న భవేదితి
 వాసుకిర్నాగరాజోఽయం దుఃఖితో జ్ఞాతికారణాత్
 అభిశాపః స మాత్రాస్య భగవన్న భవేదితి
  బ్రహ్మోవాచ
 జరత్కారుర్జరత్కారుం యాం భార్యాం సమవాప్స్యతి
 తత్ర జాతో ద్విజః శాపాద్భుజగాన్మోక్షయిష్యతి
  జరత్కారురువాచ
 ఏతచ్ఛ్రుత్వా తు వచనం వాసుకిః పన్నగేశ్వరః
 ప్రాదాన్మామమరప్రఖ్య తవ పిత్రే మహాత్మనే
 ప్రాగేవానాగతే కాలే తత్ర త్వం మయ్యజాయథాః
 అయం స కాలః సంప్రాప్తో భయాన్నస్త్రాతుమర్హసి
 భ్రాతరం చైవ మే తస్మాత్త్రాతుమర్హసి పావకాత్
 అమోఘం నః కృతం తత్స్యాద్యదహం తవ ధీమతే
 పిత్రే దత్తా విమోక్షార్థం కథం వా పుత్ర మన్యసే
  సూత ఉవాచ
 ఏవముక్తస్తథేత్యుక్త్వా సోఽస్తీకో మాతరం తదా
 అబ్రవీద్దుఃఖసంతప్తం వాసుకిం జీవయన్నివ
 అహం త్వాం మోక్షయిష్యామి వాసుకే పన్నగోత్తమ
 తస్మాచ్ఛాపాన్మహాసత్త్వ సత్యమేతద్బ్రవీమి తే
 భవ స్వస్థమనా నాగ న హి తే విద్యతే భయమ్
 ప్రయతిష్యే తథా సౌమ్య యథా శ్రేయో భవిష్యతి
 న మే వాగనృతం ప్రాహ స్వైరేష్వపి కుతోఽన్యథా
 తం వై నృపవరం గత్వా దీక్షితం జనమేజయమ్
 వాగ్భిర్మఙ్గలయుక్తాభిస్తోషయిష్యేఽద్య మాతుల
 యథా స యజ్ఞో నృపతేర్నిర్వర్తిష్యతి సత్తమ
 స సంభావయ నాగేన్ద్ర మయి సర్వం మహామతే
 న తే మయి మనో జాతు మిథ్యా భవితుమర్హతి
  వాసుకిరువాచ
 ఆస్తీక పరిఘూర్ణామి హృదయం మే విదీర్యతే
 దిశశ్చ న ప్రజానామి బ్రహ్మదణ్డనిపీడితః
  ఆస్తీక ఉవాచ
 న సంతాపస్త్వయా కార్యః కథంచిత్పన్నగోత్తమ
 దీప్తాదగ్నేః సముత్పన్నం నాశయిష్యామి తే భయమ్
 బ్రహ్మదణ్డం మహాఘోరం కాలాగ్నిసమతేజసమ్
 నాశయిష్యామి మాత్ర త్వం భయం కార్షీః కథంచన
  సూత ఉవాచ
 తతః స వాసుకేర్ఘోరమపనీయ మనోజ్వరమ్
 ఆధాయ చాత్మనోఽఙ్గేషు జగామ త్వరితో భృశమ్
 జనమేజయస్య తం యజ్ఞం సర్వైః సముదితం గుణైః
 మోక్షాయ భుజగేన్ద్రాణామాస్తీకో ద్విజసత్తమః
 స గత్వాపశ్యదాస్తీకో యజ్ఞాయతనముత్తమమ్
 వృతం సదస్యైర్బహుభిః సూర్యవహ్నిసమప్రభైః
 స తత్ర వారితో ద్వాఃస్థైః ప్రవిశన్ద్విజసత్తమః
 అభితుష్టావ తం యజ్ఞం ప్రవేశార్థీ ద్విజోత్తమః
  ఆస్తీక ఉవాచ
 సోమస్య యజ్ఞో వరుణస్య యజ్ఞః ప్రజాపతేర్యజ్ఞ ఆసీత్ప్రయాగే
 తథా యజ్ఞోఽయం తవ భారతాగ్ర్య పారిక్షిత స్వస్తి నోఽస్తు ప్రియేభ్యః
 శక్రస్య యజ్ఞః శతసంఖ్య ఉక్తస్తథాపరస్తుల్యసంఖ్యః శతం వై
 తథా యజ్ఞోఽయం తవ భారతాగ్ర్య పారిక్షిత స్వస్తి నోఽస్తు ప్రియేభ్యః
 యమస్య యజ్ఞో హరిమేధసశ్చ యథా యజ్ఞో రన్తిదేవస్య రాజ్ఞః
 తథా యజ్ఞోఽయం తవ భారతాగ్ర్య పారిక్షిత స్వస్తి నోఽస్తు ప్రియేభ్యః
 గయస్య యజ్ఞః శశబిన్దోశ్చ రాజ్ఞో యజ్ఞస్తథా వైశ్రవణస్య రాజ్ఞః
 తథా యజ్ఞోఽయం తవ భారతాగ్ర్య పారిక్షిత స్వస్తి నోఽస్తు ప్రియేభ్యః
 నృగస్య యజ్ఞస్త్వజమీఢస్య చాసీద్యథా యజ్ఞో దాశరథేశ్చ రాజ్ఞః
 తథా యజ్ఞోఽయం తవ భారతాగ్ర్య పారిక్షిత స్వస్తి నోఽస్తు ప్రియేభ్యః
 యజ్ఞః శ్రుతో నో దివి దేవసూనోర్యుధిష్ఠిరస్యాజమీఢస్య రాజ్ఞః
 తథా యజ్ఞోఽయం తవ భారతాగ్ర్య పారిక్షిత స్వస్తి నోఽస్తు ప్రియేభ్యః
 కృష్ణస్య యజ్ఞః సత్యవత్యాః సుతస్య స్వయం చ కర్మ ప్రచకార యత్ర
 తథా యజ్ఞోఽయం తవ భారతాగ్ర్య పారిక్షిత స్వస్తి నోఽస్తు ప్రియేభ్యః
 ఇమే హి తే సూర్యహుతాశవర్చసః సమాసతే వృత్రహణః క్రతుం యథా
 నైషాం జ్ఞానం విద్యతే జ్ఞాతుమద్య దత్తం యేభ్యో న ప్రణశ్యేత్కథంచిత్
 ఋత్విక్సమో నాస్తి లోకేషు చైవ ద్వైపాయనేనేతి వినిశ్చితం మే
 ఏతస్య శిష్యా హి క్షితిం చరన్తి సర్వర్త్విజః కర్మసు స్వేషు దక్షాః
 విభావసుశ్చిత్రభానుర్మహాత్మా హిరణ్యరేతా విశ్వభుక్కృష్ణవర్త్మా
 ప్రదక్షిణావర్తశిఖః ప్రదీప్తో హవ్యం తవేదం హుతభుగ్వష్టి దేవః
 నేహ త్వదన్యో విద్యతే జీవలోకే సమో నృపః పాలయితా ప్రజానామ్
 ధృత్యా చ తే ప్రీతమనాః సదాహం త్వం వా రాజా ధర్మరాజో యమో వా
 శక్రః సాక్షాద్వజ్రపాణిర్యథేహ త్రాతా లోకేఽస్మింస్త్వం తథేహ ప్రజానామ్
 మతస్త్వం నః పురుషేన్ద్రేహ లోకే న చ త్వదన్యో గృహపతిరస్తి యజ్ఞే
 ఖట్వాఙ్గనాభాగదిలీపకల్పో యయాతిమాన్ధాతృసమప్రభావః
 ఆదిత్యతేజఃప్రతిమానతేజా భీష్మో యథా భ్రాజసి సువ్రతస్త్వమ్
 వాల్మీకివత్తే నిభృతం సుధైర్యం వసిష్ఠవత్తే నియతశ్చ కోపః
 ప్రభుత్వమిన్ద్రేణ సమం మతం మే ద్యుతిశ్చ నారాయణవద్విభాతి
 యమో యథా ధర్మవినిశ్చయజ్ఞః కృష్ణో యథా సర్వగుణోపపన్నః
 శ్రియాం నివాసోఽసి యథా వసూనాం నిధానభూతోఽసి తథా క్రతూనామ్
 దమ్భోద్భవేనాసి సమో బలేన రామో యథా శస్త్రవిదస్త్రవిచ్చ
 ఔర్వత్రితాభ్యామసి తుల్యతేజా దుష్ప్రేక్షణీయోఽసి భగీరథో వా
  సూత ఉవాచ
 ఏవం స్తుతాః సర్వ ఏవ ప్రసన్నా రాజా సదస్యా ఋత్విజో హవ్యవాహః
 తేషాం దృష్ట్వా భావితానీఙ్గితాని ప్రోవాచ రాజా జనమేజయోఽథ
  జనమేజయ ఉవాచ
 బాలో వాక్యం స్థవిర ఇవ ప్రభాషతే నాయం బాలః స్థవిరోఽయం మతో మే
 ఇచ్ఛామ్యహం వరమస్మై ప్రదాతుం తన్మే విప్రా వితరధ్వం సమేతాః
  సదస్యా ఊచుః
 బాలోఽపి విప్రో మాన్య ఏవేహ రాజ్ఞాం యశ్చావిద్వాన్యశ్చ విద్వాన్యథావత్
 సర్వాన్కామాంస్త్వత్త ఏషోఽర్హతేఽద్య యథా చ నస్తక్షక ఏతి శీఘ్రమ్
  సూత ఉవాచ
 వ్యాహర్తుకామే వరదే నృపే ద్విజం వరం వృణీష్వేతి తతోఽభ్యువాచ
 హోతా వాక్యం నాతిహృష్టాన్తరాత్మా కర్మణ్యస్మింస్తక్షకో నైతి తావత్
  జనమేజయ ఉవాచ
 యథా చేదం కర్మ సమాప్యతే మే యథా చ నస్తక్షక ఏతి శీఘ్రమ్
 తథా భవన్తః ప్రయతన్తు సర్వే పరం శక్త్యా స హి మే విద్విషాణః
  ఋత్విజ ఊచుః
 యథా శాస్త్రాణి నః ప్రాహుర్యథా శంసతి పావకః
 ఇన్ద్రస్య భవనే రాజంస్తక్షకో భయపీడితః
  సూత ఉవాచ
 యథా సూతో లోహితాక్షో మహాత్మా పౌరాణికో వేదితవాన్పురస్తాత్
 స రాజానం ప్రాహ పృష్టస్తదానీం యథాహుర్విప్రాస్తద్వదేతన్నృదేవ
 పురాణమాగమ్య తతో బ్రవీమ్యహం దత్తం తస్మై వరమిన్ద్రేణ రాజన్
 వసేహ త్వం మత్సకాశే సుగుప్తో న పావకస్త్వాం ప్రదహిష్యతీతి
 ఏతచ్ఛ్రుత్వా దీక్షితస్తప్యమాన ఆస్తే హోతారం చోదయన్కర్మకాలే
 హోతా చ యత్తః స జుహావ మన్త్రైరథో ఇన్ద్రః స్వయమేవాజగామ
 విమానమారుహ్య మహానుభావః సర్వైర్దేవైః పరిసంస్తూయమానః
 బలాహకైశ్చాప్యనుగమ్యమానో విద్యాధరైరప్సరసాం గణైశ్చ
 తస్యోత్తరీయే నిహితః స నాగో భయోద్విగ్నః శర్మ నైవాభ్యగచ్ఛత్
 తతో రాజా మన్త్రవిదోఽబ్రవీత్పునః క్రుద్ధో వాక్యం తక్షకస్యాన్తమిచ్ఛన్
 ఇన్ద్రస్య భవనే విప్రా యది నాగః స తక్షకః
 తమిన్ద్రేణైవ సహితం పాతయధ్వం విభావసౌ
  ఋత్విజ ఊచుః
 అయమాయాతి వై తూర్ణం తక్షకస్తే వశం నృప
 శ్రూయతేఽస్య మహాన్నాదో రువతో భైరవం భయాత్
 నూనం ముక్తో వజ్రభృతా స నాగో భ్రష్టశ్చాఙ్కాన్మన్త్రవిస్రస్తకాయః
 ఘూర్ణన్నాకాశే నష్టసంజ్ఞోఽభ్యుపైతి తీవ్రాన్నిఃశ్వాసాన్నిఃశ్వసన్పన్నగేన్ద్రః
 వర్తతే తవ రాజేన్ద్ర కర్మైతద్విధివత్ప్రభో
 అస్మై తు ద్విజముఖ్యాయ వరం త్వం దాతుమర్హసి
  జనమేజయ ఉవాచ
 బాలాభిరూపస్య తవాప్రమేయ వరం ప్రయచ్ఛామి యథానురూపమ్
 వృణీష్వ యత్తేఽభిమతం హృది స్థితం తత్తే ప్రదాస్యామ్యపి చేదదేయమ్
  సూత ఉవాచ
 పతిష్యమాణే నాగేన్ద్రే తక్షకే జాతవేదసి
 ఇదమన్తరమిత్యేవం తదాస్తీకోఽభ్యచోదయత్
 వరం దదాసి చేన్మహ్యం వృణోమి జనమేజయ
 సత్రం తే విరమత్వేతన్న పతేయురిహోరగాః
 ఏవముక్తస్తతో రాజా బ్రహ్మన్పారిక్షితస్తదా
 నాతిహృష్టమనా వాక్యమాస్తీకమిదమబ్రవీత్
 సువర్ణం రజతం గాశ్చ యచ్చాన్యన్మన్యసే విభో
 తత్తే దద్యాం వరం విప్ర న నివర్తేత్క్రతుర్మమ
  ఆస్తీక ఉవాచ
 సువర్ణం రజతం గాశ్చ న త్వాం రాజన్వృణోమ్యహమ్
 సత్రం తే విరమత్వేతత్స్వస్తి మాతృకులస్య నః
  సూత ఉవాచ
 ఆస్తీకేనైవముక్తస్తు రాజా పారిక్షితస్తదా
 పునః పునరువాచేదమాస్తీకం వదతాం వరమ్
 అన్యం వరయ భద్రం తే వరం ద్విజవరోత్తమ
 అయాచత న చాప్యన్యం వరం స భృగునన్దన
 తతో వేదవిదస్తత్ర సదస్యాః సర్వ ఏవ తమ్
 రాజానమూచుః సహితా లభతాం బ్రాహ్మణో వరమ్
  శౌనక ఉవాచ
 యే సర్పాః సర్పసత్రేఽస్మిన్పతితా హవ్యవాహనే
 తేషాం నామాని సర్వేషాం శ్రోతుమిచ్ఛామి సూతజ
  సూత ఉవాచ
 సహస్రాణి బహూన్యస్మిన్ప్రయుతాన్యర్బుదాని చ
 న శక్యం పరిసంఖ్యాతుం బహుత్వాద్వేదవిత్తమ
 యథాస్మృతి తు నామాని పన్నగానాం నిబోధ మే
 ఉచ్యమానాని ముఖ్యానాం హుతానాం జాతవేదసి
 వాసుకేః కులజాంస్తావత్ప్రాధాన్యేన నిబోధ మే
 నీలరక్తాన్సితాన్ఘోరాన్మహాకాయాన్విషోల్బణాన్
 కోటికో మానసః పూర్ణః సహః పైలో హలీసకః
 పిచ్ఛిలః కోణపశ్చక్రః కోణవేగః ప్రకాలనః
 హిరణ్యవాహః శరణః కక్షకః కాలదన్తకః
 ఏతే వాసుకిజా నాగాః ప్రవిష్టా హవ్యవాహనమ్
 తక్షకస్య కులే జాతాన్ప్రవక్ష్యామి నిబోధ తాన్
 పుచ్ఛణ్డకో మణ్డలకః పిణ్డభేత్తా రభేణకః
 ఉచ్ఛిఖః సురసో ద్రఙ్గో బలహేడో విరోహణః
 శిలీశలకరో మూకః సుకుమారః ప్రవేపనః
 ముద్గరః శశరోమా చ సుమనా వేగవాహనః
 ఏతే తక్షకజా నాగాః ప్రవిష్టా హవ్యవాహనమ్
 పారావతః పారియాత్రః పాణ్డరో హరిణః కృశః
 విహంగః శరభో మోదః ప్రమోదః సంహతాఙ్గదః
 ఐరావతకులాదేతే ప్రవిష్టా హవ్యవాహనమ్
 కౌరవ్యకులజాన్నాగాఞ్శృణు మే ద్విజసత్తమ
 ఐణ్డిలః కుణ్డలో ముణ్డో వేణిస్కన్ధః కుమారకః
 బాహుకః శృఙ్గవేగశ్చ ధూర్తకః పాతపాతరౌ
 ధృతరాష్ట్రకులే జాతాఞ్శృణు నాగాన్యథాతథమ్
 కీర్త్యమానాన్మయా బ్రహ్మన్వాతవేగాన్విషోల్బణాన్
 శఙ్కుకర్ణః పిఙ్గలకః కుఠారముఖమేచకౌ
 పూర్ణాఙ్గదః పూర్ణముఖః ప్రహసః శకునిర్హరిః
 ఆమాహఠః కోమఠకః శ్వసనో మానవో వటః
 భైరవో ముణ్డవేదాఙ్గః పిశఙ్గశ్చోద్రపారగః
 ఋషభో వేగవాన్నామ పిణ్డారకమహాహనూ
 రక్తాఙ్గః సర్వసారఙ్గః సమృద్ధః పాటరాక్షసౌ
 వరాహకో వారణకః సుమిత్రశ్చిత్రవేదికః
 పరాశరస్తరుణకో మణిస్కన్ధస్తథారుణిః
 ఇతి నాగా మయా బ్రహ్మన్కీర్తితాః కీర్తివర్ధనాః
 ప్రాధాన్యేన బహుత్వాత్తు న సర్వే పరికీర్తితాః
 ఏతేషాం పుత్రపౌత్రాస్తు ప్రసవస్య చ సంతతిః
 న శక్యాః పరిసంఖ్యాతుం యే దీప్తం పావకం గతాః
 సప్తశీర్షా ద్విశీర్షాశ్చ పఞ్చశీర్షాస్తథాపరే
 కాలానలవిషా ఘోరా హుతాః శతసహస్రశః
 మహాకాయా మహావీర్యాః శైలశృఙ్గసముచ్ఛ్రయాః
 యోజనాయామవిస్తారా ద్వియోజనసమాయతాః
 కామరూపాః కామగమా దీప్తానలవిషోల్బణాః
 దగ్ధాస్తత్ర మహాసత్రే బ్రహ్మదణ్డనిపీడితాః
  సూత ఉవాచ
 ఇదమత్యద్భుతం చాన్యదాస్తీకస్యానుశుశ్రుమః
 తథా వరైశ్ఛన్ద్యమానే రాజ్ఞా పారిక్షితేన హ
 ఇన్ద్రహస్తాచ్చ్యుతో నాగః ఖ ఏవ యదతిష్ఠత
 తతశ్చిన్తాపరో రాజా బభూవ జనమేజయః
 హూయమానే భృశం దీప్తే విధివత్పావకే తదా
 న స్మ స ప్రాపతద్వహ్నౌ తక్షకో భయపీడితః
  శౌనక ఉవాచ
 కిం సూత తేషాం విప్రాణాం మన్త్రగ్రామో మనీషిణామ్
 న ప్రత్యభాత్తదాగ్నౌ యన్న పపాత స తక్షకః
  సూత ఉవాచ
 తమిన్ద్రహస్తాద్విస్రస్తం విసంజ్ఞం పన్నగోత్తమమ్
 ఆస్తీకస్తిష్ఠ తిష్ఠేతి వాచస్తిస్రోఽభ్యుదైరయత్
 వితస్థే సోఽన్తరిక్షేఽథ హృదయేన విదూయతా
 యథా తిష్ఠేత వై కశ్చిద్గోచక్రస్యాన్తరా నరః
 తతో రాజాబ్రవీద్వాక్యం సదస్యైశ్చోదితో భృశమ్
 కామమేతద్భవత్వేవం యథాస్తీకస్య భాషితమ్
 సమాప్యతామిదం కర్మ పన్నగాః సన్త్వనామయాః
 ప్రీయతామయమాస్తీకః సత్యం సూతవచోఽస్తు తత్
 తతో హలహలాశబ్దః ప్రీతిజః సమవర్తత
 ఆస్తీకస్య వరే దత్తే తథైవోపరరామ చ
 స యజ్ఞః పాణ్డవేయస్య రాజ్ఞః పారిక్షితస్య హ
 ప్రీతిమాంశ్చాభవద్రాజా భారతో జనమేజయః
 ఋత్విగ్భ్యః ససదస్యేభ్యో యే తత్రాసన్సమాగతాః
 తేభ్యశ్చ ప్రదదౌ విత్తం శతశోఽథ సహస్రశః
 లోహితాక్షాయ సూతాయ తథా స్థపతయే విభుః
 యేనోక్తం తత్ర సత్రాగ్రే యజ్ఞస్య వినివర్తనమ్
 నిమిత్తం బ్రాహ్మణ ఇతి తస్మై విత్తం దదౌ బహు
 తతశ్చకారావభృథం విధిదృష్టేన కర్మణా
 ఆస్తీకం ప్రేషయామాస గృహానేవ సుసత్కృతమ్
 రాజా ప్రీతమనాః ప్రీతం కృతకృత్యం మనీషిణమ్
 పునరాగమనం కార్యమితి చైనం వచోఽబ్రవీత్
 భవిష్యసి సదస్యో మే వాజిమేధే మహాక్రతౌ
 తథేత్యుక్త్వా ప్రదుద్రావ స చాస్తీకో ముదా యుతః
 కృత్వా స్వకార్యమతులం తోషయిత్వా చ పార్థివమ్
 స గత్వా పరమప్రీతో మాతరం మాతులం చ తమ్
 అభిగమ్యోపసంగృహ్య యథావృత్తం న్యవేదయత్
 ఏతచ్ఛ్రుత్వా ప్రీయమాణాః సమేతా యే తత్రాసన్పన్నగా వీతమోహాః
 తేఽఽస్తీకే వై ప్రీతిమన్తో బభూవురూచుశ్చైనం వరమిష్టం వృణీష్వ
 భూయో భూయః సర్వశస్తేఽబ్రువంస్తం కిం తే ప్రియం కరవామోఽద్య విద్వన్
 ప్రీతా వయం మోక్షితాశ్చైవ సర్వే కామం కిం తే కరవామోఽద్య వత్స
  ఆస్తీక ఉవాచ
 సాయం ప్రాతః సుప్రసన్నాత్మరూపా లోకే విప్రా మానవాశ్చేతరేఽపి
 ధర్మాఖ్యానం యే వదేయుర్మమేదం తేషాం యుష్మద్భ్యో నైవ కించిద్భయం స్యాత్
  సూత ఉవాచ
 తైశ్చాప్యుక్తో భాగినేయః ప్రసన్నైరేతత్సత్యం కామమేవం చరన్తః
 ప్రీత్యా యుక్తా ఈప్సితం సర్వశస్తే కర్తారః స్మ ప్రవణా భాగినేయ
 జరత్కారోర్జరత్కార్వాం సముత్పన్నో మహాయశాః
 ఆస్తీకః సత్యసంధో మాం పన్నగేభ్యోఽభిరక్షతు
 అసితం చార్తిమన్తం చ సునీథం చాపి యః స్మరేత్
 దివా వా యది వా రాత్రౌ నాస్య సర్పభయం భవేత్
  సూత ఉవాచ
 మోక్షయిత్వా స భుజగాన్సర్పసత్రాద్ద్విజోత్తమః
 జగామ కాలే ధర్మాత్మా దిష్టాన్తం పుత్రపౌత్రవాన్
 ఇత్యాఖ్యానం మయాస్తీకం యథావత్కీర్తితం తవ
 యత్కీర్తయిత్వా సర్పేభ్యో న భయం విద్యతే క్వచిత్
 శ్రుత్వా ధర్మిష్ఠమాఖ్యానమాస్తీకం పుణ్యవర్ధనమ్
 ఆస్తీకస్య కవేర్విప్ర శ్రీమచ్చరితమాదితః
  శౌనక ఉవాచ
 భృగువంశాత్ప్రభృత్యేవ త్వయా మే కథితం మహత్
 ఆఖ్యానమఖిలం తాత సౌతే ప్రీతోఽస్మి తేన తే
 ప్రక్ష్యామి చైవ భూయస్త్వాం యథావత్సూతనన్దన
 యాం కథాం వ్యాససంపన్నాం తాం చ భూయః ప్రచక్ష్వ మే
 తస్మిన్పరమదుష్ప్రాపే సర్పసత్రే మహాత్మనామ్
 కర్మాన్తరేషు విధివత్సదస్యానాం మహాకవే
 యా బభూవుః కథాశ్చిత్రా యేష్వర్థేషు యథాతథమ్
 త్వత్త ఇచ్ఛామహే శ్రోతుం సౌతే త్వం వై విచక్షణః
  సూత ఉవాచ
 కర్మాన్తరేష్వకథయన్ద్విజా వేదాశ్రయాః కథాః
 వ్యాసస్త్వకథయన్నిత్యమాఖ్యానం భారతం మహత్
  శౌనక ఉవాచ
 మహాభారతమాఖ్యానం పాణ్డవానాం యశస్కరమ్
 జనమేజయేన యత్పృష్టః కృష్ణద్వైపాయనస్తదా
 శ్రావయామాస విధివత్తదా కర్మాన్తరేషు సః
 తామహం విధివత్పుణ్యాం శ్రోతుమిచ్ఛామి వై కథామ్
 మనఃసాగరసంభూతాం మహర్షేః పుణ్యకర్మణః
 కథయస్వ సతాం శ్రేష్ఠ న హి తృప్యామి సూతజ
  సూత ఉవాచ
 హన్త తే కథయిష్యామి మహదాఖ్యానముత్తమమ్
 కృష్ణద్వైపాయనమతం మహాభారతమాదితః
 తజ్జుషస్వోత్తమమతే కథ్యమానం మయా ద్విజ
 శంసితుం తన్మనోహర్షో మమాపీహ ప్రవర్తతే
  సూత ఉవాచ
 శ్రుత్వా తు సర్పసత్రాయ దీక్షితం జనమేజయమ్
 అభ్యాగచ్ఛదృషిర్విద్వాన్కృష్ణద్వైపాయనస్తదా
 జనయామాస యం కాలీ శక్తేః పుత్రాత్పరాశరాత్
 కన్యైవ యమునాద్వీపే పాణ్డవానాం పితామహమ్
 జాతమాత్రశ్చ యః సద్య ఇష్ట్యా దేహమవీవృధత్
 వేదాంశ్చాధిజగే సాఙ్గాన్సేతిహాసాన్మహాయశాః
 యం నాతితపసా కశ్చిన్న వేదాధ్యయనేన చ
 న వ్రతైర్నోపవాసైశ్చ న ప్రసూత్యా న మన్యునా
 వివ్యాసైకం చతుర్ధా యో వేదం వేదవిదాం వరః
 పరావరజ్ఞో బ్రహ్మర్షిః కవిః సత్యవ్రతః శుచిః
 యః పాణ్డుం ధృతరాష్ట్రం చ విదురం చాప్యజీజనత్
 శంతనోః సంతతిం తన్వన్పుణ్యకీర్తిర్మహాయశాః
 జనమేజయస్య రాజర్షేః స తద్యజ్ఞసదస్తదా
 వివేశ శిష్యైః సహితో వేదవేదాఙ్గపారగైః
 తత్ర రాజానమాసీనం దదర్శ జనమేజయమ్
 వృతం సదస్యైర్బహుభిర్దేవైరివ పురందరమ్
 తథా మూర్ధావసిక్తైశ్చ నానాజనపదేశ్వరైః
 ఋత్విగ్భిర్దేవకల్పైశ్చ కుశలైర్యజ్ఞసంస్తరే
 జనమేజయస్తు రాజర్షిర్దృష్ట్వా తమృషిమాగతమ్
 సగణోఽభ్యుద్యయౌ తూర్ణం ప్రీత్యా భరతసత్తమః
 కాఞ్చనం విష్టరం తస్మై సదస్యానుమతే ప్రభుః
 ఆసనం కల్పయామాస యథా శక్రో బృహస్పతేః
 తత్రోపవిష్టం వరదం దేవర్షిగణపూజితమ్
 పూజయామాస రాజేన్ద్రః శాస్త్రదృష్టేన కర్మణా
 పాద్యమాచమనీయం చ అర్ఘ్యం గాం చ విధానతః
 పితామహాయ కృష్ణాయ తదర్హాయ న్యవేదయత్
 ప్రతిగృహ్య చ తాం పూజాం పాణ్డవాజ్జనమేజయాత్
 గాం చైవ సమనుజ్ఞాయ వ్యాసః ప్రీతోఽభవత్తదా
 తథా సంపూజయిత్వా తం యత్నేన ప్రపితామహమ్
 ఉపోపవిశ్య ప్రీతాత్మా పర్యపృచ్ఛదనామయమ్
 భగవానపి తం దృష్ట్వా కుశలం ప్రతివేద్య చ
 సదస్యైః పూజితః సర్వైః సదస్యానభ్యపూజయత్
 తతస్తం సత్కృతం సర్వైః సదస్యైర్జనమేజయః
 ఇదం పశ్చాద్ద్విజశ్రేష్ఠం పర్యపృచ్ఛత్కృతాఞ్జలిః
 కురూణాం పాణ్డవానాం చ భవాన్ప్రత్యక్షదర్శివాన్
 తేషాం చరితమిచ్ఛామి కథ్యమానం త్వయా ద్విజ
 కథం సమభవద్భేదస్తేషామక్లిష్టకర్మణామ్
 తచ్చ యుద్ధం కథం వృత్తం భూతాన్తకరణం మహత్
 పితామహానాం సర్వేషాం దైవేనావిష్టచేతసామ్
 కార్త్స్న్యేనైతత్సమాచక్ష్వ భగవన్కుశలో హ్యసి
 తస్య తద్వచనం శ్రుత్వా కృష్ణద్వైపాయనస్తదా
 శశాస శిష్యమాసీనం వైశంపాయనమన్తికే
 కురూణాం పాణ్డవానాం చ యథా భేదోఽభవత్పురా
 తదస్మై సర్వమాచక్ష్వ యన్మత్తః శ్రుతవానసి
 గురోర్వచనమాజ్ఞాయ స తు విప్రర్షభస్తదా
 ఆచచక్షే తతః సర్వమితిహాసం పురాతనమ్
 తస్మై రాజ్ఞే సదస్యేభ్యః క్షత్రియేభ్యశ్చ సర్వశః
 భేదం రాజ్యవినాశం చ కురుపాణ్డవయోస్తదా
  వైశంపాయన ఉవాచ
 గురవే ప్రాఙ్నమస్కృత్య మనోబుద్ధిసమాధిభిః
 సంపూజ్య చ ద్విజాన్సర్వాంస్తథాన్యాన్విదుషో జనాన్
 మహర్షేః సర్వలోకేషు విశ్రుతస్యాస్య ధీమతః
 ప్రవక్ష్యామి మతం కృత్స్నం వ్యాసస్యామితతేజసః
 శ్రోతుం పాత్రం చ రాజంస్త్వం ప్రాప్యేమాం భారతీం కథామ్
 గురోర్వక్తుం పరిస్పన్దో ముదా ప్రోత్సాహతీవ మామ్
 శృణు రాజన్యథా భేదః కురుపాణ్డవయోరభూత్
 రాజ్యార్థే ద్యూతసంభూతో వనవాసస్తథైవ చ
 యథా చ యుద్ధమభవత్పృథివీక్షయకారకమ్
 తత్తేఽహం సంప్రవక్ష్యామి పృచ్ఛతే భరతర్షభ
 మృతే పితరి తే వీరా వనాదేత్య స్వమన్దిరమ్
 నచిరాదివ విద్వాంసో వేదే ధనుషి చాభవన్
 తాంస్తథా రూపవీర్యౌజఃసంపన్నాన్పౌరసంమతాన్
 నామృష్యన్కురవో దృష్ట్వా పాణ్డవాఞ్శ్రీయశోభృతః
 తతో దుర్యోధనః క్రూరః కర్ణశ్చ సహసౌబలః
 తేషాం నిగ్రహనిర్వాసాన్వివిధాంస్తే సమాచరన్
 దదావథ విషం పాపో భీమాయ ధృతరాష్ట్రజః
 జరయామాస తద్వీరః సహాన్నేన వృకోదరః
 ప్రమాణకోట్యాం సంసుప్తం పునర్బద్ధ్వా వృకోదరమ్
 తోయేషు భీమం గఙ్గాయాః ప్రక్షిప్య పురమావ్రజత్
 యదా ప్రబుద్ధః కౌన్తేయస్తదా సంఛిద్య బన్ధనమ్
 ఉదతిష్ఠన్మహారాజ భీమసేనో గతవ్యథః
 ఆశీవిషైః కృష్ణసర్పైః సుప్తం చైనమదంశయత్
 సర్వేష్వేవాఙ్గదేశేషు న మమార చ శత్రుహా
 తేషాం తు విప్రకారేషు తేషు తేషు మహామతిః
 మోక్షణే ప్రతిఘాతే చ విదురోఽవహితోఽభవత్
 స్వర్గస్థో జీవలోకస్య యథా శక్రః సుఖావహః
 పాణ్డవానాం తథా నిత్యం విదురోఽపి సుఖావహః
 యదా తు వివిధోపాయైః సంవృతైర్వివృతైరపి
 నాశక్నోద్వినిహన్తుం తాన్దైవభావ్యర్థరక్షితాన్
 తతః సంమన్త్ర్య సచివైర్వృషదుఃశాసనాదిభిః
 ధృతరాష్ట్రమనుజ్ఞాప్య జాతుషం గృహమాదిశత్
 తత్ర తాన్వాసయామాస పాణ్డవానమితౌజసః
 అదాహయచ్చ విస్రబ్ధాన్పావకేన పునస్తదా
 విదురస్యైవ వచనాత్ఖనిత్రీ విహితా తతః
 మోక్షయామాస యోగేన తే ముక్తాః ప్రాద్రవన్భయాత్
 తతో మహావనే ఘోరే హిడిమ్బం నామ రాక్షసమ్
 భీమసేనోఽవధీత్క్రుద్ధో భువి భీమపరాక్రమః
 అథ సంధాయ తే వీరా ఏకచక్రాం వ్రజంస్తదా
 బ్రహ్మరూపధరా భూత్వా మాత్రా సహ పరంతపాః
 తత్ర తే బ్రాహ్మణార్థాయ బకం హత్వా మహాబలమ్
 బ్రాహ్మణైః సహితా జగ్ముః పాఞ్చాలానాం పురం తతః
 తే తత్ర ద్రౌపదీం లబ్ధ్వా పరిసంవత్సరోషితాః
 విదితా హాస్తినపురం ప్రత్యాజగ్మురరిందమాః
 త ఉక్తా ధృతరాష్ట్రేణ రాజ్ఞా శాంతనవేన చ
 భ్రాతృభిర్విగ్రహస్తాత కథం వో న భవేదితి
 అస్మాభిః ఖాణ్డవప్రస్థే యుష్మద్వాసోఽనుచిన్తితః
 తస్మాజ్జనపదోపేతం సువిభక్తమహాపథమ్
 వాసాయ ఖాణ్డవప్రస్థం వ్రజధ్వం గతమన్యవః
 తయోస్తే వచనాజ్జగ్ముః సహ సర్వైః సుహృజ్జనైః
 నగరం ఖాణ్డవప్రస్థం రత్నాన్యాదాయ సర్వశః
 తత్ర తే న్యవసన్రాజన్సంవత్సరగణాన్బహూన్
 వశే శస్త్రప్రతాపేన కుర్వన్తోఽన్యాన్మహీక్షితః
 ఏవం ధర్మప్రధానాస్తే సత్యవ్రతపరాయణాః
 అప్రమత్తోత్థితాః క్షాన్తాః ప్రతపన్తోఽహితాంస్తదా
 అజయద్భీమసేనస్తు దిశం ప్రాచీం మహాబలః
 ఉదీచీమర్జునో వీరః ప్రతీచీం నకులస్తథా
 దక్షిణాం సహదేవస్తు విజిగ్యే పరవీరహా
 ఏవం చక్రురిమాం సర్వే వశే కృత్స్నాం వసుంధరామ్
 పఞ్చభిః సూర్యసంకాశైః సూర్యేణ చ విరాజతా
 షట్సూర్యేవాబభౌ పృథ్వీ పాణ్డవైః సత్యవిక్రమైః
 తతో నిమిత్తే కస్మింశ్చిద్ధర్మరాజో యుధిష్ఠిరః
 వనం ప్రస్థాపయామాస భ్రాతరం వై ధనంజయమ్
 స వై సంవత్సరం పూర్ణం మాసం చైకం వనేఽవసత్
 తతోఽగచ్ఛద్ధృషీకేశం ద్వారవత్యాం కదాచన
 లబ్ధవాంస్తత్ర బీభత్సుర్భార్యాం రాజీవలోచనామ్
 అనుజాం వాసుదేవస్య సుభద్రాం భద్రభాషిణీమ్
 సా శచీవ మహేన్ద్రేణ శ్రీః కృష్ణేనేవ సంగతా
 సుభద్రా యుయుజే ప్రీతా పాణ్డవేనార్జునేన హ
 అతర్పయచ్చ కౌన్తేయః ఖాణ్డవే హవ్యవాహనమ్
 బీభత్సుర్వాసుదేవేన సహితో నృపసత్తమ
 నాతిభారో హి పార్థస్య కేశవేనాభవత్సహ
 వ్యవసాయసహాయస్య విష్ణోః శత్రువధేష్వివ
 పార్థాయాగ్నిర్దదౌ చాపి గాణ్డీవం ధనురుత్తమమ్
 ఇషుధీ చాక్షయైర్బాణై రథం చ కపిలక్షణమ్
 మోక్షయామాస బీభత్సుర్మయం తత్ర మహాసురమ్
 స చకార సభాం దివ్యాం సర్వరత్నసమాచితామ్
 తస్యాం దుర్యోధనో మన్దో లోభం చక్రే సుదుర్మతిః
 తతోఽక్షైర్వఞ్చయిత్వా చ సౌబలేన యుధిష్ఠిరమ్
 వనం ప్రస్థాపయామాస సప్త వర్షాణి పఞ్చ చ
 అజ్ఞాతమేకం రాష్ట్రే చ తథా వర్షం త్రయోదశమ్
 తతశ్చతుర్దశే వర్షే యాచమానాః స్వకం వసు
 నాలభన్త మహారాజ తతో యుద్ధమవర్తత
 తతస్తే సర్వముత్సాద్య హత్వా దుర్యోధనం నృపమ్
 రాజ్యం విద్రుతభూయిష్ఠం ప్రత్యపద్యన్త పాణ్డవాః
 ఏవమేతత్పురావృత్తం తేషామక్లిష్టకర్మణామ్
 భేదో రాజ్యవినాశశ్చ జయశ్చ జయతాం వర
  జనమేజయ ఉవాచ
 కథితం వై సమాసేన త్వయా సర్వం ద్విజోత్తమ
 మహాభారతమాఖ్యానం కురూణాం చరితం మహత్
 కథాం త్వనఘ చిత్రార్థామిమాం కథయతి త్వయి
 విస్తరశ్రవణే జాతం కౌతూహలమతీవ మే
 స భవాన్విస్తరేణేమాం పునరాఖ్యాతుమర్హతి
 న హి తృప్యామి పూర్వేషాం శృణ్వానశ్చరితం మహత్
 న తత్కారణమల్పం హి ధర్మజ్ఞా యత్ర పాణ్డవాః
 అవధ్యాన్సర్వశో జఘ్నుః ప్రశస్యన్తే చ మానవైః
 కిమర్థం తే నరవ్యాఘ్రాః శక్తాః సన్తో హ్యనాగసః
 ప్రయుజ్యమానాన్సంక్లేశాన్క్షాన్తవన్తో దురాత్మనామ్
 కథం నాగాయుతప్రాణో బాహుశాలీ వృకోదరః
 పరిక్లిశ్యన్నపి క్రోధం ధృతవాన్వై ద్విజోత్తమ
 కథం సా ద్రౌపదీ కృష్ణా క్లిశ్యమానా దురాత్మభిః
 శక్తా సతీ ధార్తరాష్ట్రాన్నాదహద్ఘోరచక్షుషా
 కథం వ్యతిక్రమన్ద్యూతే పార్థౌ మాద్రీసుతౌ తథా
 అనువ్రజన్నరవ్యాఘ్రం వఞ్చ్యమానం దురాత్మభిః
 కథం ధర్మభృతాం శ్రేష్ఠః సుతో ధర్మస్య ధర్మవిత్
 అనర్హః పరమం క్లేశం సోఢవాన్స యుధిష్ఠిరః
 కథం చ బహులాః సేనాః పాణ్డవః కృష్ణసారథిః
 అస్యన్నేకోఽనయత్సర్వాః పితృలోకం ధనంజయః
 ఏతదాచక్ష్వ మే సర్వం యథావృత్తం తపోధన
 యద్యచ్చ కృతవన్తస్తే తత్ర తత్ర మహారథాః
  వైశంపాయన ఉవాచ
 మహర్షేః సర్వలోకేషు పూజితస్య మహాత్మనః
 ప్రవక్ష్యామి మతం కృత్స్నం వ్యాసస్యామితతేజసః
 ఇదం శతసహస్రం హి శ్లోకానాం పుణ్యకర్మణామ్
 సత్యవత్యాత్మజేనేహ వ్యాఖ్యాతమమితౌజసా
 య ఇదం శ్రావయేద్విద్వాన్యశ్చేదం శృణుయాన్నరః
 తే బ్రహ్మణః స్థానమేత్య ప్రాప్నుయుర్దేవతుల్యతామ్
 ఇదం హి వేదైః సమితం పవిత్రమపి చోత్తమమ్
 శ్రావ్యాణాముత్తమం చేదం పురాణమృషిసంస్తుతమ్
 అస్మిన్నర్థశ్చ ధర్మశ్చ నిఖిలేనోపదిశ్యతే
 ఇతిహాసే మహాపుణ్యే బుద్ధిశ్చ పరినైష్ఠికీ
 అక్షుద్రాన్దానశీలాంశ్చ సత్యశీలాననాస్తికాన్
 కార్ష్ణం వేదమిమం విద్వాఞ్శ్రావయిత్వార్థమశ్నుతే
 భ్రూణహత్యాకృతం చాపి పాపం జహ్యాదసంశయమ్
 ఇతిహాసమిమం శ్రుత్వా పురుషోఽపి సుదారుణః
 జయో నామేతిహాసోఽయం శ్రోతవ్యో విజిగీషుణా
 మహీం విజయతే సర్వాం శత్రూంశ్చాపి పరాజయేత్
 ఇదం పుంసవనం శ్రేష్ఠమిదం స్వస్త్యయనం మహత్
 మహిషీయువరాజాభ్యాం శ్రోతవ్యం బహుశస్తథా
 అర్థశాస్త్రమిదం పుణ్యం ధర్మశాస్త్రమిదం పరమ్
 మోక్షశాస్త్రమిదం ప్రోక్తం వ్యాసేనామితబుద్ధినా
 సంప్రత్యాచక్షతే చైవ ఆఖ్యాస్యన్తి తథాపరే
 పుత్రాః శుశ్రూషవః సన్తి ప్రేష్యాశ్చ ప్రియకారిణః
 శరీరేణ కృతం పాపం వాచా చ మనసైవ చ
 సర్వం తత్త్యజతి క్షిప్రమిదం శృణ్వన్నరః సదా
 భారతానాం మహజ్జన్మ శృణ్వతామనసూయతామ్
 నాస్తి వ్యాధిభయం తేషాం పరలోకభయం కుతః
 ధన్యం యశస్యమాయుష్యం స్వర్గ్యం పుణ్యం తథైవ చ
 కృష్ణద్వైపాయనేనేదం కృతం పుణ్యచికీర్షుణా
 కీర్తిం ప్రథయతా లోకే పాణ్డవానాం మహాత్మనామ్
 అన్యేషాం క్షత్రియాణాం చ భూరిద్రవిణతేజసామ్
 యథా సముద్రో భగవాన్యథా చ హిమవాన్గిరిః
 ఖ్యాతావుభౌ రత్ననిధీ తథా భారతముచ్యతే
 య ఇదం శ్రావయేద్విద్వాన్బ్రాహ్మణానిహ పర్వసు
 ధూతపాప్మా జితస్వర్గో బ్రహ్మభూయం స గచ్ఛతి
 యశ్చేదం శ్రావయేచ్ఛ్రాద్ధే బ్రాహ్మణాన్పాదమన్తతః
 అక్షయ్యం తస్య తచ్ఛ్రాద్ధముపతిష్ఠేత్పితౄనపి
 అహ్నా యదేనశ్చాజ్ఞానాత్ప్రకరోతి నరశ్చరన్
 తన్మహాభారతాఖ్యానం శ్రుత్వైవ ప్రవిలీయతే
 భారతానాం మహజ్జన్మ మహాభారతముచ్యతే
 నిరుక్తమస్య యో వేద సర్వపాపైః ప్రముచ్యతే
 త్రిభిర్వర్షైః సదోత్థాయీ కృష్ణద్వైపాయనో మునిః
 మహాభారతమాఖ్యానం కృతవానిదముత్తమమ్
 ధర్మే చార్థే చ కామే చ మోక్షే చ భరతర్షభ
 యదిహాస్తి తదన్యత్ర యన్నేహాస్తి న తత్క్వచిత్
  వైశంపాయన ఉవాచ
 రాజోపరిచరో నామ ధర్మనిత్యో మహీపతిః
 బభూవ మృగయాం గన్తుం స కదాచిద్ధృతవ్రతః
 స చేదివిషయం రమ్యం వసుః పౌరవనన్దనః
 ఇన్ద్రోపదేశాజ్జగ్రాహ గ్రహణీయం మహీపతిః
 తమాశ్రమే న్యస్తశస్త్రం నివసన్తం తపోరతిమ్
 దేవః సాక్షాత్స్వయం వజ్రీ సముపాయాన్మహీపతిమ్
 ఇన్ద్రత్వమర్హో రాజాయం తపసేత్యనుచిన్త్య వై
 తం సాన్త్వేన నృపం సాక్షాత్తపసః సంన్యవర్తయత్
  ఇన్ద్ర ఉవాచ
 న సంకీర్యేత ధర్మోఽయం పృథివ్యాం పృథివీపతే
 తం పాహి ధర్మో హి ధృతః కృత్స్నం ధారయతే జగత్
 లోక్యం ధర్మం పాలయ త్వం నిత్యయుక్తః సమాహితః
 ధర్మయుక్తస్తతో లోకాన్పుణ్యానాప్స్యసి శాశ్వతాన్
 దివిష్ఠస్య భువిష్ఠస్త్వం సఖా భూత్వా మమ ప్రియః
 ఊధః పృథివ్యా యో దేశస్తమావస నరాధిప
 పశవ్యశ్చైవ పుణ్యశ్చ సుస్థిరో ధనధాన్యవాన్
 స్వారక్ష్యశ్చైవ సౌమ్యశ్చ భోగ్యైర్భూమిగుణైర్యుతః
 అత్యన్యానేష దేశో హి ధనరత్నాదిభిర్యుతః
 వసుపూర్ణా చ వసుధా వస చేదిషు చేదిప
 ధర్మశీలా జనపదాః సుసంతోషాశ్చ సాధవః
 న చ మిథ్యాప్రలాపోఽత్ర స్వైరేష్వపి కుతోఽన్యథా
 న చ పిత్రా విభజ్యన్తే నరా గురుహితే రతాః
 యుఞ్జతే ధురి నో గాశ్చ కృశాః సంధుక్షయన్తి చ
 సర్వే వర్ణాః స్వధర్మస్థాః సదా చేదిషు మానద
 న తేఽస్త్యవిదితం కించిత్త్రిషు లోకేషు యద్భవేత్
 దేవోపభోగ్యం దివ్యం చ ఆకాశే స్ఫాటికం మహత్
 ఆకాశగం త్వాం మద్దత్తం విమానముపపత్స్యతే
 త్వమేకః సర్వమర్త్యేషు విమానవరమాస్థితః
 చరిష్యస్యుపరిస్థో వై దేవో విగ్రహవానివ
 దదామి తే వైజయన్తీం మాలామమ్లానపఙ్కజామ్
 ధారయిష్యతి సంగ్రామే యా త్వాం శస్త్రైరవిక్షతమ్
 లక్షణం చైతదేవేహ భవితా తే నరాధిప
 ఇన్ద్రమాలేతి విఖ్యాతం ధన్యమప్రతిమం మహత్
  వైశంపాయన ఉవాచ
 యష్టిం చ వైణవీం తస్మై దదౌ వృత్రనిషూదనః
 ఇష్టప్రదానముద్దిశ్య శిష్టానాం పరిపాలినీమ్
 తస్యాః శక్రస్య పూజార్థం భూమౌ భూమిపతిస్తదా
 ప్రవేశం కారయామాస గతే సంవత్సరే తదా
 తతః ప్రభృతి చాద్యాపి యష్ట్యాః క్షితిపసత్తమైః
 ప్రవేశః క్రియతే రాజన్యథా తేన ప్రవర్తితః
 అపరేద్యుస్తథా చాస్యాః క్రియతే ఉచ్ఛ్రయో నృపైః
 అలంకృతాయాః పిటకైర్గన్ధైర్మాల్యైశ్చ భూషణైః
 మాల్యదామపరిక్షిప్తా విధివత్క్రియతేఽపి చ
 భగవాన్పూజ్యతే చాత్ర హాస్యరూపేణ శంకరః
 స్వయమేవ గృహీతేన వసోః ప్రీత్యా మహాత్మనః
 ఏతాం పూజాం మహేన్ద్రస్తు దృష్ట్వా దేవ కృతాం శుభామ్
 వసునా రాజముఖ్యేన ప్రీతిమానబ్రవీద్విభుః
 యే పూజయిష్యన్తి నరా రాజానశ్చ మహం మమ
 కారయిష్యన్తి చ ముదా యథా చేదిపతిర్నృపః
 తేషాం శ్రీర్విజయశ్చైవ సరాష్ట్రాణాం భవిష్యతి
 తథా స్ఫీతో జనపదో ముదితశ్చ భవిష్యతి
 ఏవం మహాత్మనా తేన మహేన్ద్రేణ నరాధిప
 వసుః ప్రీత్యా మఘవతా మహారాజోఽభిసత్కృతః
 ఉత్సవం కారయిష్యన్తి సదా శక్రస్య యే నరాః
 భూమిదానాదిభిర్దానైర్యథా పూతా భవన్తి వై
 వరదానమహాయజ్ఞైస్తథా శక్రోత్సవేన తే
 సంపూజితో మఘవతా వసుశ్చేదిపతిస్తదా
 పాలయామాస ధర్మేణ చేదిస్థః పృథివీమిమామ్
 ఇన్ద్రప్రీత్యా భూమిపతిశ్చకారేన్ద్రమహం వసుః
 పుత్రాశ్చాస్య మహావీర్యాః పఞ్చాసన్నమితౌజసః
 నానారాజ్యేషు చ సుతాన్స సమ్రాడభ్యషేచయత్
 మహారథో మగధరాడ్విశ్రుతో యో బృహద్రథః
 ప్రత్యగ్రహః కుశామ్బశ్చ యమాహుర్మణివాహనమ్
 మచ్ఛిల్లశ్చ యదుశ్చైవ రాజన్యశ్చాపరాజితః
 ఏతే తస్య సుతా రాజన్రాజర్షేర్భూరితేజసః
 న్యవేశయన్నామభిః స్వైస్తే దేశాంశ్చ పురాణి చ
 వాసవాః పఞ్చ రాజానః పృథగ్వంశాశ్చ శాశ్వతాః
 వసన్తమిన్ద్రప్రాసాదే ఆకాశే స్ఫాటికే చ తమ్
 ఉపతస్థుర్మహాత్మానం గన్ధర్వాప్సరసో నృపమ్
 రాజోపరిచరేత్యేవం నామ తస్యాథ విశ్రుతమ్
 పురోపవాహినీం తస్య నదీం శుక్తిమతీం గిరిః
 అరౌత్సీచ్చేతనాయుక్తః కామాత్కోలాహలః కిల
 గిరిం కోలాహలం తం తు పదా వసురతాడయత్
 నిశ్చక్రామ నదీ తేన ప్రహారవివరేణ సా
 తస్యాం నద్యామజనయన్మిథునం పర్వతః స్వయమ్
 తస్మాద్విమోక్షణాత్ప్రీతా నదీ రాజ్ఞే న్యవేదయత్
 యః పుమానభవత్తత్ర తం స రాజర్షిసత్తమః
 వసుర్వసుప్రదశ్చక్రే సేనాపతిమరిందమమ్
 చకార పత్నీం కన్యాం తు దయితాం గిరికాం నృపః
 వసోః పత్నీ తు గిరికా కామాత్కాలే న్యవేదయత్
 ఋతుకాలమనుప్రాప్తం స్నాతా పుంసవనే శుచిః
 తదహః పితరశ్చైనమూచుర్జహి మృగానితి
 తం రాజసత్తమం ప్రీతాస్తదా మతిమతాం వరమ్
 స పితౄణాం నియోగం తమవ్యతిక్రమ్య పార్థివః
 చచార మృగయాం కామీ గిరికామేవ సంస్మరన్
 అతీవ రూపసంపన్నాం సాక్షాచ్ఛ్రియమివాపరామ్
 తస్య రేతః ప్రచస్కన్ద చరతో రుచిరే వనే
 స్కన్నమాత్రం చ తద్రేతో వృక్షపత్రేణ భూమిపః
 ప్రతిజగ్రాహ మిథ్యా మే న స్కన్దేద్రేత ఇత్యుత
 ఋతుశ్చ తస్యాః పత్న్యా మే న మోఘః స్యాదితి ప్రభుః
 సంచిన్త్యైవం తదా రాజా విచార్య చ పునః పునః
 అమోఘత్వం చ విజ్ఞాయ రేతసో రాజసత్తమః
 శుక్రప్రస్థాపనే కాలం మహిష్యాః ప్రసమీక్ష్య సః
 అభిమన్త్ర్యాథ తచ్ఛుక్రమారాత్తిష్ఠన్తమాశుగమ్
 సూక్ష్మధర్మార్థతత్త్వజ్ఞో జ్ఞాత్వా శ్యేనం తతోఽబ్రవీత్
 మత్ప్రియార్థమిదం సౌమ్య శుక్రం మమ గృహం నయ
 గిరికాయాః ప్రయచ్ఛాశు తస్యా హ్యార్తవమద్య వై
 గృహీత్వా తత్తదా శ్యేనస్తూర్ణముత్పత్య వేగవాన్
 జవం పరమమాస్థాయ ప్రదుద్రావ విహంగమః
 తమపశ్యదథాయాన్తం శ్యేనం శ్యేనస్తథాపరః
 అభ్యద్రవచ్చ తం సద్యో దృష్ట్వైవామిషశఙ్కయా
 తుణ్డయుద్ధమథాకాశే తావుభౌ సంప్రచక్రతుః
 యుధ్యతోరపతద్రేతస్తచ్చాపి యమునామ్భసి
 తత్రాద్రికేతి విఖ్యాతా బ్రహ్మశాపాద్వరాప్సరాః
 మీనభావమనుప్రాప్తా బభూవ యమునాచరీ
 శ్యేనపాదపరిభ్రష్టం తద్వీర్యమథ వాసవమ్
 జగ్రాహ తరసోపేత్య సాద్రికా మత్స్యరూపిణీ
 కదాచిదథ మత్సీం తాం బబన్ధుర్మత్స్యజీవినః
 మాసే చ దశమే ప్రాప్తే తదా భరతసత్తమ
 ఉజ్జహ్రురుదరాత్తస్యాః స్త్రీపుమాంసం చ మానుషమ్
 ఆశ్చర్యభూతం మత్వా తద్రాజ్ఞస్తే ప్రత్యవేదయన్
 కాయే మత్స్యా ఇమౌ రాజన్సంభూతౌ మానుషావితి
 తయోః పుమాంసం జగ్రాహ రాజోపరిచరస్తదా
 స మత్స్యో నామ రాజాసీద్ధార్మికః సత్యసంగరః
 సాప్సరా ముక్తశాపా చ క్షణేన సమపద్యత
 పురోక్తా యా భగవతా తిర్యగ్యోనిగతా శుభే
 మానుషౌ జనయిత్వా త్వం శాపమోక్షమవాప్స్యసి
 తతః సా జనయిత్వా తౌ విశస్తా మత్స్యఘాతినా
 సంత్యజ్య మత్స్యరూపం సా దివ్యం రూపమవాప్య చ
 సిద్ధర్షిచారణపథం జగామాథ వరాప్సరాః
 యా కన్యా దుహితా తస్యా మత్స్యా మత్స్యసగన్ధినీ
 రాజ్ఞా దత్తాథ దాశాయ ఇయం తవ భవత్వితి
 రూపసత్త్వసమాయుక్తా సర్వైః సముదితా గుణైః
 సా తు సత్యవతీ నామ మత్స్యఘాత్యభిసంశ్రయాత్
 ఆసీన్మత్స్యసగన్ధైవ కంచిత్కాలం శుచిస్మితా
 శుశ్రూషార్థం పితుర్నావం తాం తు వాహయతీం జలే
 తీర్థయాత్రాం పరిక్రామన్నపశ్యద్వై పరాశరః
 అతీవ రూపసంపన్నాం సిద్ధానామపి కాఙ్క్షితామ్
 దృష్ట్వైవ చ స తాం ధీమాంశ్చకమే చారుదర్శనామ్
 విద్వాంస్తాం వాసవీం కన్యాం కార్యవాన్మునిపుంగవః
 సాబ్రవీత్పశ్య భగవన్పారావారే ఋషీన్స్థితాన్
 ఆవయోర్దృశ్యతోరేభిః కథం ను స్యాత్సమాగమః
 ఏవం తయోక్తో భగవాన్నీహారమసృజత్ప్రభుః
 యేన దేశః స సర్వస్తు తమోభూత ఇవాభవత్
 దృష్ట్వా సృష్టం తు నీహారం తతస్తం పరమర్షిణా
 విస్మితా చాబ్రవీత్కన్యా వ్రీడితా చ మనస్వినీ
 విద్ధి మాం భగవన్కన్యాం సదా పితృవశానుగామ్
 త్వత్సంయోగాచ్చ దుష్యేత కన్యాభావో మమానఘ
 కన్యాత్వే దూషితే చాపి కథం శక్ష్యే ద్విజోత్తమ
 గన్తుం గృహం గృహే చాహం ధీమన్న స్థాతుముత్సహే
 ఏతత్సంచిన్త్య భగవన్విధత్స్వ యదనన్తరమ్
 ఏవముక్తవతీం తాం తు ప్రీతిమానృషిసత్తమః
 ఉవాచ మత్ప్రియం కృత్వా కన్యైవ త్వం భవిష్యసి
 వృణీష్వ చ వరం భీరు యం త్వమిచ్ఛసి భామిని
 వృథా హి న ప్రసాదో మే భూతపూర్వః శుచిస్మితే
 ఏవముక్తా వరం వవ్రే గాత్రసౌగన్ధ్యముత్తమమ్
 స చాస్యై భగవాన్ప్రాదాన్మనసః కాఙ్క్షితం ప్రభుః
 తతో లబ్ధవరా ప్రీతా స్త్రీభావగుణభూషితా
 జగామ సహ సంసర్గమృషిణాద్భుతకర్మణా
 తేన గన్ధవతీత్యేవ నామాస్యాః ప్రథితం భువి
 తస్యాస్తు యోజనాద్గన్ధమాజిఘ్రన్తి నరా భువి
 తతో యోజనగన్ధేతి తస్యా నామ పరిశ్రుతమ్
 పరాశరోఽపి భగవాఞ్జగామ స్వం నివేశనమ్
 ఇతి సత్యవతీ హృష్టా లబ్ధ్వా వరమనుత్తమమ్
 పరాశరేణ సంయుక్తా సద్యో గర్భం సుషావ సా
 జజ్ఞే చ యమునాద్వీపే పారాశర్యః స వీర్యవాన్
 స మాతరముపస్థాయ తపస్యేవ మనో దధే
 స్మృతోఽహం దర్శయిష్యామి కృత్యేష్వితి చ సోఽబ్రవీత్
 ఏవం ద్వైపాయనో జజ్ఞే సత్యవత్యాం పరాశరాత్
 ద్వీపే న్యస్తః స యద్బాలస్తస్మాద్ద్వైపాయనోఽభవత్
 పాదాపసారిణం ధర్మం విద్వాన్స తు యుగే యుగే
 ఆయుః శక్తిం చ మర్త్యానాం యుగానుగమవేక్ష్య చ
 బ్రహ్మణో బ్రాహ్మణానాం చ తథానుగ్రహకామ్యయా
 వివ్యాస వేదాన్యస్మాచ్చ తస్మాద్వ్యాస ఇతి స్మృతః
 వేదానధ్యాపయామాస మహాభారతపఞ్చమాన్
 సుమన్తుం జైమినిం పైలం శుకం చైవ స్వమాత్మజమ్
 ప్రభుర్వరిష్ఠో వరదో వైశంపాయనమేవ చ
 సంహితాస్తైః పృథక్త్వేన భారతస్య ప్రకాశితాః
 తథా భీష్మః శాంతనవో గఙ్గాయామమితద్యుతిః
 వసువీర్యాత్సమభవన్మహావీర్యో మహాయశాః
 శూలే ప్రోతః పురాణర్షిరచోరశ్చోరశఙ్కయా
 అణీమాణ్డవ్య ఇతి వై విఖ్యాతః సుమహాయశాః
 స ధర్మమాహూయ పురా మహర్షిరిదముక్తవాన్
 ఇషీకయా మయా బాల్యాదేకా విద్ధా శకున్తికా
 తత్కిల్బిషం స్మరే ధర్మ నాన్యత్పాపమహం స్మరే
 తన్మే సహస్రసమితం కస్మాన్నేహాజయత్తపః
 గరీయాన్బ్రాహ్మణవధః సర్వభూతవధాద్యతః
 తస్మాత్త్వం కిల్బిషాదస్మాచ్ఛూద్రయోనౌ జనిష్యసి
 తేన శాపేన ధర్మోఽపి శూద్రయోనావజాయత
 విద్వాన్విదురరూపేణ ధార్మీ తనురకిల్బిషీ
 సంజయో మునికల్పస్తు జజ్ఞే సూతో గవల్గణాత్
 సూర్యాచ్చ కున్తికన్యాయాం జజ్ఞే కర్ణో మహారథః
 సహజం కవచం బిభ్రత్కుణ్డలోద్ద్యోతితాననః
 అనుగ్రహార్థం లోకానాం విష్ణుర్లోకనమస్కృతః
 వసుదేవాత్తు దేవక్యాం ప్రాదుర్భూతో మహాయశాః
 అనాదినిధనో దేవః స కర్తా జగతః ప్రభుః
 అవ్యక్తమక్షరం బ్రహ్మ ప్రధానం నిర్గుణాత్మకమ్
 ఆత్మానమవ్యయం చైవ ప్రకృతిం ప్రభవం పరమ్
 పురుషం విశ్వకర్మాణం సత్త్వయోగం ధ్రువాక్షరమ్
 అనన్తమచలం దేవం హంసం నారాయణం ప్రభుమ్
 ధాతారమజరం నిత్యం తమాహుః పరమవ్యయమ్
 పురుషః స విభుః కర్తా సర్వభూతపితామహః
 ధర్మసంవర్ధనార్థాయ ప్రజజ్ఞేఽన్ధకవృష్ణిషు
 అస్త్రజ్ఞౌ తు మహావీర్యౌ సర్వశస్త్రవిశారదౌ
 సాత్యకిః కృతవర్మా చ నారాయణమనువ్రతౌ
 సత్యకాద్ధృదికాచ్చైవ జజ్ఞాతేఽస్త్రవిశారదౌ
 భరద్వాజస్య చ స్కన్నం ద్రోణ్యాం శుక్రమవర్ధత
 మహర్షేరుగ్రతపసస్తస్మాద్ద్రోణో వ్యజాయత
 గౌతమాన్మిథునం జజ్ఞే శరస్తమ్బాచ్ఛరద్వతః
 అశ్వత్థామ్నశ్చ జననీ కృపశ్చైవ మహాబలః
 అశ్వత్థామా తతో జజ్ఞే ద్రోణాదస్త్రభృతాం వరః
 తథైవ ధృష్టద్యుమ్నోఽపి సాక్షాదగ్నిసమద్యుతిః
 వైతానే కర్మణి తతే పావకాత్సమజాయత
 వీరో ద్రోణవినాశాయ ధనుషా సహ వీర్యవాన్
 తథైవ వేద్యాం కృష్ణాపి జజ్ఞే తేజస్వినీ శుభా
 విభ్రాజమానా వపుషా బిభ్రతీ రూపముత్తమమ్
 ప్రహ్రాదశిష్యో నగ్నజిత్సుబలశ్చాభవత్తతః
 తస్య ప్రజా ధర్మహన్త్రీ జజ్ఞే దేవప్రకోపనాత్
 గాన్ధారరాజపుత్రోఽభూచ్ఛకునిః సౌబలస్తథా
 దుర్యోధనస్య మాతా చ జజ్ఞాతేఽర్థవిదావుభౌ
 కృష్ణద్వైపాయనాజ్జజ్ఞే ధృతరాష్ట్రో జనేశ్వరః
 క్షేత్రే విచిత్రవీర్యస్య పాణ్డుశ్చైవ మహాబలః
 పాణ్డోస్తు జజ్ఞిరే పఞ్చ పుత్రా దేవసమాః పృథక్
 ద్వయోః స్త్రియోర్గుణజ్యేష్ఠస్తేషామాసీద్యుధిష్ఠిరః
 ధర్మాద్యుధిష్ఠిరో జజ్ఞే మారుతాత్తు వృకోదరః
 ఇన్ద్రాద్ధనంజయః శ్రీమాన్సర్వశస్త్రభృతాం వరః
 జజ్ఞాతే రూపసంపన్నావశ్విభ్యాం తు యమావుభౌ
 నకులః సహదేవశ్చ గురుశుశ్రూషణే రతౌ
 తథా పుత్రశతం జజ్ఞే ధృతరాష్ట్రస్య ధీమతః
 దుర్యోధనప్రభృతయో యుయుత్సుః కరణస్తథా
 అభిమన్యుః సుభద్రాయామర్జునాదభ్యజాయత
 స్వస్రీయో వాసుదేవస్య పౌత్రః పాణ్డోర్మహాత్మనః
 పాణ్డవేభ్యోఽపి పఞ్చభ్యః కృష్ణాయాం పఞ్చ జజ్ఞిరే
 కుమారా రూపసంపన్నాః సర్వశస్త్రవిశారదాః
 ప్రతివిన్ధ్యో యుధిష్ఠిరాత్సుతసోమో వృకోదరాత్
 అర్జునాచ్ఛ్రుతకీర్తిస్తు శతానీకస్తు నాకులిః
 తథైవ సహదేవాచ్చ శ్రుతసేనః ప్రతాపవాన్
 హిడిమ్బాయాం చ భీమేన వనే జజ్ఞే ఘటోత్కచః
 శిఖణ్డీ ద్రుపదాజ్జజ్ఞే కన్యా పుత్రత్వమాగతా
 యాం యక్షః పురుషం చక్రే స్థూణః ప్రియచికీర్షయా
 కురూణాం విగ్రహే తస్మిన్సమాగచ్ఛన్బహూన్యథ
 రాజ్ఞాం శతసహస్రాణి యోత్స్యమానాని సంయుగే
 తేషామపరిమేయాని నామధేయాని సర్వశః
 న శక్యం పరిసంఖ్యాతుం వర్షాణామయుతైరపి
 ఏతే తు కీర్తితా ముఖ్యా యైరాఖ్యానమిదం తతమ్
  జనమేజయ ఉవాచ
 య ఏతే కీర్తితా బ్రహ్మన్యే చాన్యే నానుకీర్తితాః
 సమ్యక్తాఞ్శ్రోతుమిచ్ఛామి రాజ్ఞశ్చాన్యాన్సువర్చసః
 యదర్థమిహ సంభూతా దేవకల్పా మహారథాః
 భువి తన్మే మహాభాగ సమ్యగాఖ్యాతుమర్హసి
  వైశంపాయన ఉవాచ
 రహస్యం ఖల్విదం రాజన్దేవానామితి నః శ్రుతమ్
 తత్తు తే కథయిష్యామి నమస్కృత్వా స్వయంభువే
 త్రిఃసప్తకృత్వః పృథివీం కృత్వా నిఃక్షత్రియాం పురా
 జామదగ్న్యస్తపస్తేపే మహేన్ద్రే పర్వతోత్తమే
 తదా నిఃక్షత్రియే లోకే భార్గవేణ కృతే సతి
 బ్రాహ్మణాన్క్షత్రియా రాజన్గర్భార్థిన్యోఽభిచక్రముః
 తాభిః సహ సమాపేతుర్బ్రాహ్మణాః సంశితవ్రతాః
 ఋతావృతౌ నరవ్యాఘ్ర న కామాన్నానృతౌ తథా
 తేభ్యస్తు లేభిరే గర్భాన్క్షత్రియాస్తాః సహస్రశః
 తతః సుషువిరే రాజన్క్షత్రియాన్వీర్యసంమతాన్
 కుమారాంశ్చ కుమారీశ్చ పునః క్షత్రాభివృద్ధయే
 ఏవం తద్బ్రాహ్మణైః క్షత్రం క్షత్రియాసు తపస్విభిః
 జాతమృధ్యత ధర్మేణ సుదీర్ఘేణాయుషాన్వితమ్
 చత్వారోఽపి తదా వర్ణా బభూవుర్బ్రాహ్మణోత్తరాః
 అభ్యగచ్ఛన్నృతౌ నారీం న కామాన్నానృతౌ తథా
 తథైవాన్యాని భూతాని తిర్యగ్యోనిగతాన్యపి
 ఋతౌ దారాంశ్చ గచ్ఛన్తి తదా స్మ భరతర్షభ
 తతోఽవర్ధన్త ధర్మేణ సహస్రశతజీవినః
 తాః ప్రజాః పృథివీపాల ధర్మవ్రతపరాయణాః
 ఆధిభిర్వ్యాధిభిశ్చైవ విముక్తాః సర్వశో నరాః
 అథేమాం సాగరాపాఙ్గాం గాం గజేన్ద్రగతాఖిలామ్
 అధ్యతిష్ఠత్పునః క్షత్రం సశైలవనకాననామ్
 ప్రశాసతి పునః క్షత్రే ధర్మేణేమాం వసుంధరామ్
 బ్రాహ్మణాద్యాస్తదా వర్ణా లేభిరే ముదముత్తమామ్
 కామక్రోధోద్భవాన్దోషాన్నిరస్య చ నరాధిపాః
 దణ్డం దణ్డ్యేషు ధర్మేణ ప్రణయన్తోఽన్వపాలయన్
 తథా ధర్మపరే క్షత్రే సహస్రాక్షః శతక్రతుః
 స్వాదు దేశే చ కాలే చ వవర్షాప్యాయయన్ప్రజాః
 న బాల ఏవ మ్రియతే తదా కశ్చిన్నరాధిప
 న చ స్త్రియం ప్రజానాతి కశ్చిదప్రాప్తయౌవనః
 ఏవమాయుష్మతీభిస్తు ప్రజాభిర్భరతర్షభ
 ఇయం సాగరపర్యన్తా సమాపూర్యత మేదినీ
 ఈజిరే చ మహాయజ్ఞైః క్షత్రియా బహుదక్షిణైః
 సాఙ్గోపనిషదాన్వేదాన్విప్రాశ్చాధీయతే తదా
 న చ విక్రీణతే బ్రహ్మ బ్రాహ్మణాః స్మ తదా నృప
 న చ శూద్రసమాభ్యాశే వేదానుచ్చారయన్త్యుత
 కారయన్తః కృషిం గోభిస్తథా వైశ్యాః క్షితావిహ
 న గామయుఞ్జన్త ధురి కృశాఙ్గాశ్చాప్యజీవయన్
 ఫేనపాంశ్చ తథా వత్సాన్న దుహన్తి స్మ మానవాః
 న కూటమానైర్వణిజః పణ్యం విక్రీణతే తదా
 కర్మాణి చ నరవ్యాఘ్ర ధర్మోపేతాని మానవాః
 ధర్మమేవానుపశ్యన్తశ్చక్రుర్ధర్మపరాయణాః
 స్వకర్మనిరతాశ్చాసన్సర్వే వర్ణా నరాధిప
 ఏవం తదా నరవ్యాఘ్ర ధర్మో న హ్రసతే క్వచిత్
 కాలే గావః ప్రసూయన్తే నార్యశ్చ భరతర్షభ
 ఫలన్త్యృతుషు వృక్షాశ్చ పుష్పాణి చ ఫలాని చ
 ఏవం కృతయుగే సమ్యగ్వర్తమానే తదా నృప
 ఆపూర్యత మహీ కృత్స్నా ప్రాణిభిర్బహుభిర్భృశమ్
 తతః సముదితే లోకే మానుషే భరతర్షభ
 అసురా జజ్ఞిరే క్షేత్రే రాజ్ఞాం మనుజపుంగవ
 ఆదిత్యైర్హి తదా దైత్యా బహుశో నిర్జితా యుధి
 ఐశ్వర్యాద్భ్రంశితాశ్చాపి సంబభూవుః క్షితావిహ
 ఇహ దేవత్వమిచ్ఛన్తో మానుషేషు మనస్వినః
 జజ్ఞిరే భువి భూతేషు తేషు తేష్వసురా విభో
 గోష్వశ్వేషు చ రాజేన్ద్ర ఖరోష్ట్రమహిషేషు చ
 క్రవ్యాదేషు చ భూతేషు గజేషు చ మృగేషు చ
 జాతైరిహ మహీపాల జాయమానైశ్చ తైర్మహీ
 న శశాకాత్మనాత్మానమియం ధారయితుం ధరా
 అథ జాతా మహీపాలాః కేచిద్బలసమన్వితాః
 దితేః పుత్రా దనోశ్చైవ తస్మాల్లోకాదిహ చ్యుతాః
 వీర్యవన్తోఽవలిప్తాస్తే నానారూపధరా మహీమ్
 ఇమాం సాగరపర్యన్తాం పరీయురరిమర్దనాః
 బ్రాహ్మణాన్క్షత్రియాన్వైశ్యాఞ్శూద్రాంశ్చైవాప్యపీడయన్
 అన్యాని చైవ భూతాని పీడయామాసురోజసా
 త్రాసయన్తో వినిఘ్నన్తస్తాంస్తాన్భూతగణాంశ్చ తే
 విచేరుః సర్వతో రాజన్మహీం శతసహస్రశః
 ఆశ్రమస్థాన్మహర్షీంశ్చ ధర్షయన్తస్తతస్తతః
 అబ్రహ్మణ్యా వీర్యమదా మత్తా మదబలేన చ
 ఏవం వీర్యబలోత్సిక్తైర్భూరియం తైర్మహాసురైః
 పీడ్యమానా మహీపాల బ్రహ్మాణముపచక్రమే
 న హీమాం పవనో రాజన్న నాగా న నగా మహీమ్
 తదా ధారయితుం శేకురాక్రాన్తాం దానవైర్బలాత్
 తతో మహీ మహీపాల భారార్తా భయపీడితా
 జగామ శరణం దేవం సర్వభూతపితామహమ్
 సా సంవృతం మహాభాగైర్దేవద్విజమహర్షిభిః
 దదర్శ దేవం బ్రహ్మాణం లోకకర్తారమవ్యయమ్
 గన్ధర్వైరప్సరోభిశ్చ బన్దికర్మసు నిష్ఠితైః
 వన్ద్యమానం ముదోపేతైర్వవన్దే చైనమేత్య సా
 అథ విజ్ఞాపయామాస భూమిస్తం శరణార్థినీ
 సంనిధౌ లోకపాలానాం సర్వేషామేవ భారత
 తత్ప్రధానాత్మనస్తస్య భూమేః కృత్యం స్వయంభువః
 పూర్వమేవాభవద్రాజన్విదితం పరమేష్ఠినః
 స్రష్టా హి జగతః కస్మాన్న సంబుధ్యేత భారత
 సురాసురాణాం లోకానామశేషేణ మనోగతమ్
 తామువాచ మహారాజ భూమిం భూమిపతిర్విభుః
 ప్రభవః సర్వభూతానామీశః శంభుః ప్రజాపతిః
 యదర్థమసి సంప్రాప్తా మత్సకాశం వసుంధరే
 తదర్థం సంనియోక్ష్యామి సర్వానేవ దివౌకసః
 ఇత్యుక్త్వా స మహీం దేవో బ్రహ్మా రాజన్విసృజ్య చ
 ఆదిదేశ తదా సర్వాన్విబుధాన్భూతకృత్స్వయమ్
 అస్యా భూమేర్నిరసితుం భారం భాగైః పృథక్పృథక్
 అస్యామేవ ప్రసూయధ్వం విరోధాయేతి చాబ్రవీత్
 తథైవ చ సమానీయ గన్ధర్వాప్సరసాం గణాన్
 ఉవాచ భగవాన్సర్వానిదం వచనముత్తమమ్
 స్వైరంశైః సంప్రసూయధ్వం యథేష్టం మానుషేష్వితి
 అథ శక్రాదయః సర్వే శ్రుత్వా సురగురోర్వచః
 తథ్యమర్థ్యం చ పథ్యం చ తస్య తే జగృహుస్తదా
 అథ తే సర్వశోంఽశైః స్వైర్గన్తుం భూమిం కృతక్షణాః
 నారాయణమమిత్రఘ్నం వైకుణ్ఠముపచక్రముః
 యః స చక్రగదాపాణిః పీతవాసాసితప్రభః
 పద్మనాభః సురారిఘ్నః పృథుచార్వఞ్చితేక్షణః
 తం భువః శోధనాయేన్ద్ర ఉవాచ పురుషోత్తమమ్
 అంశేనావతరస్వేతి తథేత్యాహ చ తం హరిః
  వైశంపాయన ఉవాచ
 అథ నారాయణేనేన్ద్రశ్చకార సహ సంవిదమ్
 అవతర్తుం మహీం స్వర్గాదంశతః సహితః సురైః
 ఆదిశ్య చ స్వయం శక్రః సర్వానేవ దివౌకసః
 నిర్జగామ పునస్తస్మాత్క్షయాన్నారాయణస్య హ
 తేఽమరారివినాశాయ సర్వలోకహితాయ చ
 అవతేరుః క్రమేణేమాం మహీం స్వర్గాద్దివౌకసః
 తతో బ్రహ్మర్షివంశేషు పార్థివర్షికులేషు చ
 జజ్ఞిరే రాజశార్దూల యథాకామం దివౌకసః
 దానవాన్రాక్షసాంశ్చైవ గన్ధర్వాన్పన్నగాంస్తథా
 పురుషాదాని చాన్యాని జఘ్నుః సత్త్వాన్యనేకశః
 దానవా రాక్షసాశ్చైవ గన్ధర్వాః పన్నగాస్తథా
 న తాన్బలస్థాన్బాల్యేఽపి జఘ్నుర్భరతసత్తమ
  జనమేజయ ఉవాచ
 దేవదానవసంఘానాం గన్ధర్వాప్సరసాం తథా
 మానవానాం చ సర్వేషాం తథా వై యక్షరక్షసామ్
 శ్రోతుమిచ్ఛామి తత్త్వేన సంభవం కృత్స్నమాదితః
 ప్రాణినాం చైవ సర్వేషాం సర్వశః సర్వవిద్ధ్యసి
  వైశంపాయన ఉవాచ
 హన్త తే కథయిష్యామి నమస్కృత్వా స్వయంభువే
 సురాదీనామహం సమ్యగ్లోకానాం ప్రభవాప్యయమ్
 బ్రహ్మణో మానసాః పుత్రా విదితాః షణ్మహర్షయః
 మరీచిరత్ర్యఙ్గిరసౌ పులస్త్యః పులహః క్రతుః
 మరీచేః కశ్యపః పుత్రః కశ్యపాత్తు ఇమాః ప్రజాః
 ప్రజజ్ఞిరే మహాభాగా దక్షకన్యాస్త్రయోదశ
 అదితిర్దితిర్దనుః కాలా అనాయుః సింహికా మునిః
 క్రోధా ప్రావా అరిష్టా చ వినతా కపిలా తథా
 కద్రూశ్చ మనుజవ్యాఘ్ర దక్షకన్యైవ భారత
 ఏతాసాం వీర్యసంపన్నం పుత్రపౌత్రమనన్తకమ్
 అదిత్యాం ద్వాదశాదిత్యాః సంభూతా భువనేశ్వరాః
 యే రాజన్నామతస్తాంస్తే కీర్తయిష్యామి భారత
 ధాతా మిత్రోఽర్యమా శక్రో వరుణశ్చాంశ ఏవ చ
 భగో వివస్వాన్పూషా చ సవితా దశమస్తథా
 ఏకాదశస్తథా త్వష్టా విష్ణుర్ద్వాదశ ఉచ్యతే
 జఘన్యజః స సర్వేషామాదిత్యానాం గుణాధికః
 ఏక ఏవ దితేః పుత్రో హిరణ్యకశిపుః స్మృతః
 నామ్నా ఖ్యాతాస్తు తస్యేమే పుత్రాః పఞ్చ మహాత్మనః
 ప్రహ్రాదః పూర్వజస్తేషాం సంహ్రాదస్తదనన్తరమ్
 అనుహ్రాదస్తృతీయోఽభూత్తస్మాచ్చ శిబిబాష్కలౌ
 ప్రహ్రాదస్య త్రయః పుత్రాః ఖ్యాతాః సర్వత్ర భారత
 విరోచనశ్చ కుమ్భశ్చ నికుమ్భశ్చేతి విశ్రుతాః
 విరోచనస్య పుత్రోఽభూద్బలిరేకః ప్రతాపవాన్
 బలేశ్చ ప్రథితః పుత్రో బాణో నామ మహాసురః
 చత్వారింశద్దనోః పుత్రాః ఖ్యాతాః సర్వత్ర భారత
 తేషాం ప్రథమజో రాజా విప్రచిత్తిర్మహాయశాః
 శమ్బరో నముచిశ్చైవ పులోమా చేతి విశ్రుతః
 అసిలోమా చ కేశీ చ దుర్జయశ్చైవ దానవః
 అయఃశిరా అశ్వశిరా అయఃశఙ్కుశ్చ వీర్యవాన్
 తథా గగనమూర్ధా చ వేగవాన్కేతుమాంశ్చ యః
 స్వర్భానురశ్వోఽశ్వపతిర్వృషపర్వాజకస్తథా
 అశ్వగ్రీవశ్చ సూక్ష్మశ్చ తుహుణ్డశ్చ మహాసురః
 ఇసృపా ఏకచక్రశ్చ విరూపాక్షో హరాహరౌ
 నిచన్ద్రశ్చ నికుమ్భశ్చ కుపథః కాపథస్తథా
 శరభః శలభశ్చైవ సూర్యాచన్ద్రమసౌ తథా
 ఇతి ఖ్యాతా దనోర్వంశే దానవాః పరికీర్తితాః
 అన్యౌ తు ఖలు దేవానాం సూర్యాచన్ద్రమసౌ స్మృతౌ
 ఇమే చ వంశే ప్రథితాః సత్త్వవన్తో మహాబలాః
 దనుపుత్రా మహారాజ దశ దానవపుఙ్గవాః
 ఏకాక్షో మృతపా వీరః ప్రలమ్బనరకావపి
 వాతాపిః శత్రుతపనః శఠశ్చైవ మహాసురః
 గవిష్ఠశ్చ దనాయుశ్చ దీర్ఘజిహ్వశ్చ దానవః
 అసంఖ్యేయాః స్మృతాస్తేషాం పుత్రాః పౌత్రాశ్చ భారత
 సింహికా సుషువే పుత్రం రాహుం చన్ద్రార్కమర్దనమ్
 సుచన్ద్రం చన్ద్రహన్తారం తథా చన్ద్రవిమర్దనమ్
 క్రూరస్వభావం క్రూరాయాః పుత్రపౌత్రమనన్తకమ్
 గణః క్రోధవశో నామ క్రూరకర్మారిమర్దనః
 అనాయుషః పునః పుత్రాశ్చత్వారోఽసురపుంగవాః
 విక్షరో బలవీరౌ చ వృత్రశ్చైవ మహాసురః
 కాలాయాః ప్రథితాః పుత్రాః కాలకల్పాః ప్రహారిణః
 భువి ఖ్యాతా మహావీర్యా దానవేషు పరంతపాః
 వినాశనశ్చ క్రోధశ్చ హన్తా క్రోధస్య చాపరః
 క్రోధశత్రుస్తథైవాన్యః కాలేయా ఇతి విశ్రుతాః
 అసురాణాముపాధ్యాయః శుక్రస్త్వృషిసుతోఽభవత్
 ఖ్యాతాశ్చోశనసః పుత్రాశ్చత్వారోఽసురయాజకాః
 త్వష్టావరస్తథాత్రిశ్చ ద్వావన్యౌ మన్త్రకర్మిణౌ
 తేజసా సూర్యసంకాశా బ్రహ్మలోకప్రభావనాః
 ఇత్యేష వంశప్రభవః కథితస్తే తరస్వినామ్
 అసురాణాం సురాణాం చ పురాణే సంశ్రుతో మయా
 ఏతేషాం యదపత్యం తు న శక్యం తదశేషతః
 ప్రసంఖ్యాతుం మహీపాల గుణభూతమనన్తకమ్
 తార్క్ష్యశ్చారిష్టనేమిశ్చ తథైవ గరుడారుణౌ
 ఆరుణిర్వారుణిశ్చైవ వైనతేయా ఇతి స్మృతాః
 శేషోఽనన్తో వాసుకిశ్చ తక్షకశ్చ భుజంగమః
 కూర్మశ్చ కులికశ్చైవ కాద్రవేయా మహాబలాః
 భీమసేనోగ్రసేనౌ చ సుపర్ణో వరుణస్తథా
 గోపతిర్ధృతరాష్ట్రశ్చ సూర్యవర్చాశ్చ సప్తమః
 పత్రవానర్కపర్ణశ్చ ప్రయుతశ్చైవ విశ్రుతః
 భీమశ్చిత్రరథశ్చైవ విఖ్యాతః సర్వవిద్వశీ
 తథా శాలిశిరా రాజన్ప్రద్యుమ్నశ్చ చతుర్దశః
 కలిః పఞ్చదశశ్చైవ నారదశ్చైవ షోడశః
 ఇత్యేతే దేవగన్ధర్వా మౌనేయాః పరికీర్తితాః
 అతస్తు భూతాన్యన్యాని కీర్తయిష్యామి భారత
 అనవద్యామనువశామనూనామరుణాం ప్రియామ్
 అనూపాం సుభగాం భాసీమితి ప్రావా వ్యజాయత
 సిద్ధః పూర్ణశ్చ బర్హీ చ పూర్ణాశశ్చ మహాయశాః
 బ్రహ్మచారీ రతిగుణః సుపర్ణశ్చైవ సప్తమః
 విశ్వావసుశ్చ భానుశ్చ సుచన్ద్రో దశమస్తథా
 ఇత్యేతే దేవగన్ధర్వాః ప్రావేయాః పరికీర్తితాః
 ఇమం త్వప్సరసాం వంశం విదితం పుణ్యలక్షణమ్
 ప్రావాసూత మహాభాగా దేవీ దేవర్షితః పురా
 అలమ్బుసా మిశ్రకేషీ విద్యుత్పర్ణా తులానఘా
 అరుణా రక్షితా చైవ రమ్భా తద్వన్మనోరమా
 అసితా చ సుబాహుశ్చ సువ్రతా సుభుజా తథా
 సుప్రియా చాతిబాహుశ్చ విఖ్యాతౌ చ హహాహుహూ
 తుమ్బురుశ్చేతి చత్వారః స్మృతా గన్ధర్వసత్తమాః
 అమృతం బ్రాహ్మణా గావో గన్ధర్వాప్సరసస్తథా
 అపత్యం కపిలాయాస్తు పురాణే పరికీర్తితమ్
 ఇతి తే సర్వభూతానాం సంభవః కథితో మయా
 యథావత్పరిసంఖ్యాతో గన్ధర్వాప్సరసాం తథా
 భుజగానాం సుపర్ణానాం రుద్రాణాం మరుతాం తథా
 గవాం చ బ్రాహ్మణానాం చ శ్రీమతాం పుణ్యకర్మణామ్
 ఆయుష్యశ్చైవ పుణ్యశ్చ ధన్యః శ్రుతిసుఖావహః
 శ్రోతవ్యశ్చైవ సతతం శ్రావ్యశ్చైవానసూయతా
 ఇమం తు వంశం నియమేన యః పఠేన్మహాత్మనాం బ్రాహ్మణదేవసంనిధౌ
 అపత్యలాభం లభతే స పుష్కలం శ్రియం యశః ప్రేత్య చ శోభనాం గతిమ్
  వైశంపాయన ఉవాచ
 బ్రహ్మణో మానసాః పుత్రా విదితాః షణ్మహర్షయః
 ఏకాదశ సుతాః స్థాణోః ఖ్యాతాః పరమమానసాః
 మృగవ్యాధశ్చ శర్వశ్చ నిరృతిశ్చ మహాయశాః
 అజైకపాదహిర్బుధ్న్యః పినాకీ చ పరంతపః
 దహనోఽథేశ్వరశ్చైవ కపాలీ చ మహాద్యుతిః
 స్థాణుర్భవశ్చ భగవాన్రుద్రా ఏకాదశ స్మృతాః
 మరీచిరఙ్గిరా అత్రిః పులస్త్యః పులహః క్రతుః
 షడేతే బ్రహ్మణః పుత్రా వీర్యవన్తో మహర్షయః
 త్రయస్త్వఙ్గిరసః పుత్రా లోకే సర్వత్ర విశ్రుతాః
 బృహస్పతిరుతథ్యశ్చ సంవర్తశ్చ ధృతవ్రతాః
 అత్రేస్తు బహవః పుత్రాః శ్రూయన్తే మనుజాధిప
 సర్వే వేదవిదః సిద్ధాః శాన్తాత్మానో మహర్షయః
 రాక్షసాస్తు పులస్త్యస్య వానరాః కింనరాస్తథా
 పులహస్య మృగాః సింహా వ్యాఘ్రాః కింపురుషాస్తథా
 క్రతోః క్రతుసమాః పుత్రాః పతంగసహచారిణః
 విశ్రుతాస్త్రిషు లోకేషు సత్యవ్రతపరాయణాః
 దక్షస్త్వజాయతాఙ్గుష్ఠాద్దక్షిణాద్భగవానృషిః
 బ్రహ్మణః పృథివీపాల పుత్రః పుత్రవతాం వరః
 వామాదజాయతాఙ్గుష్ఠాద్భార్యా తస్య మహాత్మనః
 తస్యాం పఞ్చాశతం కన్యాః స ఏవాజనయన్మునిః
 తాః సర్వాస్త్వనవద్యాఙ్గ్యః కన్యాః కమలలోచనాః
 పుత్రికాః స్థాపయామాస నష్టపుత్రః ప్రజాపతిః
 దదౌ స దశ ధర్మాయ సప్తవింశతిమిన్దవే
 దివ్యేన విధినా రాజన్కశ్యపాయ త్రయోదశ
 నామతో ధర్మపత్న్యస్తాః కీర్త్యమానా నిబోధ మే
 కీర్తిర్లక్ష్మీర్ధృతిర్మేధా పుష్టిః శ్రద్ధా క్రియా తథా
 బుద్ధిర్లజ్జా మతిశ్చైవ పత్న్యో ధర్మస్య తా దశ
 ద్వారాణ్యేతాని ధర్మస్య విహితాని స్వయంభువా
 సప్తవింశతి సోమస్య పత్న్యో లోకే పరిశ్రుతాః
 కాలస్య నయనే యుక్తాః సోమపత్న్యః శుభవ్రతాః
 సర్వా నక్షత్రయోగిన్యో లోకయాత్రావిధౌ స్థితాః
 పితామహో మునిర్దేవస్తస్య పుత్రః ప్రజాపతిః
 తస్యాష్టౌ వసవః పుత్రాస్తేషాం వక్ష్యామి విస్తరమ్
 ధరో ధ్రువశ్చ సోమశ్చ అహశ్చైవానిలోఽనలః
 ప్రత్యూషశ్చ ప్రభాసశ్చ వసవోఽష్టావితి స్మృతాః
 ధూమ్రాయాశ్చ ధరః పుత్రో బ్రహ్మవిద్యో ధ్రువస్తథా
 చన్ద్రమాస్తు మనస్విన్యాః శ్వసాయాః శ్వసనస్తథా
 రతాయాశ్చాప్యహః పుత్రః శాణ్డిల్యాశ్చ హుతాశనః
 ప్రత్యూషశ్చ ప్రభాసశ్చ ప్రభాతాయాః సుతౌ స్మృతౌ
 ధరస్య పుత్రో ద్రవిణో హుతహవ్యవహస్తథా
 ధ్రువస్య పుత్రో భగవాన్కాలో లోకప్రకాలనః
 సోమస్య తు సుతో వర్చా వర్చస్వీ యేన జాయతే
 మనోహరాయాః శిశిరః ప్రాణోఽథ రమణస్తథా
 అహ్నః సుతః స్మృతో జ్యోతిః శ్రమః శాన్తస్తథా మునిః
 అగ్నేః పుత్రః కుమారస్తు శ్రీమాఞ్శరవణాలయః
 తస్య శాఖో విశాఖశ్చ నైగమేశశ్చ పృష్ఠజః
 కృత్తికాభ్యుపపత్తేశ్చ కార్త్తికేయ ఇతి స్మృతః
 అనిలస్య శివా భార్యా తస్యాః పుత్రః పురోజవః
 అవిజ్ఞాతగతిశ్చైవ ద్వౌ పుత్రావనిలస్య తు
 ప్రత్యూషస్య విదుః పుత్రమృషిం నామ్నాథ దేవలమ్
 ద్వౌ పుత్రౌ దేవలస్యాపి క్షమావన్తౌ మనీషిణౌ
 బృహస్పతేస్తు భగినీ వరస్త్రీ బ్రహ్మచారిణీ
 యోగసిద్ధా జగత్సర్వమసక్తం విచరత్యుత
 ప్రభాసస్య తు భార్యా సా వసూనామష్టమస్య హ
 విశ్వకర్మా మహాభాగో జజ్ఞే శిల్పప్రజాపతిః
 కర్తా శిల్పసహస్రాణాం త్రిదశానాం చ వర్ధకిః
 భూషణానాం చ సర్వేషాం కర్తా శిల్పవతాం వరః
 యో దివ్యాని విమానాని దేవతానాం చకార హ
 మనుష్యాశ్చోపజీవన్తి యస్య శిల్పం మహాత్మనః
 పూజయన్తి చ యం నిత్యం విశ్వకర్మాణమవ్యయమ్
 స్తనం తు దక్షిణం భిత్త్వా బ్రహ్మణో నరవిగ్రహః
 నిఃసృతో భగవాన్ధర్మః సర్వలోకసుఖావహః
 త్రయస్తస్య వరాః పుత్రాః సర్వభూతమనోహరాః
 శమః కామశ్చ హర్షశ్చ తేజసా లోకధారిణః
 కామస్య తు రతిర్భార్యా శమస్య ప్రాప్తిరఙ్గనా
 నన్దీ తు భార్యా హర్షస్య యత్ర లోకాః ప్రతిష్ఠితాః
 మరీచేః కశ్యపః పుత్రః కశ్యపస్య సురాసురాః
 జజ్ఞిరే నృపశార్దూల లోకానాం ప్రభవస్తు సః
 త్వాష్ట్రీ తు సవితుర్భార్యా వడవారూపధారిణీ
 అసూయత మహాభాగా సాన్తరిక్షేఽశ్వినావుభౌ
 ద్వాదశైవాదితేః పుత్రాః శక్రముఖ్యా నరాధిప
 తేషామవరజో విష్ణుర్యత్ర లోకాః ప్రతిష్ఠితాః
 త్రయస్త్రింశత ఇత్యేతే దేవాస్తేషామహం తవ
 అన్వయం సంప్రవక్ష్యామి పక్షైశ్చ కులతో గణాన్
 రుద్రాణామపరః పక్షః సాధ్యానాం మరుతాం తథా
 వసూనాం భార్గవం విద్యాద్విశ్వేదేవాంస్తథైవ చ
 వైనతేయస్తు గరుడో బలవానరుణస్తథా
 బృహస్పతిశ్చ భగవానాదిత్యేష్వేవ గణ్యతే
 అశ్విభ్యాం గుహ్యకాన్విద్ధి సర్వౌషధ్యస్తథా పశూన్
 ఏష దేవగణో రాజన్కీర్తితస్తేఽనుపూర్వశః
 యం కీర్తయిత్వా మనుజః సర్వపాపైః ప్రముచ్యతే
 బ్రహ్మణో హృదయం భిత్త్వా నిఃసృతో భగవాన్భృగుః
 భృగోః పుత్రః కవిర్విద్వాఞ్శుక్రః కవిసుతో గ్రహః
 త్రైలోక్యప్రాణయాత్రార్థే వర్షావర్షే భయాభయే
 స్వయంభువా నియుక్తః సన్భువనం పరిధావతి
 యోగాచార్యో మహాబుద్ధిర్దైత్యానామభవద్గురుః
 సురాణాం చాపి మేధావీ బ్రహ్మచారీ యతవ్రతః
 తస్మిన్నియుక్తే విభునా యోగక్షేమాయ భార్గవే
 అన్యముత్పాదయామాస పుత్రం భృగురనిన్దితమ్
 చ్యవనం దీప్తతపసం ధర్మాత్మానం మనీషిణమ్
 యః స రోషాచ్చ్యుతో గర్భాన్మాతుర్మోక్షాయ భారత
 ఆరుషీ తు మనోః కన్యా తస్య పత్నీ మనీషిణః
 ఔర్వస్తస్యాం సమభవదూరుం భిత్త్వా మహాయశాః
 మహాతపా మహాతేజా బాల ఏవ గుణైర్యుతః
 ఋచీకస్తస్య పుత్రస్తు జమదగ్నిస్తతోఽభవత్
 జమదగ్నేస్తు చత్వార ఆసన్పుత్రా మహాత్మనః
 రామస్తేషాం జఘన్యోఽభూదజఘన్యైర్గుణైర్యుతః
 సర్వశస్త్రాస్త్రకుశలః క్షత్రియాన్తకరో వశీ
 ఔర్వస్యాసీత్పుత్రశతం జమదగ్నిపురోగమమ్
 తేషాం పుత్రసహస్రాణి బభూవుర్భృగువిస్తరః
 ద్వౌ పుత్రౌ బ్రహ్మణస్త్వన్యౌ యయోస్తిష్ఠతి లక్షణమ్
 లోకే ధాతా విధాతా చ యౌ స్థితౌ మనునా సహ
 తయోరేవ స్వసా దేవీ లక్ష్మీః పద్మగృహా శుభా
 తస్యాస్తు మానసాః పుత్రాస్తురగా వ్యోమచారిణః
 వరుణస్య భార్యా జ్యేష్ఠా తు శుక్రాద్దేవీ వ్యజాయత
 తస్యాః పుత్రం బలం విద్ధి సురాం చ సురనన్దినీమ్
 ప్రజానామన్నకామానామన్యోన్యపరిభక్షణాత్
 అధర్మస్తత్ర సంజాతః సర్వభూతవినాశనః
 తస్యాపి నిరృతిర్భార్యా నైరృతా యేన రాక్షసాః
 ఘోరాస్తస్యాస్త్రయః పుత్రాః పాపకర్మరతాః సదా
 భయో మహాభయశ్చైవ మృత్యుర్భూతాన్తకస్తథా
 కాకీం శ్యేనీం చ భాసీం చ ధృతరాష్ట్రీం తథా శుకీమ్
 తామ్రా తు సుషువే దేవీ పఞ్చైతా లోకవిశ్రుతాః
 ఉలూకాన్సుషువే కాకీ శ్యేనీ శ్యేనాన్వ్యజాయత
 భాసీ భాసానజనయద్గృధ్రాంశ్చైవ జనాధిప
 ధృతరాష్ట్రీ తు హంసాంశ్చ కలహంసాంశ్చ సర్వశః
 చక్రవాకాంశ్చ భద్రం తే ప్రజజ్ఞే సా తు భామినీ
 శుకీ విజజ్ఞే ధర్మజ్ఞ శుకానేవ మనస్వినీ
 కల్యాణగుణసంపన్నా సర్వలక్షణపూజితా
 నవ క్రోధవశా నారీః ప్రజజ్ఞేఽప్యాత్మసంభవాః
 మృగీం చ మృగమన్దాం చ హరిం భద్రమనామపి
 మాతఙ్గీమథ శార్దూలీం శ్వేతాం సురభిమేవ చ
 సర్వలక్షణసంపన్నాం సురసాం చ యశస్వినీమ్
 అపత్యం తు మృగాః సర్వే మృగ్యా నరవరాత్మజ
 ఋక్షాశ్చ మృగమన్దాయాః సృమరాశ్చమరా అపి
 తతస్త్వైరావతం నాగం జజ్ఞే భద్రమనా సుతమ్
 ఐరావతః సుతస్తస్యా దేవనాగో మహాగజః
 హర్యాశ్చ హరయోఽపత్యం వానరాశ్చ తరస్వినః
 గోలాఙ్గూలాంశ్చ భద్రం తే హర్యాః పుత్రాన్ప్రచక్షతే
 ప్రజజ్ఞే త్వథ శార్దూలీ సింహాన్వ్యాఘ్రాంశ్చ భారత
 ద్వీపినశ్చ మహాభాగ సర్వానేవ న సంశయః
 మాతఙ్గ్యాస్త్వథ మాతఙ్గా అపత్యాని నరాధిప
 దిశాగజం తు శ్వేతాఖ్యం శ్వేతాజనయదాశుగమ్
 తథా దుహితరౌ రాజన్సురభిర్వై వ్యజాయత
 రోహిణీం చైవ భద్రం తే గన్ధర్వీం చ యశస్వినీమ్
 రోహిణ్యాం జజ్ఞిరే గావో గన్ధర్వ్యాం వాజినః సుతాః
 సురసాజనయన్నాగాన్రాజన్కద్రూశ్చ పన్నగాన్
 సప్త పిణ్డఫలాన్వృక్షాననలాపి వ్యజాయత
 అనలాయాః శుకీ పుత్రీ కద్ర్వాస్తు సురసా సుతా
 అరుణస్య భార్యా శ్యేనీ తు వీర్యవన్తౌ మహాబలౌ
 సంపాతిం జనయామాస తథైవ చ జటాయుషమ్
 ద్వౌ పుత్రౌ వినతాయాస్తు విఖ్యాతౌ గరుడారుణౌ
 ఇత్యేష సర్వభూతానాం మహతాం మనుజాధిప
 ప్రభవః కీర్తితః సమ్యఙ్మయా మతిమతాం వర
 యం శ్రుత్వా పురుషః సమ్యక్పూతో భవతి పాప్మనః
 సర్వజ్ఞతాం చ లభతే గతిమగ్ర్యాం చ విన్దతి
  జనమేజయ ఉవాచ
 దేవానాం దానవానాం చ యక్షాణామథ రక్షసామ్
 అన్యేషాం చైవ భూతానాం సర్వేషాం భగవన్నహమ్
 శ్రోతుమిచ్ఛామి తత్త్వేన మానుషేషు మహాత్మనామ్
 జన్మ కర్మ చ భూతానామేతేషామనుపూర్వశః
  వైశంపాయన ఉవాచ
 మానుషేషు మనుష్యేన్ద్ర సంభూతా యే దివౌకసః
 ప్రథమం దానవాంశ్చైవ తాంస్తే వక్ష్యామి సర్వశః
 విప్రచిత్తిరితి ఖ్యాతో య ఆసీద్దానవర్షభః
 జరాసంధ ఇతి ఖ్యాతః స ఆసీన్మనుజర్షభః
 దితేః పుత్రస్తు యో రాజన్హిరణ్యకశిపుః స్మృతః
 స జజ్ఞే మానుషే లోకే శిశుపాలో నరర్షభః
 సంహ్రాద ఇతి విఖ్యాతః ప్రహ్రాదస్యానుజస్తు యః
 స శల్య ఇతి విఖ్యాతో జజ్ఞే బాహ్లీకపుంగవః
 అనుహ్రాదస్తు తేజస్వీ యోఽభూత్ఖ్యాతో జఘన్యజః
 ధృష్టకేతురితి ఖ్యాతః స ఆసీన్మనుజేశ్వరః
 యస్తు రాజఞ్శిబిర్నామ దైతేయః పరికీర్తితః
 ద్రుమ ఇత్యభివిఖ్యాతః స ఆసీద్భువి పార్థివః
 బాష్కలో నామ యస్తేషామాసీదసురసత్తమః
 భగదత్త ఇతి ఖ్యాతః స ఆసీన్మనుజేశ్వరః
 అయఃశిరా అశ్వశిరా అయఃశఙ్కుశ్చ వీర్యవాన్
 తథా గగనమూర్ధా చ వేగవాంశ్చాత్ర పఞ్చమః
 పఞ్చైతే జజ్ఞిరే రాజన్వీర్యవన్తో మహాసురాః
 కేకయేషు మహాత్మానః పార్థివర్షభసత్తమాః
 కేతుమానితి విఖ్యాతో యస్తతోఽన్యః ప్రతాపవాన్
 అమితౌజా ఇతి ఖ్యాతః పృథివ్యాం సోఽభవన్నృపః
 స్వర్భానురితి విఖ్యాతః శ్రీమాన్యస్తు మహాసురః
 ఉగ్రసేన ఇతి ఖ్యాత ఉగ్రకర్మా నరాధిపః
 యస్త్వశ్వ ఇతి విఖ్యాతః శ్రీమానాసీన్మహాసురః
 అశోకో నామ రాజాసీన్మహావీర్యపరాక్రమః
 తస్మాదవరజో యస్తు రాజన్నశ్వపతిః స్మృతః
 దైతేయః సోఽభవద్రాజా హార్దిక్యో మనుజర్షభః
 వృషపర్వేతి విఖ్యాతః శ్రీమాన్యస్తు మహాసురః
 దీర్ఘప్రజ్ఞ ఇతి ఖ్యాతః పృథివ్యాం సోఽభవన్నృపః
 అజకస్త్వనుజో రాజన్య ఆసీద్వృషపర్వణః
 స మల్ల ఇతి విఖ్యాతః పృథివ్యామభవన్నృపః
 అశ్వగ్రీవ ఇతి ఖ్యాతః సత్త్వవాన్యో మహాసురః
 రోచమాన ఇతి ఖ్యాతః పృథివ్యాం సోఽభవన్నృపః
 సూక్ష్మస్తు మతిమాన్రాజన్కీర్తిమాన్యః ప్రకీర్తితః
 బృహన్త ఇతి విఖ్యాతః క్షితావాసీత్స పార్థివః
 తుహుణ్డ ఇతి విఖ్యాతో య ఆసీదసురోత్తమః
 సేనాబిన్దురితి ఖ్యాతః స బభూవ నరాధిపః
 ఇసృపా నామ యస్తేషామసురాణాం బలాధికః
 పాపజిన్నామ రాజాసీద్భువి విఖ్యాతవిక్రమః
 ఏకచక్ర ఇతి ఖ్యాత ఆసీద్యస్తు మహాసురః
 ప్రతివిన్ధ్య ఇతి ఖ్యాతో బభూవ ప్రథితః క్షితౌ
 విరూపాక్షస్తు దైతేయశ్చిత్రయోధీ మహాసురః
 చిత్రవర్మేతి విఖ్యాతః క్షితావాసీత్స పార్థివః
 హరస్త్వరిహరో వీర ఆసీద్యో దానవోత్తమః
 సువాస్తురితి విఖ్యాతః స జజ్ఞే మనుజర్షభః
 అహరస్తు మహాతేజాః శత్రుపక్షక్షయంకరః
 బాహ్లీకో నామ రాజా స బభూవ ప్రథితః క్షితౌ
 నిచన్ద్రశ్చన్ద్రవక్త్రశ్చ య ఆసీదసురోత్తమః
 ముఞ్జకేశ ఇతి ఖ్యాతః శ్రీమానాసీత్స పార్థివః
 నికుమ్భస్త్వజితః సంఖ్యే మహామతిరజాయత
 భూమౌ భూమిపతిః శ్రేష్ఠో దేవాధిప ఇతి స్మృతః
 శరభో నామ యస్తేషాం దైతేయానాం మహాసురః
 పౌరవో నామ రాజర్షిః స బభూవ నరేష్విహ
 ద్వితీయః శలభస్తేషామసురాణాం బభూవ యః
 ప్రహ్రాదో నామ బాహ్లీకః స బభూవ నరాధిపః
 చన్ద్రస్తు దితిజశ్రేష్ఠో లోకే తారాధిపోపమః
 ఋషికో నామ రాజర్షిర్బభూవ నృపసత్తమః
 మృతపా ఇతి విఖ్యాతో య ఆసీదసురోత్తమః
 పశ్చిమానూపకం విద్ధి తం నృపం నృపసత్తమ
 గవిష్ఠస్తు మహాతేజా యః ప్రఖ్యాతో మహాసురః
 ద్రుమసేన ఇతి ఖ్యాతః పృథివ్యాం సోఽభవన్నృపః
 మయూర ఇతి విఖ్యాతః శ్రీమాన్యస్తు మహాసురః
 స విశ్వ ఇతి విఖ్యాతో బభూవ పృథివీపతిః
 సుపర్ణ ఇతి విఖ్యాతస్తస్మాదవరజస్తు యః
 కాలకీర్తిరితి ఖ్యాతః పృథివ్యాం సోఽభవన్నృపః
 చన్ద్రహన్తేతి యస్తేషాం కీర్తితః ప్రవరోఽసురః
 శునకో నామ రాజర్షిః స బభూవ నరాధిపః
 వినాశనస్తు చన్ద్రస్య య ఆఖ్యాతో మహాసురః
 జానకిర్నామ రాజర్షిః స బభూవ నరాధిపః
 దీర్ఘజిహ్వస్తు కౌరవ్య య ఉక్తో దానవర్షభః
 కాశిరాజ ఇతి ఖ్యాతః పృథివ్యాం పృథివీపతిః
 గ్రహం తు సుషువే యం తం సింహీ చన్ద్రార్కమర్దనమ్
 క్రాథ ఇత్యభివిఖ్యాతః సోఽభవన్మనుజాధిపః
 అనాయుషస్తు పుత్రాణాం చతుర్ణాం ప్రవరోఽసురః
 విక్షరో నామ తేజస్వీ వసుమిత్రోఽభవన్నృపః
 ద్వితీయో విక్షరాద్యస్తు నరాధిప మహాసురః
 పాంసురాష్ట్రాధిప ఇతి విశ్రుతః సోఽభవన్నృపః
 బలవీర ఇతి ఖ్యాతో యస్త్వాసీదసురోత్తమః
 పౌణ్డ్రమత్స్యక ఇత్యేవ స బభూవ నరాధిపః
 వృత్ర ఇత్యభివిఖ్యాతో యస్తు రాజన్మహాసురః
 మణిమాన్నామ రాజర్షిః స బభూవ నరాధిపః
 క్రోధహన్తేతి యస్తస్య బభూవావరజోఽసురః
 దణ్డ ఇత్యభివిఖ్యాతః స ఆసీన్నృపతిః క్షితౌ
 క్రోధవర్ధన ఇత్యేవ యస్త్వన్యః పరికీర్తితః
 దణ్డధార ఇతి ఖ్యాతః సోఽభవన్మనుజేశ్వరః
 కాలకాయాస్తు యే పుత్రాస్తేషామష్టౌ నరాధిపాః
 జజ్ఞిరే రాజశార్దూల శార్దూలసమవిక్రమాః
 మగధేషు జయత్సేనః శ్రీమానాసీత్స పార్థివః
 అష్టానాం ప్రవరస్తేషాం కాలేయానాం మహాసురః
 ద్వితీయస్తు తతస్తేషాం శ్రీమాన్హరిహయోపమః
 అపరాజిత ఇత్యేవ స బభూవ నరాధిపః
 తృతీయస్తు మహారాజ మహాబాహుర్మహాసురః
 నిషాదాధిపతిర్జజ్ఞే భువి భీమపరాక్రమః
 తేషామన్యతమో యస్తు చతుర్థః పరికీర్తితః
 శ్రేణిమానితి విఖ్యాతః క్షితౌ రాజర్షిసత్తమః
 పఞ్చమస్తు బభూవైషాం ప్రవరో యో మహాసురః
 మహౌజా ఇతి విఖ్యాతో బభూవేహ పరంతపః
 షష్ఠస్తు మతిమాన్యో వై తేషామాసీన్మహాసురః
 అభీరురితి విఖ్యాతః క్షితౌ రాజర్షిసత్తమః
 సముద్రసేనశ్చ నృపస్తేషామేవాభవద్గణాత్
 విశ్రుతః సాగరాన్తాయాం క్షితౌ ధర్మార్థతత్త్వవిత్
 బృహన్నామాష్టమస్తేషాం కాలేయానాం పరంతపః
 బభూవ రాజన్ధర్మాత్మా సర్వభూతహితే రతః
 గణః క్రోధవశో నామ యస్తే రాజన్ప్రకీర్తితః
 తతః సంజజ్ఞిరే వీరాః క్షితావిహ నరాధిపాః
 నన్దికః కర్ణవేష్టశ్చ సిద్ధార్థః కీటకస్తథా
 సువీరశ్చ సుబాహుశ్చ మహావీరోఽథ బాహ్లికః
 క్రోధో విచిత్యః సురసః శ్రీమాన్నీలశ్చ భూమిపః
 వీరధామా చ కౌరవ్య భూమిపాలశ్చ నామతః
 దన్తవక్త్రశ్చ నామాసీద్దుర్జయశ్చైవ నామతః
 రుక్మీ చ నృపశార్దూలో రాజా చ జనమేజయః
 ఆషాఢో వాయువేగశ్చ భూరితేజాస్తథైవ చ
 ఏకలవ్యః సుమిత్రశ్చ వాటధానోఽథ గోముఖః
 కారూషకాశ్చ రాజానః క్షేమధూర్తిస్తథైవ చ
 శ్రుతాయురుద్ధవశ్చైవ బృహత్సేనస్తథైవ చ
 క్షేమోగ్రతీర్థః కుహరః కలిఙ్గేషు నరాధిపః
 మతిమాంశ్చ మనుష్యేన్ద్ర ఈశ్వరశ్చేతి విశ్రుతః
 గణాత్క్రోధవశాదేవం రాజపూగోఽభవత్క్షితౌ
 జాతః పురా మహారాజ మహాకీర్తిర్మహాబలః
 యస్త్వాసీద్దేవకో నామ దేవరాజసమద్యుతిః
 స గన్ధర్వపతిర్ముఖ్యః క్షితౌ జజ్ఞే నరాధిపః
 బృహస్పతేర్బృహత్కీర్తేర్దేవర్షేర్విద్ధి భారత
 అంశాద్ద్రోణం సముత్పన్నం భారద్వాజమయోనిజమ్
 ధన్వినాం నృపశార్దూల యః స సర్వాస్త్రవిత్తమః
 బృహత్కీర్తిర్మహాతేజాః సంజజ్ఞే మనుజేష్విహ
 ధనుర్వేదే చ వేదే చ యం తం వేదవిదో విదుః
 వరిష్ఠమిన్ద్రకర్మాణం ద్రోణం స్వకులవర్ధనమ్
 మహాదేవాన్తకాభ్యాం చ కామాత్క్రోధాచ్చ భారత
 ఏకత్వముపపన్నానాం జజ్ఞే శూరః పరంతపః
 అశ్వత్థామా మహావీర్యః శత్రుపక్షక్షయంకరః
 వీరః కమలపత్రాక్షః క్షితావాసీన్నరాధిప
 జజ్ఞిరే వసవస్త్వష్టౌ గఙ్గాయాం శంతనోః సుతాః
 వసిష్ఠస్య చ శాపేన నియోగాద్వాసవస్య చ
 తేషామవరజో భీష్మః కురూణామభయంకరః
 మతిమాన్వేదవిద్వాగ్మీ శత్రుపక్షక్షయంకరః
 జామదగ్న్యేన రామేణ యః స సర్వవిదాం వరః
 అయుధ్యత మహాతేజా భార్గవేణ మహాత్మనా
 యస్తు రాజన్కృపో నామ బ్రహ్మర్షిరభవత్క్షితౌ
 రుద్రాణాం తం గణాద్విద్ధి సంభూతమతిపౌరుషమ్
 శకునిర్నామ యస్త్వాసీద్రాజా లోకే మహారథః
 ద్వాపరం విద్ధి తం రాజన్సంభూతమరిమర్దనమ్
 సాత్యకిః సత్యసంధస్తు యోఽసౌ వృష్ణికులోద్వహః
 పక్షాత్స జజ్ఞే మరుతాం దేవానామరిమర్దనః
 ద్రుపదశ్చాపి రాజర్షిస్తత ఏవాభవద్గణాత్
 మానుషే నృప లోకేఽస్మిన్సర్వశస్త్రభృతాం వరః
 తతశ్చ కృతవర్మాణం విద్ధి రాజఞ్జనాధిపమ్
 జాతమప్రతికర్మాణం క్షత్రియర్షభసత్తమమ్
 మరుతాం తు గణాద్విద్ధి సంజాతమరిమర్దనమ్
 విరాటం నామ రాజర్షిం పరరాష్ట్రప్రతాపనమ్
 అరిష్టాయాస్తు యః పుత్రో హంస ఇత్యభివిశ్రుతః
 స గన్ధర్వపతిర్జజ్ఞే కురువంశవివర్ధనః
 ధృతరాష్ట్ర ఇతి ఖ్యాతః కృష్ణద్వైపాయనాదపి
 దీర్ఘబాహుర్మహాతేజాః ప్రజ్ఞాచక్షుర్నరాధిపః
 మాతుర్దోషాదృషేః కోపాదన్ధ ఏవ వ్యజాయత
 అత్రేస్తు సుమహాభాగం పుత్రం పుత్రవతాం వరమ్
 విదురం విద్ధి లోకేఽస్మిఞ్జాతం బుద్ధిమతాం వరమ్
 కలేరంశాత్తు సంజజ్ఞే భువి దుర్యోధనో నృపః
 దుర్బుద్ధిర్దుర్మతిశ్చైవ కురూణామయశస్కరః
 జగతో యః స సర్వస్య విద్విష్టః కలిపూరుషః
 యః సర్వాం ఘాతయామాస పృథివీం పురుషాధమః
 యేన వైరం సముద్దీప్తం భూతాన్తకరణం మహత్
 పౌలస్త్యా భ్రాతరః సర్వే జజ్ఞిరే మనుజేష్విహ
 శతం దుఃశాసనాదీనాం సర్వేషాం క్రూరకర్మణామ్
 దుర్ముఖో దుఃసహశ్చైవ యే చాన్యే నానుశబ్దితాః
 దుర్యోధనసహాయాస్తే పౌలస్త్యా భరతర్షభ
 ధర్మస్యాంశం తు రాజానం విద్ధి రాజన్యుధిష్ఠిరమ్
 భీమసేనం తు వాతస్య దేవరాజస్య చార్జునమ్
 అశ్వినోస్తు తథైవాంశౌ రూపేణాప్రతిమౌ భువి
 నకులః సహదేవశ్చ సర్వలోకమనోహరౌ
 యః సువర్చా ఇతి ఖ్యాతః సోమపుత్రః ప్రతాపవాన్
 అభిమన్యుర్బృహత్కీర్తిరర్జునస్య సుతోఽభవత్
 అగ్నేరంశం తు విద్ధి త్వం ధృష్టద్యుమ్నం మహారథమ్
 శిఖణ్డినమథో రాజన్స్త్రీపుంసం విద్ధి రాక్షసమ్
 ద్రౌపదేయాశ్చ యే పఞ్చ బభూవుర్భరతర్షభ
 విశ్వేదేవగణాన్రాజంస్తాన్విద్ధి భరతర్షభ
 ఆముక్తకవచః కర్ణో యస్తు జజ్ఞే మహారథః
 దివాకరస్య తం విద్ధి దేవస్యాంశమనుత్తమమ్
 యస్తు నారాయణో నామ దేవదేవః సనాతనః
 తస్యాంశో మానుషేష్వాసీద్వాసుదేవః ప్రతాపవాన్
 శేషస్యాంశస్తు నాగస్య బలదేవో మహాబలః
 సనత్కుమారం ప్రద్యుమ్నం విద్ధి రాజన్మహౌజసమ్
 ఏవమన్యే మనుష్యేన్ద్ర బహవోంఽశా దివౌకసామ్
 జజ్ఞిరే వసుదేవస్య కులే కులవివర్ధనాః
 గణస్త్వప్సరసాం యో వై మయా రాజన్ప్రకీర్తితః
 తస్య భాగః క్షితౌ జజ్ఞే నియోగాద్వాసవస్య చ
 తాని షోడశ దేవీనాం సహస్రాణి నరాధిప
 బభూవుర్మానుషే లోకే నారాయణపరిగ్రహః
 శ్రియస్తు భాగః సంజజ్ఞే రత్యర్థం పృథివీతలే
 ద్రుపదస్య కులే కన్యా వేదిమధ్యాదనిన్దితా
 నాతిహ్రస్వా న మహతీ నీలోత్పలసుగన్ధినీ
 పద్మాయతాక్షీ సుశ్రోణీ అసితాయతమూర్ధజా
 సర్వలక్షణసంపన్నా వైడూర్యమణిసంనిభా
 పఞ్చానాం పురుషేన్ద్రాణాం చిత్తప్రమథినీ రహః
 సిద్ధిర్ధృతిశ్చ యే దేవ్యౌ పఞ్చానాం మాతరౌ తు తే
 కున్తీ మాద్రీ చ జజ్ఞాతే మతిస్తు సుబలాత్మజా
 ఇతి దేవాసురాణాం తే గన్ధర్వాప్సరసాం తథా
 అంశావతరణం రాజన్రాక్షసానాం చ కీర్తితమ్
 యే పృథివ్యాం సముద్భూతా రాజానో యుద్ధదుర్మదాః
 మహాత్మానో యదూనాం చ యే జాతా విపులే కులే
 ధన్యం యశస్యం పుత్రీయమాయుష్యం విజయావహమ్
 ఇదమంశావతరణం శ్రోతవ్యమనసూయతా
 అంశావతరణం శ్రుత్వా దేవగన్ధర్వరక్షసామ్
 ప్రభవాప్యయవిత్ప్రాజ్ఞో న కృచ్ఛ్రేష్వవసీదతి
  జనమేజయ ఉవాచ
 త్వత్తః శ్రుతమిదం బ్రహ్మన్దేవదానవరక్షసామ్
 అంశావతరణం సమ్యగ్గన్ధర్వాప్సరసాం తథా
 ఇమం తు భూయ ఇచ్ఛామి కురూణాం వంశమాదితః
 కథ్యమానం త్వయా విప్ర విప్రర్షిగణసంనిధౌ
  వైశంపాయన ఉవాచ
 పౌరవాణాం వంశకరో దుఃషన్తో నామ వీర్యవాన్
 పృథివ్యాశ్చతురన్తాయా గోప్తా భరతసత్తమ
 చతుర్భాగం భువః కృత్స్నం స భుఙ్క్తే మనుజేశ్వరః
 సముద్రావరణాంశ్చాపి దేశాన్స సమితింజయః
 ఆమ్లేచ్ఛాటవికాన్సర్వాన్స భుఙ్క్తే రిపుమర్దనః
 రత్నాకరసముద్రాన్తాంశ్చాతుర్వర్ణ్యజనావృతాన్
 న వర్ణసంకరకరో నాకృష్యకరకృజ్జనః
 న పాపకృత్కశ్చిదాసీత్తస్మిన్రాజని శాసతి
 ధర్మ్యాం రతిం సేవమానా ధర్మార్థావభిపేదిరే
 తదా నరా నరవ్యాఘ్ర తస్మిఞ్జనపదేశ్వరే
 నాసీచ్చోరభయం తాత న క్షుధాభయమణ్వపి
 నాసీద్వ్యాధిభయం చాపి తస్మిఞ్జనపదేశ్వరే
 స్వైర్ధర్మై రేమిరే వర్ణా దైవే కర్మణి నిఃస్పృహాః
 తమాశ్రిత్య మహీపాలమాసంశ్చైవాకుతోభయాః
 కాలవర్షీ చ పర్జన్యః సస్యాని ఫలవన్తి చ
 సర్వరత్నసమృద్ధా చ మహీ వసుమతీ తదా
 స చాద్భుతమహావీర్యో వజ్రసంహననో యువా
 ఉద్యమ్య మన్దరం దోర్భ్యాం హరేత్సవనకాననమ్
 ధనుష్యథ గదాయుద్ధే త్సరుప్రహరణేషు చ
 నాగపృష్ఠేఽశ్వపృష్ఠే చ బభూవ పరినిష్ఠితః
 బలే విష్ణుసమశ్చాసీత్తేజసా భాస్కరోపమః
 అక్షుబ్ధత్వేఽర్ణవసమః సహిష్ణుత్వే ధరాసమః
 సంమతః స మహీపాలః ప్రసన్నపురరాష్ట్రవాన్
 భూయో ధర్మపరైర్భావైర్విదితం జనమావసత్
  వైశంపాయన ఉవాచ
 స కదాచిన్మహాబాహుః ప్రభూతబలవాహనః
 వనం జగామ గహనం హయనాగశతైర్వృతః
 ఖడ్గశక్తిధరైర్వీరైర్గదాముసలపాణిభిః
 ప్రాసతోమరహస్తైశ్చ యయౌ యోధశతైర్వృతః
 సింహనాదైశ్చ యోధానాం శఙ్ఖదున్దుభినిస్వనైః
 రథనేమిస్వనైశ్చాపి సనాగవరబృంహితైః
 హేషితస్వనమిశ్రైశ్చ క్ష్వేడితాస్ఫోటితస్వనైః
 ఆసీత్కిలకిలాశబ్దస్తస్మిన్గచ్ఛతి పార్థివే
 ప్రాసాదవరశృఙ్గస్థాః పరయా నృపశోభయా
 దదృశుస్తం స్త్రియస్తత్ర శూరమాత్మయశస్కరమ్
 శక్రోపమమమిత్రఘ్నం పరవారణవారణమ్
 పశ్యన్తః స్త్రీగణాస్తత్ర శస్త్రపాణిం స్మ మేనిరే
 అయం స పురుషవ్యాఘ్రో రణేఽద్భుతపరాక్రమః
 యస్య బాహుబలం ప్రాప్య న భవన్త్యసుహృద్గణాః
 ఇతి వాచో బ్రువన్త్యస్తాః స్త్రియః ప్రేమ్ణా నరాధిపమ్
 తుష్టువుః పుష్పవృష్టీశ్చ ససృజుస్తస్య మూర్ధని
 తత్ర తత్ర చ విప్రేన్ద్రైః స్తూయమానః సమన్తతః
 నిర్యయౌ పరయా ప్రీత్యా వనం మృగజిఘాంసయా
 సుదూరమనుజగ్ముస్తం పౌరజానపదాస్తదా
 న్యవర్తన్త తతః పశ్చాదనుజ్ఞాతా నృపేణ హ
 సుపర్ణప్రతిమేనాథ రథేన వసుధాధిపః
 మహీమాపూరయామాస ఘోషేణ త్రిదివం తథా
 స గచ్ఛన్దదృశే ధీమాన్నన్దనప్రతిమం వనమ్
 బిల్వార్కఖదిరాకీర్ణం కపిత్థధవసంకులమ్
 విషమం పర్వతప్రస్థైరశ్మభిశ్చ సమావృతమ్
 నిర్జలం నిర్మనుష్యం చ బహుయోజనమాయతమ్
 మృగసంఘైర్వృతం ఘోరైరన్యైశ్చాపి వనేచరైః
 తద్వనం మనుజవ్యాఘ్రః సభృత్యబలవాహనః
 లోడయామాస దుఃషన్తః సూదయన్వివిధాన్మృగాన్
 బాణగోచరసంప్రాప్తాంస్తత్ర వ్యాఘ్రగణాన్బహూన్
 పాతయామాస దుఃషన్తో నిర్బిభేద చ సాయకైః
 దూరస్థాన్సాయకైః కాంశ్చిదభినత్స నరర్షభః
 అభ్యాశమాగతాంశ్చాన్యాన్ఖడ్గేన నిరకృన్తత
 కాంశ్చిదేణాన్స నిర్జఘ్నే శక్త్యా శక్తిమతాం వరః
 గదామణ్డలతత్త్వజ్ఞశ్చచారామితవిక్రమః
 తోమరైరసిభిశ్చాపి గదాముసలకర్పణైః
 చచార స వినిఘ్నన్వై వన్యాంస్తత్ర మృగద్విజాన్
 రాజ్ఞా చాద్భుతవీర్యేణ యోధైశ్చ సమరప్రియైః
 లోడ్యమానం మహారణ్యం తత్యజుశ్చ మహామృగాః
 తత్ర విద్రుతసంఘాని హతయూథపతీని చ
 మృగయూథాన్యథౌత్సుక్యాచ్ఛబ్దం చక్రుస్తతస్తతః
 శుష్కాం చాపి నదీం గత్వా జలనైరాశ్యకర్శితాః
 వ్యాయామక్లాన్తహృదయాః పతన్తి స్మ విచేతసః
 క్షుత్పిపాసాపరీతాశ్చ శ్రాన్తాశ్చ పతితా భువి
 కేచిత్తత్ర నరవ్యాఘ్రైరభక్ష్యన్త బుభుక్షితైః
 కేచిదగ్నిమథోత్పాద్య సమిధ్య చ వనేచరాః
 భక్షయన్తి స్మ మాంసాని ప్రకుట్య విధివత్తదా
 తత్ర కేచిద్గజా మత్తా బలినః శస్త్రవిక్షతాః
 సంకోచ్యాగ్రకరాన్భీతాః ప్రద్రవన్తి స్మ వేగితాః
 శకృన్మూత్రం సృజన్తశ్చ క్షరన్తః శోణితం బహు
 వన్యా గజవరాస్తత్ర మమృదుర్మనుజాన్బహూన్
 తద్వనం బలమేఘేన శరధారేణ సంవృతమ్
 వ్యరోచన్మహిషాకీర్ణం రాజ్ఞా హతమహామృగమ్
  వైశంపాయన ఉవాచ
 తతో మృగసహస్రాణి హత్వా విపులవాహనః
 రాజా మృగప్రసఙ్గేన వనమన్యద్వివేశ హ
 ఏక ఏవోత్తమబలః క్షుత్పిపాసాసమన్వితః
 స వనస్యాన్తమాసాద్య మహదీరిణమాసదత్
 తచ్చాప్యతీత్య నృపతిరుత్తమాశ్రమసంయుతమ్
 మనఃప్రహ్లాదజననం దృష్టికాన్తమతీవ చ
 శీతమారుతసంయుక్తం జగామాన్యన్మహద్వనమ్
 పుష్పితైః పాదపైః కీర్ణమతీవ సుఖశాద్వలమ్
 విపులం మధురారావైర్నాదితం విహగైస్తథా
 ప్రవృద్ధవిటపైర్వృక్షైః సుఖచ్ఛాయైః సమావృతమ్
 షట్పదాఘూర్ణితలతం లక్ష్మ్యా పరమయా యుతమ్
 నాపుష్పః పాదపః కశ్చిన్నాఫలో నాపి కణ్టకీ
 షట్పదైర్వాప్యనాకీర్ణస్తస్మిన్వై కాననేఽభవత్
 విహగైర్నాదితం పుష్పైరలంకృతమతీవ చ
 సర్వర్తుకుసుమైర్వృక్షైరతీవ సుఖశాద్వలమ్
 మనోరమం మహేష్వాసో వివేశ వనముత్తమమ్
 మారుతాగలితాస్తత్ర ద్రుమాః కుసుమశాలినః
 పుష్పవృష్టిం విచిత్రాం స్మ వ్యసృజంస్తే పునః పునః
 దివస్పృశోఽథ సంఘుష్టాః పక్షిభిర్మధురస్వరైః
 విరేజుః పాదపాస్తత్ర విచిత్రకుసుమామ్బరాః
 తేషాం తత్ర ప్రవాలేషు పుష్పభారావనామిషు
 రువన్తి రావం విహగాః షట్పదైః సహితా మృదు
 తత్ర ప్రదేశాంశ్చ బహూన్కుసుమోత్కరమణ్డితాన్
 లతాగృహపరిక్షిప్తాన్మనసః ప్రీతివర్ధనాన్
 సంపశ్యన్స మహాతేజా బభూవ ముదితస్తదా
 పరస్పరాశ్లిష్టశాఖైః పాదపైః కుసుమాచితైః
 అశోభత వనం తత్తైర్మహేన్ద్రధ్వజసంనిభైః
 సుఖశీతః సుగన్ధీ చ పుష్పరేణువహోఽనిలః
 పరిక్రామన్వనే వృక్షానుపైతీవ రిరంసయా
 ఏవంగుణసమాయుక్తం దదర్శ స వనం నృపః
 నదీకచ్ఛోద్భవం కాన్తముచ్ఛ్రితధ్వజసంనిభమ్
 ప్రేక్షమాణో వనం తత్తు సుప్రహృష్టవిహంగమమ్
 ఆశ్రమప్రవరం రమ్యం దదర్శ చ మనోరమమ్
 నానావృక్షసమాకీర్ణం సంప్రజ్వలితపావకమ్
 యతిభిర్వాలఖిల్యైశ్చ వృతం మునిగణాన్వితమ్
 అగ్న్యాగారైశ్చ బహుభిః పుష్పసంస్తరసంస్తృతమ్
 మహాకచ్ఛైర్బృహద్భిశ్చ విభ్రాజితమతీవ చ
 మాలినీమభితో రాజన్నదీం పుణ్యాం సుఖోదకామ్
 నైకపక్షిగణాకీర్ణాం తపోవనమనోరమామ్
 తత్ర వ్యాలమృగాన్సౌమ్యాన్పశ్యన్ప్రీతిమవాప సః
 తం చాప్యతిరథః శ్రీమానాశ్రమం ప్రత్యపద్యత
 దేవలోకప్రతీకాశం సర్వతః సుమనోహరమ్
 నదీమాశ్రమసంశ్లిష్టాం పుణ్యతోయాం దదర్శ సః
 సర్వప్రాణభృతాం తత్ర జననీమివ విష్ఠితామ్
 సచక్రవాకపులినాం పుష్పఫేనప్రవాహినీమ్
 సకింనరగణావాసాం వానరర్క్షనిషేవితామ్
 పుణ్యస్వాధ్యాయసంఘుష్టాం పులినైరుపశోభితామ్
 మత్తవారణశార్దూలభుజగేన్ద్రనిషేవితామ్
 నదీమాశ్రమసంబద్ధాం దృష్ట్వాశ్రమపదం తథా
 చకారాభిప్రవేశాయ మతిం స నృపతిస్తదా
 అలంకృతం ద్వీపవత్యా మాలిన్యా రమ్యతీరయా
 నరనారాయణస్థానం గఙ్గయేవోపశోభితమ్
 మత్తబర్హిణసంఘుష్టం ప్రవివేశ మహద్వనమ్
 తత్స చైత్రరథప్రఖ్యం సముపేత్య నరేశ్వరః
 అతీవ గుణసంపన్నమనిర్దేశ్యం చ వర్చసా
 మహర్షిం కాశ్యపం ద్రష్టుమథ కణ్వం తపోధనమ్
 రథినీమశ్వసంబాధాం పదాతిగణసంకులామ్
 అవస్థాప్య వనద్వారి సేనామిదమువాచ సః
 మునిం విరజసం ద్రష్టుం గమిష్యామి తపోధనమ్
 కాశ్యపం స్థీయతామత్ర యావదాగమనం మమ
 తద్వనం నన్దనప్రఖ్యమాసాద్య మనుజేశ్వరః
 క్షుత్పిపాసే జహౌ రాజా హర్షం చావాప పుష్కలమ్
 సామాత్యో రాజలిఙ్గాని సోఽపనీయ నరాధిపః
 పురోహితసహాయశ్చ జగామాశ్రమముత్తమమ్
 దిదృక్షుస్తత్ర తమృషిం తపోరాశిమథావ్యయమ్
 బ్రహ్మలోకప్రతీకాశమాశ్రమం సోఽభివీక్ష్య చ
 షట్పదోద్గీతసంఘుష్టం నానాద్విజగణాయుతమ్
 ఋచో బహ్వృచముఖ్యైశ్చ ప్రేర్యమాణాః పదక్రమైః
 శుశ్రావ మనుజవ్యాఘ్రో వితతేష్విహ కర్మసు
 యజ్ఞవిద్యాఙ్గవిద్భిశ్చ క్రమద్భిశ్చ క్రమానపి
 అమితాత్మభిః సునియతైః శుశుభే స తదాశ్రమః
 అథర్వవేదప్రవరాః పూగయాజ్ఞిక సంమతాః
 సంహితామీరయన్తి స్మ పదక్రమయుతాం తు తే
 శబ్దసంస్కారసంయుక్తం బ్రువద్భిశ్చాపరైర్ద్విజైః
 నాదితః స బభౌ శ్రీమాన్బ్రహ్మలోక ఇవాశ్రమః
 యజ్ఞసంస్కారవిద్భిశ్చ క్రమశిక్షా విశారదైః
 న్యాయతత్త్వార్థవిజ్ఞానసంపన్నైర్వేదపారగైః
 నానావాక్యసమాహారసమవాయవిశారదైః
 విశేషకార్యవిద్భిశ్చ మోక్షధర్మపరాయణైః
 స్థాపనాక్షేపసిద్ధాన్తపరమార్థజ్ఞతాం గతైః
 లోకాయతికముఖ్యైశ్చ సమన్తాదనునాదితమ్
 తత్ర తత్ర చ విప్రేన్ద్రాన్నియతాన్సంశితవ్రతాన్
 జపహోమపరాన్సిద్ధాన్దదర్శ పరవీరహా
 ఆసనాని విచిత్రాణి పుష్పవన్తి మహీపతిః
 ప్రయత్నోపహితాని స్మ దృష్ట్వా విస్మయమాగమత్
 దేవతాయతనానాం చ పూజాం ప్రేక్ష్య కృతాం ద్విజైః
 బ్రహ్మలోకస్థమాత్మానం మేనే స నృపసత్తమః
 స కాశ్యపతపోగుప్తమాశ్రమప్రవరం శుభమ్
 నాతృప్యత్ప్రేక్షమాణో వై తపోధనగణైర్యుతమ్
 స కాశ్యపస్యాయతనం మహావ్రతైర్వృతం సమన్తాదృషిభిస్తపోధనైః
 వివేశ సామాత్యపురోహితోఽరిహా వివిక్తమత్యర్థమనోహరం శివమ్
  వైశంపాయన ఉవాచ
 తతో గచ్ఛన్మహాబాహురేకోఽమాత్యాన్విసృజ్య తాన్
 నాపశ్యదాశ్రమే తస్మింస్తమృషిం సంశితవ్రతమ్
 సోఽపశ్యమానస్తమృషిం శూన్యం దృష్ట్వా తమాశ్రమమ్
 ఉవాచ క ఇహేత్యుచ్చైర్వనం సంనాదయన్నివ
 శ్రుత్వాథ తస్య తం శబ్దం కన్యా శ్రీరివ రూపిణీ
 నిశ్చక్రామాశ్రమాత్తస్మాత్తాపసీవేషధారిణీ
 సా తం దృష్ట్వైవ రాజానం దుఃషన్తమసితేక్షణా
 స్వాగతం త ఇతి క్షిప్రమువాచ ప్రతిపూజ్య చ
 ఆసనేనార్చయిత్వా చ పాద్యేనార్ఘ్యేణ చైవ హి
 పప్రచ్ఛానామయం రాజన్కుశలం చ నరాధిపమ్
 యథావదర్చయిత్వా సా పృష్ట్వా చానామయం తదా
 ఉవాచ స్మయమానేవ కిం కార్యం క్రియతామితి
 తామబ్రవీత్తతో రాజా కన్యాం మధురభాషిణీమ్
 దృష్ట్వా సర్వానవద్యాఙ్గీం యథావత్ప్రతిపూజితః
 ఆగతోఽహం మహాభాగమృషిం కణ్వముపాసితుమ్
 క్వ గతో భగవాన్భద్రే తన్మమాచక్ష్వ శోభనే
  శకున్తలోవాచ
 గతః పితా మే భగవాన్ఫలాన్యాహర్తుమాశ్రమాత్
 ముహూర్తం సంప్రతీక్షస్వ ద్రక్ష్యస్యేనమిహాగతమ్
  వైశంపాయన ఉవాచ
 అపశ్యమానస్తమృషిం తయా చోక్తస్తథా నృపః
 తాం చ దృష్ట్వా వరారోహాం శ్రీమతీం చారుహాసినీమ్
 విభ్రాజమానాం వపుషా తపసా చ దమేన చ
 రూపయౌవనసంపన్నామిత్యువాచ మహీపతిః
 కాసి కస్యాసి సుశ్రోణి కిమర్థం చాగతా వనమ్
 ఏవంరూపగుణోపేతా కుతస్త్వమసి శోభనే
 దర్శనాదేవ హి శుభే త్వయా మేఽపహృతం మనః
 ఇచ్ఛామి త్వామహం జ్ఞాతుం తన్మమాచక్ష్వ శోభనే
 ఏవముక్తా తదా కన్యా తేన రాజ్ఞా తదాశ్రమే
 ఉవాచ హసతీ వాక్యమిదం సుమధురాక్షరమ్
 కణ్వష్యాహం భగవతో దుఃషన్త దుహితా మతా
 తపస్వినో ధృతిమతో ధర్మజ్ఞస్య యశస్వినః
  దుఃషన్త ఉవాచ
 ఊర్ధ్వరేతా మహాభాగో భగవాఀల్లోకపూజితః
 చలేద్ధి వృత్తాద్ధర్మోఽపి న చలేత్సంశితవ్రతః
 కథం త్వం తస్య దుహితా సంభూతా వరవర్ణినీ
 సంశయో మే మహానత్ర తం మే ఛేత్తుమిహార్హసి
  శకున్తలోవాచ
 యథాయమాగమో మహ్యం యథా చేదమభూత్పురా
 శృణు రాజన్యథాతత్త్వం యథాస్మి దుహితా మునేః
 ఋషిః కశ్చిదిహాగమ్య మమ జన్మాభ్యచోదయత్
 తస్మై ప్రోవాచ భగవాన్యథా తచ్ఛృణు పార్థివ
 తప్యమానః కిల పురా విశ్వామిత్రో మహత్తపః
 సుభృశం తాపయామాస శక్రం సురగణేశ్వరమ్
 తపసా దీప్తవీర్యోఽయం స్థానాన్మాం చ్యావయేదితి
 భీతః పురందరస్తస్మాన్మేనకామిదమబ్రవీత్
 గుణైర్దివ్యైరప్సరసాం మేనకే త్వం విశిష్యసే
 శ్రేయో మే కురు కల్యాణి యత్త్వాం వక్ష్యామి తచ్ఛృణు
 అసావాదిత్యసంకాశో విశ్వామిత్రో మహాతపాః
 తప్యమానస్తపో ఘోరం మమ కమ్పయతే మనః
 మేనకే తవ భారోఽయం విశ్వామిత్రః సుమధ్యమే
 సంశితాత్మా సుదుర్ధర్ష ఉగ్రే తపసి వర్తతే
 స మాం న చ్యావయేత్స్థానాత్తం వై గత్వా ప్రలోభయ
 చర తస్య తపోవిఘ్నం కురు మే ప్రియముత్తమమ్
 రూపయౌవనమాధుర్యచేష్టితస్మితభాషితైః
 లోభయిత్వా వరారోహే తపసః సంనివర్తయ
  మేనకోవాచ
 మహాతేజాః స భగవాన్సదైవ చ మహాతపాః
 కోపనశ్చ తథా హ్యేనం జానాతి భగవానపి
 తేజసస్తపసశ్చైవ కోపస్య చ మహాత్మనః
 త్వమప్యుద్విజసే యస్య నోద్విజేయమహం కథమ్
 మహాభాగం వసిష్ఠం యః పుత్రైరిష్టైర్వ్యయోజయత్
 క్షత్రే జాతశ్చ యః పూర్వమభవద్బ్రాహ్మణో బలాత్
 శౌచార్థం యో నదీం చక్రే దుర్గమాం బహుభిర్జలైః
 యాం తాం పుణ్యతమాం లోకే కౌశికీతి విదుర్జనాః
 బభార యత్రాస్య పురా కాలే దుర్గే మహాత్మనః
 దారాన్మతఙ్గో ధర్మాత్మా రాజర్షిర్వ్యాధతాం గతః
 అతీతకాలే దుర్భిక్షే యత్రైత్య పునరాశ్రమమ్
 మునిః పారేతి నద్యా వై నామ చక్రే తదా ప్రభుః
 మతఙ్గం యాజయాం చక్రే యత్ర ప్రీతమనాః స్వయమ్
 త్వం చ సోమం భయాద్యస్య గతః పాతుం శురేశ్వర
 అతి నక్షత్రవంశాంశ్చ క్రుద్ధో నక్షత్రసంపదా
 ప్రతి శ్రవణపూర్వాణి నక్షత్రాణి ససర్జ యః
 ఏతాని యస్య కర్మాణి తస్యాహం భృశముద్విజే
 యథా మాం న దహేత్క్రుద్ధస్తథాజ్ఞాపయ మాం విభో
 తేజసా నిర్దహేల్లోకాన్కమ్పయేద్ధరణీం పదా
 సంక్షిపేచ్చ మహామేరుం తూర్ణమావర్తయేత్తథా
 తాదృశం తపసా యుక్తం ప్రదీప్తమివ పావకమ్
 కథమస్మద్విధా బాలా జితేన్ద్రియమభిస్పృశేత్
 హుతాశనముఖం దీప్తం సూర్యచన్ద్రాక్షితారకమ్
 కాలజిహ్వం సురశ్రేష్ఠ కథమస్మద్విధా స్పృశేత్
 యమశ్చ సోమశ్చ మహర్షయశ్చ సాధ్యా విశ్వే వాలఖిల్యాశ్చ సర్వే
 ఏతేఽపి యస్యోద్విజన్తే ప్రభావాత్కస్మాత్తస్మాన్మాదృశీ నోద్విజేత
 త్వయైవముక్తా చ కథం సమీపమృషేర్న గచ్ఛేయమహం సురేన్ద్ర
 రక్షాం తు మే చిన్తయ దేవరాజ యథా త్వదర్థం రక్షితాహం చరేయమ్
 కామం తు మే మారుతస్తత్ర వాసః ప్రక్రీడితాయా వివృణోతు దేవ
 భవేచ్చ మే మన్మథస్తత్ర కార్యే సహాయభూతస్తవ దేవప్రసాదాత్
 వనాచ్చ వాయుః సురభిః ప్రవాయేత్తస్మిన్కాలే తమృషిం లోభయన్త్యాః
 తథేత్యుక్త్వా విహితే చైవ తస్మింస్తతో యయౌ సాశ్రమం కౌశికస్య
  శకున్తలోవాచ
 ఏవముక్తస్తయా శక్రః సందిదేశ సదాగతిమ్
 ప్రాతిష్ఠత తదా కాలే మేనకా వాయునా సహ
 అథాపశ్యద్వరారోహా తపసా దగ్ధకిల్బిషమ్
 విశ్వామిత్రం తపస్యన్తం మేనకా భీరురాశ్రమే
 అభివాద్య తతః సా తం ప్రాక్రీడదృషిసంనిధౌ
 అపోవాహ చ వాసోఽస్యా మారుతః శశిసంనిభమ్
 సాగచ్ఛత్త్వరితా భూమిం వాసస్తదభిలిఙ్గతీ
 ఉత్స్మయన్తీవ సవ్రీడం మారుతం వరవర్ణినీ
 గృద్ధాం వాససి సంభ్రాన్తాం మేనకాం మునిసత్తమః
 అనిర్దేశ్యవయోరూపామపశ్యద్వివృతాం తదా
 తస్యా రూపగుణం దృష్ట్వా స తు విప్రర్షభస్తదా
 చకార భావం సంసర్గే తయా కామవశం గతః
 న్యమన్త్రయత చాప్యేనాం సా చాప్యైచ్ఛదనిన్దితా
 తౌ తత్ర సుచిరం కాలం వనే వ్యహరతాముభౌ
 రమమాణౌ యథాకామం యథైకదివసం తథా
 జనయామాస స మునిర్మేనకాయాం శకున్తలామ్
 ప్రస్థే హిమవతో రమ్యే మాలినీమభితో నదీమ్
 జాతముత్సృజ్య తం గర్భం మేనకా మాలినీమను
 కృతకార్యా తతస్తూర్ణమగచ్ఛచ్ఛక్రసంసదమ్
 తం వనే విజనే గర్భం సింహవ్యాఘ్రసమాకులే
 దృష్ట్వా శయానం శకునాః సమన్తాత్పర్యవారయన్
 నేమాం హింస్యుర్వనే బాలాం క్రవ్యాదా మాంసగృద్ధినః
 పర్యరక్షన్త తాం తత్ర శకున్తా మేనకాత్మజామ్
 ఉపస్ప్రష్టుం గతశ్చాహమపశ్యం శయితామిమామ్
 నిర్జనే విపినేఽరణ్యే శకున్తైః పరివారితామ్
 ఆనయిత్వా తతశ్చైనాం దుహితృత్వే న్యయోజయమ్
 శరీరకృత్ప్రాణదాతా యస్య చాన్నాని భుఞ్జతే
 క్రమేణ తే త్రయోఽప్యుక్తాః పితరో ధర్మనిశ్చయే
 నిర్జనే చ వనే యస్మాచ్ఛకున్తైః పరిరక్షితా
 శకున్తలేతి నామాస్యాః కృతం చాపి తతో మయా
 ఏవం దుహితరం విద్ధి మమ సౌమ్య శకున్తలామ్
 శకున్తలా చ పితరం మన్యతే మామనిన్దితా
 ఏతదాచష్ట పృష్టః సన్మమ జన్మ మహర్షయే
 సుతాం కణ్వస్య మామేవం విద్ధి త్వం మనుజాధిప
 కణ్వం హి పితరం మన్యే పితరం స్వమజానతీ
 ఇతి తే కథితం రాజన్యథావృత్తం శ్రుతం మయా
  దుఃషన్త ఉవాచ
 సువ్యక్తం రాజపుత్రీ త్వం యథా కల్యాణి భాషసే
 భార్యా మే భవ సుశ్రోణి బ్రూహి కిం కరవాణి తే
 సువర్ణమాలా వాసాంసి కుణ్డలే పరిహాటకే
 నానాపత్తనజే శుభ్రే మణిరత్నే చ శోభనే
 ఆహరామి తవాద్యాహం నిష్కాదీన్యజినాని చ
 సర్వం రాజ్యం తవాద్యాస్తు భార్యా మే భవ శోభనే
 గాన్ధర్వేణ చ మాం భీరు వివాహేనైహి సున్దరి
 వివాహానాం హి రమ్భోరు గాన్ధర్వః శ్రేష్ఠ ఉచ్యతే
  శకున్తలోవాచ
 ఫలాహారో గతో రాజన్పితా మే ఇత ఆశ్రమాత్
 తం ముహూర్తం ప్రతీక్షస్వ స మాం తుభ్యం ప్రదాస్యతి
  దుఃషన్త ఉవాచ
 ఇచ్ఛామి త్వాం వరారోహే భజమానామనిన్దితే
 త్వదర్థం మాం స్థితం విద్ధి త్వద్గతం హి మనో మమ
 ఆత్మనో బన్ధురాత్మైవ గతిరాత్మైవ చాత్మనః
 ఆత్మనైవాత్మనో దానం కర్తుమర్హసి ధర్మతః
 అష్టావేవ సమాసేన వివాహా ధర్మతః స్మృతాః
 బ్రాహ్మో దైవస్తథైవార్షః ప్రాజాపత్యస్తథాసురః
 గాన్ధర్వో రాక్షసశ్చైవ పైశాచశ్చాష్టమః స్మృతః
 తేషాం ధర్మాన్యథాపూర్వం మనుః స్వాయంభువోఽబ్రవీత్
 ప్రశస్తాంశ్చతురః పూర్వాన్బ్రాహ్మణస్యోపధారయ
 షడానుపూర్వ్యా క్షత్రస్య విద్ధి ధర్మ్యాననిన్దితే
 రాజ్ఞాం తు రాక్షసోఽప్యుక్తో విట్శూద్రేష్వాసురః స్మృతః
 పఞ్చానాం తు త్రయో ధర్మ్యా ద్వావధర్మ్యౌ స్మృతావిహ
 పైశాచశ్చాసురశ్చైవ న కర్తవ్యౌ కథంచన
 అనేన విధినా కార్యో ధర్మస్యైషా గతిః స్మృతా
 గాన్ధర్వరాక్షసౌ క్షత్రే ధర్మ్యౌ తౌ మా విశఙ్కిథాః
 పృథగ్వా యది వా మిశ్రౌ కర్తవ్యౌ నాత్ర సంశయః
 సా త్వం మమ సకామస్య సకామా వరవర్ణిని
 గాన్ధర్వేణ వివాహేన భార్యా భవితుమర్హసి
  శకున్తలోవాచ
 యది ధర్మపథస్త్వేష యది చాత్మా ప్రభుర్మమ
 ప్రదానే పౌరవశ్రేష్ఠ శృణు మే సమయం ప్రభో
 సత్యం మే ప్రతిజానీహి యత్త్వాం వక్ష్యామ్యహం రహః
 మమ జాయేత యః పుత్రః స భవేత్త్వదనన్తరమ్
 యువరాజో మహారాజ సత్యమేతద్బ్రవీహి మే
 యద్యేతదేవం దుఃషన్త అస్తు మే సంగమస్త్వయా
  వైశంపాయన ఉవాచ
 ఏవమస్త్వితి తాం రాజా ప్రత్యువాచావిచారయన్
 అపి చ త్వాం నయిష్యామి నగరం స్వం శుచిస్మితే
 యథా త్వమర్హా సుశ్రోణి సత్యమేతద్బ్రవీమి తే
 ఏవముక్త్వా స రాజర్షిస్తామనిన్దితగామినీమ్
 జగ్రాహ విధివత్పాణావువాస చ తయా సహ
 విశ్వాస్య చైనాం స ప్రాయాదబ్రవీచ్చ పునః పునః
 ప్రేషయిష్యే తవార్థాయ వాహినీం చతురఙ్గిణీమ్
 తయా త్వామానయిష్యామి నివాసం స్వం శుచిస్మితే
 ఇతి తస్యాః ప్రతిశ్రుత్య స నృపో జనమేజయ
 మనసా చిన్తయన్ప్రాయాత్కాశ్యపం ప్రతి పార్థివః
 భగవాంస్తపసా యుక్తః శ్రుత్వా కిం ను కరిష్యతి
 ఏవం సంచిన్తయన్నేవ ప్రవివేశ స్వకం పురమ్
 ముహూర్తయాతే తస్మింస్తు కణ్వోఽప్యాశ్రమమాగమత్
 శకున్తలా చ పితరం హ్రియా నోపజగామ తమ్
 విజ్ఞాయాథ చ తాం కణ్వో దివ్యజ్ఞానో మహాతపాః
 ఉవాచ భగవాన్ప్రీతః పశ్యన్దివ్యేన చక్షుషా
 త్వయాద్య రాజాన్వయయా మామనాదృత్య యత్కృతః
 పుంసా సహ సమాయోగో న స ధర్మోపఘాతకః
 క్షత్రియస్య హి గాన్ధర్వో వివాహః శ్రేష్ఠ ఉచ్యతే
 సకామాయాః సకామేన నిర్మన్త్రో రహసి స్మృతః
 ధర్మాత్మా చ మహాత్మా చ దుఃషన్తః పురుషోత్తమః
 అభ్యగచ్ఛః పతిం యం త్వం భజమానం శకున్తలే
 మహాత్మా జనితా లోకే పుత్రస్తవ మహాబలః
 య ఇమాం సాగరాపాఙ్గాం కృత్స్నాం భోక్ష్యతి మేదినీమ్
 పరం చాభిప్రయాతస్య చక్రం తస్య మహాత్మనః
 భవిష్యత్యప్రతిహతం సతతం చక్రవర్తినః
 తతః ప్రక్షాల్య పాదౌ సా విశ్రాన్తం మునిమబ్రవీత్
 వినిధాయ తతో భారం సంనిధాయ ఫలాని చ
 మయా పతిర్వృతో యోఽసౌ దుఃషన్తః పురుషోత్తమః
 తస్మై ససచివాయ త్వం ప్రసాదం కర్తుమర్హసి
  కణ్వ ఉవాచ
 ప్రసన్న ఏవ తస్యాహం త్వత్కృతే వరవర్ణిని
 గృహాణ చ వరం మత్తస్తత్కృతే యదభీప్సితమ్
  వైశంపాయన ఉవాచ
 తతో ధర్మిష్ఠతాం వవ్రే రాజ్యాచ్చాస్ఖలనం తథా
 శకున్తలా పౌరవాణాం దుఃషన్తహితకామ్యయా
  వైశంపాయన ఉవాచ
 ప్రతిజ్ఞాయ తు దుఃషన్తే ప్రతియాతే శకున్తలా
 గర్భం సుషావ వామోరుః కుమారమమితౌజసమ్
 త్రిషు వర్షేషు పూర్ణేషు దిప్తానలసమద్యుతిమ్
 రూపౌదార్యగుణోపేతం దౌఃషన్తిం జనమేజయ
 జాతకర్మాదిసంస్కారం కణ్వః పుణ్యకృతాం వరః
 తస్యాథ కారయామాస వర్ధమానస్య ధీమతః
 దన్తైః శుక్లైః శిఖరిభిః సింహసంహననో యువా
 చక్రాఙ్కితకరః శ్రీమాన్మహామూర్ధా మహాబలః
 కుమారో దేవగర్భాభః స తత్రాశు వ్యవర్ధత
 షడ్వర్ష ఏవ బాలః స కణ్వాశ్రమపదం ప్రతి
 వ్యాఘ్రాన్సింహాన్వరాహాంశ్చ గజాంశ్చ మహిషాంస్తథా
 బద్ధ్వా వృక్షేషు బలవానాశ్రమస్య సమన్తతః
 ఆరోహన్దమయంశ్చైవ క్రీడంశ్చ పరిధావతి
 తతోఽస్య నామ చక్రుస్తే కణ్వాశ్రమనివాసినః
 అస్త్వయం సర్వదమనః సర్వం హి దమయత్యయమ్
 స సర్వదమనో నామ కుమారః సమపద్యత
 విక్రమేణౌజసా చైవ బలేన చ సమన్వితః
 తం కుమారమృషిర్దృష్ట్వా కర్మ చాస్యాతిమానుషమ్
 సమయో యౌవరాజ్యాయేత్యబ్రవీచ్చ శకున్తలామ్
 తస్య తద్బలమాజ్ఞాయ కణ్వః శిష్యానువాచ హ
 శకున్తలామిమాం శీఘ్రం సహపుత్రామితోఽఽశ్రమాత్
 భర్త్రే ప్రాపయతాద్యైవ సర్వలక్షణపూజితామ్
 నారీణాం చిరవాసో హి బాన్ధవేషు న రోచతే
 కీర్తిచారిత్రధర్మఘ్నస్తస్మాన్నయత మాచిరమ్
 తథేత్యుక్త్వా తు తే సర్వే ప్రాతిష్ఠన్తామితౌజసః
 శకున్తలాం పురస్కృత్య సపుత్రాం గజసాహ్వయమ్
 గృహీత్వామరగర్భాభం పుత్రం కమలలోచనమ్
 ఆజగామ తతః శుభ్రా దుఃషన్తవిదితాద్వనాత్
 అభిసృత్య చ రాజానం విదితా సా ప్రవేశితా
 సహ తేనైవ పుత్రేణ తరుణాదిత్యవర్చసా
 పూజయిత్వా యథాన్యాయమబ్రవీత్తం శకున్తలా
 అయం పుత్రస్త్వయా రాజన్యౌవరాజ్యేఽభిషిచ్యతామ్
 త్వయా హ్యయం సుతో రాజన్మయ్యుత్పన్నః సురోపమః
 యథాసమయమేతస్మిన్వర్తస్వ పురుషోత్తమ
 యథా సమాగమే పూర్వం కృతః స సమయస్త్వయా
 తం స్మరస్వ మహాభాగ కణ్వాశ్రమపదం ప్రతి
 సోఽథ శ్రుత్వైవ తద్వాక్యం తస్యా రాజా స్మరన్నపి
 అబ్రవీన్న స్మరామీతి కస్య త్వం దుష్టతాపసి
 ధర్మకామార్థసంబన్ధం న స్మరామి త్వయా సహ
 గచ్ఛ వా తిష్ఠ వా కామం యద్వాపీచ్ఛసి తత్కురు
 సైవముక్తా వరారోహా వ్రీడితేవ మనస్వినీ
 విసంజ్ఞేవ చ దుఃఖేన తస్థౌ స్థాణురివాచలా
 సంరమ్భామర్షతామ్రాక్షీ స్ఫురమాణోష్ఠసంపుటా
 కటాక్షైర్నిర్దహన్తీవ తిర్యగ్రాజానమైక్షత
 ఆకారం గూహమానా చ మన్యునాభిసమీరితా
 తపసా సంభృతం తేజో ధారయామాస వై తదా
 సా ముహూర్తమివ ధ్యాత్వా దుఃఖామర్షసమన్వితా
 భర్తారమభిసంప్రేక్ష్య క్రుద్ధా వచనమబ్రవీత్
 జానన్నపి మహారాజ కస్మాదేవం ప్రభాషసే
 న జానామీతి నిఃసఙ్గం యథాన్యః ప్రాకృతస్తథా
 అత్ర తే హృదయం వేద సత్యస్యైవానృతస్య చ
 కల్యాణ బత సాక్షీ త్వం మాత్మానమవమన్యథాః
 యోఽన్యథా సన్తమాత్మానమన్యథా ప్రతిపద్యతే
 కిం తేన న కృతం పాపం చోరేణాత్మాపహారిణా
 ఏకోఽహమస్మీతి చ మన్యసే త్వం న హృచ్ఛయం వేత్సి మునిం పురాణమ్
 యో వేదితా కర్మణః పాపకస్య తస్యాన్తికే త్వం వృజినం కరోషి
 మన్యతే పాపకం కృత్వా న కశ్చిద్వేత్తి మామితి
 విదన్తి చైనం దేవాశ్చ స్వశ్చైవాన్తరపూరుషః
 ఆదిత్యచన్ద్రావనిలానలౌ చ ద్యౌర్భూమిరాపో హృదయం యమశ్చ
 అహశ్చ రాత్రిశ్చ ఉభే చ సంధ్యే ధర్మశ్చ జానాతి నరస్య వృత్తమ్
 యమో వైవస్వతస్తస్య నిర్యాతయతి దుష్కృతమ్
 హృది స్థితః కర్మసాక్షీ క్షేత్రజ్ఞో యస్య తుష్యతి
 న తు తుష్యతి యస్యైష పురుషస్య దురాత్మనః
 తం యమః పాపకర్మాణం నిర్యాతయతి దుష్కృతమ్
 అవమన్యాత్మనాత్మానమన్యథా ప్రతిపద్యతే
 దేవా న తస్య శ్రేయాంసో యస్యాత్మాపి న కారణమ్
 స్వయం ప్రాప్తేతి మామేవం మావమంస్థాః పతివ్రతామ్
 అర్ఘ్యార్హాం నార్చయసి మాం స్వయం భార్యాముపస్థితామ్
 కిమర్థం మాం ప్రాకృతవదుపప్రేక్షసి సంసది
 న ఖల్వహమిదం శూన్యే రౌమి కిం న శృణోషి మే
 యది మే యాచమానాయా వచనం న కరిష్యసి
 దుఃషన్త శతధా మూర్ధా తతస్తేఽద్య ఫలిష్యతి
 భార్యాం పతిః సంప్రవిశ్య స యస్మాజ్జాయతే పునః
 జాయాయా ఇతి జాయాత్వం పురాణాః కవయో విదుః
 యదాగమవతః పుంసస్తదపత్యం ప్రజాయతే
 తత్తారయతి సంతత్యా పూర్వప్రేతాన్పితామహాన్
 పున్నామ్నో నరకాద్యస్మాత్పితరం త్రాయతే సుతః
 తస్మాత్పుత్ర ఇతి ప్రోక్తః స్వయమేవ స్వయమ్భువా
 సా భార్యా యా గృహే దక్షా సా భార్యా యా ప్రజావతీ
 సా భార్యా యా పతిప్రాణా సా భార్యా యా పతివ్రతా
 అర్ధం భార్యా మనుష్యస్య భార్యా శ్రేష్ఠతమః సఖా
 భార్యా మూలం త్రివర్గస్య భార్యా మిత్రం మరిష్యతః
 భార్యావన్తః క్రియావన్తః సభార్యా గృహమేధినః
 భార్యావన్తః ప్రమోదన్తే భార్యావన్తః శ్రియాన్వితాః
 సఖాయః ప్రవివిక్తేషు భవన్త్యేతాః ప్రియంవదాః
 పితరో ధర్మకార్యేషు భవన్త్యార్తస్య మాతరః
 కాన్తారేష్వపి విశ్రామో నరస్యాధ్వనికస్య వై
 యః సదారః స విశ్వాస్యస్తస్మాద్దారాః పరా గతిః
 సంసరన్తమపి ప్రేతం విషమేష్వేకపాతినమ్
 భార్యైవాన్వేతి భర్తారం సతతం యా పతివ్రతా
 ప్రథమం సంస్థితా భార్యా పతిం ప్రేత్య ప్రతీక్షతే
 పూర్వం మృతం చ భర్తారం పశ్చాత్సాధ్వ్యనుగచ్ఛతి
 ఏతస్మాత్కారణాద్రాజన్పాణిగ్రహణమిష్యతే
 యదాప్నోతి పతిర్భార్యామిహ లోకే పరత్ర చ
 ఆత్మాత్మనైవ జనితః పుత్ర ఇత్యుచ్యతే బుధైః
 తస్మాద్భార్యాం నరః పశ్యేన్మాతృవత్పుత్రమాతరమ్
 భార్యాయాం జనితం పుత్రమాదర్శే స్వమివాననమ్
 హ్లాదతే జనితా ప్రేష్క్య స్వర్గం ప్రాప్యేవ పుణ్యకృత్
 దహ్యమానా మనోదుఃఖైర్వ్యాధిభిశ్చాతురా నరాః
 హ్లాదన్తే స్వేషు దారేషు ఘర్మార్తాః సలిలేష్వివ
 సుసంరబ్ధోఽపి రామాణాం న బ్రూయాదప్రియం బుధః
 రతిం ప్రీతిం చ ధర్మం చ తాస్వాయత్తమవేక్ష్య చ
 ఆత్మనో జన్మనః క్షేత్రం పుణ్యం రామాః సనాతనమ్
 ఋషీణామపి కా శక్తిః స్రష్టుం రామామృతే ప్రజాః
 పరిపత్య యదా సూనుర్ధరణీరేణుగుణ్ఠితః
 పితురాశ్లిష్యతేఽఙ్గాని కిమివాస్త్యధికం తతః
 స త్వం స్వయమనుప్రాప్తం సాభిలాషమిమం సుతమ్
 ప్రేక్షమాణం చ కాక్షేణ కిమర్థమవమన్యసే
 అణ్డాని బిభ్రతి స్వాని న భిన్దన్తి పిపీలికాః
 న భరేథాః కథం ను త్వం ధర్మజ్ఞః సన్స్వమాత్మజమ్
 న వాససాం న రామాణాం నాపాం స్పర్శస్తథా సుఖః
 శిశోరాలిఙ్గ్యమానస్య స్పర్శః సూనోర్యథా సుఖః
 బ్రాహ్మణో ద్విపదాం శ్రేష్ఠో గౌర్వరిష్ఠా చతుష్పదామ్
 గురుర్గరీయసాం శ్రేష్ఠః పుత్రః స్పర్శవతాం వరః
 స్పృశతు త్వాం సమాశ్లిష్య పుత్రోఽయం ప్రియదర్శనః
 పుత్రస్పర్శాత్సుఖతరః స్పర్శో లోకే న విద్యతే
 త్రిషు వర్షేషు పూర్ణేషు ప్రజాతాహమరిందమ
 ఇమం కుమారం రాజేన్ద్ర తవ శోకప్రణాశనమ్
 ఆహర్తా వాజిమేధస్య శతసంఖ్యస్య పౌరవ
 ఇతి వాగన్తరిక్షే మాం సూతకేఽభ్యవదత్పురా
 నను నామాఙ్కమారోప్య స్నేహాద్గ్రామాన్తరం గతాః
 మూర్ధ్ని పుత్రానుపాఘ్రాయ ప్రతినన్దన్తి మానవాః
 వేదేష్వపి వదన్తీమం మన్త్రవాదం ద్విజాతయః
 జాతకర్మణి పుత్రాణాం తవాపి విదితం తథా
 అఙ్గాదఙ్గాత్సంభవసి హృదయాదభిజాయసే
 ఆత్మా వై పుత్రనామాసి స జీవ శరదః శతమ్
 పోషో హి త్వదధీనో మే సంతానమపి చాక్షయమ్
 తస్మాత్త్వం జీవ మే వత్స సుసుఖీ శరదాం శతమ్
 త్వదఙ్గేభ్యః ప్రసూతోఽయం పురుషాత్పురుషోఽపరః
 సరసీవామలేఽఽత్మానం ద్వితీయం పశ్య మే సుతమ్
 యథా హ్యాహవనీయోఽగ్నిర్గార్హపత్యాత్ప్రణీయతే
 తథా త్వత్తః ప్రసూతోఽయం త్వమేకః సన్ద్విధా కృతః
 మృగాపకృష్టేన హి తే మృగయాం పరిధావతా
 అహమాసాదితా రాజన్కుమారీ పితురాశ్రమే
 ఉర్వశీ పూర్వచిత్తిశ్చ సహజన్యా చ మేనకా
 విశ్వాచీ చ ఘృతాచీ చ షడేవాప్సరసాం వరాః
 తాసాం మాం మేనకా నామ బ్రహ్మయోనిర్వరాప్సరాః
 దివః సంప్రాప్య జగతీం విశ్వామిత్రాదజీజనత్
 సా మాం హిమవతః పృష్ఠే సుషువే మేనకాప్సరాః
 అవకీర్య చ మాం యాతా పరాత్మజమివాసతీ
 కిం ను కర్మాశుభం పూర్వం కృతవత్యస్మి జన్మని
 యదహం బాన్ధవైస్త్యక్తా బాల్యే సంప్రతి చ త్వయా
 కామం త్వయా పరిత్యక్తా గమిష్యామ్యహమాశ్రమమ్
 ఇమం తు బాలం సంత్యక్తుం నార్హస్యాత్మజమాత్మనా
  దుఃషన్త ఉవాచ
 న పుత్రమభిజానామి త్వయి జాతం శకున్తలే
 అసత్యవచనా నార్యః కస్తే శ్రద్ధాస్యతే వచః
 మేనకా నిరనుక్రోశా బన్ధకీ జననీ తవ
 యయా హిమవతః పృష్ఠే నిర్మాల్యేవ ప్రవేరితా
 స చాపి నిరనుక్రోశః క్షత్రయోనిః పితా తవ
 విశ్వామిత్రో బ్రాహ్మణత్వే లుబ్ధః కామపరాయణః
 మేనకాప్సరసాం శ్రేష్ఠా మహర్షీణాం చ తే పితా
 తయోరపత్యం కస్మాత్త్వం పుంశ్చలీవాభిధాస్యసి
 అశ్రద్ధేయమిదం వాక్యం కథయన్తీ న లజ్జసే
 విశేషతో మత్సకాశే దుష్టతాపసి గమ్యతామ్
 క్వ మహర్షిః సదైవోగ్రః సాప్సరా క్వ చ మేనకా
 క్వ చ త్వమేవం కృపణా తాపసీవేషధారిణీ
 అతికాయశ్చ పుత్రస్తే బాలోఽపి బలవానయమ్
 కథమల్పేన కాలేన శాలస్కన్ధ ఇవోద్గతః
 సునికృష్టా చ యోనిస్తే పుంశ్చలీ ప్రతిభాసి మే
 యదృచ్ఛయా కామరాగాజ్జాతా మేనకయా హ్యసి
 సర్వమేతత్పరోక్షం మే యత్త్వం వదసి తాపసి
 నాహం త్వామభిజానామి యథేష్టం గమ్యతాం త్వయా
  శకున్తలోవాచ
 రాజన్సర్షపమాత్రాణి పరచ్ఛిద్రాణి పశ్యసి
 ఆత్మనో బిల్వమాత్రాణి పశ్యన్నపి న పశ్యసి
 మేనకా త్రిదశేష్వేవ త్రిదశాశ్చాను మేనకామ్
 మమైవోద్రిచ్యతే జన్మ దుఃషన్త తవ జన్మతః
 క్షితావటసి రాజంస్త్వమన్తరిక్షే చరామ్యహమ్
 ఆవయోరన్తరం పశ్య మేరుసర్షపయోరివ
 మహేన్ద్రస్య కుబేరస్య యమస్య వరుణస్య చ
 భవనాన్యనుసంయామి ప్రభావం పశ్య మే నృప
 సత్యశ్చాపి ప్రవాదోఽయం యం ప్రవక్ష్యామి తేఽనఘ
 నిదర్శనార్థం న ద్వేషాత్తచ్ఛ్రుత్వా క్షన్తుమర్హసి
 విరూపో యావదాదర్శే నాత్మనః పశ్యతే ముఖమ్
 మన్యతే తావదాత్మానమన్యేభ్యో రూపవత్తరమ్
 యదా తు ముఖమాదర్శే వికృతం సోఽభివీక్షతే
 తదేతరం విజానాతి ఆత్మానం నేతరం జనమ్
 అతీవ రూపసంపన్నో న కించిదవమన్యతే
 అతీవ జల్పన్దుర్వాచో భవతీహ విహేఠకః
 మూర్ఖో హి జల్పతాం పుంసాం శ్రుత్వా వాచః శుభాశుభాః
 అశుభం వాక్యమాదత్తే పురీషమివ సూకరః
 ప్రాజ్ఞస్తు జల్పతాం పుంసాం శ్రుత్వా వాచః శుభాశుభాః
 గుణవద్వాక్యమాదత్తే హంసః క్షీరమివామ్భసః
 అన్యాన్పరివదన్సాధుర్యథా హి పరితప్యతే
 తథా పరివదన్నన్యాంస్తుష్టో భవతి దుర్జనః
 అభివాద్య యథా వృద్ధాన్సన్తో గచ్ఛన్తి నిర్వృతిమ్
 ఏవం సజ్జనమాక్రుశ్య మూర్ఖో భవతి నిర్వృతః
 సుఖం జీవన్త్యదోషజ్ఞా మూర్ఖా దోషానుదర్శినః
 యత్ర వాచ్యాః పరైః సన్తః పరానాహుస్తథావిధాన్
 అతో హాస్యతరం లోకే కించిదన్యన్న విద్యతే
 యత్ర దుర్జన ఇత్యాహ దుర్జనః సజ్జనం స్వయమ్
 సత్యధర్మచ్యుతాత్పుంసః క్రుద్ధాదాశీవిషాదివ
 అనాస్తికోఽప్యుద్విజతే జనః కిం పునరాస్తికః
 స్వయముత్పాద్య వై పుత్రం సదృశం యోఽవమన్యతే
 తస్య దేవాః శ్రియం ఘ్నన్తి న చ లోకానుపాశ్నుతే
 కులవంశప్రతిష్ఠాం హి పితరః పుత్రమబ్రువన్
 ఉత్తమం సర్వధర్మాణాం తస్మాత్పుత్రం న సంత్యజేత్
 స్వపత్నీప్రభవాన్పఞ్చ లబ్ధాన్క్రీతాన్వివర్ధితాన్
 కృతానన్యాసు చోత్పన్నాన్పుత్రాన్వై మనురబ్రవీత్
 ధర్మకీర్త్యావహా నౄణాం మనసః ప్రీతివర్ధనాః
 త్రాయన్తే నరకాజ్జాతాః పుత్రా ధర్మప్లవాః పితౄన్
 స త్వం నృపతిశార్దూల న పుత్రం త్యక్తుమర్హసి
 ఆత్మానం సత్యధర్మౌ చ పాలయానో మహీపతే
 నరేన్ద్రసింహ కపటం న వోఢుం త్వమిహార్హసి
 వరం కూపశతాద్వాపీ వరం వాపీశతాత్క్రతుః
 వరం క్రతుశతాత్పుత్రః సత్యం పుత్రశతాద్వరమ్
 అశ్వమేధసహస్రం చ సత్యం చ తులయా ధృతమ్
 అశ్వమేధసహస్రాద్ధి సత్యమేవ విశిష్యతే
 సర్వవేదాధిగమనం సర్వతీర్థావగాహనమ్
 సత్యం చ వదతో రాజన్సమం వా స్యాన్న వా సమమ్
 నాస్తి సత్యాత్పరో ధర్మో న సత్యాద్విద్యతే పరమ్
 న హి తీవ్రతరం కించిదనృతాదిహ విద్యతే
 రాజన్సత్యం పరం బ్రహ్మ సత్యం చ సమయః పరః
 మా త్యాక్షీః సమయం రాజన్సత్యం సంగతమస్తు తే
 అనృతే చేత్ప్రసఙ్గస్తే శ్రద్దధాసి న చేత్స్వయమ్
 ఆత్మనో హన్త గచ్ఛామి త్వాదృశే నాస్తి సంగతమ్
 ఋతేఽపి త్వయి దుఃషన్త శైలరాజావతంసకామ్
 చతురన్తామిమాముర్వీం పుత్రో మే పాలయిష్యతి
  వైశంపాయన ఉవాచ
 ఏతావదుక్త్వా వచనం ప్రాతిష్ఠత శకున్తలా
 అథాన్తరిక్షే దుఃషన్తం వాగువాచాశరీరిణీ
 ఋత్విక్పురోహితాచార్యైర్మన్త్రిభిశ్చావృతం తదా
 భస్త్రా మాతా పితుః పుత్రో యేన జాతః స ఏవ సః
 భరస్వ పుత్రం దుఃషన్త మావమంస్థాః శకున్తలామ్
 రేతోధాః పుత్ర ఉన్నయతి నరదేవ యమక్షయాత్
 త్వం చాస్య ధాతా గర్భస్య సత్యమాహ శకున్తలా
 జాయా జనయతే పుత్రమాత్మనోఽఙ్గం ద్విధా కృతమ్
 తస్మాద్భరస్వ దుఃషన్త పుత్రం శాకున్తలం నృప
 అభూతిరేషా కస్త్యజ్యాజ్జీవఞ్జీవన్తమాత్మజమ్
 శాకున్తలం మహాత్మానం దౌఃషన్తిం భర పౌరవ
 భర్తవ్యోఽయం త్వయా యస్మాదస్మాకం వచనాదపి
 తస్మాద్భవత్వయం నామ్నా భరతో నామ తే సుతః
 తచ్ఛ్రుత్వా పౌరవో రాజా వ్యాహృతం వై దివౌకసామ్
 పురోహితమమాత్యాంశ్చ సంప్రహృష్టోఽబ్రవీదిదమ్
 శృణ్వన్త్వేతద్భవన్తోఽస్య దేవదూతస్య భాషితమ్
 అహమప్యేవమేవైనం జానామి స్వయమాత్మజమ్
 యద్యహం వచనాదేవ గృహ్ణీయామిమమాత్మజమ్
 భవేద్ధి శఙ్కా లోకస్య నైవం శుద్ధో భవేదయమ్
 తం విశోధ్య తదా రాజా దేవదూతేన భారత
 హృష్టః ప్రముదితశ్చాపి ప్రతిజగ్రాహ తం సుతమ్
 మూర్ధ్ని చైనముపాఘ్రాయ సస్నేహం పరిషస్వజే
 సభాజ్యమానో విప్రైశ్చ స్తూయమానశ్చ బన్దిభిః
 స ముదం పరమాం లేభే పుత్రసంస్పర్శజాం నృపః
 తాం చైవ భార్యాం ధర్మజ్ఞః పూజయామాస ధర్మతః
 అబ్రవీచ్చైవ తాం రాజా సాన్త్వపూర్వమిదం వచః
 కృతో లోకపరోక్షోఽయం సంబన్ధో వై త్వయా సహ
 తస్మాదేతన్మయా దేవి త్వచ్ఛుద్ధ్యర్థం విచారితమ్
 మన్యతే చైవ లోకస్తే స్త్రీభావాన్మయి సంగతమ్
 పుత్రశ్చాయం వృతో రాజ్యే మయా తస్మాద్విచారితమ్
 యచ్చ కోపితయాత్యర్థం త్వయోక్తోఽస్మ్యప్రియం ప్రియే
 ప్రణయిన్యా విశాలాక్షి తత్క్షాన్తం తే మయా శుభే
 తామేవముక్త్వా రాజర్షిర్దుఃషన్తో మహిషీం ప్రియామ్
 వాసోభిరన్నపానైశ్చ పూజయామాస భారత
 దుఃషన్తశ్చ తతో రాజా పుత్రం శాకున్తలం తదా
 భరతం నామతః కృత్వా యౌవరాజ్యేఽభ్యషేచయత్
 తస్య తత్ప్రథితం చక్రం ప్రావర్తత మహాత్మనః
 భాస్వరం దివ్యమజితం లోకసంనాదనం మహత్
 స విజిత్య మహీపాలాంశ్చకార వశవర్తినః
 చచార చ సతాం ధర్మం ప్రాప చానుత్తమం యశః
 స రాజా చక్రవర్త్యాసీత్సార్వభౌమః ప్రతాపవాన్
 ఈజే చ బహుభిర్యజ్ఞైర్యథా శక్రో మరుత్పతిః
 యాజయామాస తం కణ్వో దక్షవద్భూరిదక్షిణమ్
 శ్రీమాన్గోవితతం నామ వాజిమేధమవాప సః
 యస్మిన్సహస్రం పద్మానాం కణ్వాయ భరతో దదౌ
 భరతాద్భారతీ కీర్తిర్యేనేదం భారతం కులమ్
 అపరే యే చ పూర్వే చ భారతా ఇతి విశ్రుతాః
 భరతస్యాన్వవాయే హి దేవకల్పా మహౌజసః
 బభూవుర్బ్రహ్మకల్పాశ్చ బహవో రాజసత్తమాః
 యేషామపరిమేయాని నామధేయాని సర్వశః
 తేషాం తు తే యథాముఖ్యం కీర్తయిష్యామి భారత
 మహాభాగాన్దేవకల్పాన్సత్యార్జవపరాయణాన్
  వైశంపాయన ఉవాచ
 ప్రజాపతేస్తు దక్షస్య మనోర్వైవస్వతస్య చ
 భరతస్య కురోః పూరోరజమీఢస్య చాన్వయే
 యాదవానామిమం వంశం పౌరవాణాం చ సర్వశః
 తథైవ భారతానాం చ పుణ్యం స్వస్త్యయనం మహత్
 ధన్యం యశస్యమాయుష్యం కీర్తయిష్యామి తేఽనఘ
 తేజోభిరుదితాః సర్వే మహర్షిసమతేజసః
 దశ ప్రచేతసః పుత్రాః సన్తః పూర్వజనాః స్మృతాః
 మేఘజేనాగ్నినా యే తే పూర్వం దగ్ధా మహౌజసః
 తేభ్యః ప్రాచేతసో జజ్ఞే దక్షో దక్షాదిమాః ప్రజాః
 సంభూతాః పురుషవ్యాఘ్ర స హి లోకపితామహః
 వీరిణ్యా సహ సంగమ్య దక్షః ప్రాచేతసో మునిః
 ఆత్మతుల్యానజనయత్సహస్రం సంశితవ్రతాన్
 సహస్రసంఖ్యాన్సమితాన్సుతాన్దక్షస్య నారదః
 మోక్షమధ్యాపయామాస సాంఖ్యజ్ఞానమనుత్తమమ్
 తతః పఞ్చాశతం కన్యాః పుత్రికా అభిసందధే
 ప్రజాపతిః ప్రజా దక్షః సిసృక్షుర్జనమేజయ
 దదౌ స దశ ధర్మాయ కశ్యపాయ త్రయోదశ
 కాలస్య నయనే యుక్తాః సప్తవింశతిమిన్దవే
 త్రయోదశానాం పత్నీనాం యా తు దాక్షాయణీ వరా
 మారీచః కశ్యపస్తస్యామాదిత్యాన్సమజీజనత్
 ఇన్ద్రాదీన్వీర్యసంపన్నాన్వివస్వన్తమథాపి చ
 వివస్వతః సుతో జజ్ఞే యమో వైవస్వతః ప్రభుః
 మార్తణ్డశ్చ యమస్యాపి పుత్రో రాజన్నజాయత
 మార్తణ్డస్య మనుర్ధీమానజాయత సుతః ప్రభుః
 మనోర్వంశో మానవానాం తతోఽయం ప్రథితోఽభవత్
 బ్రహ్మక్షత్రాదయస్తస్మాన్మనోర్జాతాస్తు మానవాః
 తత్రాభవత్తదా రాజన్బ్రహ్మ క్షత్రేణ సంగతమ్
 బ్రాహ్మణా మానవాస్తేషాం సాఙ్గం వేదమదీధరన్
 వేనం ధృష్ణుం నరిష్యన్తం నాభాగేక్ష్వాకుమేవ చ
 కరూషమథ శర్యాతిం తథైవాత్రాష్టమీమిలామ్
 పృషధ్రనవమానాహుః క్షత్రధర్మపరాయణాన్
 నాభాగారిష్టదశమాన్మనోః పుత్రాన్మహాబలాన్
 పఞ్చాశతం మనోః పుత్రాస్తథైవాన్యేఽభవన్క్షితౌ
 అన్యోన్యభేదాత్తే సర్వే వినేశురితి నః శ్రుతమ్
 పురూరవాస్తతో విద్వానిలాయాం సమపద్యత
 సా వై తస్యాభవన్మాతా పితా చేతి హి నః శ్రుతమ్
 త్రయోదశ సముద్రస్య ద్వీపానశ్నన్పురూరవాః
 అమానుషైర్వృతః సత్త్వైర్మానుషః సన్మహాయశాః
 విప్రైః స విగ్రహం చక్రే వీర్యోన్మత్తః పురూరవాః
 జహార చ స విప్రాణాం రత్నాన్యుత్క్రోశతామపి
 సనత్కుమారస్తం రాజన్బ్రహ్మలోకాదుపేత్య హ
 అనుదర్శయాం తతశ్చక్రే ప్రత్యగృహ్ణాన్న చాప్యసౌ
 తతో మహర్షిభిః క్రుద్ధైః శప్తః సద్యో వ్యనశ్యత
 లోభాన్వితో మదబలాన్నష్టసంజ్ఞో నరాధిపః
 స హి గన్ధర్వలోకస్థ ఉర్వశ్యా సహితో విరాట్
 ఆనినాయ క్రియార్థేఽగ్నీన్యథావద్విహితాంస్త్రిధా
 షట్పుత్రా జజ్ఞిరేఽథైలాదాయుర్ధీమానమావసుః
 దృఢాయుశ్చ వనాయుశ్చ శ్రుతాయుశ్చోర్వశీసుతాః
 నహుషం వృద్ధశర్మాణం రజిం రమ్భమనేనసమ్
 స్వర్భానవీసుతానేతానాయోః పుత్రాన్ప్రచక్షతే
 ఆయుషో నహుషః పుత్రో ధీమాన్సత్యపరాక్రమః
 రాజ్యం శశాస సుమహద్ధర్మేణ పృథివీపతిః
 పితౄన్దేవానృషీన్విప్రాన్గన్ధర్వోరగరాక్షసాన్
 నహుషః పాలయామాస బ్రహ్మక్షత్రమథో విశః
 స హత్వా దస్యుసంఘాతానృషీన్కరమదాపయత్
 పశువచ్చైవ తాన్పృష్ఠే వాహయామాస వీర్యవాన్
 కారయామాస చేన్ద్రత్వమభిభూయ దివౌకసః
 తేజసా తపసా చైవ విక్రమేణౌజసా తథా
 యతిం యయాతిం సంయాతిమాయాతిం పాఞ్చముద్ధవమ్
 నహుషో జనయామాస షట్పుత్రాన్ప్రియవాససి
 యయాతిర్నాహుషః సమ్రాడాసీత్సత్యపరాక్రమః
 స పాలయామాస మహీమీజే చ వివిధైః సవైః
 అతిశక్త్యా పితౄనర్చన్దేవాంశ్చ ప్రయతః సదా
 అన్వగృహ్ణాత్ప్రజాః సర్వా యయాతిరపరాజితః
 తస్య పుత్రా మహేష్వాసాః సర్వైః సముదితా గుణైః
 దేవయాన్యాం మహారాజ శర్మిష్ఠాయాం చ జజ్ఞిరే
 దేవయాన్యామజాయేతాం యదుస్తుర్వసురేవ చ
 ద్రుహ్యుశ్చానుశ్చ పూరుశ్చ శర్మిష్ఠాయాం ప్రజజ్ఞిరే
 స శాశ్వతీః సమా రాజన్ప్రజా ధర్మేణ పాలయన్
 జరామార్ఛన్మహాఘోరాం నాహుషో రూపనాశినీమ్
 జరాభిభూతః పుత్రాన్స రాజా వచనమబ్రవీత్
 యదుం పూరుం తుర్వసుం చ ద్రుహ్యుం చానుం చ భారత
 యౌవనేన చరన్కామాన్యువా యువతిభిః సహ
 విహర్తుమహమిచ్ఛామి సాహ్యం కురుత పుత్రకాః
 తం పుత్రో దేవయానేయః పూర్వజో యదురబ్రవీత్
 కిం కార్యం భవతః కార్యమస్మాభిర్యౌవనేన చ
 యయాతిరబ్రవీత్తం వై జరా మే ప్రతిగృహ్యతామ్
 యౌవనేన త్వదీయేన చరేయం విషయానహమ్
 యజతో దీర్ఘసత్రైర్మే శాపాచ్చోశనసో మునేః
 కామార్థః పరిహీణో మే తప్యేఽహం తేన పుత్రకాః
 మామకేన శరీరేణ రాజ్యమేకః ప్రశాస్తు వః
 అహం తన్వాభినవయా యువా కామానవాప్నుయామ్
 న తే తస్య ప్రత్యగృహ్ణన్యదుప్రభృతయో జరామ్
 తమబ్రవీత్తతః పూరుః కనీయాన్సత్యవిక్రమః
 రాజంశ్చరాభినవయా తన్వా యౌవనగోచరః
 అహం జరాం సమాస్థాయ రాజ్యే స్థాస్యామి తేఽఽజ్ఞయా
 ఏవముక్తః స రాజర్షిస్తపోవీర్యసమాశ్రయాత్
 సంచారయామాస జరాం తదా పుత్రే మహాత్మని
 పౌరవేణాథ వయసా రాజా యౌవనమాస్థితః
 యాయాతేనాపి వయసా రాజ్యం పూరురకారయత్
 తతో వర్షసహస్రాన్తే యయాతిరపరాజితః
 అతృప్త ఏవ కామానాం పూరుం పుత్రమువాచ హ
 త్వయా దాయాదవానస్మి త్వం మే వంశకరః సుతః
 పౌరవో వంశ ఇతి తే ఖ్యాతిం లోకే గమిష్యతి
 తతః స నృపశార్దూలః పూరుం రాజ్యేఽభిషిచ్య చ
 కాలేన మహతా పశ్చాత్కాలధర్మముపేయివాన్
  జనమేజయ ఉవాచ
 యయాతిః పూర్వకోఽస్మాకం దశమో యః ప్రజాపతేః
 కథం స శుక్రతనయాం లేభే పరమదుర్లభామ్
 ఏతదిచ్ఛామ్యహం శ్రోతుం విస్తరేణ ద్విజోత్తమ
 ఆనుపూర్వ్యా చ మే శంస పూరోర్వంశకరాన్పృథక్
  వైశంపాయన ఉవాచ
 యయాతిరాసీద్రాజర్షిర్దేవరాజసమద్యుతిః
 తం శుక్రవృషపర్వాణౌ వవ్రాతే వై యథా పురా
 తత్తేఽహం సంప్రవక్ష్యామి పృచ్ఛతో జనమేజయ
 దేవయాన్యాశ్చ సంయోగం యయాతేర్నాహుషస్య చ
 సురాణామసురాణాం చ సమజాయత వై మిథః
 ఐశ్వర్యం ప్రతి సంఘర్షస్త్రైలోక్యే సచరాచరే
 జిగీషయా తతో దేవా వవ్రిరేఽఽఙ్గిరసం మునిమ్
 పౌరోహిత్యేన యాజ్యార్థే కావ్యం తూశనసం పరే
 బ్రాహ్మణౌ తావుభౌ నిత్యమన్యోన్యస్పర్ధినౌ భృశమ్
 తత్ర దేవా నిజఘ్నుర్యాన్దానవాన్యుధి సంగతాన్
 తాన్పునర్జీవయామాస కావ్యో విద్యాబలాశ్రయాత్
 తతస్తే పునరుత్థాయ యోధయాం చక్రిరే సురాన్
 అసురాస్తు నిజఘ్నుర్యాన్సురాన్సమరమూర్ధని
 న తాన్సంజీవయామాస బృహస్పతిరుదారధీః
 న హి వేద స తాం విద్యాం యాం కావ్యో వేద వీర్యవాన్
 సంజీవనీం తతో దేవా విషాదమగమన్పరమ్
 తే తు దేవా భయోద్విగ్నాః కావ్యాదుశనసస్తదా
 ఊచుః కచముపాగమ్య జ్యేష్ఠం పుత్రం బృహస్పతేః
 భజమానాన్భజస్వాస్మాన్కురు నః సాహ్యముత్తమమ్
 యాసౌ విద్యా నివసతి బ్రాహ్మణేఽమితతేజసి
 శుక్రే తామాహర క్షిప్రం భాగభాఙ్నో భవిష్యసి
 వృషపర్వసమీపే స శక్యో ద్రష్టుం త్వయా ద్విజః
 రక్షతే దానవాంస్తత్ర న స రక్షత్యదానవాన్
 తమారాధయితుం శక్తో భవాన్పూర్వవయాః కవిమ్
 దేవయానీం చ దయితాం సుతాం తస్య మహాత్మనః
 త్వమారాధయితుం శక్తో నాన్యః కశ్చన విద్యతే
 శీలదాక్షిణ్యమాధుర్యైరాచారేణ దమేన చ
 దేవయాన్యాం హి తుష్టాయాం విద్యాం తాం ప్రాప్స్యసి ధ్రువమ్
 తథేత్యుక్త్వా తతః ప్రాయాద్బృహస్పతిసుతః కచః
 తదాభిపూజితో దేవైః సమీపం వృషపర్వణః
 స గత్వా త్వరితో రాజన్దేవైః సంప్రేషితః కచః
 అసురేన్ద్రపురే శుక్రం దృష్ట్వా వాక్యమువాచ హ
 ఋషేరఙ్గిరసః పౌత్రం పుత్రం సాక్షాద్బృహస్పతేః
 నామ్నా కచ ఇతి ఖ్యాతం శిష్యం గృహ్ణాతు మాం భవాన్
 బ్రహ్మచర్యం చరిష్యామి త్వయ్యహం పరమం గురౌ
 అనుమన్యస్వ మాం బ్రహ్మన్సహస్రం పరివత్సరాన్
  శుక్ర ఉవాచ
 కచ సుస్వాగతం తేఽస్తు ప్రతిగృహ్ణామి తే వచః
 అర్చయిష్యేఽహమర్చ్యం త్వామర్చితోఽస్తు బృహస్పతిః
  వైశంపాయన ఉవాచ
 కచస్తు తం తథేత్యుక్త్వా ప్రతిజగ్రాహ తద్వ్రతమ్
 ఆదిష్టం కవిపుత్రేణ శుక్రేణోశనసా స్వయమ్
 వ్రతస్య వ్రతకాలం స యథోక్తం ప్రత్యగృహ్ణత
 ఆరాధయన్నుపాధ్యాయం దేవయానీం చ భారత
 నిత్యమారాధయిష్యంస్తాం యువా యౌవనగోఽఽముఖే
 గాయన్నృత్యన్వాదయంశ్చ దేవయానీమతోషయత్
 సంశీలయన్దేవయానీం కన్యాం సంప్రాప్తయౌవనామ్
 పుష్పైః ఫలైః ప్రేషణైశ్చ తోషయామాస భారత
 దేవయాన్యపి తం విప్రం నియమవ్రతచారిణమ్
 అనుగాయమానా లలనా రహః పర్యచరత్తదా
 పఞ్చ వర్షశతాన్యేవం కచస్య చరతో వ్రతమ్
 తత్రాతీయురథో బుద్ధ్వా దానవాస్తం తతః కచమ్
 గా రక్షన్తం వనే దృష్ట్వా రహస్యేకమమర్షితాః
 జఘ్నుర్బృహస్పతేర్ద్వేషాద్విద్యారక్షార్థమేవ చ
 హత్వా శాలావృకేభ్యశ్చ ప్రాయచ్ఛంస్తిలశః కృతమ్
 తతో గావో నివృత్తాస్తా అగోపాః స్వం నివేశనమ్
 తా దృష్ట్వా రహితా గాస్తు కచేనాభ్యాగతా వనాత్
 ఉవాచ వచనం కాలే దేవయాన్యథ భారత
 అహుతం చాగ్నిహోత్రం తే సూర్యశ్చాస్తం గతః ప్రభో
 అగోపాశ్చాగతా గావః కచస్తాత న దృశ్యతే
 వ్యక్తం హతో మృతో వాపి కచస్తాత భవిష్యతి
 తం వినా న చ జీవేయం కచం సత్యం బ్రవీమి తే
  శుక్ర ఉవాచ
 అయమేహీతి శబ్దేన మృతం సంజీవయామ్యహమ్
  వైశంపాయన ఉవాచ
 తతః సంజీవనీం విద్యాం ప్రయుజ్య కచమాహ్వయత్
 ఆహూతః ప్రాదురభవత్కచోఽరిష్టోఽథ విద్యయా
 హతోఽహమితి చాచఖ్యౌ పృష్టో బ్రాహ్మణకన్యయా
 స పునర్దేవయాన్యోక్తః పుష్పాహారో యదృచ్ఛయా
 వనం యయౌ తతో విప్రో దదృశుర్దానవాశ్చ తమ్
 తతో ద్వితీయం హత్వా తం దగ్ధ్వా కృత్వా చ చూర్ణశః
 ప్రాయచ్ఛన్బ్రాహ్మణాయైవ సురాయామసురాస్తదా
 దేవయాన్యథ భూయోఽపి వాక్యం పితరమబ్రవీత్
 పుష్పాహారః ప్రేషణకృత్కచస్తాత న దృశ్యతే
  శుక్ర ఉవాచ
 బృహస్పతేః సుతః పుత్రి కచః ప్రేతగతిం గతః
 విద్యయా జీవితోఽప్యేవం హన్యతే కరవాణి కిమ్
 మైవం శుచో మా రుద దేవయాని న త్వాదృశీ మర్త్యమనుప్రశోచేత్
 సురాశ్చ విశ్వే చ జగచ్చ సర్వముపస్థితాం వైకృతిమానమన్తి
  దేవయాన్యువాచ
 యస్యాఙ్గిరా వృద్ధతమః పితామహో బృహస్పతిశ్చాపి పితా తపోధనః
 ఋషేః పుత్రం తమథో వాపి పౌత్రం కథం న శోచేయమహం న రుద్యామ్
 స బ్రహ్మచారీ చ తపోధనశ్చ సదోత్థితః కర్మసు చైవ దక్షః
 కచస్య మార్గం ప్రతిపత్స్యే న భోక్ష్యే ప్రియో హి మే తాత కచోఽభిరూపః
  శుక్ర ఉవాచ
 అసంశయం మామసురా ద్విషన్తి యే మే శిష్యం నాగసం సూదయన్తి
 అబ్రాహ్మణం కర్తుమిచ్ఛన్తి రౌద్రాస్తే మాం యథా ప్రస్తుతం దానవైర్హి
 అప్యస్య పాపస్య భవేదిహాన్తః కం బ్రహ్మహత్యా న దహేదపీన్ద్రమ్
  వైశంపాయన ఉవాచ
 సంచోదితో దేవయాన్యా మహర్షిః పునరాహ్వయత్
 సంరమ్భేణైవ కావ్యో హి బృహస్పతిసుతం కచమ్
 గురోర్భీతో విద్యయా చోపహూతః శనైర్వాచం జఠరే వ్యాజహార
 తమబ్రవీత్కేన పథోపనీతో మమోదరే తిష్ఠసి బ్రూహి విప్ర
  కచ ఉవాచ
 భవత్ప్రసాదాన్న జహాతి మాం స్మృతిః స్మరే చ సర్వం యచ్చ యథా చ వృత్తమ్
 న త్వేవం స్యాత్తపసో వ్యయో మే తతః క్లేశం ఘోరమిమం సహామి
 అసురైః సురాయాం భవతోఽస్మి దత్తో హత్వా దగ్ధ్వా చూర్ణయిత్వా చ కావ్య
 బ్రాహ్మీం మాయామాసురీ చైవ మాయా త్వయి స్థితే కథమేవాతివర్తేత్
  శుక్ర ఉవాచ
 కిం తే ప్రియం కరవాణ్యద్య వత్సే వధేన మే జీవితం స్యాత్కచస్య
 నాన్యత్ర కుక్షేర్మమ భేదనేన దృశ్యేత్కచో మద్గతో దేవయాని
  దేవయాన్యువాచ
 ద్వౌ మాం శోకావగ్నికల్పౌ దహేతాం కచస్య నాశస్తవ చైవోపఘాతః
 కచస్య నాశే మమ నాస్తి శర్మ తవోపఘాతే జీవితుం నాస్మి శక్తా
  శుక్ర ఉవాచ
 సంసిద్ధరూపోఽసి బృహస్పతేః సుత యత్త్వాం భక్తం భజతే దేవయానీ
 విద్యామిమాం ప్రాప్నుహి జీవనీం త్వం న చేదిన్ద్రః కచరూపీ త్వమద్య
 న నివర్తేత్పునర్జీవన్కశ్చిదన్యో మమోదరాత్
 బ్రాహ్మణం వర్జయిత్వైకం తస్మాద్విద్యామవాప్నుహి
 పుత్రో భూత్వా భావయ భావితో మామస్మాద్దేహాదుపనిష్క్రమ్య తాత
 సమీక్షేథా ధర్మవతీమవేక్షాం గురోః సకాశాత్ప్రాప్య విద్యాం సవిద్యః
  వైశంపాయన ఉవాచ
 గురోః సకాశాత్సమవాప్య విద్యాం భిత్త్వా కుక్షిం నిర్విచక్రామ విప్రః
 కచోఽభిరూపో దక్షిణం బ్రాహ్మణస్య శుక్లాత్యయే పౌర్ణమాస్యామివేన్దుః
 దృష్ట్వా చ తం పతితం బ్రహ్మరాశిముత్థాపయామాస మృతం కచోఽపి
 విద్యాం సిద్ధాం తామవాప్యాభివాద్య తతః కచస్తం గురుమిత్యువాచ
 ఋతస్య దాతారమనుత్తమస్య నిధిం నిధీనాం చతురన్వయానామ్
 యే నాద్రియన్తే గురుమర్చనీయం పాపాఀల్లోకాంస్తే వ్రజన్త్యప్రతిష్ఠాన్
  వైశంపాయన ఉవాచ
 సురాపానాద్వఞ్చనాం ప్రాపయిత్వా సంజ్ఞానాశం చైవ తథాతిఘోరమ్
 దృష్ట్వా కచం చాపి తథాభిరూపం పీతం తదా సురయా మోహితేన
 సమన్యురుత్థాయ మహానుభావస్తదోశనా విప్రహితం చికీర్షుః
 కావ్యః స్వయం వాక్యమిదం జగాద సురాపానం ప్రతి వై జాతశఙ్కః
 యో బ్రాహ్మణోఽద్య ప్రభృతీహ కశ్చిన్మోహాత్సురాం పాస్యతి మన్దబుద్ధిః
 అపేతధర్మో బ్రహ్మహా చైవ స స్యాదస్మిఀల్లోకే గర్హితః స్యాత్పరే చ
 మయా చేమాం విప్రధర్మోక్తిసీమాం మర్యాదాం వై స్థాపితాం సర్వలోకే
 సన్తో విప్రాః శుశ్రువాంసో గురూణాం దేవా లోకాశ్చోపశృణ్వన్తు సర్వే
 ఇతీదముక్త్వా స మహానుభావస్తపోనిధీనాం నిధిరప్రమేయః
 తాన్దానవాన్దైవవిమూఢబుద్ధీనిదం సమాహూయ వచోఽభ్యువాచ
 ఆచక్షే వో దానవా బాలిశాః స్థ సిద్ధః కచో వత్స్యతి మత్సకాశే
 సంజీవనీం ప్రాప్య విద్యాం మహార్థాం తుల్యప్రభావో బ్రహ్మణా బ్రహ్మభూతః
 గురోరుష్య సకాశే తు దశ వర్షశతాని సః
 అనుజ్ఞాతః కచో గన్తుమియేష త్రిదశాలయమ్
  వైశంపాయన ఉవాచ
 సమావృత్తవ్రతం తం తు విసృష్టం గురుణా తదా
 ప్రస్థితం త్రిదశావాసం దేవయాన్యబ్రవీదిదమ్
 ఋషేరఙ్గిరసః పౌత్ర వృత్తేనాభిజనేన చ
 భ్రాజసే విద్యయా చైవ తపసా చ దమేన చ
 ఋషిర్యథాఙ్గిరా మాన్యః పితుర్మమ మహాయశాః
 తథా మాన్యశ్చ పూజ్యశ్చ భూయో మమ బృహస్పతిః
 ఏవం జ్ఞాత్వా విజానీహి యద్బ్రవీమి తపోధన
 వ్రతస్థే నియమోపేతే యథా వర్తామ్యహం త్వయి
 స సమావృత్తవిద్యో మాం భక్తాం భజితుమర్హసి
 గృహాణ పాణిం విధివన్మమ మన్త్రపురస్కృతమ్
  కచ ఉవాచ
 పూజ్యో మాన్యశ్చ భగవాన్యథా తవ పితా మమ
 తథా త్వమనవద్యాఙ్గి పూజనీయతరా మమ
 ఆత్మప్రాణైః ప్రియతమా భార్గవస్య మహాత్మనః
 త్వం భద్రే ధర్మతః పూజ్యా గురుపుత్రీ సదా మమ
 యథా మమ గురుర్నిత్యం మాన్యః శుక్రః పితా తవ
 దేవయాని తథైవ త్వం నైవం మాం వక్తుమర్హసి
  దేవయాన్యువాచ
 గురుపుత్రస్య పుత్రో వై న తు త్వమసి మే పితుః
 తస్మాన్మాన్యశ్చ పూజ్యశ్చ మమాపి త్వం ద్విజోత్తమ
 అసురైర్హన్యమానే చ కచ త్వయి పునః పునః
 తదా ప్రభృతి యా ప్రీతిస్తాం త్వమేవ స్మరస్వ మే
 సౌహార్దే చానురాగే చ వేత్థ మే భక్తిముత్తమామ్
 న మామర్హసి ధర్మజ్ఞ త్యక్తుం భక్తామనాగసమ్
  కచ ఉవాచ
 అనియోజ్యే నియోగే మాం నియునక్షి శుభవ్రతే
 ప్రసీద సుభ్రు త్వం మహ్యం గురోర్గురుతరీ శుభే
 యత్రోషితం విశాలాక్షి త్వయా చన్ద్రనిభాననే
 తత్రాహముషితో భద్రే కుక్షౌ కావ్యస్య భామిని
 భగినీ ధర్మతో మే త్వం మైవం వోచః శుభాననే
 సుఖమస్మ్యుషితో భద్రే న మన్యుర్విద్యతే మమ
 ఆపృచ్ఛే త్వాం గమిష్యామి శివమాశంస మే పథి
 అవిరోధేన ధర్మస్య స్మర్తవ్యోఽస్మి కథాన్తరే
 అప్రమత్తోత్థితా నిత్యమారాధయ గురుం మమ
  దేవయాన్యువాచ
 యది మాం ధర్మకామార్థే ప్రత్యాఖ్యాస్యసి చోదితః
 తతః కచ న తే విద్యా సిద్ధిమేషా గమిష్యతి
  కచ ఉవాచ
 గురుపుత్రీతి కృత్వాహం ప్రత్యాచక్షే న దోషతః
 గురుణా చాభ్యనుజ్ఞాతః కామమేవం శపస్వ మామ్
 ఆర్షం ధర్మం బ్రువాణోఽహం దేవయాని యథా త్వయా
 శప్తో నార్హోఽస్మి శాపస్య కామతోఽద్య న ధర్మతః
 తస్మాద్భవత్యా యః కామో న తథా స భవిష్యతి
 ఋషిపుత్రో న తే కశ్చిజ్జాతు పాణిం గ్రహీష్యతి
 ఫలిష్యతి న తే విద్యా యత్త్వం మామాత్థ తత్తథా
 అధ్యాపయిష్యామి తు యం తస్య విద్యా ఫలిష్యతి
  వైశంపాయన ఉవాచ
 ఏవముక్త్వా ద్విజశ్రేష్ఠో దేవయానీం కచస్తదా
 త్రిదశేశాలయం శీఘ్రం జగామ ద్విజసత్తమః
 తమాగతమభిప్రేక్ష్య దేవా ఇన్ద్రపురోగమాః
 బృహస్పతిం సభాజ్యేదం కచమాహుర్ముదాన్వితాః
 యత్త్వమస్మద్ధితం కర్మ చకర్థ పరమాద్భుతమ్
 న తే యశః ప్రణశితా భాగభాఙ్నో భవిష్యసి
  వైశంపాయన ఉవాచ
 కృతవిద్యే కచే ప్రాప్తే హృష్టరూపా దివౌకసః
 కచాదధీత్య తాం విద్యాం కృతార్థా భరతర్షభ
 సర్వ ఏవ సమాగమ్య శతక్రతుమథాబ్రువన్
 కాలస్తే విక్రమస్యాద్య జహి శత్రూన్పురందర
 ఏవముక్తస్తు సహితైస్త్రిదశైర్మఘవాంస్తదా
 తథేత్యుక్త్వోపచక్రామ సోఽపశ్యత వనే స్త్రియః
 క్రీడన్తీనాం తు కన్యానాం వనే చైత్రరథోపమే
 వాయుభూతః స వస్త్రాణి సర్వాణ్యేవ వ్యమిశ్రయత్
 తతో జలాత్సముత్తీర్య కన్యాస్తాః సహితాస్తదా
 వస్త్రాణి జగృహుస్తాని యథాసన్నాన్యనేకశః
 తత్ర వాసో దేవయాన్యాః శర్మిష్ఠా జగృహే తదా
 వ్యతిమిశ్రమజానన్తీ దుహితా వృషపర్వణః
 తతస్తయోర్మిథస్తత్ర విరోధః సమజాయత
 దేవయాన్యాశ్చ రాజేన్ద్ర శర్మిష్ఠాయాశ్చ తత్కృతే
  దేవయాన్యువాచ
 కస్మాద్గృహ్ణాసి మే వస్త్రం శిష్యా భూత్వా మమాసురి
 సముదాచారహీనాయా న తే శ్రేయో భవిష్యతి
  శర్మిష్ఠోవాచ
 ఆసీనం చ శయానం చ పితా తే పితరం మమ
 స్తౌతి వన్దతి చాభీక్ష్ణం నీచైః స్థిత్వా వినీతవత్
 యాచతస్త్వం హి దుహితా స్తువతః ప్రతిగృహ్ణతః
 సుతాహం స్తూయమానస్య దదతోఽప్రతిగృహ్ణతః
 అనాయుధా సాయుధాయా రిక్తా క్షుభ్యసి భిక్షుకి
 లప్స్యసే ప్రతియోద్ధారం న హి త్వాం గణయామ్యహమ్
  వైశంపాయన ఉవాచ
 సముచ్ఛ్రయం దేవయానీం గతాం సక్తాం చ వాససి
 శర్మిష్ఠా ప్రాక్షిపత్కూపే తతః స్వపురమావ్రజత్
 హతేయమితి విజ్ఞాయ శర్మిష్ఠా పాపనిశ్చయా
 అనవేక్ష్య యయౌ వేశ్మ క్రోధవేగపరాయణా
 అథ తం దేశమభ్యాగాద్యయాతిర్నహుషాత్మజః
 శ్రాన్తయుగ్యః శ్రాన్తహయో మృగలిప్సుః పిపాసితః
 స నాహుషః ప్రేక్షమాణ ఉదపానం గతోదకమ్
 దదర్శ కన్యాం తాం తత్ర దీప్తామగ్నిశిఖామివ
 తామపృచ్ఛత్స దృష్ట్వైవ కన్యామమరవర్ణినీమ్
 సాన్త్వయిత్వా నృపశ్రేష్ఠః సామ్నా పరమవల్గునా
 కా త్వం తామ్రనఖీ శ్యామా సుమృష్టమణికుణ్డలా
 దీర్ఘం ధ్యాయసి చాత్యర్థం కస్మాచ్ఛ్వసిషి చాతురా
 కథం చ పతితాస్యస్మిన్కూపే వీరుత్తృణావృతే
 దుహితా చైవ కస్య త్వం వద సర్వం సుమధ్యమే
  దేవయాన్యువాచ
 యోఽసౌ దేవైర్హతాన్దైత్యానుత్థాపయతి విద్యయా
 తస్య శుక్రస్య కన్యాహం స మాం నూనం న బుధ్యతే
 ఏష మే దక్షిణో రాజన్పాణిస్తామ్రనఖాఙ్గులిః
 సముద్ధర గృహీత్వా మాం కులీనస్త్వం హి మే మతః
 జానామి హి త్వాం సంశాన్తం వీర్యవన్తం యశస్వినమ్
 తస్మాన్మాం పతితామస్మాత్కూపాదుద్ధర్తుమర్హసి
  వైశంపాయన ఉవాచ
 తామథ బ్రాహ్మణీం స్త్రీం చ విజ్ఞాయ నహుషాత్మజః
 గృహీత్వా దక్షిణే పాణావుజ్జహార తతోఽవటాత్
 ఉద్ధృత్య చైనాం తరసా తస్మాత్కూపాన్నరాధిపః
 ఆమన్త్రయిత్వా సుశ్రోణీం యయాతిః స్వపురం యయౌ
  దేవయాన్యువాచ
 త్వరితం ఘూర్ణికే గచ్ఛ సర్వమాచక్ష్వ మే పితుః
 నేదానీం హి ప్రవక్ష్యామి నగరం వృషపర్వణః
  వైశంపాయన ఉవాచ
 సా తు వై త్వరితం గత్వా ఘూర్ణికాసురమన్దిరమ్
 దృష్ట్వా కావ్యమువాచేదం సంభ్రమావిష్టచేతనా
 ఆచక్షే తే మహాప్రాజ్ఞ దేవయానీ వనే హతా
 శర్మిష్ఠయా మహాభాగ దుహిత్రా వృషపర్వణః
 శ్రుత్వా దుహితరం కావ్యస్తత్ర శర్మిష్ఠయా హతామ్
 త్వరయా నిర్యయౌ దుఃఖాన్మార్గమాణః సుతాం వనే
 దృష్ట్వా దుహితరం కావ్యో దేవయానీం తతో వనే
 బాహుభ్యాం సంపరిష్వజ్య దుఃఖితో వాక్యమబ్రవీత్
 ఆత్మదోషైర్నియచ్ఛన్తి సర్వే దుఃఖసుఖే జనాః
 మన్యే దుశ్చరితం తేఽస్తి యస్యేయం నిష్కృతిః కృతా
  దేవయాన్యువాచ
 నిష్కృతిర్మేఽస్తు వా మాస్తు శృణుష్వావహితో మమ
 శర్మిష్ఠయా యదుక్తాస్మి దుహిత్రా వృషపర్వణః
 సత్యం కిలైతత్సా ప్రాహ దైత్యానామసి గాయనః
 ఏవం హి మే కథయతి శర్మిష్ఠా వార్షపర్వణీ
 వచనం తీక్ష్ణపరుషం క్రోధరక్తేక్షణా భృశమ్
 స్తువతో దుహితా హి త్వం యాచతః ప్రతిగృహ్ణతః
 సుతాహం స్తూయమానస్య దదతోఽప్రతిగృహ్ణతః
 ఇతి మామాహ శర్మిష్ఠా దుహితా వృషపర్వణః
 క్రోధసంరక్తనయనా దర్పపూర్ణా పునః పునః
 యద్యహం స్తువతస్తాత దుహితా ప్రతిగృహ్ణతః
 ప్రసాదయిష్యే శర్మిష్ఠామిత్యుక్తా హి సఖీ మయా
  శుక్ర ఉవాచ
 స్తువతో దుహితా న త్వం భద్రే న ప్రతిగృహ్ణతః
 అస్తోతుః స్తూయమానస్య దుహితా దేవయాన్యసి
 వృషపర్వైవ తద్వేద శక్రో రాజా చ నాహుషః
 అచిన్త్యం బ్రహ్మ నిర్ద్వన్ద్వమైశ్వరం హి బలం మమ
  శుక్ర ఉవాచ
 యః పరేషాం నరో నిత్యమతివాదాంస్తితిక్షతి
 దేవయాని విజానీహి తేన సర్వమిదం జితమ్
 యః సముత్పతితం క్రోధం నిగృహ్ణాతి హయం యథా
 స యన్తేత్యుచ్యతే సద్భిర్న యో రశ్మిషు లమ్బతే
 యః సముత్పతితం క్రోధమక్రోధేన నిరస్యతి
 దేవయాని విజానీహి తేన సర్వమిదం జితమ్
 యః సముత్పతితం క్రోధం క్షమయేహ నిరస్యతి
 యథోరగస్త్వచం జీర్ణాం స వై పురుష ఉచ్యతే
 యః సంధారయతే మన్యుం యోఽతివాదాంస్తితిక్షతి
 యశ్చ తప్తో న తపతి దృఢం సోఽర్థస్య భాజనమ్
 యో యజేదపరిశ్రాన్తో మాసి మాసి శతం సమాః
 న క్రుధ్యేద్యశ్చ సర్వస్య తయోరక్రోధనోఽధికః
 యత్కుమారాః కుమార్యశ్చ వైరం కుర్యురచేతసః
 న తత్ప్రాజ్ఞోఽనుకుర్వీత విదుస్తే న బలాబలమ్
  దేవయాన్యువాచ
 వేదాహం తాత బాలాపి ధర్మాణాం యదిహాన్తరమ్
 అక్రోధే చాతివాదే చ వేద చాపి బలాబలమ్
 శిష్యస్యాశిష్యవృత్తేర్హి న క్షన్తవ్యం బుభూషతా
 తస్మాత్సంకీర్ణవృత్తేషు వాసో మమ న రోచతే
 పుమాంసో యే హి నిన్దన్తి వృత్తేనాభిజనేన చ
 న తేషు నివసేత్ప్రాజ్ఞః శ్రేయోర్థీ పాపబుద్ధిషు
 యే త్వేనమభిజానన్తి వృత్తేనాభిజనేన చ
 తేషు సాధుషు వస్తవ్యం స వాసః శ్రేష్ఠ ఉచ్యతే
 వాగ్దురుక్తం మహాఘోరం దుహితుర్వృషపర్వణః
 న హ్యతో దుష్కరతరం మన్యే లోకేష్వపి త్రిషు
 యః సపత్నశ్రియం దీప్తాం హీనశ్రీః పర్యుపాసతే
  వైశంపాయన ఉవాచ
 తతః కావ్యో భృగుశ్రేష్ఠః సమన్యురుపగమ్య హ
 వృషపర్వాణమాసీనమిత్యువాచావిచారయన్
 నాధర్మశ్చరితో రాజన్సద్యః ఫలతి గౌరివ
 పుత్రేషు వా నప్తృషు వా న చేదాత్మని పశ్యతి
 ఫలత్యేవ ధ్రువం పాపం గురుభుక్తమివోదరే
 యదఘాతయథా విప్రం కచమాఙ్గిరసం తదా
 అపాపశీలం ధర్మజ్ఞం శుశ్రూషుం మద్గృహే రతమ్
 వధాదనర్హతస్తస్య వధాచ్చ దుహితుర్మమ
 వృషపర్వన్నిబోధేదం త్యక్ష్యామి త్వాం సబాన్ధవమ్
 స్థాతుం త్వద్విషయే రాజన్న శక్ష్యామి త్వయా సహ
 అహో మామభిజానాసి దైత్య మిథ్యాప్రలాపినమ్
 యథేమమాత్మనో దోషం న నియచ్ఛస్యుపేక్షసే
  వృషపర్వోవాచ
 నాధర్మం న మృషావాదం త్వయి జానామి భార్గవ
 త్వయి ధర్మశ్చ సత్యం చ తత్ప్రసీదతు నో భవాన్
 యద్యస్మానపహాయ త్వమితో గచ్ఛసి భార్గవ
 సముద్రం సంప్రవేక్ష్యామో నాన్యదస్తి పరాయణమ్
  శుక్ర ఉవాచ
 సముద్రం ప్రవిశధ్వం వా దిశో వా ద్రవతాసురాః
 దుహితుర్నాప్రియం సోఢుం శక్తోఽహం దయితా హి మే
 ప్రసాద్యతాం దేవయానీ జీవితం హ్యత్ర మే స్థితమ్
 యోగక్షేమకరస్తేఽహమిన్ద్రస్యేవ బృహస్పతిః
  వృషపర్వోవాచ
 యత్కించిదసురేన్ద్రాణాం విద్యతే వసు భార్గవ
 భువి హస్తిగవాశ్వం వా తస్య త్వం మమ చేశ్వరః
  శుక్ర ఉవాచ
 యత్కించిదస్తి ద్రవిణం దైత్యేన్ద్రాణాం మహాసుర
 తస్యేశ్వరోఽస్మి యది తే దేవయానీ ప్రసాద్యతామ్
  దేవయాన్యువాచ
 యది త్వమీశ్వరస్తాత రాజ్ఞో విత్తస్య భార్గవ
 నాభిజానామి తత్తేఽహం రాజా తు వదతు స్వయమ్
  వృషపర్వోవాచ
 యం కామమభికామాసి దేవయాని శుచిస్మితే
 తత్తేఽహం సంప్రదాస్యామి యది చేదపి దుర్లభమ్
  దేవయాన్యువాచ
 దాసీం కన్యాసహస్రేణ శర్మిష్ఠామభికామయే
 అను మాం తత్ర గచ్ఛేత్సా యత్ర దాస్యతి మే పితా
  వృషపర్వోవాచ
 ఉత్తిష్ఠ హే సంగ్రహీత్రి శర్మిష్ఠాం శీఘ్రమానయ
 యం చ కామయతే కామం దేవయానీ కరోతు తమ్
  వైశంపాయన ఉవాచ
 తతో ధాత్రీ తత్ర గత్వా శర్మిష్ఠాం వాక్యమబ్రవీత్
 ఉత్తిష్ఠ భద్రే శర్మిష్ఠే జ్ఞాతీనాం సుఖమావహ
 త్యజతి బ్రాహ్మణః శిష్యాన్దేవయాన్యా ప్రచోదితః
 సా యం కామయతే కామం స కార్యోఽద్య త్వయానఘే
  శర్మిష్ఠోవాచ
 సా యం కామయతే కామం కరవాణ్యహమద్య తమ్
 మా త్వేవాపగమచ్ఛుక్రో దేవయానీ చ మత్కృతే
  వైశంపాయన ఉవాచ
 తతః కన్యాసహస్రేణ వృతా శిబికయా తదా
 పితుర్నియోగాత్త్వరితా నిశ్చక్రామ పురోత్తమాత్
  శర్మిష్ఠోవాచ
 అహం కన్యాసహస్రేణ దాసీ తే పరిచారికా
 అను త్వాం తత్ర యాస్యామి యత్ర దాస్యతి తే పితా
  దేవయాన్యువాచ
 స్తువతో దుహితా తేఽహం బన్దినః ప్రతిగృహ్ణతః
 స్తూయమానస్య దుహితా కథం దాసీ భవిష్యసి
  శర్మిష్ఠోవాచ
 యేన కేనచిదార్తానాం జ్ఞాతీనాం సుఖమావహేత్
 అతస్త్వామనుయాస్యామి యత్ర దాస్యతి తే పితా
  వైశంపాయన ఉవాచ
 ప్రతిశ్రుతే దాసభావే దుహిత్రా వృషపర్వణః
 దేవయానీ నృపశ్రేష్ఠ పితరం వాక్యమబ్రవీత్
 ప్రవిశామి పురం తాత తుష్టాస్మి ద్విజసత్తమ
 అమోఘం తవ విజ్ఞానమస్తి విద్యాబలం చ తే
 ఏవముక్తో దుహిత్రా స ద్విజశ్రేష్ఠో మహాయశాః
 ప్రవివేశ పురం హృష్టః పూజితః సర్వదానవైః
  వైశంపాయన ఉవాచ
 అథ దీర్ఘస్య కాలస్య దేవయానీ నృపోత్తమ
 వనం తదేవ నిర్యాతా క్రీడార్థం వరవర్ణినీ
 తేన దాసీసహస్రేణ సార్ధం శర్మిష్ఠయా తదా
 తమేవ దేశం సంప్రాప్తా యథాకామం చచార సా
 తాభిః సఖీభిః సహితా సర్వాభిర్ముదితా భృశమ్
 క్రీడన్త్యోఽభిరతాః సర్వాః పిబన్త్యో మధుమాధవీమ్
 ఖాదన్త్యో వివిధాన్భక్ష్యాన్విదశన్త్యః ఫలాని చ
 పునశ్చ నాహుషో రాజా మృగలిప్సుర్యదృచ్ఛయా
 తమేవ దేశం సంప్రాప్తో జలార్థీ శ్రమకర్శితః
 దదృశే దేవయానీం చ శర్మిష్ఠాం తాశ్చ యోషితః
 పిబన్తీర్లలమానాశ్చ దివ్యాభరణభూషితాః
 ఉపవిష్టాం చ దదృశే దేవయానీం శుచిస్మితామ్
 రూపేణాప్రతిమాం తాసాం స్త్రీణాం మధ్యే వరాఙ్గనామ్
 శర్మిష్ఠయా సేవ్యమానాం పాదసంవాహనాదిభిః
  యయాతిరువాచ
 ద్వాభ్యాం కన్యాసహస్రాభ్యాం ద్వే కన్యే పరివారితే
 గోత్రే చ నామనీ చైవ ద్వయోః పృచ్ఛామి వామహమ్
  దేవయాన్యువాచ
 ఆఖ్యాస్యామ్యహమాదత్స్వ వచనం మే నరాధిప
 శుక్రో నామాసురగురుః సుతాం జానీహి తస్య మామ్
 ఇయం చ మే సఖీ దాసీ యత్రాహం తత్ర గామినీ
 దుహితా దానవేన్ద్రస్య శర్మిష్ఠా వృషపర్వణః
  యయాతిరువాచ
 కథం ను తే సఖీ దాసీ కన్యేయం వరవర్ణినీ
 అసురేన్ద్రసుతా సుభ్రు పరం కౌతూహలం హి మే
  దేవయాన్యువాచ
 సర్వ ఏవ నరవ్యాఘ్ర విధానమనువర్తతే
 విధానవిహితం మత్వా మా విచిత్రాః కథాః కృథాః
 రాజవద్రూపవేషౌ తే బ్రాహ్మీం వాచం బిభర్షి చ
 కింనామా త్వం కుతశ్చాసి కస్య పుత్రశ్చ శంస మే
  యయాతిరువాచ
 బ్రహ్మచర్యేణ కృత్స్నో మే వేదః శ్రుతిపథం గతః
 రాజాహం రాజపుత్రశ్చ యయాతిరితి విశ్రుతః
  దేవయాన్యువాచ
 కేనాస్యర్థేన నృపతే ఇమం దేశముపాగతః
 జిఘృక్షుర్వారిజం కించిదథ వా మృగలిప్సయా
  యయాతిరువాచ
 మృగలిప్సురహం భద్రే పానీయార్థముపాగతః
 బహు చాప్యనుయుక్తోఽస్మి తన్మానుజ్ఞాతుమర్హసి
  దేవయాన్యువాచ
 ద్వాభ్యాం కన్యాసహస్రాభ్యాం దాస్యా శర్మిష్ఠయా సహ
 త్వదధీనాస్మి భద్రం తే సఖా భర్తా చ మే భవ
  యయాతిరువాచ
 విద్ధ్యౌశనసి భద్రం తే న త్వామర్హోఽస్మి భామిని
 అవివాహ్యా హి రాజానో దేవయాని పితుస్తవ
  దేవయాన్యువాచ
 సంసృష్టం బ్రహ్మణా క్షత్రం క్షత్రం చ బ్రహ్మసంహితమ్
 ఋషిశ్చ ఋషిపుత్రశ్చ నాహుషాఙ్గ వహస్వ మామ్
  యయాతిరువాచ
 ఏకదేహోద్భవా వర్ణాశ్చత్వారోఽపి వరాఙ్గనే
 పృథగ్ధర్మాః పృథక్శౌచాస్తేషాం తు బ్రాహ్మణో వరః
  దేవయాన్యువాచ
 పాణిధర్మో నాహుషాయం న పుమ్భిః సేవితః పురా
 తం మే త్వమగ్రహీరగ్రే వృణోమి త్వామహం తతః
 కథం ను మే మనస్విన్యాః పాణిమన్యః పుమాన్స్పృశేత్
 గృహీతమృషిపుత్రేణ స్వయం వాప్యృషిణా త్వయా
  యయాతిరువాచ
 క్రుద్ధాదాశీవిషాత్సర్పాజ్జ్వలనాత్సర్వతోముఖాత్
 దురాధర్షతరో విప్రః పురుషేణ విజానతా
  దేవయాన్యువాచ
 కథమాశీవిషాత్సర్పాజ్జ్వలనాత్సర్వతోముఖాత్
 దురాధర్షతరో విప్ర ఇత్యాత్థ పురుషర్షభ
  యయాతిరువాచ
 ఏకమాశీవిషో హన్తి శస్త్రేణైకశ్చ వధ్యతే
 హన్తి విప్రః సరాష్ట్రాణి పురాణ్యపి హి కోపితః
 దురాధర్షతరో విప్రస్తస్మాద్భీరు మతో మమ
 అతోఽదత్తాం చ పిత్రా త్వాం భద్రే న వివహామ్యహమ్
  దేవయాన్యువాచ
 దత్తాం వహస్వ పిత్రా మాం త్వం హి రాజన్వృతో మయా
 అయాచతో భయం నాస్తి దత్తాం చ ప్రతిగృహ్ణతః
  వైశంపాయన ఉవాచ
 త్వరితం దేవయాన్యాథ ప్రేషితం పితురాత్మనః
 శ్రుత్వైవ చ స రాజానం దర్శయామాస భార్గవః
 దృష్ట్వైవ చాగతం శుక్రం యయాతిః పృథివీపతిః
 వవన్దే బ్రాహ్మణం కావ్యం ప్రాఞ్జలిః ప్రణతః స్థితః
  దేవయాన్యువాచ
 రాజాయం నాహుషస్తాత దుర్గే మే పాణిమగ్రహీత్
 నమస్తే దేహి మామస్మై నాన్యం లోకే పతిం వృణే
  శుక్ర ఉవాచ
 వృతోఽనయా పతిర్వీర సుతయా త్వం మమేష్టయా
 గృహాణేమాం మయా దత్తాం మహిషీం నహుషాత్మజ
  యయాతిరువాచ
 అధర్మో న స్పృశేదేవం మహాన్మామిహ భార్గవ
 వర్ణసంకరజో బ్రహ్మన్నితి త్వాం ప్రవృణోమ్యహమ్
  శుక్ర ఉవాచ
 అధర్మాత్త్వాం విముఞ్చామి వరయస్వ యథేప్షితమ్
 అస్మిన్వివాహే మా గ్లాసీరహం పాపం నుదామి తే
 వహస్వ భార్యాం ధర్మేణ దేవయానీం సుమధ్యమామ్
 అనయా సహ సంప్రీతిమతులాం సమవాప్స్యసి
 ఇయం చాపి కుమారీ తే శర్మిష్ఠా వార్షపర్వణీ
 సంపూజ్యా సతతం రాజన్మా చైనాం శయనే హ్వయేః
  వైశంపాయన ఉవాచ
 ఏవముక్తో యయాతిస్తు శుక్రం కృత్వా ప్రదక్షిణమ్
 జగామ స్వపురం హృష్టో అనుజ్ఞాతో మహాత్మనా
  వైశంపాయన ఉవాచ
 యయాతిః స్వపురం ప్రాప్య మహేన్ద్రపురసంనిభమ్
 ప్రవిశ్యాన్తఃపురం తత్ర దేవయానీం న్యవేశయత్
 దేవయాన్యాశ్చానుమతే తాం సుతాం వృషపర్వణః
 అశోకవనికాభ్యాశే గృహం కృత్వా న్యవేశయత్
 వృతాం దాసీసహస్రేణ శర్మిష్ఠామాసురాయణీమ్
 వాసోభిరన్నపానైశ్చ సంవిభజ్య సుసత్కృతామ్
 దేవయాన్యా తు సహితః స నృపో నహుషాత్మజః
 విజహార బహూనబ్దాన్దేవవన్ముదితో భృశమ్
 ఋతుకాలే తు సంప్రాప్తే దేవయానీ వరాఙ్గనా
 లేభే గర్భం ప్రథమతః కుమారం చ వ్యజాయత
 గతే వర్షసహస్రే తు శర్మిష్ఠా వార్షపర్వణీ
 దదర్శ యౌవనం ప్రాప్తా ఋతుం సా చాన్వచిన్తయత్
 ఋతుకాలశ్చ సంప్రాప్తో న చ మేఽస్తి పతిర్వృతః
 కిం ప్రాప్తం కిం ను కర్తవ్యం కిం వా కృత్వా కృతం భవేత్
 దేవయానీ ప్రజాతాసౌ వృథాహం ప్రాప్తయౌవనా
 యథా తయా వృతో భర్తా తథైవాహం వృణోమి తమ్
 రాజ్ఞా పుత్రఫలం దేయమితి మే నిశ్చితా మతిః
 అపీదానీం స ధర్మాత్మా ఇయాన్మే దర్శనం రహః
 అథ నిష్క్రమ్య రాజాసౌ తస్మిన్కాలే యదృచ్ఛయా
 అశోకవనికాభ్యాశే శర్మిష్ఠాం ప్రాప్య విష్ఠితః
 తమేకం రహితే దృష్ట్వా శర్మిష్ఠా చారుహాసినీ
 ప్రత్యుద్గమ్యాఞ్జలిం కృత్వా రాజానం వాక్యమబ్రవీత్
 సోమస్యేన్ద్రస్య విష్ణోర్వా యమస్య వరుణస్య వా
 తవ వా నాహుష కులే కః స్త్రియం స్ప్రష్టుమర్హతి
 రూపాభిజనశీలైర్హి త్వం రాజన్వేత్థ మాం సదా
 సా త్వాం యాచే ప్రసాద్యాహమృతుం దేహి నరాధిప
  యయాతిరువాచ
 వేద్మి త్వాం శీలసంపన్నాం దైత్యకన్యామనిన్దితామ్
 రూపే చ తే న పశ్యామి సూచ్యగ్రమపి నిన్దితమ్
 అబ్రవీదుశనా కావ్యో దేవయానీం యదావహమ్
 నేయమాహ్వయితవ్యా తే శయనే వార్షపర్వణీ
  శర్మిష్ఠోవాచ
 న నర్మయుక్తం వచనం హినస్తి న స్త్రీషు రాజన్న వివాహకాలే
 ప్రాణాత్యయే సర్వధనాపహారే పఞ్చానృతాన్యాహురపాతకాని
 పృష్టం తు సాక్ష్యే ప్రవదన్తమన్యథా వదన్తి మిథ్యోపహితం నరేన్ద్ర
 ఏకార్థతాయాం తు సమాహితాయాం మిథ్యా వదన్తమనృతం హినస్తి
  యయాతిరువాచ
 రాజా ప్రమాణం భూతానాం స నశ్యేత మృషా వదన్
 అర్థకృచ్ఛ్రమపి ప్రాప్య న మిథ్యా కర్తుముత్సహే
  శర్మిష్ఠోవాచ
 సమావేతౌ మతౌ రాజన్పతిః సఖ్యాశ్చ యః పతిః
 సమం వివాహమిత్యాహుః సఖ్యా మేఽసి పతిర్వృతః
  యయాతిరువాచ
 దాతవ్యం యాచమానేభ్య ఇతి మే వ్రతమాహితమ్
 త్వం చ యాచసి మాం కామం బ్రూహి కిం కరవాణి తే
  శర్మిష్ఠోవాచ
 అధర్మాత్త్రాహి మాం రాజన్ధర్మం చ ప్రతిపాదయ
 త్వత్తోఽపత్యవతీ లోకే చరేయం ధర్మముత్తమమ్
 త్రయ ఏవాధనా రాజన్భార్యా దాసస్తథా సుతః
 యత్తే సమధిగచ్ఛన్తి యస్య తే తస్య తద్ధనమ్
 దేవయాన్యా భుజిష్యాస్మి వశ్యా చ తవ భార్గవీ
 సా చాహం చ త్వయా రాజన్భరణీయే భజస్వ మామ్
  వైశంపాయన ఉవాచ
 ఏవముక్తస్తు రాజా స తథ్యమిత్యేవ జజ్ఞివాన్
 పూజయామాస శర్మిష్ఠాం ధర్మం చ ప్రత్యపాదయత్
 సమాగమ్య చ శర్మిష్ఠాం యథాకామమవాప్య చ
 అన్యోన్యమభిసంపూజ్య జగ్మతుస్తౌ యథాగతమ్
 తస్మిన్సమాగమే సుభ్రూః శర్మిష్ఠా చారుహాసినీ
 లేభే గర్భం ప్రథమతస్తస్మాన్నృపతిసత్తమాత్
 ప్రజజ్ఞే చ తతః కాలే రాజన్రాజీవలోచనా
 కుమారం దేవగర్భాభం రాజీవనిభలోచనమ్
  వైశంపాయన ఉవాచ
 శ్రుత్వా కుమారం జాతం తు దేవయానీ శుచిస్మితా
 చిన్తయామాస దుఃఖార్తా శర్మిష్ఠాం ప్రతి భారత
 అభిగమ్య చ శర్మిష్ఠాం దేవయాన్యబ్రవీదిదమ్
 కిమిదం వృజినం సుభ్రు కృతం తే కామలుబ్ధయా
  శర్మిష్ఠోవాచ
 ఋషిరభ్యాగతః కశ్చిద్ధర్మాత్మా వేదపారగః
 స మయా వరదః కామం యాచితో ధర్మసంహితమ్
 నాహమన్యాయతః కామమాచరామి శుచిస్మితే
 తస్మాదృషేర్మమాపత్యమితి సత్యం బ్రవీమి తే
  దేవయాన్యువాచ
 శోభనం భీరు సత్యం చేదథ స జ్ఞాయతే ద్విజః
 గోత్రనామాభిజనతో వేత్తుమిచ్ఛామి తం ద్విజమ్
  శర్మిష్ఠోవాచ
 ఓజసా తేజసా చైవ దీప్యమానం రవిం యథా
 తం దృష్ట్వా మమ సంప్రష్టుం శక్తిర్నాసీచ్ఛుచిస్మితే
  దేవయాన్యువాచ
 యద్యేతదేవం శర్మిష్ఠే న మన్యుర్విద్యతే మమ
 అపత్యం యది తే లబ్ధం జ్యేష్ఠాచ్ఛ్రేష్ఠాచ్చ వై ద్విజాత్
  వైశంపాయన ఉవాచ
 అన్యోన్యమేవముక్త్వా చ సంప్రహస్య చ తే మిథః
 జగామ భార్గవీ వేశ్మ తథ్యమిత్యేవ జజ్ఞుషీ
 యయాతిర్దేవయాన్యాం తు పుత్రావజనయన్నృపః
 యదుం చ తుర్వసుం చైవ శక్రవిష్ణూ ఇవాపరౌ
 తస్మాదేవ తు రాజర్షేః శర్మిష్ఠా వార్షపర్వణీ
 ద్రుహ్యుం చానుం చ పూరుం చ త్రీన్కుమారానజీజనత్
 తతః కాలే తు కస్మింశ్చిద్దేవయానీ శుచిస్మితా
 యయాతిసహితా రాజన్నిర్జగామ మహావనమ్
 దదర్శ చ తదా తత్ర కుమారాన్దేవరూపిణః
 క్రీడమానాన్సువిశ్రబ్ధాన్విస్మితా చేదమబ్రవీత్
 కస్యైతే దారకా రాజన్దేవపుత్రోపమాః శుభాః
 వర్చసా రూపతశ్చైవ సదృశా మే మతాస్తవ
 ఏవం పృష్ట్వా తు రాజానం కుమారాన్పర్యపృచ్ఛత
 కింనామధేయగోత్రో వః పుత్రకా బ్రాహ్మణః పితా
 విబ్రూత మే యథాతథ్యం శ్రోతుమిచ్ఛామి తం హ్యహమ్
 తేఽదర్శయన్ప్రదేశిన్యా తమేవ నృపసత్తమమ్
 శర్మిష్ఠాం మాతరం చైవ తస్యాచఖ్యుశ్చ దారకాః
 ఇత్యుక్త్వా సహితాస్తే తు రాజానముపచక్రముః
 నాభ్యనన్దత తాన్రాజా దేవయాన్యాస్తదాన్తికే
 రుదన్తస్తేఽథ శర్మిష్ఠామభ్యయుర్బాలకాస్తతః
 దృష్ట్వా తు తేషాం బాలానాం ప్రణయం పార్థివం ప్రతి
 బుద్ధ్వా చ తత్త్వతో దేవీ శర్మిష్ఠామిదమబ్రవీత్
 మదధీనా సతీ కస్మాదకార్షీర్విప్రియం మమ
 తమేవాసురధర్మం త్వమాస్థితా న బిభేషి కిమ్
  శర్మిష్ఠోవాచ
 యదుక్తమృషిరిత్యేవ తత్సత్యం చారుహాసిని
 న్యాయతో ధర్మతశ్చైవ చరన్తీ న బిభేమి తే
 యదా త్వయా వృతో రాజా వృత ఏవ తదా మయా
 సఖీభర్తా హి ధర్మేణ భర్తా భవతి శోభనే
 పూజ్యాసి మమ మాన్యా చ జ్యేష్ఠా శ్రేష్ఠా చ బ్రాహ్మణీ
 త్వత్తోఽపి మే పూజ్యతమో రాజర్షిః కిం న వేత్థ తత్
  వైశంపాయన ఉవాచ
 శ్రుత్వా తస్యాస్తతో వాక్యం దేవయాన్యబ్రవీదిదమ్
 రాజన్నాద్యేహ వత్స్యామి విప్రియం మే కృతం త్వయా
 సహసోత్పతితాం శ్యామాం దృష్ట్వా తాం సాశ్రులోచనామ్
 త్వరితం సకాశం కావ్యస్య ప్రస్థితాం వ్యథితస్తదా
 అనువవ్రాజ సంభ్రాన్తః పృష్ఠతః సాన్త్వయన్నృపః
 న్యవర్తత న చైవ స్మ క్రోధసంరక్తలోచనా
 అవిబ్రువన్తీ కించిత్తు రాజానం చారులోచనా
 అచిరాదివ సంప్రాప్తా కావ్యస్యోశనసోఽన్తికమ్
 సా తు దృష్ట్వైవ పితరమభివాద్యాగ్రతః స్థితా
 అనన్తరం యయాతిస్తు పూజయామాస భార్గవమ్
  దేవయాన్యువాచ
 అధర్మేణ జితో ధర్మః ప్రవృత్తమధరోత్తరమ్
 శర్మిష్ఠయాతివృత్తాస్మి దుహిత్రా వృషపర్వణః
 త్రయోఽస్యాం జనితాః పుత్రా రాజ్ఞానేన యయాతినా
 దుర్భగాయా మమ ద్వౌ తు పుత్రౌ తాత బ్రవీమి తే
 ధర్మజ్ఞ ఇతి విఖ్యాత ఏష రాజా భృగూద్వహ
 అతిక్రాన్తశ్చ మర్యాదాం కావ్యైతత్కథయామి తే
  శుక్ర ఉవాచ
 ధర్మజ్ఞః సన్మహారాజ యోఽధర్మమకృథాః ప్రియమ్
 తస్మాజ్జరా త్వామచిరాద్ధర్షయిష్యతి దుర్జయా
  యయాతిరువాచ
 ఋతుం వై యాచమానాయా భగవన్నాన్యచేతసా
 దుహితుర్దానవేన్ద్రస్య ధర్మ్యమేతత్కృతం మయా
 ఋతుం వై యాచమానాయా న దదాతి పుమాన్వృతః
 భ్రూణహేత్యుచ్యతే బ్రహ్మన్స ఇహ బ్రహ్మవాదిభిః
 అభికామాం స్త్రియం యస్తు గమ్యాం రహసి యాచితః
 నోపైతి స చ ధర్మేషు భ్రూణహేత్యుచ్యతే బుధైః
 ఇత్యేతాని సమీక్ష్యాహం కారణాని భృగూద్వహ
 అధర్మభయసంవిగ్నః శర్మిష్ఠాముపజగ్మివాన్
  శుక్ర ఉవాచ
 నన్వహం ప్రత్యవేక్ష్యస్తే మదధీనోఽసి పార్థివ
 మిథ్యాచారస్య ధర్మేషు చౌర్యం భవతి నాహుష
  వైశంపాయన ఉవాచ
 క్రుద్ధేనోశనసా శప్తో యయాతిర్నాహుషస్తదా
 పూర్వం వయః పరిత్యజ్య జరాం సద్యోఽన్వపద్యత
  యయాతిరువాచ
 అతృప్తో యౌవనస్యాహం దేవయాన్యాం భృగూద్వహ
 ప్రసాదం కురు మే బ్రహ్మఞ్జరేయం మా విశేత మామ్
  శుక్ర ఉవాచ
 నాహం మృషా బ్రవీమ్యేతజ్జరాం ప్రాప్తోఽసి భూమిప
 జరాం త్వేతాం త్వమన్యస్మై సంక్రామయ యదీచ్ఛసి
  యయాతిరువాచ
 రాజ్యభాక్స భవేద్బ్రహ్మన్పుణ్యభాక్కీర్తిభాక్తథా
 యో మే దద్యాద్వయః పుత్రస్తద్భవాననుమన్యతామ్
  శుక్ర ఉవాచ
 సంక్రామయిష్యసి జరాం యథేష్టం నహుషాత్మజ
 మామనుధ్యాయ భావేన న చ పాపమవాప్స్యసి
 వయో దాస్యతి తే పుత్రో యః స రాజా భవిష్యతి
 ఆయుష్మాన్కీర్తిమాంశ్చైవ బహ్వపత్యస్తథైవ చ
  వైశంపాయన ఉవాచ
 జరాం ప్రాప్య యయాతిస్తు స్వపురం ప్రాప్య చైవ హ
 పుత్రం జ్యేష్ఠం వరిష్ఠం చ యదుమిత్యబ్రవీద్వచః
 జరా వలీ చ మాం తాత పలితాని చ పర్యగుః
 కావ్యస్యోశనసః శాపాన్న చ తృప్తోఽస్మి యౌవనే
 త్వం యదో ప్రతిపద్యస్వ పాప్మానం జరయా సహ
 యౌవనేన త్వదీయేన చరేయం విషయానహమ్
 పూర్ణే వర్షసహస్రే తు పునస్తే యౌవనం త్వహమ్
 దత్త్వా స్వం ప్రతిపత్స్యామి పాప్మానం జరయా సహ
  యదురువాచ
 సితశ్మశ్రుశిరా దీనో జరయా శిథిలీకృతః
 వలీసంతతగాత్రశ్చ దుర్దర్శో దుర్బలః కృశః
 అశక్తః కార్యకరణే పరిభూతః స యౌవనైః
 సహోపజీవిభిశ్చైవ తాం జరాం నాభికామయే
  యయాతిరువాచ
 యత్త్వం మే హృదయాజ్జాతో వయః స్వం న ప్రయచ్ఛసి
 తస్మాదరాజ్యభాక్తాత ప్రజా తే వై భవిష్యతి
 తుర్వసో ప్రతిపద్యస్వ పాప్మానం జరయా సహ
 యౌవనేన చరేయం వై విషయాంస్తవ పుత్రక
 పూర్ణే వర్షసహస్రే తు పునర్దాస్యామి యౌవనమ్
 స్వం చైవ ప్రతిపత్స్యామి పాప్మానం జరయా సహ
  తుర్వసురువాచ
 న కామయే జరాం తాత కామభోగప్రణాశినీమ్
 బలరూపాన్తకరణీం బుద్ధిప్రాణవినాశినీమ్
  యయాతిరువాచ
 యత్త్వం మే హృదయాజ్జాతో వయః స్వం న ప్రయచ్ఛసి
 తస్మాత్ప్రజా సముచ్ఛేదం తుర్వసో తవ యాస్యతి
 సంకీర్ణాచారధర్మేషు ప్రతిలోమచరేషు చ
 పిశితాశిషు చాన్త్యేషు మూఢ రాజా భవిష్యసి
 గురుదారప్రసక్తేషు తిర్యగ్యోనిగతేషు చ
 పశుధర్మిషు పాపేషు మ్లేచ్ఛేషు ప్రభవిష్యసి
  వైశంపాయన ఉవాచ
 ఏవం స తుర్వసుం శప్త్వా యయాతిః సుతమాత్మనః
 శర్మిష్ఠాయాః సుతం ద్రుహ్యుమిదం వచనమబ్రవీత్
 ద్రుహ్యో త్వం ప్రతిపద్యస్వ వర్ణరూపవినాశినీమ్
 జరాం వర్షసహస్రం మే యౌవనం స్వం దదస్వ చ
 పూర్ణే వర్షసహస్రే తు ప్రతిదాస్యామి యౌవనమ్
 స్వం చాదాస్యామి భూయోఽహం పాప్మానం జరయా సహ
  ద్రుహ్యురువాచ
 న గజం న రథం నాశ్వం జీర్ణో భుఙ్క్తే న చ స్త్రియమ్
 వాగ్భఙ్గశ్చాస్య భవతి తజ్జరాం నాభికామయే
  యయాతిరువాచ
 యత్త్వం మే హృదయాజ్జాతో వయః స్వం న ప్రయచ్ఛసి
 తస్మాద్ద్రుహ్యో ప్రియః కామో న తే సంపత్స్యతే క్వచిత్
 ఉడుపప్లవసంతారో యత్ర నిత్యం భవిష్యతి
 అరాజా భోజశబ్దం త్వం తత్రావాప్స్యసి సాన్వయః
 అనో త్వం ప్రతిపద్యస్వ పాప్మానం జరయా సహ
 ఏకం వర్షసహస్రం తు చరేయం యౌవనేన తే
  అనురువాచ
 జీర్ణః శిశువదాదత్తేఽకాలేఽన్నమశుచిర్యథా
 న జుహోతి చ కాలేఽగ్నిం తాం జరాం నాభికామయే
  యయాతిరువాచ
 యత్త్వం మే హృదయాజ్జాతో వయః స్వం న ప్రయచ్ఛసి
 జరాదోషస్త్వయోక్తోఽయం తస్మాత్త్వం ప్రతిపత్స్యసే
 ప్రజాశ్చ యౌవనప్రాప్తా వినశిష్యన్త్యనో తవ
 అగ్నిప్రస్కన్దనపరస్త్వం చాప్యేవం భవిష్యసి
 పూరో త్వం మే ప్రియః పుత్రస్త్వం వరీయాన్భవిష్యసి
 జరా వలీ చ మే తాత పలితాని చ పర్యగుః
 కావ్యస్యోశనసః శాపాన్న చ తృప్తోఽస్మి యౌవనే
 పూరో త్వం ప్రతిపద్యస్వ పాప్మానం జరయా సహ
 కంచిత్కాలం చరేయం వై విషయాన్వయసా తవ
 పూర్ణే వర్షసహస్రే తు ప్రతిదాస్యామి యౌవనమ్
 స్వం చైవ ప్రతిపత్స్యామి పాప్మానం జరయా సహ
  వైశంపాయన ఉవాచ
 ఏవముక్తః ప్రత్యువాచ పూరుః పితరమఞ్జసా
 యథాత్థ మాం మహారాజ తత్కరిష్యామి తే వచః
 ప్రతిపత్స్యామి తే రాజన్పాప్మానం జరయా సహ
 గృహాణ యౌవనం మత్తశ్చర కామాన్యథేప్సితాన్
 జరయాహం ప్రతిచ్ఛన్నో వయోరూపధరస్తవ
 యౌవనం భవతే దత్త్వా చరిష్యామి యథాత్థ మామ్
  యయాతిరువాచ
 పూరో ప్రీతోఽస్మి తే వత్స ప్రీతశ్చేదం దదామి తే
 సర్వకామసమృద్ధా తే ప్రజా రాజ్యే భవిష్యతి
  వైశంపాయన ఉవాచ
 పౌరవేణాథ వయసా యయాతిర్నహుషాత్మజః
 ప్రీతియుక్తో నృపశ్రేష్ఠశ్చచార విషయాన్ప్రియాన్
 యథాకామం యథోత్సాహం యథాకాలం యథాసుఖమ్
 ధర్మావిరుద్ధాన్రాజేన్ద్రో యథార్హతి స ఏవ హి
 దేవానతర్పయద్యజ్ఞైః శ్రాద్ధైస్తద్వత్పితౄనపి
 దీనాననుగ్రహైరిష్టైః కామైశ్చ ద్విజసత్తమాన్
 అతిథీనన్నపానైశ్చ విశశ్చ పరిపాలనైః
 ఆనృశంస్యేన శూద్రాంశ్చ దస్యూన్సంనిగ్రహేణ చ
 ధర్మేణ చ ప్రజాః సర్వా యథావదనురఞ్జయన్
 యయాతిః పాలయామాస సాక్షాదిన్ద్ర ఇవాపరః
 స రాజా సింహవిక్రాన్తో యువా విషయగోచరః
 అవిరోధేన ధర్మస్య చచార సుఖముత్తమమ్
 స సంప్రాప్య శుభాన్కామాంస్తృప్తః ఖిన్నశ్చ పార్థివః
 కాలం వర్షసహస్రాన్తం సస్మార మనుజాధిపః
 పరిసంఖ్యాయ కాలజ్ఞః కలాః కాష్ఠాశ్చ వీర్యవాన్
 పూర్ణం మత్వా తతః కాలం పూరుం పుత్రమువాచ హ
 యథాకామం యథోత్సాహం యథాకాలమరిందమ
 సేవితా విషయాః పుత్ర యౌవనేన మయా తవ
 పూరో ప్రీతోఽస్మి భద్రం తే గృహాణేదం స్వయౌవనమ్
 రాజ్యం చైవ గృహాణేదం త్వం హి మే ప్రియకృత్సుతః
 ప్రతిపేదే జరాం రాజా యయాతిర్నాహుషస్తదా
 యౌవనం ప్రతిపేదే చ పూరుః స్వం పునరాత్మనః
 అభిషేక్తుకామం నృపతిం పూరుం పుత్రం కనీయసమ్
 బ్రాహ్మణప్రముఖా వర్ణా ఇదం వచనమబ్రువన్
 కథం శుక్రస్య నప్తారం దేవయాన్యాః సుతం ప్రభో
 జ్యేష్ఠం యదుమతిక్రమ్య రాజ్యం పూరోః ప్రదాస్యసి
 యదుర్జ్యేష్ఠస్తవ సుతో జాతస్తమను తుర్వసుః
 శర్మిష్ఠాయాః సుతో ద్రుహ్యుస్తతోఽనుః పూరురేవ చ
 కథం జ్యేష్ఠానతిక్రమ్య కనీయాన్రాజ్యమర్హతి
 ఏతత్సంబోధయామస్త్వాం ధర్మం త్వమనుపాలయ
  యయాతిరువాచ
 బ్రాహ్మణప్రముఖా వర్ణాః సర్వే శృణ్వన్తు మే వచః
 జ్యేష్ఠం ప్రతి యథా రాజ్యం న దేయం మే కథంచన
 మమ జ్యేష్ఠేన యదునా నియోగో నానుపాలితః
 ప్రతికూలః పితుర్యశ్చ న స పుత్రః సతాం మతః
 మాతాపిత్రోర్వచనకృద్ధితః పథ్యశ్చ యః సుతః
 స పుత్రః పుత్రవద్యశ్చ వర్తతే పితృమాతృషు
 యదునాహమవజ్ఞాతస్తథా తుర్వసునాపి చ
 ద్రుహ్యునా చానునా చైవ మయ్యవజ్ఞా కృతా భృశమ్
 పూరుణా మే కృతం వాక్యం మానితశ్చ విశేషతః
 కనీయాన్మమ దాయాదో జరా యేన ధృతా మమ
 మమ కామః స చ కృతః పూరుణా పుత్రరూపిణా
 శుక్రేణ చ వరో దత్తః కావ్యేనోశనసా స్వయమ్
 పుత్రో యస్త్వానువర్తేత స రాజా పృథివీపతిః
 భవతోఽనునయామ్యేవం పూరూ రాజ్యేఽభిషిచ్యతామ్
  ప్రకృతయ ఊచుః
 యః పుత్రో గుణసంపన్నో మాతాపిత్రోర్హితః సదా
 సర్వమర్హతి కల్యాణం కనీయానపి స ప్రభో
 అర్హః పూరురిదం రాజ్యం యః సుతః ప్రియకృత్తవ
 వరదానేన శుక్రస్య న శక్యం వక్తుముత్తరమ్
  వైశంపాయన ఉవాచ
 పౌరజానపదైస్తుష్టైరిత్యుక్తో నాహుషస్తదా
 అభ్యషిఞ్చత్తతః పూరుం రాజ్యే స్వే సుతమాత్మజమ్
 దత్త్వా చ పూరవే రాజ్యం వనవాసాయ దీక్షితః
 పురాత్స నిర్యయౌ రాజా బ్రాహ్మణైస్తాపసైః సహ
 యదోస్తు యాదవా జాతాస్తుర్వసోర్యవనాః సుతాః
 ద్రుహ్యోరపి సుతా భోజా అనోస్తు మ్లేచ్ఛజాతయః
 పూరోస్తు పౌరవో వంశో యత్ర జాతోఽసి పార్థివ
 ఇదం వర్షసహస్రాయ రాజ్యం కారయితుం వశీ
  వైశంపాయన ఉవాచ
 ఏవం స నాహుషో రాజా యయాతిః పుత్రమీప్సితమ్
 రాజ్యేఽభిషిచ్య ముదితో వానప్రస్థోఽభవన్మునిః
 ఉషిత్వా చ వనే వాసం బ్రాహ్మణైః సహ సంశ్రితః
 ఫలమూలాశనో దాన్తో యథా స్వర్గమితో గతః
 స గతః సురవాసం తం నివసన్ముదితః సుఖమ్
 కాలస్య నాతిమహతః పునః శక్రేణ పాతితః
 నిపతన్ప్రచ్యుతః స్వర్గాదప్రాప్తో మేదినీతలమ్
 స్థిత ఆసీదన్తరిక్షే స తదేతి శ్రుతం మయా
 తత ఏవ పునశ్చాపి గతః స్వర్గమితి శ్రుతిః
 రాజ్ఞా వసుమతా సార్ధమష్టకేన చ వీర్యవాన్
 ప్రతర్దనేన శిబినా సమేత్య కిల సంసది
  జనమేజయ ఉవాచ
 కర్మణా కేన స దివం పునః ప్రాప్తో మహీపతిః
 సర్వమేతదశేషేణ శ్రోతుమిచ్ఛామి తత్త్వతః
 కథ్యమానం త్వయా విప్ర విప్రర్షిగణసంనిధౌ
 దేవరాజసమో హ్యాసీద్యయాతిః పృథివీపతిః
 వర్ధనః కురువంశస్య విభావసుసమద్యుతిః
 తస్య విస్తీర్ణయశసః సత్యకీర్తేర్మహాత్మనః
 చరితం శ్రోతుమిచ్ఛామి దివి చేహ చ సర్వశః
  వైశంపాయన ఉవాచ
 హన్త తే కథయిష్యామి యయాతేరుత్తరాం కథామ్
 దివి చేహ చ పుణ్యార్థాం సర్వపాపప్రణాశినీమ్
 యయాతిర్నాహుషో రాజా పూరుం పుత్రం కనీయసమ్
 రాజ్యేఽభిషిచ్య ముదితః ప్రవవ్రాజ వనం తదా
 అన్తేషు స వినిక్షిప్య పుత్రాన్యదుపురోగమాన్
 ఫలమూలాశనో రాజా వనే సంన్యవసచ్చిరమ్
 సంశితాత్మా జితక్రోధస్తర్పయన్పితృదేవతాః
 అగ్నీంశ్చ విధివజ్జుహ్వన్వానప్రస్థవిధానతః
 అతిథీన్పూజయామాస వన్యేన హవిషా విభుః
 శిలోఞ్ఛవృత్తిమాస్థాయ శేషాన్నకృతభోజనః
 పూర్ణం వర్షసహస్రం స ఏవంవృత్తిరభూన్నృపః
 అబ్భక్షః శరదస్త్రింశదాసీన్నియతవాఙ్మనాః
 తతశ్చ వాయుభక్షోఽభూత్సంవత్సరమతన్ద్రితః
 పఞ్చాగ్నిమధ్యే చ తపస్తేపే సంవత్సరం నృపః
 ఏకపాదస్థితశ్చాసీత్షణ్మాసాననిలాశనః
 పుణ్యకీర్తిస్తతః స్వర్గం జగామావృత్య రోదసీ
  వైశంపాయన ఉవాచ
 స్వర్గతః స తు రాజేన్ద్రో నివసన్దేవసద్మని
 పూజితస్త్రిదశైః సాధ్యైర్మరుద్భిర్వసుభిస్తథా
 దేవలోకాద్బ్రహ్మలోకం సంచరన్పుణ్యకృద్వశీ
 అవసత్పృథివీపాలో దీర్ఘకాలమితి శ్రుతిః
 స కదాచిన్నృపశ్రేష్ఠో యయాతిః శక్రమాగమత్
 కథాన్తే తత్ర శక్రేణ పృష్టః స పృథివీపతిః
  శక్ర ఉవాచ
 యదా స పూరుస్తవ రూపేణ రాజఞ్జరాం గృహీత్వా ప్రచచార భూమౌ
 తదా రాజ్యం సంప్రదాయైవ తస్మై త్వయా కిముక్తః కథయేహ సత్యమ్
  యయాతిరువాచ
 గఙ్గాయమునయోర్మధ్యే కృత్స్నోఽయం విషయస్తవ
 మధ్యే పృథివ్యాస్త్వం రాజా భ్రాతరోఽన్త్యాధిపాస్తవ
 అక్రోధనః క్రోధనేభ్యో విశిష్టస్తథా తితిక్షురతితిక్షోర్విశిష్టః
 అమానుషేభ్యో మానుషాశ్చ ప్రధానా విద్వాంస్తథైవావిదుషః ప్రధానః
 ఆక్రుశ్యమానో నాక్రోశేన్మన్యురేవ తితిక్షతః
 ఆక్రోష్టారం నిర్దహతి సుకృతం చాస్య విన్దతి
 నారుంతుదః స్యాన్న నృశంసవాదీ న హీనతః పరమభ్యాదదీత
 యయాస్య వాచా పర ఉద్విజేత న తాం వదేద్రుశతీం పాపలోక్యామ్
 అరుంతుదం పురుషం రూక్షవాచం వాక్కణ్టకైర్వితుదన్తం మనుష్యాన్
 విద్యాదలక్ష్మీకతమం జనానాం ముఖే నిబద్ధాం నిరృతిం వహన్తమ్
 సద్భిః పురస్తాదభిపూజితః స్యాత్సద్భిస్తథా పృష్ఠతో రక్షితః స్యాత్
 సదాసతామతివాదాంస్తితిక్షేత్సతాం వృత్తం చాదదీతార్యవృత్తః
 వాక్సాయకా వదనాన్నిష్పతన్తి యైరాహతః శోచతి రాత్ర్యహాని
 పరస్య వా మర్మసు యే పతన్తి తాన్పణ్డితో నావసృజేత్పరేషు
 న హీదృశం సంవననం త్రిషు లోకేషు విద్యతే
 యథా మైత్రీ చ భూతేషు దానం చ మధురా చ వాక్
 తస్మాత్సాన్త్వం సదా వాచ్యం న వాచ్యం పరుషం క్వచిత్
 పూజ్యాన్సంపూజయేద్దద్యాన్న చ యాచేత్కదాచన
  ఇన్ద్ర ఉవాచ
 సర్వాణి కర్మాణి సమాప్య రాజన్గృహాన్పరిత్యజ్య వనం గతోఽసి
 తత్త్వాం పృచ్ఛామి నహుషస్య పుత్ర కేనాసి తుల్యస్తపసా యయాతే
  యయాతిరువాచ
 నాహం దేవమనుష్యేషు న గన్ధర్వమహర్షిషు
 ఆత్మనస్తపసా తుల్యం కంచిత్పశ్యామి వాసవ
  ఇన్ద్ర ఉవాచ
 యదావమంస్థాః సదృశః శ్రేయసశ్చ పాపీయసశ్చావిదితప్రభావః
 తస్మాల్లోకా అన్తవన్తస్తవేమే క్షీణే పుణ్యే పతితాస్యద్య రాజన్
  యయాతిరువాచ
 సురర్షిగన్ధర్వనరావమానాత్క్షయం గతా మే యది శక్ర లోకాః
 ఇచ్ఛేయం వై సురలోకాద్విహీనః సతాం మధ్యే పతితుం దేవరాజ
  ఇన్ద్ర ఉవాచ
 సతాం సకాశే పతితాసి రాజంశ్చ్యుతః ప్రతిష్ఠాం యత్ర లబ్ధాసి భూయః
 ఏవం విదిత్వా తు పునర్యయాతే న తేఽవమాన్యాః సదృశః శ్రేయసశ్చ
  వైశంపాయన ఉవాచ
 తతః ప్రహాయామరరాజజుష్టాన్పుణ్యాఀల్లోకాన్పతమానం యయాతిమ్
 సంప్రేక్ష్య రాజర్షివరోఽష్టకస్తమువాచ సద్ధర్మవిధానగోప్తా
 కస్త్వం యువా వాసవతుల్యరూపః స్వతేజసా దీప్యమానో యథాగ్నిః
 పతస్యుదీర్ణామ్బుధరాన్ధకారాత్ఖాత్ఖేచరాణాం ప్రవరో యథార్కః
 దృష్ట్వా చ త్వాం సూర్యపథాత్పతన్తం వైశ్వానరార్కద్యుతిమప్రమేయమ్
 కిం ను స్విదేతత్పతతీతి సర్వే వితర్కయన్తః పరిమోహితాః స్మః
 దృష్ట్వా చ త్వాం విష్ఠితం దేవమార్గే శక్రార్కవిష్ణుప్రతిమప్రభావమ్
 అభ్యుద్గతాస్త్వాం వయమద్య సర్వే తత్త్వం పాతే తవ జిజ్ఞాసమానాః
 న చాపి త్వాం ధృష్ణుమః ప్రష్టుమగ్రే న చ త్వమస్మాన్పృచ్ఛసి యే వయం స్మః
 తత్త్వాం పృచ్ఛామః స్పృహణీయరూపం కస్య త్వం వా కింనిమిత్తం త్వమాగాః
 భయం తు తే వ్యేతు విషాదమోహౌ త్యజాశు దేవేన్ద్రసమానరూప
 త్వాం వర్తమానం హి సతాం సకాశే నాలం ప్రసోఢుం బలహాపి శక్రః
 సన్తః ప్రతిష్ఠా హి సుఖచ్యుతానాం సతాం సదైవామరరాజకల్ప
 తే సంగతాః స్థావరజఙ్గమేశాః ప్రతిష్ఠితస్త్వం సదృశేషు సత్సు
 ప్రభురగ్నిః ప్రతపనే భూమిరావపనే ప్రభుః
 ప్రభుః సూర్యః ప్రకాశిత్వే సతాం చాభ్యాగతః ప్రభుః
  యయాతిరువాచ
 అహం యయాతిర్నహుషస్య పుత్రః పూరోః పితా సర్వభూతావమానాత్
 ప్రభ్రంశితః సురసిద్ధర్షిలోకాత్పరిచ్యుతః ప్రపతామ్యల్పపుణ్యః
 అహం హి పూర్వో వయసా భవద్భ్యస్తేనాభివాదం భవతాం న ప్రయుఞ్జే
 యో విద్యయా తపసా జన్మనా వా వృద్ధః స పూజ్యో భవతి ద్విజానామ్
  అష్టక ఉవాచ
 అవాదీశ్చేద్వయసా యః స వృద్ధ ఇతి రాజన్నాభ్యవదః కథంచిత్
 యో వై విద్వాన్వయసా సన్స్మ వృద్ధః స ఏవ పూజ్యో భవతి ద్విజానామ్
  యయాతిరువాచ
 ప్రతికూలం కర్మణాం పాపమాహుస్తద్వర్తతేఽప్రవణే పాపలోక్యమ్
 సన్తోఽసతాం నానువర్తన్తి చైతద్యథా ఆత్మైషామనుకూలవాదీ
 అభూద్ధనం మే విపులం మహద్వై విచేష్టమానో నాధిగన్తా తదస్మి
 ఏవం ప్రధార్యాత్మహితే నివిష్టో యో వర్తతే స విజానాతి జీవన్
 నానాభావా బహవో జీవలోకే దైవాధీనా నష్టచేష్టాధికారాః
 తత్తత్ప్రాప్య న విహన్యేత ధీరో దిష్టం బలీయ ఇతి మత్వాత్మబుద్ధ్యా
 సుఖం హి జన్తుర్యది వాపి దుఃఖం దైవాధీనం విన్దతి నాత్మశక్త్యా
 తస్మాద్దిష్టం బలవన్మన్యమానో న సంజ్వరేన్నాపి హృష్యేత్కదాచిత్
 దుఃఖే న తప్యేన్న సుఖేన హృష్యేత్సమేన వర్తేత సదైవ ధీరః
 దిష్టం బలీయ ఇతి మన్యమానో న సంజ్వరేన్నాపి హృష్యేత్కదాచిత్
 భయే న ముహ్యామ్యష్టకాహం కదాచిత్సంతాపో మే మానసో నాస్తి కశ్చిత్
 ధాతా యథా మాం విదధాతి లోకే ధ్రువం తథాహం భవితేతి మత్వా
 సంస్వేదజా అణ్డజా ఉద్భిదాశ్చ సరీసృపాః కృమయోఽథాప్సు మత్స్యాః
 తథాశ్మానస్తృణకాష్ఠం చ సర్వం దిష్టక్షయే స్వాం ప్రకృతిం భజన్తే
 అనిత్యతాం సుఖదుఃఖస్య బుద్ధ్వా కస్మాత్సంతాపమష్టకాహం భజేయమ్
 కిం కుర్యాం వై కిం చ కృత్వా న తప్యే తస్మాత్సంతాపం వర్జయామ్యప్రమత్తః
  అష్టక ఉవాచ
 యే యే లోకాః పార్థివేన్ద్ర ప్రధానాస్త్వయా భుక్తా యం చ కాలం యథా చ
 తన్మే రాజన్బ్రూహి సర్వం యథావత్క్షేత్రజ్ఞవద్భాషసే త్వం హి ధర్మాన్
  యయాతిరువాచ
 రాజాహమాసమిహ సార్వభౌమస్తతో లోకాన్మహతో అజయం వై
 తత్రావసం వర్షసహస్రమాత్రం తతో లోకం పరమస్మ్యభ్యుపేతః
 తతః పురీం పురుహూతస్య రమ్యాం సహస్రద్వారాం శతయోజనాయతామ్
 అధ్యావసం వర్షసహస్రమాత్రం తతో లోకం పరమస్మ్యభ్యుపేతః
 తతో దివ్యమజరం ప్రాప్య లోకం ప్రజాపతేర్లోకపతేర్దురాపమ్
 తత్రావసం వర్షసహస్రమాత్రం తతో లోకం పరమస్మ్యభ్యుపేతః
 దేవస్య దేవస్య నివేశనే చ విజిత్య లోకానవసం యథేష్టమ్
 సంపూజ్యమానస్త్రిదశైః సమస్తైస్తుల్యప్రభావద్యుతిరీశ్వరాణామ్
 తథావసం నన్దనే కామరూపీ సంవత్సరాణామయుతం శతానామ్
 సహాప్సరోభిర్విహరన్పుణ్యగన్ధాన్పశ్యన్నగాన్పుష్పితాంశ్చారురూపాన్
 తత్రస్థం మాం దేవసుఖేషు సక్తం కాలేఽతీతే మహతి తతోఽతిమాత్రమ్
 దూతో దేవానామబ్రవీదుగ్రరూపో ధ్వంసేత్యుచ్చైస్త్రిః ప్లుతేన స్వరేణ
 ఏతావన్మే విదితం రాజసింహ తతో భ్రష్టోఽహం నన్దనాత్క్షీణపుణ్యః
 వాచోఽశ్రౌషం చాన్తరిక్షే సురాణామనుక్రోశాచ్ఛోచతాం మానవేన్ద్ర
 అహో కష్టం క్షీణపుణ్యో యయాతిః పతత్యసౌ పుణ్యకృత్పుణ్యకీర్తిః
 తానబ్రువం పతమానస్తతోఽహం సతాం మధ్యే నిపతేయం కథం ను
 తైరాఖ్యాతా భవతాం యజ్ఞభూమిః సమీక్ష్య చైనాం త్వరితముపాగతోఽస్మి
 హవిర్గన్ధం దేశికం యజ్ఞభూమేర్ధూమాపాఙ్గం ప్రతిగృహ్య ప్రతీతః
  అష్టక ఉవాచ
 యదావసో నన్దనే కామరూపీ సంవత్సరాణామయుతం శతానామ్
 కిం కారణం కార్తయుగప్రధాన హిత్వా తత్త్వం వసుధామన్వపద్యః
  యయాతిరువాచ
 జ్ఞాతిః సుహృత్స్వజనో యో యథేహ క్షీణే విత్తే త్యజ్యతే మానవైర్హి
 తథా తత్ర క్షీణపుణ్యం మనుష్యం త్యజన్తి సద్యః సేశ్వరా దేవసంఘాః
  అష్టక ఉవాచ
 కథం తస్మిన్క్షీణపుణ్యా భవన్తి సంముహ్యతే మేఽత్ర మనోఽతిమాత్రమ్
 కింవిశిష్టాః కస్య ధామోపయాన్తి తద్వై బ్రూహి క్షేత్రవిత్త్వం మతో మే
  యయాతిరువాచ
 ఇమం భౌమం నరకం తే పతన్తి లాలప్యమానా నరదేవ సర్వే
 తే కఙ్కగోమాయుబలాశనార్థం క్షీణా వివృద్ధిం బహుధా వ్రజన్తి
 తస్మాదేతద్వర్జనీయం నరేణ దుష్టం లోకే గర్హణీయం చ కర్మ
 ఆఖ్యాతం తే పార్థివ సర్వమేతద్భూయశ్చేదానీం వద కిం తే వదామి
  అష్టక ఉవాచ
 యదా తు తాన్వితుదన్తే వయాంసి తథా గృధ్రాః శితికణ్ఠాః పతంగాః
 కథం భవన్తి కథమాభవన్తి న భౌమమన్యం నరకం శృణోమి
  యయాతిరువాచ
 ఊర్ధ్వం దేహాత్కర్మణో జృమ్భమాణాద్వ్యక్తం పృథివ్యామనుసంచరన్తి
 ఇమం భౌమం నరకం తే పతన్తి నావేక్షన్తే వర్షపూగాననేకాన్
 షష్టిం సహస్రాణి పతన్తి వ్యోమ్ని తథా అశీతిం పరివత్సరాణి
 తాన్వై తుదన్తి ప్రపతతః ప్రపాతం భీమా భౌమా రాక్షసాస్తీక్ష్ణదంష్ట్రాః
  అష్టక ఉవాచ
 యదేనసస్తే పతతస్తుదన్తి భీమా భౌమా రాక్షసాస్తీక్ష్ణదంష్ట్రాః
 కథం భవన్తి కథమాభవన్తి కథంభూతా గర్భభూతా భవన్తి
  యయాతిరువాచ
 అస్రం రేతః పుష్పఫలానుపృక్తమన్వేతి తద్వై పురుషేణ సృష్టమ్
 స వై తస్యా రజ ఆపద్యతే వై స గర్భభూతః సముపైతి తత్ర
 వనస్పతీంశ్చౌషధీశ్చావిశన్తి అపో వాయుం పృథివీం చాన్తరిక్షమ్
 చతుష్పదం ద్విపదం చాపి సర్వమేవంభూతా గర్భభూతా భవన్తి
  అష్టక ఉవాచ
 అన్యద్వపుర్విదధాతీహ గర్భ ఉతాహోస్విత్స్వేన కామేన యాతి
 ఆపద్యమానో నరయోనిమేతామాచక్ష్వ మే సంశయాత్ప్రబ్రవీమి
 శరీరదేహాదిసముచ్ఛ్రయం చ చక్షుఃశ్రోత్రే లభతే కేన సంజ్ఞామ్
 ఏతత్తత్త్వం సర్వమాచక్ష్వ పృష్టః క్షేత్రజ్ఞం త్వాం తాత మన్యామ సర్వే
  యయాతిరువాచ
 వాయుః సముత్కర్షతి గర్భయోనిమృతౌ రేతః పుష్పరసానుపృక్తమ్
 స తత్ర తన్మాత్రకృతాధికారః క్రమేణ సంవర్ధయతీహ గర్భమ్
 స జాయమానో విగృహీతగాత్రః షడ్జ్ఞాననిష్ఠాయతనో మనుష్యః
 స శ్రోత్రాభ్యాం వేదయతీహ శబ్దం సర్వం రూపం పశ్యతి చక్షుషా చ
 ఘ్రాణేన గన్ధం జిహ్వయాథో రసం చ త్వచా స్పర్శం మనసా వేద భావమ్
 ఇత్యష్టకేహోపచితిం చ విద్ధి మహాత్మనః ప్రాణభృతః శరీరే
  అష్టక ఉవాచ
 యః సంస్థితః పురుషో దహ్యతే వా నిఖన్యతే వాపి నిఘృష్యతే వా
 అభావభూతః స వినాశమేత్య కేనాత్మానం చేతయతే పురస్తాత్
  యయాతిరువాచ
 హిత్వా సోఽసూన్సుప్తవన్నిష్టనిత్వా పురోధాయ సుకృతం దుష్కృతం చ
 అన్యాం యోనిం పవనాగ్రానుసారీ హిత్వా దేహం భజతే రాజసింహ
 పుణ్యాం యోనిం పుణ్యకృతో వ్రజన్తి పాపాం యోనిం పాపకృతో వ్రజన్తి
 కీటాః పతంగాశ్చ భవన్తి పాపా న మే వివక్షాస్తి మహానుభావ
 చతుష్పదా ద్విపదాః షట్పదాశ్చ తథాభూతా గర్భభూతా భవన్తి
 ఆఖ్యాతమేతన్నిఖిలేన సర్వం భూయస్తు కిం పృచ్ఛసి రాజసింహ
  అష్టక ఉవాచ
 కిం స్విత్కృత్వా లభతే తాత లోకాన్మర్త్యః శ్రేష్ఠాంస్తపసా విద్యయా వా
 తన్మే పృష్టః శంస సర్వం యథావచ్ఛుభాఀల్లోకాన్యేన గచ్ఛేత్క్రమేణ
  యయాతిరువాచ
 తపశ్చ దానం చ శమో దమశ్చ హ్రీరార్జవం సర్వభూతానుకమ్పా
 నశ్యన్తి మానేన తమోఽభిభూతాః పుంసః సదైవేతి వదన్తి సన్తః
 అధీయానః పణ్డితం మన్యమానో యో విద్యయా హన్తి యశః పరేషామ్
 తస్యాన్తవన్తశ్చ భవన్తి లోకా న చాస్య తద్బ్రహ్మ ఫలం దదాతి
 చత్వారి కర్మాణ్యభయంకరాణి భయం ప్రయచ్ఛన్త్యయథాకృతాని
 మానాగ్నిహోత్రముత మానమౌనం మానేనాధీతముత మానయజ్ఞః
 న మాన్యమానో ముదమాదదీత న సంతాపం ప్రాప్నుయాచ్చావమానాత్
 సన్తః సతః పూజయన్తీహ లోకే నాసాధవః సాధుబుద్ధిం లభన్తే
 ఇతి దద్యాదితి యజేదిత్యధీయీత మే వ్రతమ్
 ఇత్యస్మిన్నభయాన్యాహుస్తాని వర్జ్యాని నిత్యశః
 యేనాశ్రయం వేదయన్తే పురాణం మనీషిణో మానసమానభక్తమ్
 తన్నిఃశ్రేయస్తైజసం రూపమేత్య పరాం శాన్తిం ప్రాప్నుయుః ప్రేత్య చేహ
  అష్టక ఉవాచ
 చరన్గృహస్థః కథమేతి దేవాన్కథం భిక్షుః కథమాచార్యకర్మా
 వానప్రస్థః సత్పథే సంనివిష్టో బహూన్యస్మిన్సంప్రతి వేదయన్తి
  యయాతిరువాచ
 ఆహూతాధ్యాయీ గురుకర్మస్వచోద్యః పూర్వోత్థాయీ చరమం చోపశాయీ
 మృదుర్దాన్తో ధృతిమానప్రమత్తః స్వాధ్యాయశీలః సిధ్యతి బ్రహ్మచారీ
 ధర్మాగతం ప్రాప్య ధనం యజేత దద్యాత్సదైవాతిథీన్భోజయేచ్చ
 అనాదదానశ్చ పరైరదత్తం సైషా గృహస్థోపనిషత్పురాణీ
 స్వవీర్యజీవీ వృజినాన్నివృత్తో దాతా పరేభ్యో న పరోపతాపీ
 తాదృఙ్మునిః సిద్ధిముపైతి ముఖ్యాం వసన్నరణ్యే నియతాహారచేష్టః
 అశిల్పజీవీ నగృహశ్చ నిత్యం జితేన్ద్రియః సర్వతో విప్రముక్తః
 అనోకసారీ లఘురల్పచారశ్చరన్దేశానేకచరః స భిక్షుః
 రాత్ర్యా యయా చాభిజితాశ్చ లోకా భవన్తి కామా విజితాః సుఖాశ్చ
 తామేవ రాత్రిం ప్రయతేత విద్వానరణ్యసంస్థో భవితుం యతాత్మా
 దశైవ పూర్వాన్దశ చాపరాంస్తు జ్ఞాతీన్సహాత్మానమథైకవింశమ్
 అరణ్యవాసీ సుకృతే దధాతి విముచ్యారణ్యే స్వశరీరధాతూన్
  అష్టక ఉవాచ
 కతి స్విదేవ మునయో మౌనాని కతి చాప్యుత
 భవన్తీతి తదాచక్ష్వ శ్రోతుమిచ్ఛామహే వయమ్
  యయాతిరువాచ
 అరణ్యే వసతో యస్య గ్రామో భవతి పృష్ఠతః
 గ్రామే వా వసతోఽరణ్యం స మునిః స్యాజ్జనాధిప
  అష్టక ఉవాచ
 కథం స్విద్వసతోఽరణ్యే గ్రామో భవతి పృష్ఠతః
 గ్రామే వా వసతోఽరణ్యం కథం భవతి పృష్ఠతః
  యయాతిరువాచ
 న గ్రామ్యముపయుఞ్జీత య ఆరణ్యో మునిర్భవేత్
 తథాస్య వసతోఽరణ్యే గ్రామో భవతి పృష్ఠతః
 అనగ్నిరనికేతశ్చ అగోత్రచరణో మునిః
 కౌపీనాచ్ఛాదనం యావత్తావదిచ్ఛేచ్చ చీవరమ్
 యావత్ప్రాణాభిసంధానం తావదిచ్ఛేచ్చ భోజనమ్
 తథాస్య వసతో గ్రామేఽరణ్యం భవతి పృష్ఠతః
 యస్తు కామాన్పరిత్యజ్య త్యక్తకర్మా జితేన్ద్రియః
 ఆతిష్ఠేత మునిర్మౌనం స లోకే సిద్ధిమాప్నుయాత్
 ధౌతదన్తం కృత్తనఖం సదా స్నాతమలంకృతమ్
 అసితం సితకర్మస్థం కస్తం నార్చితుమర్హతి
 తపసా కర్శితః క్షామః క్షీణమాంసాస్థిశోణితః
 యదా భవతి నిర్ద్వన్ద్వో మునిర్మౌనం సమాస్థితః
 అథ లోకమిమం జిత్వా లోకం విజయతే పరమ్
 ఆస్యేన తు యదాహారం గోవన్మృగయతే మునిః
 అథాస్య లోకః పూర్వో యః సోఽమృతత్వాయ కల్పతే
  అష్టక ఉవాచ
 కతరస్త్వేతయోః పూర్వం దేవానామేతి సాత్మ్యతామ్
 ఉభయోర్ధావతో రాజన్సూర్యాచన్ద్రమసోరివ
  యయాతిరువాచ
 అనికేతో గృహస్థేషు కామవృత్తేషు సంయతః
 గ్రామ ఏవ వసన్భిక్షుస్తయోః పూర్వతరం గతః
 అప్రాప్య దీర్ఘమాయుస్తు యః ప్రాప్తో వికృతిం చరేత్
 తప్యేత యది తత్కృత్వా చరేత్సోఽన్యత్తతస్తపః
 యద్వై నృశంసం తదపథ్యమాహుర్యః సేవతే ధర్మమనర్థబుద్ధిః
 అస్వోఽప్యనీశశ్చ తథైవ రాజంస్తదార్జవం స సమాధిస్తదార్యమ్
  అష్టక ఉవాచ
 కేనాసి దూతః ప్రహితోఽద్య రాజన్యువా స్రగ్వీ దర్శనీయః సువర్చాః
 కుత ఆగతః కతరస్యాం దిశి త్వముతాహోస్విత్పార్థివం స్థానమస్తి
  యయాతిరువాచ
 ఇమం భౌమం నరకం క్షీణపుణ్యః ప్రవేష్టుముర్వీం గగనాద్విప్రకీర్ణః
 ఉక్త్వాహం వః ప్రపతిష్యామ్యనన్తరం త్వరన్తి మాం బ్రాహ్మణా లోకపాలాః
 సతాం సకాశే తు వృతః ప్రపాతస్తే సంగతా గుణవన్తశ్చ సర్వే
 శక్రాచ్చ లబ్ధో హి వరో మయైష పతిష్యతా భూమితలే నరేన్ద్ర
  అష్టక ఉవాచ
 పృచ్ఛామి త్వాం మా ప్రపత ప్రపాతం యది లోకాః పార్థివ సన్తి మేఽత్ర
 యద్యన్తరిక్షే యది వా దివి శ్రితాః క్షేత్రజ్ఞం త్వాం తస్య ధర్మస్య మన్యే
  యయాతిరువాచ
 యావత్పృథివ్యాం విహితం గవాశ్వం సహారణ్యైః పశుభిః పర్వతైశ్చ
 తావల్లోకా దివి తే సంస్థితా వై తథా విజానీహి నరేన్ద్రసింహ
  అష్టక ఉవాచ
 తాంస్తే దదామి మా ప్రపత ప్రపాతం యే మే లోకా దివి రాజేన్ద్ర సన్తి
 యద్యన్తరిక్షే యది వా దివి శ్రితాస్తానాక్రమ క్షిప్రమమిత్రసాహ
  యయాతిరువాచ
 నాస్మద్విధోఽబ్రాహ్మణో బ్రహ్మవిచ్చ ప్రతిగ్రహే వర్తతే రాజముఖ్య
 యథా ప్రదేయం సతతం ద్విజేభ్యస్తథాదదం పూర్వమహం నరేన్ద్ర
 నాబ్రాహ్మణః కృపణో జాతు జీవేద్యా చాపి స్యాద్బ్రాహ్మణీ వీరపత్నీ
 సోఽహం యదైవాకృతపూర్వం చరేయం వివిత్సమానః కిము తత్ర సాధు
  ప్రతర్దన ఉవాచ
 పృచ్ఛామి త్వాం స్పృహణీయరూప ప్రతర్దనోఽహం యది మే సన్తి లోకాః
 యద్యన్తరిక్షే యది వా దివి శ్రితాః క్షేత్రజ్ఞం త్వాం తస్య ధర్మస్య మన్యే
  యయాతిరువాచ
 సన్తి లోకా బహవస్తే నరేన్ద్ర అప్యేకైకః సప్త సప్తాప్యహాని
 మధుచ్యుతో ఘృతపృక్తా విశోకాస్తే నాన్తవన్తః ప్రతిపాలయన్తి
  ప్రతర్దన ఉవాచ
 తాంస్తే దదామి మా ప్రపత ప్రపాతం యే మే లోకాస్తవ తే వై భవన్తు
 యద్యన్తరిక్షే యది వా దివి శ్రితాస్తానాక్రమ క్షిప్రమపేతమోహః
  యయాతిరువాచ
 న తుల్యతేజాః సుకృతం కామయేత యోగక్షేమం పార్థివ పార్థివః సన్
 దైవాదేశాదాపదం ప్రాప్య విద్వాంశ్చరేన్నృశంసం న హి జాతు రాజా
 ధర్మ్యం మార్గం చేతయానో యశస్యం కుర్యాన్నృపో ధర్మమవేక్షమాణః
 న మద్విధో ధర్మబుద్ధిః ప్రజానన్కుర్యాదేవం కృపణం మాం యథాత్థ
 కుర్యామపూర్వం న కృతం యదన్యైర్వివిత్సమానః కిము తత్ర సాధు
 బ్రువాణమేవం నృపతిం యయాతిం నృపోత్తమో వసుమనాబ్రవీత్తమ్
  వసుమనా ఉవాచ
 పృచ్ఛామి త్వాం వసుమనా రౌశదశ్విర్యద్యస్తి లోకో దివి మహ్యం నరేన్ద్ర
 యద్యన్తరిక్షే ప్రథితో మహాత్మన్క్షేత్రజ్ఞం త్వాం తస్య ధర్మస్య మన్యే
  యయాతిరువాచ
 యదన్తరిక్షం పృథివీ దిశశ్చ యత్తేజసా తపతే భానుమాంశ్చ
 లోకాస్తావన్తో దివి సంస్థితా వై తే నాన్తవన్తః ప్రతిపాలయన్తి
  వసుమనా ఉవాచ
 తాంస్తే దదామి పత మా ప్రపాతం యే మే లోకాస్తవ తే వై భవన్తు
 క్రీణీష్వైనాంస్తృణకేనాపి రాజన్ప్రతిగ్రహస్తే యది సమ్యక్ప్రదుష్టః
  యయాతిరువాచ
 న మిథ్యాహం విక్రయం వై స్మరామి వృథా గృహీతం శిశుకాచ్ఛఙ్కమానః
 కుర్యాం న చైవాకృతపూర్వమన్యైర్వివిత్సమానః కిము తత్ర సాధు
  వసుమనా ఉవాచ
 తాంస్త్వం లోకాన్ప్రతిపద్యస్వ రాజన్మయా దత్తాన్యది నేష్టః క్రయస్తే
 అహం న తాన్వై ప్రతిగన్తా నరేన్ద్ర సర్వే లోకాస్తవ తే వై భవన్తు
  శిబిరువాచ
 పృచ్ఛామి త్వాం శిబిరౌశీనరోఽహం మమాపి లోకా యది సన్తీహ తాత
 యద్యన్తరిక్షే యది వా దివి శ్రితాః క్షేత్రజ్ఞం త్వాం తస్య ధర్మస్య మన్యే
  యయాతిరువాచ
 న త్వం వాచా హృదయేనాపి విద్వన్పరీప్సమానాన్నావమంస్థా నరేన్ద్ర
 తేనానన్తా దివి లోకాః శ్రితాస్తే విద్యుద్రూపాః స్వనవన్తో మహాన్తః
  శిబిరువాచ
 తాంస్త్వం లోకాన్ప్రతిపద్యస్వ రాజన్మయా దత్తాన్యది నేష్టః క్రయస్తే
 న చాహం తాన్ప్రతిపత్స్యేహ దత్త్వా యత్ర గత్వా త్వముపాస్సే హ లోకాన్
  యయాతిరువాచ
 యథా త్వమిన్ద్రప్రతిమప్రభావస్తే చాప్యనన్తా నరదేవ లోకాః
 తథాద్య లోకే న రమేఽన్యదత్తే తస్మాచ్ఛిబే నాభినన్దామి దాయమ్
  అష్టక ఉవాచ
 న చేదేకైకశో రాజఀల్లోకాన్నః ప్రతినన్దసి
 సర్వే ప్రదాయ భవతే గన్తారో నరకం వయమ్
  యయాతిరువాచ
 యదర్హాయ దదధ్వం తత్సన్తః సత్యానృశంస్యతః
 అహం తు నాభిధృష్ణోమి యత్కృతం న మయా పురా
  అష్టక ఉవాచ
 కస్యైతే ప్రతిదృశ్యన్తే రథాః పఞ్చ హిరణ్మయాః
 ఉచ్చైః సన్తః ప్రకాశన్తే జ్వలన్తోఽగ్నిశిఖా ఇవ
  యయాతిరువాచ
 యుష్మానేతే హి వక్ష్యన్తి రథాః పఞ్చ హిరణ్మయాః
 ఉచ్చైః సన్తః ప్రకాశన్తే జ్వలన్తోఽగ్నిశిఖా ఇవ
  అష్టక ఉవాచ
 ఆతిష్ఠస్వ రథం రాజన్విక్రమస్వ విహాయసా
 వయమప్యనుయాస్యామో యదా కాలో భవిష్యతి
  యయాతిరువాచ
 సర్వైరిదానీం గన్తవ్యం సహస్వర్గజితో వయమ్
 ఏష నో విరజాః పన్థా దృశ్యతే దేవసద్మనః
  వైశంపాయన ఉవాచ
 తేఽధిరుహ్య రథాన్సర్వే ప్రయాతా నృపసత్తమాః
 ఆక్రమన్తో దివం భాభిర్ధర్మేణావృత్య రోదసీ
  అష్టక ఉవాచ
 అహం మన్యే పూర్వమేకోఽస్మి గన్తా సఖా చేన్ద్రః సర్వథా మే మహాత్మా
 కస్మాదేవం శిబిరౌశీనరోఽయమేకోఽత్యగాత్సర్వవేగేన వాహాన్
  యయాతిరువాచ
 అదదాద్దేవయానాయ యావద్విత్తమవిన్దత
 ఉశీనరస్య పుత్రోఽయం తస్మాచ్ఛ్రేష్ఠో హి నః శిబిః
 దానం తపః సత్యమథాపి ధర్మో హ్రీః శ్రీః క్షమా సౌమ్య తథా తితిక్షా
 రాజన్నేతాన్యప్రతిమస్య రాజ్ఞః శిబేః స్థితాన్యనృశంసస్య బుద్ధ్యా
 ఏవంవృత్తో హ్రీనిషేధశ్చ యస్మాత్తస్మాచ్ఛిబిరత్యగాద్వై రథేన
  వైశంపాయన ఉవాచ
 అథాష్టకః పునరేవాన్వపృచ్ఛన్మాతామహం కౌతుకాదిన్ద్రకల్పమ్
 పృచ్ఛామి త్వాం నృపతే బ్రూహి సత్యం కుతశ్చ కస్యాసి సుతశ్చ కస్య
 కృతం త్వయా యద్ధి న తస్య కర్తా లోకే త్వదన్యః క్షత్రియో బ్రాహ్మణో వా
  యయాతిరువాచ
 యయాతిరస్మి నహుషస్య పుత్రః పూరోః పితా సార్వభౌమస్త్విహాసమ్
 గుహ్యమర్థం మామకేభ్యో బ్రవీమి మాతామహోఽహం భవతాం ప్రకాశః
 సర్వామిమాం పృథివీం నిర్జిగాయ ప్రస్థే బద్ధ్వా హ్యదదం బ్రాహ్మణేభ్యః
 మేధ్యానశ్వానేకశఫాన్సురూపాంస్తదా దేవాః పుణ్యభాజో భవన్తి
 అదామహం పృథివీం బ్రాహ్మణేభ్యః పూర్ణామిమామఖిలాం వాహనస్య
 గోభిః సువర్ణేన ధనైశ్చ ముఖ్యైస్తత్రాసన్గాః శతమర్బుదాని
 సత్యేన మే ద్యౌశ్చ వసుంధరా చ తథైవాగ్నిర్జ్వలతే మానుషేషు
 న మే వృథా వ్యాహృతమేవ వాక్యం సత్యం హి సన్తః ప్రతిపూజయన్తి
 సర్వే చ దేవా మునయశ్చ లోకాః సత్యేన పూజ్యా ఇతి మే మనోగతమ్
 యో నః స్వర్గజితః సర్వాన్యథావృత్తం నివేదయేత్
 అనసూయుర్ద్విజాగ్రేభ్యః స లభేన్నః సలోకతామ్
  వైశంపాయన ఉవాచ
 ఏవం రాజా స మహాత్మా హ్యతీవ స్వైర్దౌహిత్రైస్తారితోఽమిత్రసాహః
 త్యక్త్వా మహీం పరమోదారకర్మా స్వర్గం గతః కర్మభిర్వ్యాప్య పృథ్వీమ్
  జనమేజయ ఉవాచ
 భగవఞ్శ్రోతుమిచ్ఛామి పూరోర్వంశకరాన్నృపాన్
 యద్వీర్యా యాదృశాశ్చైవ యావన్తో యత్పరాక్రమాః
 న హ్యస్మిఞ్శీలహీనో వా నిర్వీర్యో వా నరాధిపః
 ప్రజావిరహితో వాపి భూతపూర్వః కదాచన
 తేషాం ప్రథితవృత్తానాం రాజ్ఞాం విజ్ఞానశాలినామ్
 చరితం శ్రోతుమిచ్ఛామి విస్తరేణ తపోధన
  వైశంపాయన ఉవాచ
 హన్త తే కథయిష్యామి యన్మాం త్వం పరిపృచ్ఛసి
 పూరోర్వంశధరాన్వీరాఞ్శక్రప్రతిమతేజసః
 ప్రవీరేశ్వరరౌద్రాశ్వాస్త్రయః పుత్రా మహారథాః
 పూరోః పౌష్ట్యామజాయన్త ప్రవీరస్తత్ర వంశకృత్
 మనస్యురభవత్తస్మాచ్ఛూరః శ్యేనీసుతః ప్రభుః
 పృథివ్యాశ్చతురన్తాయా గోప్తా రాజీవలోచనః
 సుభ్రూః సంహననో వాగ్మీ సౌవీరీతనయాస్త్రయః
 మనస్యోరభవన్పుత్రాః శూరాః సర్వే మహారథాః
 రౌద్రాశ్వస్య మహేష్వాసా దశాప్సరసి సూనవః
 యజ్వానో జజ్ఞిరే శూరాః ప్రజావన్తో బహుశ్రుతాః
 సర్వే సర్వాస్త్రవిద్వాంసః సర్వే ధర్మపరాయణాః
 ఋచేపురథ కక్షేపుః కృకణేపుశ్చ వీర్యవాన్
 స్థణ్డిలేపుర్వనేపుశ్చ స్థలేపుశ్చ మహారథః
 తేజేపుర్బలవాన్ధీమాన్సత్యేపుశ్చేన్ద్రవిక్రమః
 ధర్మేపుః సంనతేపుశ్చ దశమో దేవవిక్రమః
 అనాధృష్టిసుతాస్తాత రాజసూయాశ్వమేధినః
 మతినారస్తతో రాజా విద్వాంశ్చర్చేపుతోఽభవత్
 మతినారసుతా రాజంశ్చత్వారోఽమితవిక్రమాః
 తంసుర్మహానతిరథో ద్రుహ్యుశ్చాప్రతిమద్యుతిః
 తేషాం తంసుర్మహావీర్యః పౌరవం వంశముద్వహన్
 ఆజహార యశో దీప్తం జిగాయ చ వసుంధరామ్
 ఇలినం తు సుతం తంసుర్జనయామాస వీర్యవాన్
 సోఽపి కృత్స్నామిమాం భూమిం విజిగ్యే జయతాం వరః
 రథంతర్యాం సుతాన్పఞ్చ పఞ్చభూతోపమాంస్తతః
 ఇలినో జనయామాస దుఃషన్తప్రభృతీన్నృప
 దుఃషన్తం శూరభీమౌ చ ప్రపూర్వం వసుమేవ చ
 తేషాం జ్యేష్ఠోఽభవద్రాజా దుఃషన్తో జనమేజయ
 దుఃషన్తాద్భరతో జజ్ఞే విద్వాఞ్శాకున్తలో నృపః
 తస్మాద్భరతవంశస్య విప్రతస్థే మహద్యశః
 భరతస్తిసృషు స్త్రీషు నవ పుత్రానజీజనత్
 నాభ్యనన్దన్త తాన్రాజా నానురూపా మమేత్యుత
 తతో మహద్భిః క్రతుభిరీజానో భరతస్తదా
 లేభే పుత్రం భరద్వాజాద్భుమన్యుం నామ భారత
 తతః పుత్రిణమాత్మానం జ్ఞాత్వా పౌరవనన్దనః
 భుమన్యుం భరతశ్రేష్ఠ యౌవరాజ్యేఽభ్యషేచయత్
 తతస్తస్య మహీన్ద్రస్య వితథః పుత్రకోఽభవత్
 తతః స వితథో నామ భుమన్యోరభవత్సుతః
 సుహోత్రశ్చ సుహోతా చ సుహవిః సుయజుస్తథా
 పుష్కరిణ్యామృచీకస్య భుమన్యోరభవన్సుతాః
 తేషాం జ్యేష్ఠః సుహోత్రస్తు రాజ్యమాప మహీక్షితామ్
 రాజసూయాశ్వమేధాద్యైః సోఽయజద్బహుభిః సవైః
 సుహోత్రః పృథివీం సర్వాం బుభుజే సాగరామ్బరామ్
 పూర్ణాం హస్తిగవాశ్వస్య బహురత్నసమాకులామ్
 మమజ్జేవ మహీ తస్య భూరిభారావపీడితా
 హస్త్యశ్వరథసంపూర్ణా మనుష్యకలిలా భృశమ్
 సుహోత్రే రాజని తదా ధర్మతః శాసతి ప్రజాః
 చైత్యయూపాఙ్కితా చాసీద్భూమిః శతసహస్రశః
 ప్రవృద్ధజనసస్యా చ సహదేవా వ్యరోచత
 ఐక్ష్వాకీ జనయామాస సుహోత్రాత్పృథివీపతేః
 అజమీఢం సుమీఢం చ పురుమీఢం చ భారత
 అజమీఢో వరస్తేషాం తస్మిన్వంశః ప్రతిష్ఠితః
 షట్పుత్రాన్సోఽప్యజనయత్తిసృషు స్త్రీషు భారత
 ఋక్షం ధూమిన్యథో నీలీ దుఃషన్తపరమేష్ఠినౌ
 కేశిన్యజనయజ్జహ్నుముభౌ చ జనరూపిణౌ
 తథేమే సర్వపాఞ్చాలా దుఃషన్తపరమేష్ఠినోః
 అన్వయాః కుశికా రాజఞ్జహ్నోరమితతేజసః
 జనరూపిణయోర్జ్యేష్ఠమృక్షమాహుర్జనాధిపమ్
 ఋక్షాత్సంవరణో జజ్ఞే రాజన్వంశకరస్తవ
 ఆర్క్షే సంవరణే రాజన్ప్రశాసతి వసుంధరామ్
 సంక్షయః సుమహానాసీత్ప్రజానామితి శుశ్రుమః
 వ్యశీర్యత తతో రాష్ట్రం క్షయైర్నానావిధైస్తథా
 క్షున్మృత్యుభ్యామనావృష్ట్యా వ్యాధిభిశ్చ సమాహతమ్
 అభ్యఘ్నన్భారతాంశ్చైవ సపత్నానాం బలాని చ
 చాలయన్వసుధాం చైవ బలేన చతురఙ్గిణా
 అభ్యయాత్తం చ పాఞ్చాల్యో విజిత్య తరసా మహీమ్
 అక్షౌహిణీభిర్దశభిః స ఏనం సమరేఽజయత్
 తతః సదారః సామాత్యః సపుత్రః ససుహృజ్జనః
 రాజా సంవరణస్తస్మాత్పలాయత మహాభయాత్
 సిన్ధోర్నదస్య మహతో నికుఞ్జే న్యవసత్తదా
 నదీవిషయపర్యన్తే పర్వతస్య సమీపతః
 తత్రావసన్బహూన్కాలాన్భారతా దుర్గమాశ్రితాః
 తేషాం నివసతాం తత్ర సహస్రం పరివత్సరాన్
 అథాభ్యగచ్ఛద్భరతాన్వసిష్ఠో భగవానృషిః
 తమాగతం ప్రయత్నేన ప్రత్యుద్గమ్యాభివాద్య చ
 అర్ఘ్యమభ్యాహరంస్తస్మై తే సర్వే భారతాస్తదా
 నివేద్య సర్వమృషయే సత్కారేణ సువర్చసే
 తం సమామష్టమీముష్టం రాజా వవ్రే స్వయం తదా
 పురోహితో భవాన్నోఽస్తు రాజ్యాయ ప్రయతామహే
 ఓమిత్యేవం వసిష్ఠోఽపి భారతాన్ప్రత్యపద్యత
 అథాభ్యషిఞ్చత్సామ్రాజ్యే సర్వక్షత్రస్య పౌరవమ్
 విషాణభూతం సర్వస్యాం పృథివ్యామితి నః శ్రుతమ్
 భరతాధ్యుషితం పూర్వం సోఽధ్యతిష్ఠత్పురోత్తమమ్
 పునర్బలిభృతశ్చైవ చక్రే సర్వమహీక్షితః
 తతః స పృథివీం ప్రాప్య పునరీజే మహాబలః
 ఆజమీఢో మహాయజ్ఞైర్బహుభిర్భూరిదక్షిణైః
 తతః సంవరణాత్సౌరీ సుషువే తపతీ కురుమ్
 రాజత్వే తం ప్రజాః సర్వా ధర్మజ్ఞ ఇతి వవ్రిరే
 తస్య నామ్నాభివిఖ్యాతం పృథివ్యాం కురుజాఙ్గలమ్
 కురుక్షేత్రం స తపసా పుణ్యం చక్రే మహాతపాః
 అశ్వవన్తమభిష్వన్తం తథా చిత్రరథం మునిమ్
 జనమేజయం చ విఖ్యాతం పుత్రాంశ్చాస్యానుశుశ్రుమః
 పఞ్చైతాన్వాహినీ పుత్రాన్వ్యజాయత మనస్వినీ
 అభిష్వతః పరిక్షిత్తు శబలాశ్వశ్చ వీర్యవాన్
 అభిరాజో విరాజశ్చ శల్మలశ్చ మహాబలః
 ఉచ్చైఃశ్రవా భద్రకారో జితారిశ్చాష్టమః స్మృతః
 ఏతేషామన్వవాయే తు ఖ్యాతాస్తే కర్మజైర్గుణైః
 జనమేజయాదయః సప్త తథైవాన్యే మహాబలాః
 పరిక్షితోఽభవన్పుత్రాః సర్వే ధర్మార్థకోవిదాః
 కక్షసేనోగ్రసేనౌ చ చిత్రసేనశ్చ వీర్యవాన్
 ఇన్ద్రసేనః సుషేణశ్చ భీమసేనశ్చ నామతః
 జనమేజయస్య తనయా భువి ఖ్యాతా మహాబలాః
 ధృతరాష్ట్రః ప్రథమజః పాణ్డుర్బాహ్లీక ఏవ చ
 నిషధశ్చ మహాతేజాస్తథా జామ్బూనదో బలీ
 కుణ్డోదరః పదాతిశ్చ వసాతిశ్చాష్టమః స్మృతః
 సర్వే ధర్మార్థకుశలాః సర్వే భూతహితే రతాః
 ధృతరాష్ట్రోఽథ రాజాసీత్తస్య పుత్రోఽథ కుణ్డికః
 హస్తీ వితర్కః క్రాథశ్చ కుణ్డలశ్చాపి పఞ్చమః
 హవిఃశ్రవాస్తథేన్ద్రాభః సుమన్యుశ్చాపరాజితః
 ప్రతీపస్య త్రయః పుత్రా జజ్ఞిరే భరతర్షభ
 దేవాపిః శంతనుశ్చైవ బాహ్లీకశ్చ మహారథః
 దేవాపిస్తు ప్రవవ్రాజ తేషాం ధర్మపరీప్సయా
 శంతనుశ్చ మహీం లేభే బాహ్లీకశ్చ మహారథః
 భరతస్యాన్వయే జాతాః సత్త్వవన్తో మహారథాః
 దేవర్షికల్పా నృపతే బహవో రాజసత్తమాః
 ఏవంవిధాశ్చాప్యపరే దేవకల్పా మహారథాః
 జాతా మనోరన్వవాయే ఐలవంశవివర్ధనాః
  జనమేజయ ఉవాచ
 శ్రుతస్త్వత్తో మయా విప్ర పూర్వేషాం సంభవో మహాన్
 ఉదారాశ్చాపి వంశేఽస్మిన్రాజానో మే పరిశ్రుతాః
 కిం తు లఘ్వర్థసంయుక్తం ప్రియాఖ్యానం న మామతి
 ప్రీణాత్యతో భవాన్భూయో విస్తరేణ బ్రవీతు మే
 ఏతామేవ కథాం దివ్యామా ప్రజాపతితో మనోః
 తేషామాజననం పుణ్యం కస్య న ప్రీతిమావహేత్
 సద్ధర్మగుణమాహాత్మ్యైరభివర్ధితముత్తమమ్
 విష్టభ్య లోకాంస్త్రీనేషాం యశః స్ఫీతమవస్థితమ్
 గుణప్రభావవీర్యౌజఃసత్త్వోత్సాహవతామహమ్
 న తృప్యామి కథాం శృణ్వన్నమృతాస్వాదసంమితామ్
  వైశంపాయన ఉవాచ
 శృణు రాజన్పురా సమ్యఙ్మయా ద్వైపాయనాచ్ఛ్రుతమ్
 ప్రోచ్యమానమిదం కృత్స్నం స్వవంశజననం శుభమ్
 దక్షస్యాదితిః
 అదితేర్వివస్వాన్
 వివస్వతో మనుః
 మనోరిలా
 ఇలాయాః పురూరవాః
 పురూరవస ఆయుః
 ఆయుషో నహుషః
 నహుషస్య యయాతిః
 యయాతేర్ద్వే భార్యే బభూవతుః
 ఉశనసో దుహితా దేవయానీ వృషపర్వణశ్చ దుహితా శర్మిష్ఠా నామ
 అత్రానువంశో భవతి
 యదుం చ తుర్వసుం చైవ దేవయానీ వ్యజాయత
 ద్రుహ్యుం చానుం చ పూరుం చ శర్మిష్ఠా వార్షపర్వణీ
 తత్ర యదోర్యాదవాః
 పూరోః పౌరవాః
 పూరోర్భార్యా కౌసల్యా నామ
 తస్యామస్య జజ్ఞే జనమేజయో నామ
 యస్త్రీనశ్వమేధానాజహార
 విశ్వజితా చేష్ట్వా వనం ప్రవివేశ
 జనమేజయః ఖల్వనన్తాం నామోపయేమే మాధవీమ్
 తస్యామస్య జజ్ఞే ప్రాచిన్వాన్
 యః ప్రాచీం దిశం జిగాయ యావత్సూర్యోదయాత్
 తతస్తస్య ప్రాచిన్వత్వమ్
 ప్రాచిన్వాన్ఖల్వశ్మకీముపయేమే
 తస్యామస్య జజ్ఞే సంయాతిః
 సంయాతిః ఖలు దృషద్వతో దుహితరం వరాఙ్గీం నామోపయేమే
 తస్యామస్య జజ్ఞే అహంపాతిః
 అహంపాతిస్తు ఖలు కృతవీర్యదుహితరముపయేమే భానుమతీం నామ
 తస్యామస్య జజ్ఞే సార్వభౌమః
 సార్వభౌమః ఖలు జిత్వాజహార కైకేయీం సునన్దాం నామ
 తస్యామస్య జజ్ఞే జయత్సేనః
 జయత్సేనః ఖలు వైదర్భీముపయేమే సుషువాం నామ
 తస్యామస్య జజ్ఞే అరాచీనః
 అరాచీనోఽపి వైదర్భీమేవాపరాముపయేమే మర్యాదాం నామ
 తస్యామస్య జజ్ఞే మహాభౌమః
 మహాభౌమః ఖలు ప్రాసేనజితీముపయేమే సుయజ్ఞాం నామ
 తస్యామస్య జజ్ఞే అయుతనాయీ
 యః పురుషమేధానామయుతమానయత్
 తదస్యాయుతనాయిత్వమ్
 అయుతనాయీ ఖలు పృథుశ్రవసో దుహితరముపయేమే భాసాం నామ
 తస్యామస్య జజ్ఞే అక్రోధనః
 అక్రోధనః ఖలు కాలిఙ్గీం కరణ్డుం నామోపయేమే
 తస్యామస్య జజ్ఞే దేవాతిథిః
 దేవాతిథిః ఖలు వైదేహీముపయేమే మర్యాదాం నామ
 తస్యామస్య జజ్ఞే ఋచః
 ఋచః ఖల్వాఙ్గేయీముపయేమే సుదేవాం నామ
 తస్యాం పుత్రమజనయదృక్షమ్
 ఋక్షః ఖలు తక్షకదుహితరముపయేమే జ్వాలాం నామ
 తస్యాం పుత్రం మతినారం నామోత్పాదయామాస
 మతినారః ఖలు సరస్వత్యాం ద్వాదశవార్షికం సత్రమాజహార
 నివృత్తే చ సత్రే సరస్వత్యభిగమ్య తం భర్తారం వరయామాస
 తస్యాం పుత్రమజనయత్తంసుం నామ
 అత్రానువంశో భవతి
 తంసుం సరస్వతీ పుత్రం మతినారాదజీజనత్
 ఇలినం జనయామాస కాలిన్ద్యాం తంసురాత్మజమ్
 ఇలినస్తు రథంతర్యాం దుఃషన్తాద్యాన్పఞ్చ పుత్రానజనయత్
 దుఃషన్తః ఖలు విశ్వామిత్రదుహితరం శకున్తలాం నామోపయేమే
 తస్యామస్య జజ్ఞే భరతః
 తత్ర శ్లోకౌ భవతః
 మాతా భస్త్రా పితుః పుత్రో యేన జాతః స ఏవ సః
 భరస్వ పుత్రం దుఃషన్త మావమంస్థాః శకున్తలామ్
 రేతోధాః పుత్ర ఉన్నయతి నరదేవ యమక్షయాత్
 త్వం చాస్య ధాతా గర్భస్య సత్యమాహ శకున్తలా
 తతోఽస్య భరతత్వమ్
 భరతః ఖలు కాశేయీముపయేమే సార్వసేనీం సునన్దాం నామ
 తస్యామస్య జజ్ఞే భుమన్యుః
 భుమన్యుః ఖలు దాశార్హీముపయేమే జయాం నామ
 తస్యామస్య జజ్ఞే సుహోత్రః
 సుహోత్రః ఖల్విక్ష్వాకుకన్యాముపయేమే సువర్ణాం నామ
 తస్యామస్య జజ్ఞే హస్తీ
 య ఇదం హాస్తినపురం మాపయామాస
 ఏతదస్య హాస్తినపురత్వమ్
 హస్తీ ఖలు త్రైగర్తీముపయేమే యశోధరాం నామ
 తస్యామస్య జజ్ఞే వికుణ్ఠనః
 వికుణ్ఠనః ఖలు దాశార్హీముపయేమే సుదేవాం నామ
 తస్యామస్య జజ్ఞేఽజమీఢః
 అజమీఢస్య చతుర్వింశం పుత్రశతం బభూవ కైకేయ్యాం నాగాయాం గాన్ధార్యాం విమలాయామృక్షాయాం చేతి
 పృథక్పృథగ్వంశకరా నృపతయః
 తత్ర వంశకరః సంవరణః
 సంవరణః ఖలు వైవస్వతీం తపతీం నామోపయేమే
 తస్యామస్య జజ్ఞే కురుః
 కురుః ఖలు దాశార్హీముపయేమే శుభాఙ్గీం నామ
 తస్యామస్య జజ్ఞే విడూరథః
 విడూరథస్తు మాగధీముపయేమే సంప్రియాం నామ
 తస్యామస్య జజ్ఞేఽరుగ్వాన్నామ
 అరుగ్వాన్ఖలు మాగధీముపయేమేఽమృతాం నామ
 తస్యామస్య జజ్ఞే పరిక్షిత్
 పరిక్షిత్ఖలు బాహుదాముపయేమే సుయశాం నామ
 తస్యామస్య జజ్ఞే భీమసేనః
 భీమసేనః ఖలు కైకేయీముపయేమే సుకుమారీం నామ
 తస్యామస్య జజ్ఞే పర్యశ్రవాః
 యమాహుః ప్రతీపం నామ
 ప్రతీపః ఖలు శైబ్యాముపయేమే సునన్దాం నామ
 తస్యాం పుత్రానుత్పాదయామాస దేవాపిం శంతనుం బాహ్లీకం చేతి
 దేవాపిః ఖలు బాల ఏవారణ్యం ప్రవివేశ
 శంతనుస్తు మహీపాలోఽభవత్
 అత్రానువంశో భవతి
 యం యం కరాభ్యాం స్పృశతి జీర్ణం స సుఖమశ్నుతే
 పునర్యువా చ భవతి తస్మాత్తం శంతనుం విదుః
 తదస్య శంతనుత్వమ్
 శంతనుః ఖలు గఙ్గాం భాగీరథీముపయేమే
 తస్యామస్య జజ్ఞే దేవవ్రతః
 యమాహుర్భీష్మ ఇతి
 భీష్మః ఖలు పితుః ప్రియచికీర్షయా సత్యవతీముదవహన్మాతరమ్
 యామాహుర్గన్ధకాలీతి
 తస్యాం కానీనో గర్భః పరాశరాద్ద్వైపాయనః
 తస్యామేవ శంతనోర్ద్వౌ పుత్రౌ బభూవతుః
 చిత్రాఙ్గదో విచిత్రవీర్యశ్చ
 తయోరప్రాప్తయౌవన ఏవ చిత్రాఙ్గదో గన్ధర్వేణ హతః
 విచిత్రవీర్యస్తు రాజా సమభవత్
 విచిత్రవీర్యః ఖలు కౌసల్యాత్మజేఽమ్బికామ్బాలికే కాశిరాజదుహితరావుపయేమే
 విచిత్రవీర్యస్త్వనపత్య ఏవ విదేహత్వం ప్రాప్తః
 తతః సత్యవతీ చిన్తయామాస
 దౌఃషన్తో వంశ ఉచ్ఛిద్యతే ఇతి
 సా ద్వైపాయనమృషిం చిన్తయామాస
 స తస్యాః పురతః స్థితః కిం కరవాణీతి
 సా తమువాచ
 భ్రాతా తవానపత్య ఏవ స్వర్యాతో విచిత్రవీర్యః
 సాధ్వపత్యం తస్యోత్పాదయేతి
 స పరమిత్యుక్త్వా త్రీన్పుత్రానుత్పాదయామాస ధృతరాష్ట్రం పాణ్డుం విదురం చేతి
 తత్ర ధృతరాష్ట్రస్య రాజ్ఞః పుత్రశతం బభూవ గాన్ధార్యాం వరదానాద్ద్వైపాయనస్య
 తేషాం ధృతరాష్ట్రస్య పుత్రాణాం చత్వారః ప్రధానా బభూవుర్దుర్యోధనో దుఃశాసనో వికర్ణశ్చిత్రసేన ఇతి
 పాణ్డోస్తు ద్వే భార్యే బభూవతుః కున్తీ మాద్రీ చేత్యుభే స్త్రీరత్నే
 అథ పాణ్డుర్మృగయాం చరన్మైథునగతమృషిమపశ్యన్మృగ్యాం వర్తమానమ్
 తథైవాప్లుతమనాసాదితకామరసమతృప్తం బాణేనాభిజఘాన
 స బాణవిద్ధ ఉవాచ పాణ్డుమ్
 చరతా ధర్మమిమం యేన త్వయాభిజ్ఞేన కామరసస్యాహమనవాప్తకామరసోఽభిహతస్తస్మాత్త్వమప్యేతామవస్థామాసాద్యానవాప్తకామరసః పఞ్చత్వమాప్స్యసి క్షిప్రమేవేతి
 స వివర్ణరూపః పాణ్డుః శాపం పరిహరమాణో నోపాసర్పత భార్యే
 వాక్యం చోవాచ
 స్వచాపల్యాదిదం ప్రాప్తవానహమ్
 శృణోమి చ నానపత్యస్య లోకా సన్తీతి
 సా త్వం మదర్థే పుత్రానుత్పాదయేతి కున్తీమువాచ
 సా తత్ర పుత్రానుత్పాదయామాస ధర్మాద్యుధిష్ఠిరం మారుతాద్భీమసేనం శక్రాదర్జునమితి
 స తాం హృష్టరూపః పాణ్డురువాచ
 ఇయం తే సపత్న్యనపత్యా
 సాధ్వస్యామపత్యముత్పాద్యతామితి
 స ఏవమస్త్విత్యుక్తః కున్త్యా
 తతో మాద్ర్యామశ్విభ్యాం నకులసహదేవావుత్పాదితౌ
 మాద్రీం ఖల్వలంకృతాం దృష్ట్వా పాణ్డుర్భావం చక్రే
 స తాం స్పృష్ట్వైవ విదేహత్వం ప్రాప్తః
 తత్రైనం చితాస్థం మాద్రీ సమన్వారురోహ
 ఉవాచ కున్తీమ్
 యమయోరార్యయాప్రమత్తయా భవితవ్యమితి
 తతస్తే పఞ్చ పాణ్డవాః కున్త్యా సహితా హాస్తినపురమానీయ తాపసైర్భీష్మస్య విదురస్య చ నివేదితాః
 తత్రాపి జతుగృహే దగ్ధుం సమారబ్ధా న శకితా విదురమన్త్రితేన
 తతశ్చ హిడిమ్బమన్తరా హత్వా ఏకచక్రాం గతాః
 తస్యామప్యేకచక్రాయాం బకం నామ రాక్షసం హత్వా పాఞ్చాలనగరమభిగతాః
 తస్మాద్ద్రౌపదీం భార్యామవిన్దన్స్వవిషయం చాజగ్ముః కుశలినః
 పుత్రాంశ్చోత్పాదయామాసుః
 ప్రతివిన్ధ్యం యుధిష్ఠిరః
 సుతసోమం వృకోదరః
 శ్రుతకీర్తిమర్జునః
 శతానీకం నకులః
 శ్రుతకర్మాణం సహదేవ ఇతి
 యుధిష్ఠిరస్తు గోవాసనస్య శైబ్యస్య దేవికాం నామ కన్యాం స్వయంవరే లేభే
 తస్యాం పుత్రం జనయామాస యౌధేయం నామ
 భీమసేనోఽపి కాశ్యాం బలధరాం నామోపయేమే వీర్యశుల్కామ్
 తస్యాం పుత్రం సర్వగం నామోత్పాదయామాస
 అర్జునః ఖలు ద్వారవతీం గత్వా భగినీం వాసుదేవస్య సుభద్రాం నామ భార్యాముదవహత్
 తస్యాం పుత్రమభిమన్యుం నామ జనయామాస
 నకులస్తు చైద్యాం కరేణువతీం నామ భార్యాముదవహత్
 తస్యాం పుత్రం నిరమిత్రం నామాజనయత్
 సహదేవోఽపి మాద్రీమేవ స్వయంవరే విజయాం నామోపయేమే
 తస్యాం పుత్రమజనయత్సుహోత్రం నామ
 భీమసేనస్తు పూర్వమేవ హిడిమ్బాయాం రాక్షస్యాం ఘటోత్కచం నామ పుత్రం జనయామాస
 ఇత్యేతే ఏకాదశ పాణ్డవానాం పుత్రాః
 విరాటస్య దుహితరముత్తరాం నామాభిమన్యురుపయేమే
 తస్యామస్య పరాసుర్గర్భోఽజాయత
 తముత్సఙ్గేన ప్రతిజగ్రాహ పృథా నియోగాత్పురుషోత్తమస్య వాసుదేవస్య
 షాణ్మాసికం గర్భమహమేనం జీవయిష్యామీతి
 సంజీవయిత్వా చైనమువాచ
 పరిక్షీణే కులే జాతో భవత్వయం పరిక్షిన్నామేతి
 పరిక్షిత్తు ఖలు మాద్రవతీం నామోపయేమే
 తస్యామస్య జనమేజయః
 జనమేజయాత్తు వపుష్టమాయాం ద్వౌ పుత్రౌ శతానీకః శఙ్కుశ్చ
 శతానీకస్తు ఖలు వైదేహీముపయేమే
 తస్యామస్య జజ్ఞే పుత్రోఽశ్వమేధదత్తః
 ఇత్యేష పూరోర్వంశస్తు పాణ్డవానాం చ కీర్తితః
 పూరోర్వంశమిమం శ్రుత్వా సర్వపాపైః ప్రముచ్యతే
  వైశంపాయన ఉవాచ
 ఇక్ష్వాకువంశప్రభవో రాజాసీత్పృథివీపతిః
 మహాభిష ఇతి ఖ్యాతః సత్యవాక్సత్యవిక్రమః
 సోఽశ్వమేధసహస్రేణ వాజపేయశతేన చ
 తోషయామాస దేవేన్ద్రం స్వర్గం లేభే తతః ప్రభుః
 తతః కదాచిద్బ్రహ్మాణముపాసాం చక్రిరే సురాః
 తత్ర రాజర్షయో ఆసన్స చ రాజా మహాభిషః
 అథ గఙ్గా సరిచ్ఛ్రేష్ఠా సముపాయాత్పితామహమ్
 తస్యా వాసః సముద్ధూతం మారుతేన శశిప్రభమ్
 తతోఽభవన్సురగణాః సహసావాఙ్ముఖాస్తదా
 మహాభిషస్తు రాజర్షిరశఙ్కో దృష్టవాన్నదీమ్
 అపధ్యాతో భగవతా బ్రహ్మణా స మహాభిషః
 ఉక్తశ్చ జాతో మర్త్యేషు పునర్లోకానవాప్స్యసి
 స చిన్తయిత్వా నృపతిర్నృపాన్సర్వాంస్తపోధనాన్
 ప్రతీపం రోచయామాస పితరం భూరివర్చసమ్
 మహాభిషం తు తం దృష్ట్వా నదీ ధైర్యాచ్చ్యుతం నృపమ్
 తమేవ మనసాధ్యాయముపావర్తత్సరిద్వరా
 సా తు విధ్వస్తవపుషః కశ్మలాభిహతౌజసః
 దదర్శ పథి గచ్ఛన్తీ వసూన్దేవాన్దివౌకసః
 తథారూపాంశ్చ తాన్దృష్ట్వా పప్రచ్ఛ సరితాం వరా
 కిమిదం నష్టరూపాః స్థ కచ్చిత్క్షేమం దివౌకసామ్
 తామూచుర్వసవో దేవాః శప్తాః స్మో వై మహానది
 అల్పేఽపరాధే సంరమ్భాద్వసిష్ఠేన మహాత్మనా
 విమూఢా హి వయం సర్వే ప్రచ్ఛన్నమృషిసత్తమమ్
 సంధ్యాం వసిష్ఠమాసీనం తమత్యభిసృతాః పురా
 తేన కోపాద్వయం శప్తా యోనౌ సంభవతేతి హ
 న శక్యమన్యథా కర్తుం యదుక్తం బ్రహ్మవాదినా
 త్వం తస్మాన్మానుషీ భూత్వా సూష్వ పుత్రాన్వసూన్భువి
 న మానుషీణాం జఠరం ప్రవిశేమాశుభం వయమ్
 ఇత్యుక్తా తాన్వసూన్గఙ్గా తథేత్యుక్త్వాబ్రవీదిదమ్
 మర్త్యేషు పురుషశ్రేష్ఠః కో వః కర్తా భవిష్యతి
  వసవ ఊచుః
 ప్రతీపస్య సుతో రాజా శంతనుర్నామ ధార్మికః
 భవితా మానుషే లోకే స నః కర్తా భవిష్యతి
  గఙ్గోవాచ
 మమాప్యేవం మతం దేవా యథావదత మానఘాః
 ప్రియం తస్య కరిష్యామి యుష్మాకం చైతదీప్సితమ్
  వసవ ఊచుః
 జాతాన్కుమారాన్స్వానప్సు ప్రక్షేప్తుం వై త్వమర్హసి
 యథా నచిరకాలం నో నిష్కృతిః స్యాత్త్రిలోకగే
  గఙ్గోవాచ
 ఏవమేతత్కరిష్యామి పుత్రస్తస్య విధీయతామ్
 నాస్య మోఘః సంగమః స్యాత్పుత్రహేతోర్మయా సహ
  వసవ ఊచుః
 తురీయార్ధం ప్రదాస్యామో వీర్యస్యైకైకశో వయమ్
 తేన వీర్యేణ పుత్రస్తే భవితా తస్య చేప్సితః
 న సంపత్స్యతి మర్త్యేషు పునస్తస్య తు సంతతిః
 తస్మాదపుత్రః పుత్రస్తే భవిష్యతి స వీర్యవాన్
  వైశంపాయన ఉవాచ
 ఏవం తే సమయం కృత్వా గఙ్గయా వసవః సహ
 జగ్ముః ప్రహృష్టమనసో యథాసంకల్పమఞ్జసా
  వైశంపాయన ఉవాచ
 తతః ప్రతీపో రాజా స సర్వభూతహితే రతః
 నిషసాద సమా బహ్వీర్గఙ్గాతీరగతో జపన్
 తస్య రూపగుణోపేతా గఙ్గా శ్రీరివ రూపిణీ
 ఉత్తీర్య సలిలాత్తస్మాల్లోభనీయతమాకృతిః
 అధీయానస్య రాజర్షేర్దివ్యరూపా మనస్వినీ
 దక్షిణం శాలసంకాశమూరుం భేజే శుభాననా
 ప్రతీపస్తు మహీపాలస్తామువాచ మనస్వినీమ్
 కరవాణి కిం తే కల్యాణి ప్రియం యత్తేఽభికాఙ్క్షితమ్
  స్త్ర్యువాచ
 త్వామహం కామయే రాజన్కురుశ్రేష్ఠ భజస్వ మామ్
 త్యాగః కామవతీనాం హి స్త్రీణాం సద్భిర్విగర్హితః
  ప్రతీప ఉవాచ
 నాహం పరస్త్రియం కామాద్గచ్ఛేయం వరవర్ణిని
 న చాసవర్ణాం కల్యాణి ధర్మ్యం తద్విద్ధి మే వ్రతమ్
  స్త్ర్యువాచ
 నాశ్రేయస్యస్మి నాగమ్యా న వక్తవ్యా చ కర్హిచిత్
 భజ మాం భజమానాం త్వం రాజన్కన్యాం వరస్త్రియమ్
  ప్రతీప ఉవాచ
 మయాతివృత్తమేతత్తే యన్మాం చోదయసి ప్రియమ్
 అన్యథా ప్రతిపన్నం మాం నాశయేద్ధర్మవిప్లవః
 ప్రాప్య దక్షిణమూరుం మే త్వమాశ్లిష్టా వరాఙ్గనే
 అపత్యానాం స్నుషాణాం చ భీరు విద్ధ్యేతదాసనమ్
 సవ్యతః కామినీభాగస్త్వయా స చ వివర్జితః
 తస్మాదహం నాచరిష్యే త్వయి కామం వరాఙ్గనే
 స్నుషా మే భవ కల్యాణి పుత్రార్థే త్వాం వృణోమ్యహమ్
 స్నుషాపక్షం హి వామోరు త్వమాగమ్య సమాశ్రితా
  స్త్ర్యువాచ
 ఏవమప్యస్తు ధర్మజ్ఞ సంయుజ్యేయం సుతేన తే
 త్వద్భక్త్యైవ భజిష్యామి ప్రఖ్యాతం భారతం కులమ్
 పృథివ్యాం పార్థివా యే చ తేషాం యూయం పరాయణమ్
 గుణా న హి మయా శక్యా వక్తుం వర్షశతైరపి
 కులస్య యే వః ప్రస్థితాస్తత్సాధుత్వమనుత్తమమ్
 స మే నాభిజనజ్ఞః స్యాదాచరేయం చ యద్విభో
 తత్సర్వమేవ పుత్రస్తే న మీమాంసేత కర్హిచిత్
 ఏవం వసన్తీ పుత్రే తే వర్ధయిష్యామ్యహం ప్రియమ్
 పుత్రైః పుణ్యైః ప్రియైశ్చాపి స్వర్గం ప్రాప్స్యతి తే సుతః
  వైశంపాయన ఉవాచ
 తథేత్యుక్త్వా తు సా రాజంస్తత్రైవాన్తరధీయత
 పుత్రజన్మ ప్రతీక్షంస్తు స రాజా తదధారయత్
 ఏతస్మిన్నేవ కాలే తు ప్రతీపః క్షత్రియర్షభః
 తపస్తేపే సుతస్యార్థే సభార్యః కురునన్దన
 తయోః సమభవత్పుత్రో వృద్ధయోః స మహాభిషః
 శాన్తస్య జజ్ఞే సంతానస్తస్మాదాసీత్స శంతనుః
 సంస్మరంశ్చాక్షయాఀల్లోకాన్విజితాన్స్వేన కర్మణా
 పుణ్యకర్మకృదేవాసీచ్ఛంతనుః కురుసత్తమ
 ప్రతీపః శంతనుం పుత్రం యౌవనస్థం తతోఽన్వశాత్
 పురా మాం స్త్రీ సమభ్యాగాచ్ఛంతనో భూతయే తవ
 త్వామావ్రజేద్యది రహః సా పుత్ర వరవర్ణినీ
 కామయానాభిరూపాఢ్యా దివ్యా స్త్రీ పుత్రకామ్యయా
 సా త్వయా నానుయోక్తవ్యా కాసి కస్యాసి వాఙ్గనే
 యచ్చ కుర్యాన్న తత్కార్యం ప్రష్టవ్యా సా త్వయానఘ
 మన్నియోగాద్భజన్తీం తాం భజేథా ఇత్యువాచ తమ్
 ఏవం సందిశ్య తనయం ప్రతీపః శంతనుం తదా
 స్వే చ రాజ్యేఽభిషిచ్యైనం వనం రాజా వివేశ హ
 స రాజా శంతనుర్ధీమాన్ఖ్యాతః పృథ్వ్యాం ధనుర్ధరః
 బభూవ మృగయాశీలః సతతం వనగోచరః
 స మృగాన్మహిషాంశ్చైవ వినిఘ్నన్రాజసత్తమః
 గఙ్గామనుచచారైకః సిద్ధచారణసేవితామ్
 స కదాచిన్మహారాజ దదర్శ పరమస్త్రియమ్
 జాజ్వల్యమానాం వపుషా సాక్షాత్పద్మామివ శ్రియమ్
 సర్వానవద్యాం సుదతీం దివ్యాభరణభూషితామ్
 సూక్ష్మామ్బరధరామేకాం పద్మోదరసమప్రభామ్
 తాం దృష్ట్వా హృష్టరోమాభూద్విస్మితో రూపసంపదా
 పిబన్నివ చ నేత్రాభ్యాం నాతృప్యత నరాధిపః
 సా చ దృష్ట్వైవ రాజానం విచరన్తం మహాద్యుతిమ్
 స్నేహాదాగతసౌహార్దా నాతృప్యత విలాసినీ
 తామువాచ తతో రాజా సాన్త్వయఞ్శ్లక్ష్ణయా గిరా
 దేవీ వా దానవీ వా త్వం గన్ధర్వీ యది వాప్సరాః
 యక్షీ వా పన్నగీ వాపి మానుషీ వా సుమధ్యమే
 యా వా త్వం సురగర్భాభే భార్యా మే భవ శోభనే
 ఏతచ్ఛ్రుత్వా వచో రాజ్ఞః సస్మితం మృదు వల్గు చ
 వసూనాం సమయం స్మృత్వా అభ్యగచ్ఛదనిన్దితా
 ఉవాచ చైవ రాజ్ఞః సా హ్లాదయన్తీ మనో గిరా
 భవిష్యామి మహీపాల మహిషీ తే వశానుగా
 యత్తు కుర్యామహం రాజఞ్శుభం వా యది వాశుభమ్
 న తద్వారయితవ్యాస్మి న వక్తవ్యా తథాప్రియమ్
 ఏవం హి వర్తమానేఽహం త్వయి వత్స్యామి పార్థివ
 వారితా విప్రియం చోక్తా త్యజేయం త్వామసంశయమ్
 తథేతి రాజ్ఞా సా తూక్తా తదా భరతసత్తమ
 ప్రహర్షమతులం లేభే ప్రాప్య తం పార్థివోత్తమమ్
 ఆసాద్య శంతనుస్తాం చ బుభుజే కామతో వశీ
 న ప్రష్టవ్యేతి మన్వానో న స తాం కించిదూచివాన్
 స తస్యాః శీలవృత్తేన రూపౌదార్యగుణేన చ
 ఉపచారేణ చ రహస్తుతోష జగతీపతిః
 దివ్యరూపా హి సా దేవీ గఙ్గా త్రిపథగా నదీ
 మానుషం విగ్రహం శ్రీమత్కృత్వా సా వరవర్ణినీ
 భాగ్యోపనతకామస్య భార్యేవోపస్థితాభవత్
 శంతనో రాజసింహస్య దేవరాజసమద్యుతేః
 సంభోగస్నేహచాతుర్యైర్హావలాస్యైర్మనోహరైః
 రాజానం రమయామాస యథా రేమే తథైవ సః
 స రాజా రతిసక్తత్వాదుత్తమస్త్రీగుణైర్హృతః
 సంవత్సరానృతూన్మాసాన్న బుబోధ బహూన్గతాన్
 రమమాణస్తయా సార్ధం యథాకామం జనేశ్వరః
 అష్టావజనయత్పుత్రాంస్తస్యామమరవర్ణినః
 జాతం జాతం చ సా పుత్రం క్షిపత్యమ్భసి భారత
 ప్రీణామి త్వాహమిత్యుక్త్వా గఙ్గాస్రోతస్యమజ్జయత్
 తస్య తన్న ప్రియం రాజ్ఞః శంతనోరభవత్తదా
 న చ తాం కించనోవాచ త్యాగాద్భీతో మహీపతిః
 అథ తామష్టమే పుత్రే జాతే ప్రహసితామివ
 ఉవాచ రాజా దుఃఖార్తః పరీప్సన్పుత్రమాత్మనః
 మా వధీః కాసి కస్యాసి కిం హింససి సుతానితి
 పుత్రఘ్ని సుమహత్పాపం మా ప్రాపస్తిష్ఠ గర్హితే
  స్త్ర్యువాచ
 పుత్రకామ న తే హన్మి పుత్రం పుత్రవతాం వర
 జీర్ణస్తు మమ వాసోఽయం యథా స సమయః కృతః
 అహం గఙ్గా జహ్నుసుతా మహర్షిగణసేవితా
 దేవకార్యార్థసిద్ధ్యర్థముషిటాహం త్వయా సహ
 అష్టేమే వసవో దేవా మహాభాగా మహౌజసః
 వసిష్ఠశాపదోషేణ మానుషత్వముపాగతాః
 తేషాం జనయితా నాన్యస్త్వదృతే భువి విద్యతే
 మద్విధా మానుషీ ధాత్రీ న చైవాస్తీహ కాచన
 తస్మాత్తజ్జననీహేతోర్మానుషత్వముపాగతా
 జనయిత్వా వసూనష్టౌ జితా లోకాస్త్వయాక్షయాః
 దేవానాం సమయస్త్వేష వసూనాం సంశ్రుతో మయా
 జాతం జాతం మోక్షయిష్యే జన్మతో మానుషాదితి
 తత్తే శాపాద్వినిర్ముక్తా ఆపవస్య మహాత్మనః
 స్వస్తి తేఽస్తు గమిష్యామి పుత్రం పాహి మహావ్రతమ్
 ఏష పర్యాయవాసో మే వసూనాం సంనిధౌ కృతః
 మత్ప్రసూతం విజానీహి గఙ్గాదత్తమిమం సుతమ్
  శంతనురువాచ
 ఆపవో నామ కో న్వేష వసూనాం కిం చ దుష్కృతమ్
 యస్యాభిశాపాత్తే సర్వే మానుషీం తనుమాగతాః
 అనేన చ కుమారేణ గఙ్గాదత్తేన కిం కృతమ్
 యస్య చైవ కృతేనాయం మానుషేషు నివత్స్యతి
 ఈశానాః సర్వలోకస్య వసవస్తే చ వై కథమ్
 మానుషేషూదపద్యన్త తన్మమాచక్ష్వ జాహ్నవి
  వైశంపాయన ఉవాచ
 సైవముక్తా తతో గఙ్గా రాజానమిదమబ్రవీత్
 భర్తారం జాహ్నవీ దేవీ శంతనుం పురుషర్షభమ్
 యం లేభే వరుణః పుత్రం పురా భరతసత్తమ
 వసిష్ఠో నామ స మునిః ఖ్యాత ఆపవ ఇత్యుత
 తస్యాశ్రమపదం పుణ్యం మృగపక్షిగణాన్వితమ్
 మేరోః పార్శ్వే నగేన్ద్రస్య సర్వర్తుకుసుమావృతమ్
 స వారుణిస్తపస్తేపే తస్మిన్భరతసత్తమ
 వనే పుణ్యకృతాం శ్రేష్ఠః స్వాదుమూలఫలోదకే
 దక్షస్య దుహితా యా తు సురభీత్యతిగర్వితా
 గాం ప్రజాతా తు సా దేవీ కశ్యపాద్భరతర్షభ
 అనుగ్రహార్థం జగతః సర్వకామదుఘాం వరామ్
 తాం లేభే గాం తు ధర్మాత్మా హోమధేనుం స వారుణిః
 సా తస్మింస్తాపసారణ్యే వసన్తీ మునిసేవితే
 చచార రమ్యే ధర్మ్యే చ గౌరపేతభయా తదా
 అథ తద్వనమాజగ్ముః కదాచిద్భరతర్షభ
 పృథ్వాద్యా వసవః సర్వే దేవదేవర్షిసేవితమ్
 తే సదారా వనం తచ్చ వ్యచరన్త సమన్తతః
 రేమిరే రమణీయేషు పర్వతేషు వనేషు చ
 తత్రైకస్య తు భార్యా వై వసోర్వాసవవిక్రమ
 సా చరన్తీ వనే తస్మిన్గాం దదర్శ సుమధ్యమా
 యా సా వసిష్ఠస్య మునేః సర్వకామధుగుత్తమా
 సా విస్మయసమావిష్టా శీలద్రవిణసంపదా
 దివే వై దర్శయామాస తాం గాం గోవృషభేక్షణ
 స్వాపీనాం చ సుదోగ్ధ్రీం చ సువాలధిముఖాం శుభామ్
 ఉపపన్నాం గుణైః సర్వైః శీలేనానుత్తమేన చ
 ఏవంగుణసమాయుక్తాం వసవే వసునన్దినీ
 దర్శయామాస రాజేన్ద్ర పురా పౌరవనన్దన
 ద్యౌస్తదా తాం తు దృష్ట్వైవ గాం గజేన్ద్రేన్ద్రవిక్రమ
 ఉవాచ రాజంస్తాం దేవీం తస్యా రూపగుణాన్వదన్
 ఏషా గౌరుత్తమా దేవి వారుణేరసితేక్షణే
 ఋషేస్తస్య వరారోహే యస్యేదం వనముత్తమమ్
 అస్యాః క్షీరం పిబేన్మర్త్యః స్వాదు యో వై సుమధ్యమే
 దశ వర్షసహస్రాణి స జీవేత్స్థిరయౌవనః
 ఏతచ్ఛ్రుత్వా తు సా దేవీ నృపోత్తమ సుమధ్యమా
 తమువాచానవద్యాఙ్గీ భర్తారం దీప్తతేజసమ్
 అస్తి మే మానుషే లోకే నరదేవాత్మజా సఖీ
 నామ్నా జినవతీ నామ రూపయౌవనశాలినీ
 ఉశీనరస్య రాజర్షేః సత్యసంధస్య ధీమతః
 దుహితా ప్రథితా లోకే మానుషే రూపసంపదా
 తస్యా హేతోర్మహాభాగ సవత్సాం గాం మమేప్సితామ్
 ఆనయస్వామరశ్రేష్ఠ త్వరితం పుణ్యవర్ధన
 యావదస్యాః పయః పీత్వా సా సఖీ మమ మానద
 మానుషేషు భవత్వేకా జరారోగవివర్జితా
 ఏతన్మమ మహాభాగ కర్తుమర్హస్యనిన్దిత
 ప్రియం ప్రియతరం హ్యస్మాన్నాస్తి మేఽన్యత్కథంచన
 ఏతచ్ఛ్రుత్వా వచస్తస్యా దేవ్యాః ప్రియచికీర్షయా
 పృథ్వాద్యైర్భ్రాతృభిః సార్ధం ద్యౌస్తదా తాం జహార గామ్
 తయా కమలపత్రాక్ష్యా నియుక్తో ద్యౌస్తదా నృప
 ఋషేస్తస్య తపస్తీవ్రం న శశాక నిరీక్షితుమ్
 హృతా గౌః సా తదా తేన ప్రపాతస్తు న తర్కితః
 అథాశ్రమపదం ప్రాప్తః ఫలాన్యాదాయ వారుణిః
 న చాపశ్యత గాం తత్ర సవత్సాం కాననోత్తమే
 తతః స మృగయామాస వనే తస్మింస్తపోధనః
 నాధ్యగచ్ఛచ్చ మృగయంస్తాం గాం మునిరుదారధీః
 జ్ఞాత్వా తథాపనీతాం తాం వసుభిర్దివ్యదర్శనః
 యయౌ క్రోధవశం సద్యః శశాప చ వసూంస్తదా
 యస్మాన్మే వసవో జహ్రుర్గాం వై దోగ్ధ్రీం సువాలధిమ్
 తస్మాత్సర్వే జనిష్యన్తి మానుషేషు న సంశయః
 ఏవం శశాప భగవాన్వసూంస్తాన్మునిసత్తమః
 వశం కోపస్య సంప్రాప్త ఆపవో భరతర్షభ
 శప్త్వా చ తాన్మహాభాగస్తపస్యేవ మనో దధే
 ఏవం స శప్తవాన్రాజన్వసూనష్టౌ తపోధనః
 మహాప్రభావో బ్రహ్మర్షిర్దేవాన్రోషసమన్వితః
 అథాశ్రమపదం ప్రాప్య తం స్మ భూయో మహాత్మనః
 శప్తాః స్మ ఇతి జానన్త ఋషిం తముపచక్రముః
 ప్రసాదయన్తస్తమృషిం వసవః పార్థివర్షభ
 న లేభిరే చ తస్మాత్తే ప్రసాదమృషిసత్తమాత్
 ఆపవాత్పురుషవ్యాఘ్ర సర్వధర్మవిశారదాత్
 ఉవాచ చ స ధర్మాత్మా సప్త యూయం ధరాదయః
 అను సంవత్సరాచ్ఛాపమోక్షం వై సమవాప్స్యథ
 అయం తు యత్కృతే యూయం మయా శప్తాః స వత్స్యతి
 ద్యౌస్తదా మానుషే లోకే దీర్ఘకాలం స్వకర్మణా
 నానృతం తచ్చికీర్షామి యుష్మాన్క్రుద్ధో యదబ్రువమ్
 న ప్రజాస్యతి చాప్యేష మానుషేషు మహామనాః
 భవిష్యతి చ ధర్మాత్మా సర్వశాస్త్రవిశారదః
 పితుః ప్రియహితే యుక్తః స్త్రీభోగాన్వర్జయిష్యతి
 ఏవముక్త్వా వసూన్సర్వాఞ్జగామ భగవానృషిః
 తతో మాముపజగ్ముస్తే సమస్తా వసవస్తదా
 అయాచన్త చ మాం రాజన్వరం స చ మయా కృతః
 జాతాఞ్జాతాన్ప్రక్షిపాస్మాన్స్వయం గఙ్గే త్వమమ్భసి
 ఏవం తేషామహం సమ్యక్శప్తానాం రాజసత్తమ
 మోక్షార్థం మానుషాల్లోకాద్యథావత్కృతవత్యహమ్
 అయం శాపాదృషేస్తస్య ఏక ఏవ నృపోత్తమ
 ద్యౌ రాజన్మానుషే లోకే చిరం వత్స్యతి భారత
 ఏతదాఖ్యాయ సా దేవీ తత్రైవాన్తరధీయత
 ఆదాయ చ కుమారం తం జగామాథ యథేప్సితమ్
 స తు దేవవ్రతో నామ గాఙ్గేయ ఇతి చాభవత్
 ద్వినామా శంతనోః పుత్రః శంతనోరధికో గుణైః
 శంతనుశ్చాపి శోకార్తో జగామ స్వపురం తతః
 తస్యాహం కీర్తయిష్యామి శంతనోరమితాన్గుణాన్
 మహాభాగ్యం చ నృపతేర్భారతస్య యశస్వినః
 యస్యేతిహాసో ద్యుతిమాన్మహాభారతముచ్యతే
  వైశంపాయన ఉవాచ
 స ఏవం శంతనుర్ధీమాన్దేవరాజర్షిసత్కృతః
 ధర్మాత్మా సర్వలోకేషు సత్యవాగితి విశ్రుతః
 దమో దానం క్షమా బుద్ధిర్హ్రీర్ధృతిస్తేజ ఉత్తమమ్
 నిత్యాన్యాసన్మహాసత్త్వే శంతనౌ పురుషర్షభే
 ఏవం స గుణసంపన్నో ధర్మార్థకుశలో నృపః
 ఆసీద్భరతవంశస్య గోప్తా సాధుజనస్య చ
 కమ్బుగ్రీవః పృథువ్యంసో మత్తవారణవిక్రమః
 ధర్మ ఏవ పరః కామాదర్థాచ్చేతి వ్యవస్థితః
 ఏతాన్యాసన్మహాసత్త్వే శంతనౌ భరతర్షభ
 న చాస్య సదృశః కశ్చిత్క్షత్రియో ధర్మతోఽభవత్
 వర్తమానం హి ధర్మే స్వే సర్వధర్మవిదాం వరమ్
 తం మహీపా మహీపాలం రాజరాజ్యేఽభ్యషేచయన్
 వీతశోకభయాబాధాః సుఖస్వప్నవిబోధనాః
 ప్రతి భారతగోప్తారం సమపద్యన్త భూమిపాః
 శంతనుప్రముఖైర్గుప్తే లోకే నృపతిభిస్తదా
 నియమాత్సర్వవర్ణానాం బ్రహ్మోత్తరమవర్తత
 బ్రహ్మ పర్యచరత్క్షత్రం విశః క్షత్రమనువ్రతాః
 బ్రహ్మక్షత్రానురక్తాశ్చ శూద్రాః పర్యచరన్విశః
 స హాస్తినపురే రమ్యే కురూణాం పుటభేదనే
 వసన్సాగరపర్యన్తామన్వశాద్వై వసుంధరామ్
 స దేవరాజసదృశో ధర్మజ్ఞః సత్యవాగృజుః
 దానధర్మతపోయోగాచ్ఛ్రియా పరమయా యుతః
 అరాగద్వేషసంయుక్తః సోమవత్ప్రియదర్శనః
 తేజసా సూర్యసంకాశో వాయువేగసమో జవే
 అన్తకప్రతిమః కోపే క్షమయా పృథివీసమః
 వధః పశువరాహాణాం తథైవ మృగపక్షిణామ్
 శంతనౌ పృథివీపాలే నావర్తత వృథా నృప
 ధర్మబ్రహ్మోత్తరే రాజ్యే శంతనుర్వినయాత్మవాన్
 సమం శశాస భూతాని కామరాగవివర్జితః
 దేవర్షిపితృయజ్ఞార్థమారభ్యన్త తదా క్రియాః
 న చాధర్మేణ కేషాంచిత్ప్రాణినామభవద్వధః
 అసుఖానామనాథానాం తిర్యగ్యోనిషు వర్తతామ్
 స ఏవ రాజా భూతానాం సర్వేషామభవత్పితా
 తస్మిన్కురుపతిశ్రేష్ఠే రాజరాజేశ్వరే సతి
 శ్రితా వాగభవత్సత్యం దానధర్మాశ్రితం మనః
 స సమాః షోడశాష్టౌ చ చతస్రోఽష్టౌ తథాపరాః
 రతిమప్రాప్నువన్స్త్రీషు బభూవ వనగోచరః
 తథారూపస్తథాచారస్తథావృత్తస్తథాశ్రుతః
 గాఙ్గేయస్తస్య పుత్రోఽభూన్నామ్నా దేవవ్రతో వసుః
 సర్వాస్త్రేషు స నిష్ణాతః పార్థివేష్వితరేషు చ
 మహాబలో మహాసత్త్వో మహావీర్యో మహారథః
 స కదాచిన్మృగం విద్ధ్వా గఙ్గామనుసరన్నదీమ్
 భాగీరథీమల్పజలాం శంతనుర్దృష్టవాన్నృపః
 తాం దృష్ట్వా చిన్తయామాస శంతనుః పురుషర్షభః
 స్యన్దతే కిం న్వియం నాద్య సరిచ్ఛ్రేష్ఠా యథా పురా
 తతో నిమిత్తమన్విచ్ఛన్దదర్శ స మహామనాః
 కుమారం రూపసంపన్నం బృహన్తం చారుదర్శనమ్
 దివ్యమస్త్రం వికుర్వాణం యథా దేవం పురందరమ్
 కృత్స్నాం గఙ్గాం సమావృత్య శరైస్తీక్ష్ణైరవస్థితమ్
 తాం శరైరావృతాం దృష్ట్వా నదీం గఙ్గాం తదన్తికే
 అభవద్విస్మితో రాజా కర్మ దృష్ట్వాతిమానుషమ్
 జాతమాత్రం పురా దృష్టం తం పుత్రం శంతనుస్తదా
 నోపలేభే స్మృతిం ధీమానభిజ్ఞాతుం తమాత్మజమ్
 స తు తం పితరం దృష్ట్వా మోహయామాస మాయయా
 సంమోహ్య తు తతః క్షిప్రం తత్రైవాన్తరధీయత
 తదద్భుతం తదా దృష్ట్వా తత్ర రాజా స శంతనుః
 శఙ్కమానః సుతం గఙ్గామబ్రవీద్దర్శయేతి హ
 దర్శయామాస తం గఙ్గా బిభ్రతీ రూపముత్తమమ్
 గృహీత్వా దక్షిణే పాణౌ తం కుమారమలంకృతమ్
 అలంకృతామాభరణైరరజోమ్బరధారిణీమ్
 దృష్టపూర్వామపి సతీం నాభ్యజానాత్స శంతనుః
  గఙ్గోవాచ
 యం పుత్రమష్టమం రాజంస్త్వం పురా మయ్యజాయిథాః
 స తేఽయం పురుషవ్యాఘ్ర నయస్వైనం గృహాన్తికమ్
 వేదానధిజగే సాఙ్గాన్వసిష్ఠాదేవ వీర్యవాన్
 కృతాస్త్రః పరమేష్వాసో దేవరాజసమో యుధి
 సురాణాం సంమతో నిత్యమసురాణాం చ భారత
 ఉశనా వేద యచ్ఛాస్త్రమయం తద్వేద సర్వశః
 తథైవాఙ్గిరసః పుత్రః సురాసురనమస్కృతః
 యద్వేద శాస్త్రం తచ్చాపి కృత్స్నమస్మిన్ప్రతిష్ఠితమ్
 తవ పుత్రే మహాబాహౌ సాఙ్గోపాఙ్గం మహాత్మని
 ఋషిః పరైరనాధృష్యో జామదగ్న్యః ప్రతాపవాన్
 యదస్త్రం వేద రామశ్చ తదప్యస్మిన్ప్రతిష్ఠితమ్
 మహేష్వాసమిమం రాజన్రాజధర్మార్థకోవిదమ్
 మయా దత్తం నిజం పుత్రం వీరం వీర గృహాన్నయ
  వైశంపాయన ఉవాచ
 తయైవం సమనుజ్ఞాతః పుత్రమాదాయ శంతనుః
 భ్రాజమానం యథాదిత్యమాయయౌ స్వపురం ప్రతి
 పౌరవః స్వపురం గత్వా పురందరపురోపమమ్
 సర్వకామసమృద్ధార్థం మేనే ఆత్మానమాత్మనా
 పౌరవేషు తతః పుత్రం యౌవరాజ్యేఽభ్యషేచయత్
 పౌరవాఞ్శంతనోః పుత్రః పితరం చ మహాయశాః
 రాష్ట్రం చ రఞ్జయామాస వృత్తేన భరతర్షభ
 స తథా సహ పుత్రేణ రమమాణో మహీపతిః
 వర్తయామాస వర్షాణి చత్వార్యమితవిక్రమః
 స కదాచిద్వనం యాతో యమునామభితో నదీమ్
 మహీపతిరనిర్దేశ్యమాజిఘ్రద్గన్ధముత్తమమ్
 తస్య ప్రభవమన్విచ్ఛన్విచచార సమన్తతః
 స దదర్శ తదా కన్యాం దాశానాం దేవరూపిణీమ్
 తామపృచ్ఛత్స దృష్ట్వైవ కన్యామసితలోచనామ్
 కస్య త్వమసి కా చాసి కిం చ భీరు చికీర్షసి
 సాబ్రవీద్దాశకన్యాస్మి ధర్మార్థం వాహయే తరీమ్
 పితుర్నియోగాద్భద్రం తే దాశరాజ్ఞో మహాత్మనః
 రూపమాధుర్యగన్ధైస్తాం సంయుక్తాం దేవరూపిణీమ్
 సమీక్ష్య రాజా దాశేయీం కామయామాస శంతనుః
 స గత్వా పితరం తస్యా వరయామాస తాం తదా
 పర్యపృచ్ఛత్తతస్తస్యాః పితరం చాత్మకారణాత్
 స చ తం ప్రత్యువాచేదం దాశరాజో మహీపతిమ్
 జాతమాత్రైవ మే దేయా వరాయ వరవర్ణినీ
 హృది కామస్తు మే కశ్చిత్తం నిబోధ జనేశ్వర
 యదీమాం ధర్మపత్నీం త్వం మత్తః ప్రార్థయసేఽనఘ
 సత్యవాగసి సత్యేన సమయం కురు మే తతః
 సమయేన ప్రదద్యాం తే కన్యామహమిమాం నృప
 న హి మే త్వత్సమః కశ్చిద్వరో జాతు భవిష్యతి
  శంతనురువాచ
 శ్రుత్వా తవ వరం దాశ వ్యవస్యేయమహం న వా
 దాతవ్యం చేత్ప్రదాస్యామి న త్వదేయం కథంచన
  దాశ ఉవాచ
 అస్యాం జాయేత యః పుత్రః స రాజా పృథివీపతిః
 త్వదూర్ధ్వమభిషేక్తవ్యో నాన్యః కశ్చన పార్థివ
  వైశంపాయన ఉవాచ
 నాకామయత తం దాతుం వరం దాశాయ శంతనుః
 శరీరజేన తీవ్రేణ దహ్యమానోఽపి భారత
 స చిన్తయన్నేవ తదా దాశకన్యాం మహీపతిః
 ప్రత్యయాద్ధాస్తినపురం శోకోపహతచేతనః
 తతః కదాచిచ్ఛోచన్తం శంతనుం ధ్యానమాస్థితమ్
 పుత్రో దేవవ్రతోఽభ్యేత్య పితరం వాక్యమబ్రవీత్
 సర్వతో భవతః క్షేమం విధేయాః సర్వపార్థివాః
 తత్కిమర్థమిహాభీక్ష్ణం పరిశోచసి దుఃఖితః
 ధ్యాయన్నివ చ కిం రాజన్నాభిభాషసి కించన
 ఏవముక్తః స పుత్రేణ శంతనుః ప్రత్యభాషత
 అసంశయం ధ్యానపరం యథా మాత్థ తథాస్మ్యుత
 అపత్యం నస్త్వమేవైకః కులే మహతి భారత
 అనిత్యతా చ మర్త్యానామతః శోచామి పుత్రక
 కథంచిత్తవ గాఙ్గేయ విపత్తౌ నాస్తి నః కులమ్
 అసంశయం త్వమేవైకః శతాదపి వరః సుతః
 న చాప్యహం వృథా భూయో దారాన్కర్తుమిహోత్సహే
 సంతానస్యావినాశాయ కామయే భద్రమస్తు తే
 అనపత్యతైకపుత్రత్వమిత్యాహుర్ధర్మవాదినః
 అగ్నిహోత్రం త్రయో వేదా యజ్ఞాశ్చ సహదక్షిణాః
 సర్వాణ్యేతాన్యపత్యస్య కలాం నార్హన్తి షోడశీమ్
 ఏవమేవ మనుష్యేషు స్యాచ్చ సర్వప్రజాస్వపి
 యదపత్యం మహాప్రాజ్ఞ తత్ర మే నాస్తి సంశయః
 ఏషా త్రయీ పురాణానాముత్తమానాం చ శాశ్వతీ
 త్వం చ శూరః సదామర్షీ శస్త్రనిత్యశ్చ భారత
 నాన్యత్ర శస్త్రాత్తస్మాత్తే నిధనం విద్యతేఽనఘ
 సోఽస్మి సంశయమాపన్నస్త్వయి శాన్తే కథం భవేత్
 ఇతి తే కారణం తాత దుఃఖస్యోక్తమశేషతః
 తతస్తత్కారణం జ్ఞాత్వా కృత్స్నం చైవమశేషతః
 దేవవ్రతో మహాబుద్ధిః ప్రయయావనుచిన్తయన్
 అభ్యగచ్ఛత్తదైవాశు వృద్ధామాత్యం పితుర్హితమ్
 తమపృచ్ఛత్తదాభ్యేత్య పితుస్తచ్ఛోకకారణమ్
 తస్మై స కురుముఖ్యాయ యథావత్పరిపృచ్ఛతే
 వరం శశంస కన్యాం తాముద్దిశ్య భరతర్షభ
 తతో దేవవ్రతో వృద్ధైః క్షత్రియైః సహితస్తదా
 అభిగమ్య దాశరాజానం కన్యాం వవ్రే పితుః స్వయమ్
 తం దాశః ప్రతిజగ్రాహ విధివత్ప్రతిపూజ్య చ
 అబ్రవీచ్చైనమాసీనం రాజసంసది భారత
 త్వమేవ నాథః పర్యాప్తః శంతనోః పురుషర్షభ
 పుత్రః పుత్రవతాం శ్రేష్ఠః కిం ను వక్ష్యామి తే వచః
 కో హి సంబన్ధకం శ్లాఘ్యమీప్సితం యౌనమీదృశమ్
 అతిక్రామన్న తప్యేత సాక్షాదపి శతక్రతుః
 అపత్యం చైతదార్యస్య యో యుష్మాకం సమో గుణైః
 యస్య శుక్రాత్సత్యవతీ ప్రాదుర్భూతా యశస్వినీ
 తేన మే బహుశస్తాత పితా తే పరికీర్తితః
 అర్హః సత్యవతీం వోఢుం సర్వరాజసు భారత
 అసితో హ్యపి దేవర్షిః ప్రత్యాఖ్యాతః పురా మయా
 సత్యవత్యా భృశం హ్యర్థీ స ఆసీదృషిసత్తమః
 కన్యాపితృత్వాత్కించిత్తు వక్ష్యామి భరతర్షభ
 బలవత్సపత్నతామత్ర దోషం పశ్యామి కేవలమ్
 యస్య హి త్వం సపత్నః స్యా గన్ధర్వస్యాసురస్య వా
 న స జాతు సుఖం జీవేత్త్వయి క్రుద్ధే పరంతప
 ఏతావానత్ర దోషో హి నాన్యః కశ్చన పార్థివ
 ఏతజ్జానీహి భద్రం తే దానాదానే పరంతప
 ఏవముక్తస్తు గాఙ్గేయస్తద్యుక్తం ప్రత్యభాషత
 శృణ్వతాం భూమిపాలానాం పితురర్థాయ భారత
 ఇదం మే మతమాదత్స్వ సత్యం సత్యవతాం వర
 నైవ జాతో న వాజాత ఈదృశం వక్తుముత్సహేత్
 ఏవమేతత్కరిష్యామి యథా త్వమనుభాషసే
 యోఽస్యాం జనిష్యతే పుత్రః స నో రాజా భవిష్యతి
 ఇత్యుక్తః పునరేవాథ తం దాశః ప్రత్యభాషత
 చికీర్షుర్దుష్కరం కర్మ రాజ్యార్థే భరతర్షభ
 త్వమేవ నాథః పర్యాప్తః శంతనోరమితద్యుతేః
 కన్యాయాశ్చైవ ధర్మాత్మన్ప్రభుర్దానాయ చేశ్వరః
 ఇదం తు వచనం సౌమ్య కార్యం చైవ నిబోధ మే
 కౌమారికాణాం శీలేన వక్ష్యామ్యహమరిందమ
 యత్త్వయా సత్యవత్యర్థే సత్యధర్మపరాయణ
 రాజమధ్యే ప్రతిజ్ఞాతమనురూపం తవైవ తత్
 నాన్యథా తన్మహాబాహో సంశయోఽత్ర న కశ్చన
 తవాపత్యం భవేద్యత్తు తత్ర నః సంశయో మహాన్
 తస్య తన్మతమాజ్ఞాయ సత్యధర్మపరాయణః
 ప్రత్యజానాత్తదా రాజన్పితుః ప్రియచికీర్షయా
  దేవవ్రత ఉవాచ
 దాశరాజ నిబోధేదం వచనం మే నృపోత్తమ
 శృణ్వతాం భూమిపాలానాం యద్బ్రవీమి పితుః కృతే
 రాజ్యం తావత్పూర్వమేవ మయా త్యక్తం నరాధిప
 అపత్యహేతోరపి చ కరోమ్యేష వినిశ్చయమ్
 అద్య ప్రభృతి మే దాశ బ్రహ్మచర్యం భవిష్యతి
 అపుత్రస్యాపి మే లోకా భవిష్యన్త్యక్షయా దివి
  వైశంపాయన ఉవాచ
 తస్య తద్వచనం శ్రుత్వా సంప్రహృష్టతనూరుహః
 దదానీత్యేవ తం దాశో ధర్మాత్మా ప్రత్యభాషత
 తతోఽన్తరిక్షేఽప్సరసో దేవాః సర్షిగణాస్తథా
 అభ్యవర్షన్త కుసుమైర్భీష్మోఽయమితి చాబ్రువన్
 తతః స పితురర్థాయ తామువాచ యశస్వినీమ్
 అధిరోహ రథం మాతర్గచ్ఛావః స్వగృహానితి
 ఏవముక్త్వా తు భీష్మస్తాం రథమారోప్య భామినీమ్
 ఆగమ్య హాస్తినపురం శంతనోః సంన్యవేదయత్
 తస్య తద్దుష్కరం కర్మ ప్రశశంసుర్నరాధిపాః
 సమేతాశ్చ పృథక్చైవ భీష్మోఽయమితి చాబ్రువన్
 తద్దృష్ట్వా దుష్కరం కర్మ కృతం భీష్మేణ శంతనుః
 స్వచ్ఛన్దమరణం తస్మై దదౌ తుష్టః పితా స్వయమ్
  వైశంపాయన ఉవాచ
 తతో వివాహే నిర్వృత్తే స రాజా శంతనుర్నృపః
 తాం కన్యాం రూపసంపన్నాం స్వగృహే సంన్యవేశయత్
 తతః శాంతనవో ధీమాన్సత్యవత్యామజాయత
 వీరశ్చిత్రాఙ్గదో నామ వీర్యేణ మనుజానతి
 అథాపరం మహేష్వాసం సత్యవత్యాం పునః ప్రభుః
 విచిత్రవీర్యం రాజానం జనయామాస వీర్యవాన్
 అప్రాప్తవతి తస్మింశ్చ యౌవనం భరతర్షభ
 స రాజా శంతనుర్ధీమాన్కాలధర్మముపేయివాన్
 స్వర్గతే శంతనౌ భీష్మశ్చిత్రాఙ్గదమరిందమమ్
 స్థాపయామాస వై రాజ్యే సత్యవత్యా మతే స్థితః
 స తు చిత్రాఙ్గదః శౌర్యాత్సర్వాంశ్చిక్షేప పార్థివాన్
 మనుష్యం న హి మేనే స కంచిత్సదృశమాత్మనః
 తం క్షిపన్తం సురాంశ్చైవ మనుష్యానసురాంస్తథా
 గన్ధర్వరాజో బలవాంస్తుల్యనామాభ్యయాత్తదా
 తేనాస్య సుమహద్యుద్ధం కురుక్షేత్రే బభూవ హ
 తయోర్బలవతోస్తత్ర గన్ధర్వకురుముఖ్యయోః
 నద్యాస్తీరే హిరణ్వత్యాః సమాస్తిస్రోఽభవద్రణః
 తస్మిన్విమర్దే తుములే శస్త్రవృష్టిసమాకులే
 మాయాధికోఽవధీద్వీరం గన్ధర్వః కురుసత్తమమ్
 చిత్రాఙ్గదం కురుశ్రేష్ఠం విచిత్రశరకార్ముకమ్
 అన్తాయ కృత్వా గన్ధర్వో దివమాచక్రమే తతః
 తస్మిన్నృపతిశార్దూలే నిహతే భూరివర్చసి
 భీష్మః శాంతనవో రాజన్ప్రేతకార్యాణ్యకారయత్
 విచిత్రవీర్యం చ తదా బాలమప్రాప్తయౌవనమ్
 కురురాజ్యే మహాబాహురభ్యషిఞ్చదనన్తరమ్
 విచిత్రవీర్యస్తు తదా భీష్మస్య వచనే స్థితః
 అన్వశాసన్మహారాజ పితృపైతామహం పదమ్
 స ధర్మశాస్త్రకుశలో భీష్మం శాంతనవం నృపః
 పూజయామాస ధర్మేణ స చైనం ప్రత్యపాలయత్
  వైశంపాయన ఉవాచ
 హతే చిత్రాఙ్గదే భీష్మో బాలే భ్రాతరి చానఘ
 పాలయామాస తద్రాజ్యం సత్యవత్యా మతే స్థితః
 సంప్రాప్తయౌవనం పశ్యన్భ్రాతరం ధీమతాం వరమ్
 భీష్మో విచిత్రవీర్యస్య వివాహాయాకరోన్మతిమ్
 అథ కాశిపతేర్భీష్మః కన్యాస్తిస్రోఽప్సరఃసమాః
 శుశ్రావ సహితా రాజన్వృణ్వతీర్వై స్వయం వరమ్
 తతః స రథినాం శ్రేష్ఠో రథేనైకేన వర్మభృత్
 జగామానుమతే మాతుః పురీం వారాణసీం ప్రతి
 తత్ర రాజ్ఞః సముదితాన్సర్వతః సముపాగతాన్
 దదర్శ కన్యాస్తాశ్చైవ భీష్మః శంతనునన్దనః
 కీర్త్యమానేషు రాజ్ఞాం తు నామస్వథ సహస్రశః
 భీష్మః స్వయం తదా రాజన్వరయామాస తాః ప్రభుః
 ఉవాచ చ మహీపాలాన్రాజఞ్జలదనిఃస్వనః
 రథమారోప్య తాః కన్యా భీష్మః ప్రహరతాం వరః
 ఆహూయ దానం కన్యానాం గుణవద్భ్యః స్మృతం బుధైః
 అలంకృత్య యథాశక్తి ప్రదాయ చ ధనాన్యపి
 ప్రయచ్ఛన్త్యపరే కన్యాం మిథునేన గవామపి
 విత్తేన కథితేనాన్యే బలేనాన్యేఽనుమాన్య చ
 ప్రమత్తాముపయాన్త్యన్యే స్వయమన్యే చ విన్దతే
 అష్టమం తమథో విత్త వివాహం కవిభిః స్మృతమ్
 స్వయంవరం తు రాజన్యాః ప్రశంసన్త్యుపయాన్తి చ
 ప్రమథ్య తు హృతామాహుర్జ్యాయసీం ధర్మవాదినః
 తా ఇమాః పృథివీపాలా జిహీర్షామి బలాదితః
 తే యతధ్వం పరం శక్త్యా విజయాయేతరాయ వా
 స్థితోఽహం పృథివీపాలా యుద్ధాయ కృతనిశ్చయః
 ఏవముక్త్వా మహీపాలాన్కాశిరాజం చ వీర్యవాన్
 సర్వాః కన్యాః స కౌరవ్యో రథమారోపయత్స్వకమ్
 ఆమన్త్ర్య చ స తాన్ప్రాయాచ్ఛీఘ్రం కన్యాః ప్రగృహ్య తాః
 తతస్తే పార్థివాః సర్వే సముత్పేతురమర్షితాః
 సంస్పృశన్తః స్వకాన్బాహూన్దశన్తో దశనచ్ఛదాన్
 తేషామాభరణాన్యాశు త్వరితానాం విముఞ్చతామ్
 ఆముఞ్చతాం చ వర్మాణి సంభ్రమః సుమహానభూత్
 తారాణామివ సంపాతో బభూవ జనమేజయ
 భూషణానాం చ శుభ్రాణాం కవచానాం చ సర్వశః
 సవర్మభిర్భూషణైస్తే ద్రాగ్భ్రాజద్భిరితస్తతః
 సక్రోధామర్షజిహ్మభ్రూసకషాయదృశస్తథా
 సూతోపకౢప్తాన్రుచిరాన్సదశ్వోద్యతధూర్గతాన్
 రథానాస్థాయ తే వీరాః సర్వప్రహరణాన్వితాః
 ప్రయాన్తమేకం కౌరవ్యమనుసస్రురుదాయుధాః
 తతః సమభవద్యుద్ధం తేషాం తస్య చ భారత
 ఏకస్య చ బహూనాం చ తుములం లోమహర్షణమ్
 తే త్విషూన్దశసాహస్రాంస్తస్మై యుగపదాక్షిపన్
 అప్రాప్తాంశ్చైవ తానాశు భీష్మః సర్వాంస్తదాచ్ఛినత్
 తతస్తే పార్థివాః సర్వే సర్వతః పరివారయన్
 వవర్షుః శరవర్షేణ వర్షేణేవాద్రిమమ్బుదాః
 స తద్బాణమయం వర్షం శరైరావార్య సర్వతః
 తతః సర్వాన్మహీపాలాన్ప్రత్యవిధ్యత్త్రిభిస్త్రిభిః
 తస్యాతి పురుషానన్యాఀల్లాఘవం రథచారిణః
 రక్షణం చాత్మనః సంఖ్యే శత్రవోఽప్యభ్యపూజయన్
 తాన్వినిర్జిత్య తు రణే సర్వశస్త్రవిశారదః
 కన్యాభిః సహితః ప్రాయాద్భారతో భారతాన్ప్రతి
 తతస్తం పృష్ఠతో రాజఞ్శాల్వరాజో మహారథః
 అభ్యాహనదమేయాత్మా భీష్మం శాంతనవం రణే
 వారణం జఘనే నిఘ్నన్దన్తాభ్యామపరో యథా
 వాశితామనుసంప్రాప్తో యూథపో బలినాం వరః
 స్త్రీకామ తిష్ఠ తిష్ఠేతి భీష్మమాహ స పార్థివః
 శాల్వరాజో మహాబాహురమర్షేణాభిచోదితః
 తతః స పురుషవ్యాఘ్రో భీష్మః పరబలార్దనః
 తద్వాక్యాకులితః క్రోధాద్విధూమోఽగ్నిరివ జ్వలన్
 క్షత్రధర్మం సమాస్థాయ వ్యపేతభయసంభ్రమః
 నివర్తయామాస రథం శాల్వం ప్రతి మహారథః
 నివర్తమానం తం దృష్ట్వా రాజానః సర్వ ఏవ తే
 ప్రేక్షకాః సమపద్యన్త భీష్మశాల్వసమాగమే
 తౌ వృషావివ నర్దన్తౌ బలినౌ వాశితాన్తరే
 అన్యోన్యమభివర్తేతాం బలవిక్రమశాలినౌ
 తతో భీష్మం శాంతనవం శరైః శతసహస్రశః
 శాల్వరాజో నరశ్రేష్ఠః సమవాకిరదాశుగైః
 పూర్వమభ్యర్దితం దృష్ట్వా భీష్మం శాల్వేన తే నృపాః
 విస్మితాః సమపద్యన్త సాధు సాధ్వితి చాబ్రువన్
 లాఘవం తస్య తే దృష్ట్వా సంయుగే సర్వపార్థివాః
 అపూజయన్త సంహృష్టా వాగ్భిః శాల్వం నరాధిపాః
 క్షత్రియాణాం తదా వాచః శ్రుత్వా పరపురంజయః
 క్రుద్ధః శాంతనవో భీష్మస్తిష్ఠ తిష్ఠేత్యభాషత
 సారథిం చాబ్రవీత్క్రుద్ధో యాహి యత్రైష పార్థివః
 యావదేనం నిహన్మ్యద్య భుజంగమివ పక్షిరాట్
 తతోఽస్త్రం వారుణం సమ్యగ్యోజయామాస కౌరవః
 తేనాశ్వాంశ్చతురోఽమృద్నాచ్ఛాల్వరాజ్ఞో నరాధిప
 అస్త్రైరస్త్రాణి సంవార్య శాల్వరాజ్ఞః స కౌరవః
 భీష్మో నృపతిశార్దూల న్యవధీత్తస్య సారథిమ్
 అస్త్రేణ చాప్యథైకేన న్యవధీత్తురగోత్తమాన్
 కన్యాహేతోర్నరశ్రేష్ఠ భీష్మః శాంతనవస్తదా
 జిత్వా విసర్జయామాస జీవన్తం నృపసత్తమమ్
 తతః శాల్వః స్వనగరం ప్రయయౌ భరతర్షభ
 రాజానో యే చ తత్రాసన్స్వయంవరదిదృక్షవః
 స్వాన్యేవ తేఽపి రాష్ట్రాణి జగ్ముః పరపురంజయ
 ఏవం విజిత్య తాః కన్యా భీష్మః ప్రహరతాం వరః
 ప్రయయౌ హాస్తినపురం యత్ర రాజా స కౌరవః
 సోఽచిరేణైవ కాలేన అత్యక్రామన్నరాధిప
 వనాని సరితశ్చైవ శైలాంశ్చ వివిధద్రుమాన్
 అక్షతః క్షపయిత్వారీన్సంఖ్యేఽసంఖ్యేయవిక్రమః
 ఆనయామాస కాశ్యస్య సుతాః సాగరగాసుతః
 స్నుషా ఇవ స ధర్మాత్మా భగిన్య ఇవ చానుజాః
 యథా దుహితరశ్చైవ ప్రతిగృహ్య యయౌ కురూన్
 తాః సర్వా గుణసంపన్నా భ్రాతా భ్రాత్రే యవీయసే
 భీష్మో విచిత్రవీర్యాయ ప్రదదౌ విక్రమాహృతాః
 సతాం ధర్మేణ ధర్మజ్ఞః కృత్వా కర్మాతిమానుషమ్
 భ్రాతుర్విచిత్రవీర్యస్య వివాహాయోపచక్రమే
 సత్యవత్యా సహ మిథః కృత్వా నిశ్చయమాత్మవాన్
 వివాహం కారయిష్యన్తం భీష్మం కాశిపతేః సుతా
 జ్యేష్ఠా తాసామిదం వాక్యమబ్రవీద్ధ సతీ తదా
 మయా సౌభపతిః పూర్వం మనసాభివృతః పతిః
 తేన చాస్మి వృతా పూర్వమేష కామశ్చ మే పితుః
 మయా వరయితవ్యోఽభూచ్ఛాల్వస్తస్మిన్స్వయంవరే
 ఏతద్విజ్ఞాయ ధర్మజ్ఞ తతస్త్వం ధర్మమాచర
 ఏవముక్తస్తయా భీష్మః కన్యయా విప్రసంసది
 చిన్తామభ్యగమద్వీరో యుక్తాం తస్యైవ కర్మణః
 స వినిశ్చిత్య ధర్మజ్ఞో బ్రాహ్మణైర్వేదపారగైః
 అనుజజ్ఞే తదా జ్యేష్టామమ్బాం కాశిపతేః సుతామ్
 అమ్బికామ్బాలికే భార్యే ప్రాదాద్భ్రాత్రే యవీయసే
 భీష్మో విచిత్రవీర్యాయ విధిదృష్టేన కర్మణా
 తయోః పాణిం గృహీత్వా స రూపయౌవనదర్పితః
 విచిత్రవీర్యో ధర్మాత్మా కామాత్మా సమపద్యత
 తే చాపి బృహతీ శ్యామే నీలకుఞ్చితమూర్ధజే
 రక్తతుఙ్గనఖోపేతే పీనశ్రోణిపయోధరే
 ఆత్మనః ప్రతిరూపోఽసౌ లబ్ధః పతిరితి స్థితే
 విచిత్రవీర్యం కల్యాణం పూజయామాసతుస్తు తే
 స చాశ్విరూపసదృశో దేవసత్త్వపరాక్రమః
 సర్వాసామేవ నారీణాం చిత్తప్రమథనోఽభవత్
 తాభ్యాం సహ సమాః సప్త విహరన్పృథివీపతిః
 విచిత్రవీర్యస్తరుణో యక్ష్మాణం సమపద్యత
 సుహృదాం యతమానానామాప్తైః సహ చికిత్సకైః
 జగామాస్తమివాదిత్యః కౌరవ్యో యమసాదనమ్
 ప్రేతకార్యాణి సర్వాణి తస్య సమ్యగకారయత్
 రాజ్ఞో విచిత్రవీర్యస్య సత్యవత్యా మతే స్థితః
 ఋత్విగ్భిః సహితో భీష్మః సర్వైశ్చ కురుపుంగవైః
  వైశంపాయన ఉవాచ
 తతః సత్యవతీ దీనా కృపణా పుత్రగృద్ధినీ
 పుత్రస్య కృత్వా కార్యాణి స్నుషాభ్యాం సహ భారత
 ధర్మం చ పితృవంశం చ మాతృవంశం చ మానినీ
 ప్రసమీక్ష్య మహాభాగా గాఙ్గేయం వాక్యమబ్రవీత్
 శంతనోర్ధర్మనిత్యస్య కౌరవ్యస్య యశస్వినః
 త్వయి పిణ్డశ్చ కీర్తిశ్చ సంతానం చ ప్రతిష్ఠితమ్
 యథా కర్మ శుభం కృత్వా స్వర్గోపగమనం ధ్రువమ్
 యథా చాయుర్ధ్రువం సత్యే త్వయి ధర్మస్తథా ధ్రువః
 వేత్థ ధర్మాంశ్చ ధర్మజ్ఞ సమాసేనేతరేణ చ
 వివిధాస్త్వం శ్రుతీర్వేత్థ వేత్థ వేదాంశ్చ సర్వశః
 వ్యవస్థానం చ తే ధర్మే కులాచారం చ లక్షయే
 ప్రతిపత్తిం చ కృచ్ఛ్రేషు శుక్రాఙ్గిరసయోరివ
 తస్మాత్సుభృశమాశ్వస్య త్వయి ధర్మభృతాం వర
 కార్యే త్వాం వినియోక్ష్యామి తచ్ఛ్రుత్వా కర్తుమర్హసి
 మమ పుత్రస్తవ భ్రాతా వీర్యవాన్సుప్రియశ్చ తే
 బాల ఏవ గతః స్వర్గమపుత్రః పురుషర్షభ
 ఇమే మహిష్యౌ భ్రాతుస్తే కాశిరాజసుతే శుభే
 రూపయౌవనసంపన్నే పుత్రకామే చ భారత
 తయోరుత్పాదయాపత్యం సంతానాయ కులస్య నః
 మన్నియోగాన్మహాభాగ ధర్మం కర్తుమిహార్హసి
 రాజ్యే చైవాభిషిచ్యస్వ భారతాననుశాధి చ
 దారాంశ్చ కురు ధర్మేణ మా నిమజ్జీః పితామహాన్
 తథోచ్యమానో మాత్రా చ సుహృద్భిశ్చ పరంతపః
 ప్రత్యువాచ స ధర్మాత్మా ధర్మ్యమేవోత్తరం వచః
 అసంశయం పరో ధర్మస్త్వయా మాతరుదాహృతః
 త్వమపత్యం ప్రతి చ మే ప్రతిజ్ఞాం వేత్థ వై పరామ్
 జానాసి చ యథావృత్తం శుల్కహేతోస్త్వదన్తరే
 స సత్యవతి సత్యం తే ప్రతిజానామ్యహం పునః
 పరిత్యజేయం త్రైలోక్యం రాజ్యం దేవేషు వా పునః
 యద్వాప్యధికమేతాభ్యాం న తు సత్యం కథంచన
 త్యజేచ్చ పృథివీ గన్ధమాపశ్చ రసమాత్మనః
 జ్యోతిస్తథా త్యజేద్రూపం వాయుః స్పర్శగుణం త్యజేత్
 ప్రభాం సముత్సృజేదర్కో ధూమకేతుస్తథోష్ణతామ్
 త్యజేచ్ఛబ్దం తథాకాశః సోమః శీతాంశుతాం త్యజేత్
 విక్రమం వృత్రహా జహ్యాద్ధర్మం జహ్యాచ్చ ధర్మరాట్
 న త్వహం సత్యముత్స్రష్టుం వ్యవసేయం కథంచన
 ఏవముక్తా తు పుత్రేణ భూరిద్రవిణతేజసా
 మాతా సత్యవతీ భీష్మమువాచ తదనన్తరమ్
 జానామి తే స్థితిం సత్యే పరాం సత్యపరాక్రమ
 ఇచ్ఛన్సృజేథాస్త్రీఀల్లోకానన్యాంస్త్వం స్వేన తేజసా
 జానామి చైవ సత్యం తన్మదర్థం యదభాషథాః
 ఆపద్ధర్మమవేక్షస్వ వహ పైతామహీం ధురమ్
 యథా తే కులతన్తుశ్చ ధర్మశ్చ న పరాభవేత్
 సుహృదశ్చ ప్రహృష్యేరంస్తథా కురు పరంతప
 లాలప్యమానాం తామేవం కృపణాం పుత్రగృద్ధినీమ్
 ధర్మాదపేతం బ్రువతీం భీష్మో భూయోఽబ్రవీదిదమ్
 రాజ్ఞి ధర్మానవేక్షస్వ మా నః సర్వాన్వ్యనీనశః
 సత్యాచ్చ్యుతిః క్షత్రియస్య న ధర్మేషు ప్రశస్యతే
 శంతనోరపి సంతానం యథా స్యాదక్షయం భువి
 తత్తే ధర్మం ప్రవక్ష్యామి క్షాత్రం రాజ్ఞి సనాతనమ్
 శ్రుత్వా తం ప్రతిపద్యేథాః ప్రాజ్ఞైః సహ పురోహితైః
 ఆపద్ధర్మార్థకుశలైర్లోకతన్త్రమవేక్ష్య చ
  భీష్మ ఉవాచ
 జామదగ్న్యేన రామేణ పితుర్వధమమృష్యతా
 క్రుద్ధేన చ మహాభాగే హైహయాధిపతిర్హతః
 శతాని దశ బాహూనాం నికృత్తాన్యర్జునస్య వై
 పునశ్చ ధనురాదాయ మహాస్త్రాణి ప్రముఞ్చతా
 నిర్దగ్ధం క్షత్రమసకృద్రథేన జయతా మహీమ్
 ఏవముచ్చావచైరస్త్రైర్భార్గవేణ మహాత్మనా
 త్రిఃసప్తకృత్వః పృథివీ కృతా నిఃక్షత్రియా పురా
 తతః సంభూయ సర్వాభిః క్షత్రియాభిః సమన్తతః
 ఉత్పాదితాన్యపత్యాని బ్రాహ్మణైర్నియతాత్మభిః
 పాణిగ్రాహస్య తనయ ఇతి వేదేషు నిశ్చితమ్
 ధర్మం మనసి సంస్థాప్య బ్రాహ్మణాంస్తాః సమభ్యయుః
 లోకేఽప్యాచరితో దృష్టః క్షత్రియాణాం పునర్భవః
 అథోతథ్య ఇతి ఖ్యాత ఆసీద్ధీమానృషిః పురా
 మమతా నామ తస్యాసీద్భార్యా పరమసంమతా
 ఉతథ్యస్య యవీయాంస్తు పురోధాస్త్రిదివౌకసామ్
 బృహస్పతిర్బృహత్తేజా మమతాం సోఽన్వపద్యత
 ఉవాచ మమతా తం తు దేవరం వదతాం వరమ్
 అన్తర్వత్నీ అహం భ్రాత్రా జ్యేష్ఠేనారమ్యతామితి
 అయం చ మే మహాభాగ కుక్షావేవ బృహస్పతే
 ఔతథ్యో వేదమత్రైవ షడఙ్గం ప్రత్యధీయత
 అమోఘరేతాస్త్వం చాపి నూనం భవితుమర్హసి
 తస్మాదేవంగతేఽద్య త్వముపారమితుమర్హసి
 ఏవముక్తస్తయా సమ్యగ్బృహత్తేజా బృహస్పతిః
 కామాత్మానం తదాత్మానం న శశాక నియచ్ఛితుమ్
 సంబభూవ తతః కామీ తయా సార్ధమకామయా
 ఉత్సృజన్తం తు తం రేతః స గర్భస్థోఽభ్యభాషత
 భోస్తాత కన్యస వదే ద్వయోర్నాస్త్యత్ర సంభవః
 అమోఘశుక్రశ్చ భవాన్పూర్వం చాహమిహాగతః
 శశాప తం తతః క్రుద్ధ ఏవముక్తో బృహస్పతిః
 ఉతథ్యపుత్రం గర్భస్థం నిర్భర్త్స్య భగవానృషిః
 యస్మాత్త్వమీదృశే కాలే సర్వభూతేప్సితే సతి
 ఏవమాత్థ వచస్తస్మాత్తమో దీర్ఘం ప్రవేక్ష్యసి
 స వై దీర్ఘతమా నామ శాపాదృషిరజాయత
 బృహస్పతేర్బృహత్కీర్తేర్బృహస్పతిరివౌజసా
 స పుత్రాఞ్జనయామాస గౌతమాదీన్మహాయశాః
 ఋషేరుతథ్యస్య తదా సంతానకులవృద్ధయే
 లోభమోహాభిభూతాస్తే పుత్రాస్తం గౌతమాదయః
 కాష్ఠే సముద్గే ప్రక్షిప్య గఙ్గాయాం సమవాసృజన్
 న స్యాదన్ధశ్చ వృద్ధశ్చ భర్తవ్యోఽయమితి స్మ తే
 చిన్తయిత్వా తతః క్రూరాః ప్రతిజగ్మురథో గృహాన్
 సోఽనుస్రోతస్తదా రాజన్ప్లవమాన ఋషిస్తతః
 జగామ సుబహూన్దేశానన్ధస్తేనోడుపేన హ
 తం తు రాజా బలిర్నామ సర్వధర్మవిశారదః
 అపశ్యన్మజ్జనగతః స్రోతసాభ్యాశమాగతమ్
 జగ్రాహ చైనం ధర్మాత్మా బలిః సత్యపరాక్రమః
 జ్ఞాత్వా చైనం స వవ్రేఽథ పుత్రార్థం మనుజర్షభ
 సంతానార్థం మహాభాగ భార్యాసు మమ మానద
 పుత్రాన్ధర్మార్థకుశలానుత్పాదయితుమర్హసి
 ఏవముక్తః స తేజస్వీ తం తథేత్యుక్తవానృషిః
 తస్మై స రాజా స్వాం భార్యాం సుదేష్ణాం ప్రాహిణోత్తదా
 అన్ధం వృద్ధం చ తం మత్వా న సా దేవీ జగామ హ
 స్వాం తు ధాత్రేయికాం తస్మై వృద్ధాయ ప్రాహిణోత్తదా
 తస్యాం కాక్షీవదాదీన్స శూద్రయోనావృషిర్వశీ
 జనయామాస ధర్మాత్మా పుత్రానేకాదశైవ తు
 కాక్షీవదాదీన్పుత్రాంస్తాన్దృష్ట్వా సర్వానధీయతః
 ఉవాచ తమృషిం రాజా మమైత ఇతి వీర్యవాన్
 నేత్యువాచ మహర్షిస్తం మమైవైత ఇతి బ్రువన్
 శూద్రయోనౌ మయా హీమే జాతాః కాక్షీవదాదయః
 అన్ధం వృద్ధం చ మాం మత్వా సుదేష్ణా మహిషీ తవ
 అవమన్య దదౌ మూఢా శూద్రాం ధాత్రేయికాం హి మే
 తతః ప్రసాదయామాస పునస్తమృషిసత్తమమ్
 బలిః సుదేష్ణాం భార్యాం చ తస్మై తాం ప్రాహిణోత్పునః
 తాం స దీర్ఘతమాఙ్గేషు స్పృష్ట్వా దేవీమథాబ్రవీత్
 భవిష్యతి కుమారస్తే తేజస్వీ సత్యవాగితి
 తత్రాఙ్గో నామ రాజర్షిః సుదేష్ణాయామజాయత
 ఏవమన్యే మహేష్వాసా బ్రాహ్మణైః క్షత్రియా భువి
 జాతాః పరమధర్మజ్ఞా వీర్యవన్తో మహాబలాః
 ఏతచ్ఛ్రుత్వా త్వమప్యత్ర మాతః కురు యథేప్సితమ్
  భీష్మ ఉవాచ
 పునర్భరతవంశస్య హేతుం సంతానవృద్ధయే
 వక్ష్యామి నియతం మాతస్తన్మే నిగదతః శృణు
 బ్రాహ్మణో గుణవాన్కశ్చిద్ధనేనోపనిమన్త్ర్యతామ్
 విచిత్రవీర్యక్షేత్రేషు యః సముత్పాదయేత్ప్రజాః
  వైశంపాయన ఉవాచ
 తతః సత్యవతీ భీష్మం వాచా సంసజ్జమానయా
 విహసన్తీవ సవ్రీడమిదం వచనమబ్రవీత్
 సత్యమేతన్మహాబాహో యథా వదసి భారత
 విశ్వాసాత్తే ప్రవక్ష్యామి సంతానాయ కులస్య చ
 న తే శక్యమనాఖ్యాతుమాపద్ధీయం తథావిధా
 త్వమేవ నః కులే ధర్మస్త్వం సత్యం త్వం పరా గతిః
 తస్మాన్నిశమ్య వాక్యం మే కురుష్వ యదనన్తరమ్
 ధర్మయుక్తస్య ధర్మాత్మన్పితురాసీత్తరీ మమ
 సా కదాచిదహం తత్ర గతా ప్రథమయౌవనే
 అథ ధర్మభృతాం శ్రేష్ఠః పరమర్షిః పరాశరః
 ఆజగామ తరీం ధీమాంస్తరిష్యన్యమునాం నదీమ్
 స తార్యమాణో యమునాం మాముపేత్యాబ్రవీత్తదా
 సాన్త్వపూర్వం మునిశ్రేష్ఠః కామార్తో మధురం బహు
 తమహం శాపభీతా చ పితుర్భీతా చ భారత
 వరైరసులభైరుక్తా న ప్రత్యాఖ్యాతుముత్సహే
 అభిభూయ స మాం బాలాం తేజసా వశమానయత్
 తమసా లోకమావృత్య నౌగతామేవ భారత
 మత్స్యగన్ధో మహానాసీత్పురా మమ జుగుప్సితః
 తమపాస్య శుభం గన్ధమిమం ప్రాదాత్స మే మునిః
 తతో మామాహ స మునిర్గర్భముత్సృజ్య మామకమ్
 ద్వీపేఽస్యా ఏవ సరితః కన్యైవ త్వం భవిష్యసి
 పారాశర్యో మహాయోగీ స బభూవ మహానృషిః
 కన్యాపుత్రో మమ పురా ద్వైపాయన ఇతి స్మృతః
 యో వ్యస్య వేదాంశ్చతురస్తపసా భగవానృషిః
 లోకే వ్యాసత్వమాపేదే కార్ష్ణ్యాత్కృష్ణత్వమేవ చ
 సత్యవాదీ శమపరస్తపస్వీ దగ్ధకిల్బిషః
 స నియుక్తో మయా వ్యక్తం త్వయా చ అమితద్యుతే
 భ్రాతుః క్షేత్రేషు కల్యాణమపత్యం జనయిష్యతి
 స హి మాముక్తవాంస్తత్ర స్మరేః కృత్యేషు మామితి
 తం స్మరిష్యే మహాబాహో యది భీష్మ త్వమిచ్ఛసి
 తవ హ్యనుమతే భీష్మ నియతం స మహాతపాః
 విచిత్రవీర్యక్షేత్రేషు పుత్రానుత్పాదయిష్యతి
 మహర్షేః కీర్తనే తస్య భీష్మః ప్రాఞ్జలిరబ్రవీత్
 ధర్మమర్థం చ కామం చ త్రీనేతాన్యోఽనుపశ్యతి
 అర్థమర్థానుబన్ధం చ ధర్మం ధర్మానుబన్ధనమ్
 కామం కామానుబన్ధం చ విపరీతాన్పృథక్పృథక్
 యో విచిన్త్య ధియా సమ్యగ్వ్యవస్యతి స బుద్ధిమాన్
 తదిదం ధర్మయుక్తం చ హితం చైవ కులస్య నః
 ఉక్తం భవత్యా యచ్ఛ్రేయః పరమం రోచతే మమ
 తతస్తస్మిన్ప్రతిజ్ఞాతే భీష్మేణ కురునన్దన
 కృష్ణద్వైపాయనం కాలీ చిన్తయామాస వై మునిమ్
 స వేదాన్విబ్రువన్ధీమాన్మాతుర్విజ్ఞాయ చిన్తితమ్
 ప్రాదుర్బభూవావిదితః క్షణేన కురునన్దన
 తస్మై పూజాం తదా దత్త్వా సుతాయ విధిపూర్వకమ్
 పరిష్వజ్య చ బాహుభ్యాం ప్రస్నవైరభిషిచ్య చ
 ముమోచ బాష్పం దాశేయీ పుత్రం దృష్ట్వా చిరస్య తమ్
 తామద్భిః పరిషిచ్యార్తాం మహర్షిరభివాద్య చ
 మాతరం పూర్వజః పుత్రో వ్యాసో వచనమబ్రవీత్
 భవత్యా యదభిప్రేతం తదహం కర్తుమాగతః
 శాధి మాం ధర్మతత్త్వజ్ఞే కరవాణి ప్రియం తవ
 తస్మై పూజాం తతోఽకార్షీత్పురోధాః పరమర్షయే
 స చ తాం ప్రతిజగ్రాహ విధివన్మన్త్రపూర్వకమ్
 తమాసనగతం మాతా పృష్ట్వా కుశలమవ్యయమ్
 సత్యవత్యభివీక్ష్యైనమువాచేదమనన్తరమ్
 మాతాపిత్రోః ప్రజాయన్తే పుత్రాః సాధారణాః కవే
 తేషాం పితా యథా స్వామీ తథా మాతా న సంశయః
 విధాతృవిహితః స త్వం యథా మే ప్రథమః సుతః
 విచిత్రవీర్యో బ్రహ్మర్షే తథా మేఽవరజః సుతః
 యథైవ పితృతో భీష్మస్తథా త్వమపి మాతృతః
 భ్రాతా విచిత్రవీర్యస్య యథా వా పుత్ర మన్యసే
 అయం శాంతనవః సత్యం పాలయన్సత్యవిక్రమః
 బుద్ధిం న కురుతేఽపత్యే తథా రాజ్యానుశాసనే
 స త్వం వ్యపేక్షయా భ్రాతుః సంతానాయ కులస్య చ
 భీష్మస్య చాస్య వచనాన్నియోగాచ్చ మమానఘ
 అనుక్రోశాచ్చ భూతానాం సర్వేషాం రక్షణాయ చ
 ఆనృశంస్యేన యద్బ్రూయాం తచ్ఛ్రుత్వా కర్తుమర్హసి
 యవీయసస్తవ భ్రాతుర్భార్యే సురసుతోపమే
 రూపయౌవనసంపన్నే పుత్రకామే చ ధర్మతః
 తయోరుత్పాదయాపత్యం సమర్థో హ్యసి పుత్రక
 అనురూపం కులస్యాస్య సంతత్యాః ప్రసవస్య చ
  వ్యాస ఉవాచ
 వేత్థ ధర్మం సత్యవతి పరం చాపరమేవ చ
 యథా చ తవ ధర్మజ్ఞే ధర్మే ప్రణిహితా మతిః
 తస్మాదహం త్వన్నియోగాద్ధర్మముద్దిశ్య కారణమ్
 ఈప్సితం తే కరిష్యామి దృష్టం హ్యేతత్పురాతనమ్
 భ్రాతుః పుత్రాన్ప్రదాస్యామి మిత్రావరుణయోః సమాన్
 వ్రతం చరేతాం తే దేవ్యౌ నిర్దిష్టమిహ యన్మయా
 సంవత్సరం యథాన్యాయం తతః శుద్ధే భవిష్యతః
 న హి మామవ్రతోపేతా ఉపేయాత్కాచిదఙ్గనా
  సత్యవత్యువాచ
 యథా సద్యః ప్రపద్యేత దేవీ గర్భం తథా కురు
 అరాజకేషు రాష్ట్రేషు నాస్తి వృష్టిర్న దేవతాః
 కథమరాజకం రాష్ట్రం శక్యం ధారయితుం ప్రభో
 తస్మాద్గర్భం సమాధత్స్వ భీష్మస్తం వర్ధయిష్యతి
  వ్యాస ఉవాచ
 యది పుత్రః ప్రదాతవ్యో మయా క్షిప్రమకాలికమ్
 విరూపతాం మే సహతామేతదస్యాః పరం వ్రతమ్
 యది మే సహతే గన్ధం రూపం వేషం తథా వపుః
 అద్యైవ గర్భం కౌసల్యా విశిష్టం ప్రతిపద్యతామ్
  వైశంపాయన ఉవాచ
 సమాగమనమాకాఙ్క్షన్నితి సోఽన్తర్హితో మునిః
 తతోఽభిగమ్య సా దేవీ స్నుషాం రహసి సంగతామ్
 ధర్మ్యమర్థసమాయుక్తమువాచ వచనం హితమ్
 కౌసల్యే ధర్మతన్త్రం యద్బ్రవీమి త్వాం నిబోధ మే
 భరతానాం సముచ్ఛేదో వ్యక్తం మద్భాగ్యసంక్షయాత్
 వ్యథితాం మాం చ సంప్రేక్ష్య పితృవంశం చ పీడితమ్
 భీష్మో బుద్ధిమదాన్మేఽత్ర ధర్మస్య చ వివృద్ధయే
 సా చ బుద్ధిస్తవాధీనా పుత్రి జ్ఞాతం మయేతి హ
 నష్టం చ భారతం వంశం పునరేవ సముద్ధర
 పుత్రం జనయ సుశ్రోణి దేవరాజసమప్రభమ్
 స హి రాజ్యధురం గుర్వీముద్వక్ష్యతి కులస్య నః
 సా ధర్మతోఽనునీయైనాం కథంచిద్ధర్మచారిణీమ్
 భోజయామాస విప్రాంశ్చ దేవర్షీనతిథీంస్తథా
  వైశంపాయన ఉవాచ
 తతః సత్యవతీ కాలే వధూం స్నాతామృతౌ తదా
 సంవేశయన్తీ శయనే శనకైర్వాక్యమబ్రవీత్
 కౌసల్యే దేవరస్తేఽస్తి సోఽద్య త్వానుప్రవేక్ష్యతి
 అప్రమత్తా ప్రతీక్షైనం నిశీథే ఆగమిష్యతి
 శ్వశ్ర్వాస్తద్వచనం శ్రుత్వా శయానా శయనే శుభే
 సాచిన్తయత్తదా భీష్మమన్యాంశ్చ కురుపుంగవాన్
 తతోఽమ్బికాయాం ప్రథమం నియుక్తః సత్యవాగృషిః
 దీప్యమానేషు దీపేషు శయనం ప్రవివేశ హ
 తస్య కృష్ణస్య కపిలా జటా దీప్తే చ లోచనే
 బభ్రూణి చైవ శ్మశ్రూణి దృష్ట్వా దేవీ న్యమీలయత్
 సంబభూవ తయా రాత్రౌ మాతుః ప్రియచికీర్షయా
 భయాత్కాశిసుతా తం తు నాశక్నోదభివీక్షితుమ్
 తతో నిష్క్రాన్తమాసాద్య మాతా పుత్రమథాబ్రవీత్
 అప్యస్యాం గుణవాన్పుత్ర రాజపుత్రో భవిష్యతి
 నిశమ్య తద్వచో మాతుర్వ్యాసః పరమబుద్ధిమాన్
 ప్రోవాచాతీన్ద్రియజ్ఞానో విధినా సంప్రచోదితః
 నాగాయుతసమప్రాణో విద్వాన్రాజర్షిసత్తమః
 మహాభాగో మహావీర్యో మహాబుద్ధిర్భవిష్యతి
 తస్య చాపి శతం పుత్రా భవిష్యన్తి మహాబలాః
 కిం తు మాతుః స వైగుణ్యాదన్ధ ఏవ భవిష్యతి
 తస్య తద్వచనం శ్రుత్వా మాతా పుత్రమథాబ్రవీత్
 నాన్ధః కురూణాం నృపతిరనురూపస్తపోధన
 జ్ఞాతివంశస్య గోప్తారం పితౄణాం వంశవర్ధనమ్
 ద్వితీయం కురువంశస్య రాజానం దాతుమర్హసి
 స తథేతి ప్రతిజ్ఞాయ నిశ్చక్రామ మహాతపాః
 సాపి కాలేన కౌసల్యా సుషువేఽన్ధం తమాత్మజమ్
 పునరేవ తు సా దేవీ పరిభాష్య స్నుషాం తతః
 ఋషిమావాహయత్సత్యా యథాపూర్వమనిన్దితా
 తతస్తేనైవ విధినా మహర్షిస్తామపద్యత
 అమ్బాలికామథాభ్యాగాదృషిం దృష్ట్వా చ సాపి తమ్
 విషణ్ణా పాణ్డుసంకాశా సమపద్యత భారత
 తాం భీతాం పాణ్డుసంకాశాం విషణ్ణాం ప్రేక్ష్య పార్థివ
 వ్యాసః సత్యవతీపుత్ర ఇదం వచనమబ్రవీత్
 యస్మాత్పాణ్డుత్వమాపన్నా విరూపం ప్రేక్ష్య మామపి
 తస్మాదేష సుతస్తుభ్యం పాణ్డురేవ భవిష్యతి
 నామ చాస్య తదేవేహ భవిష్యతి శుభాననే
 ఇత్యుక్త్వా స నిరాక్రామద్భగవానృషిసత్తమః
 తతో నిష్క్రాన్తమాలోక్య సత్యా పుత్రమభాషత
 శశంస స పునర్మాత్రే తస్య బాలస్య పాణ్డుతామ్
 తం మాతా పునరేవాన్యమేకం పుత్రమయాచత
 తథేతి చ మహర్షిస్తాం మాతరం ప్రత్యభాషత
 తతః కుమారం సా దేవీ ప్రాప్తకాలమజీజనత్
 పాణ్డుం లక్షణసంపన్నం దీప్యమానమివ శ్రియా
 తస్య పుత్రా మహేష్వాసా జజ్ఞిరే పఞ్చ పాణ్డవాః
 ఋతుకాలే తతో జ్యేష్ఠాం వధూం తస్మై న్యయోజయత్
 సా తు రూపం చ గన్ధం చ మహర్షేః ప్రవిచిన్త్య తమ్
 నాకరోద్వచనం దేవ్యా భయాత్సురసుతోపమా
 తతః స్వైర్భూషణైర్దాసీం భూషయిత్వాప్సరోపమామ్
 ప్రేషయామాస కృష్ణాయ తతః కాశిపతేః సుతా
 దాసీ ఋషిమనుప్రాప్తం ప్రత్యుద్గమ్యాభివాద్య చ
 సంవివేశాభ్యనుజ్ఞాతా సత్కృత్యోపచచార హ
 కామోపభోగేన తు స తస్యాం తుష్టిమగాదృషిః
 తయా సహోషితో రాత్రిం మహర్షిః ప్రీయమాణయా
 ఉత్తిష్ఠన్నబ్రవీదేనామభుజిష్యా భవిష్యసి
 అయం చ తే శుభే గర్భః శ్రీమానుదరమాగతః
 ధర్మాత్మా భవితా లోకే సర్వబుద్ధిమతాం వరః
 స జజ్ఞే విదురో నామ కృష్ణద్వైపాయనాత్మజః
 ధృతరాష్ట్రస్య చ భ్రాతా పాణ్డోశ్చామితబుద్ధిమాన్
 ధర్మో విదురరూపేణ శాపాత్తస్య మహాత్మనః
 మాణ్డవ్యస్యార్థతత్త్వజ్ఞః కామక్రోధవివర్జితః
 స ధర్మస్యానృణో భూత్వా పునర్మాత్రా సమేత్య చ
 తస్యై గర్భం సమావేద్య తత్రైవాన్తరధీయత
 ఏవం విచిత్రవీర్యస్య క్షేత్రే ద్వైపాయనాదపి
 జజ్ఞిరే దేవగర్భాభాః కురువంశవివర్ధనాః
  జనమేజయ ఉవాచ
 కిం కృతం కర్మ ధర్మేణ యేన శాపముపేయివాన్
 కస్య శాపాచ్చ బ్రహ్మర్షే శూద్రయోనావజాయత
  వైశంపాయన ఉవాచ
 బభూవ బ్రాహ్మణః కశ్చిన్మాణ్డవ్య ఇతి విశ్రుతః
 ధృతిమాన్సర్వధర్మజ్ఞః సత్యే తపసి చ స్థితః
 స ఆశ్రమపదద్వారి వృక్షమూలే మహాతపాః
 ఊర్ధ్వబాహుర్మహాయోగీ తస్థౌ మౌనవ్రతాన్వితః
 తస్య కాలేన మహతా తస్మింస్తపసి తిష్ఠతః
 తమాశ్రమపదం ప్రాప్తా దస్యవో లోప్త్రహారిణః
 అనుసార్యమాణా బహుభీ రక్షిభిర్భరతర్షభ
 తే తస్యావసథే లోప్త్రం నిదధుః కురుసత్తమ
 నిధాయ చ భయాల్లీనాస్తత్రైవాన్వాగతే బలే
 తేషు లీనేష్వథో శీఘ్రం తతస్తద్రక్షిణాం బలమ్
 ఆజగామ తతోఽపశ్యంస్తమృషిం తస్కరానుగాః
 తమపృచ్ఛంస్తతో రాజంస్తథావృత్తం తపోధనమ్
 కతరేణ పథా యాతా దస్యవో ద్విజసత్తమ
 తేన గచ్ఛామహే బ్రహ్మన్పథా శీఘ్రతరం వయమ్
 తథా తు రక్షిణాం తేషాం బ్రువతాం స తపోధనః
 న కించిద్వచనం రాజన్నవదత్సాధ్వసాధు వా
 తతస్తే రాజపురుషా విచిన్వానాస్తదాశ్రమమ్
 దదృశుస్తత్ర సంలీనాంస్తాంశ్చోరాన్ద్రవ్యమేవ చ
 తతః శఙ్కా సమభవద్రక్షిణాం తం మునిం ప్రతి
 సంయమ్యైనం తతో రాజ్ఞే దస్యూంశ్చైవ న్యవేదయన్
 తం రాజా సహ తైశ్చోరైరన్వశాద్వధ్యతామితి
 స వధ్యఘాతైరజ్ఞాతః శూలే ప్రోతో మహాతపాః
 తతస్తే శూలమారోప్య తం మునిం రక్షిణస్తదా
 ప్రతిజగ్ముర్మహీపాలం ధనాన్యాదాయ తాన్యథ
 శూలస్థః స తు ధర్మాత్మా కాలేన మహతా తతః
 నిరాహారోఽపి విప్రర్షిర్మరణం నాభ్యుపాగమత్
 ధారయామాస చ ప్రాణానృషీంశ్చ సముపానయత్
 శూలాగ్రే తప్యమానేన తపస్తేన మహాత్మనా
 సంతాపం పరమం జగ్ముర్మునయోఽథ పరంతప
 తే రాత్రౌ శకునా భూత్వా సంన్యవర్తన్త సర్వతః
 దర్శయన్తో యథాశక్తి తమపృచ్ఛన్ద్విజోత్తమమ్
 శ్రోతుమిచ్ఛామహే బ్రహ్మన్కిం పాపం కృతవానసి
 తతః స మునిశార్దూలస్తానువాచ తపోధనాన్
 దోషతః కం గమిష్యామి న హి మేఽన్యోఽపరాధ్యతి
 రాజా చ తమృషిం శ్రుత్వా నిష్క్రమ్య సహ మన్త్రిభిః
 ప్రసాదయామాస తదా శూలస్థమృషిసత్తమమ్
 యన్మయాపకృతం మోహాదజ్ఞానాదృషిసత్తమ
 ప్రసాదయే త్వాం తత్రాహం న మే త్వం క్రోద్ధుమర్హసి
 ఏవముక్తస్తతో రాజ్ఞా ప్రసాదమకరోన్మునిః
 కృతప్రసాదో రాజా తం తతః సమవతారయత్
 అవతార్య చ శూలాగ్రాత్తచ్ఛూలం నిశ్చకర్ష హ
 అశక్నువంశ్చ నిష్క్రష్టుం శూలం మూలే స చిచ్ఛిదే
 స తథాన్తర్గతేనైవ శూలేన వ్యచరన్మునిః
 స తేన తపసా లోకాన్విజిగ్యే దుర్లభాన్పరైః
 అణీమాణ్డవ్య ఇతి చ తతో లోకేషు కథ్యతే
 స గత్వా సదనం విప్రో ధర్మస్య పరమార్థవిత్
 ఆసనస్థం తతో ధర్మం దృష్ట్వోపాలభత ప్రభుః
 కిం ను తద్దుష్కృతం కర్మ మయా కృతమజానతా
 యస్యేయం ఫలనిర్వృత్తిరీదృశ్యాసాదితా మయా
 శీఘ్రమాచక్ష్వ మే తత్త్వం పశ్య మే తపసో బలమ్
  ధర్మ ఉవాచ
 పతంగకానాం పుచ్ఛేషు త్వయేషీకా ప్రవేశితా
 కర్మణస్తస్య తే ప్రాప్తం ఫలమేతత్తపోధన
  అణీమాణ్డవ్య ఉవాచ
 అల్పేఽపరాధే విపులో మమ దణ్డస్త్వయా కృతః
 శూద్రయోనావతో ధర్మ మానుషః సంభవిష్యసి
 మర్యాదాం స్థాపయామ్యద్య లోకే ధర్మఫలోదయామ్
 ఆ చతుర్దశమాద్వర్షాన్న భవిష్యతి పాతకమ్
 పరేణ కుర్వతామేవం దోష ఏవ భవిష్యతి
  వైశంపాయన ఉవాచ
 ఏతేన త్వపరాధేన శాపాత్తస్య మహాత్మనః
 ధర్మో విదురరూపేణ శూద్రయోనావజాయత
 ధర్మే చార్థే చ కుశలో లోభక్రోధవివర్జితః
 దీర్ఘదర్శీ శమపరః కురూణాం చ హితే రతః
  వైశంపాయన ఉవాచ
 తేషు త్రిషు కుమారేషు జాతేషు కురుజాఙ్గలమ్
 కురవోఽథ కురుక్షేత్రం త్రయమేతదవర్ధత
 ఊర్ధ్వసస్యాభవద్భూమిః సస్యాని ఫలవన్తి చ
 యథర్తువర్షీ పర్జన్యో బహుపుష్పఫలా ద్రుమాః
 వాహనాని ప్రహృష్టాని ముదితా మృగపక్షిణః
 గన్ధవన్తి చ మాల్యాని రసవన్తి ఫలాని చ
 వణిగ్భిశ్చావకీర్యన్త నగరాణ్యథ శిల్పిభిః
 శూరాశ్చ కృతవిద్యాశ్చ సన్తశ్చ సుఖినోఽభవన్
 నాభవన్దస్యవః కేచిన్నాధర్మరుచయో జనాః
 ప్రదేశేష్వపి రాష్ట్రాణాం కృతం యుగమవర్తత
 దానక్రియాధర్మశీలా యజ్ఞవ్రతపరాయణాః
 అన్యోన్యప్రీతిసంయుక్తా వ్యవర్ధన్త ప్రజాస్తదా
 మానక్రోధవిహీనాశ్చ జనా లోభవివర్జితాః
 అన్యోన్యమభ్యవర్ధన్త ధర్మోత్తరమవర్తత
 తన్మహోదధివత్పూర్ణం నగరం వై వ్యరోచత
 ద్వారతోరణనిర్యూహైర్యుక్తమభ్రచయోపమైః
 ప్రాసాదశతసంబాధం మహేన్ద్రపురసంనిభమ్
 నదీషు వనఖణ్డేషు వాపీపల్వలసానుషు
 కాననేషు చ రమ్యేషు విజహ్రుర్ముదితా జనాః
 ఉత్తరైః కురుభిః సార్ధం దక్షిణాః కురవస్తదా
 విస్పర్ధమానా వ్యచరంస్తథా సిద్ధర్షిచారణైః
 నాభవత్కృపణః కశ్చిన్నాభవన్విధవాః స్త్రియః
 తస్మిఞ్జనపదే రమ్యే బహవః కురుభిః కృతాః
 కూపారామసభావాప్యో బ్రాహ్మణావసథాస్తథా
 భీష్మేణ శాస్త్రతో రాజన్సర్వతః పరిరక్షితే
 బభూవ రమణీయశ్చ చైత్యయూపశతాఙ్కితః
 స దేశః పరరాష్ట్రాణి ప్రతిగృహ్యాభివర్ధితః
 భీష్మేణ విహితం రాష్ట్రే ధర్మచక్రమవర్తత
 క్రియమాణేషు కృత్యేషు కుమారాణాం మహాత్మనామ్
 పౌరజానపదాః సర్వే బభూవుః సతతోత్సవాః
 గృహేషు కురుముఖ్యానాం పౌరాణాం చ నరాధిప
 దీయతాం భుజ్యతాం చేతి వాచోఽశ్రూయన్త సర్వశః
 ధృతరాష్ట్రశ్చ పాణ్డుశ్చ విదురశ్చ మహామతిః
 జన్మప్రభృతి భీష్మేణ పుత్రవత్పరిపాలితాః
 సంస్కారైః సంస్కృతాస్తే తు వ్రతాధ్యయనసంయుతాః
 శ్రమవ్యాయామకుశలాః సమపద్యన్త యౌవనమ్
 ధనుర్వేదేఽశ్వపృష్ఠే చ గదాయుద్ధేఽసిచర్మణి
 తథైవ గజశిక్షాయాం నీతిశాస్త్రే చ పారగాః
 ఇతిహాసపురాణేషు నానాశిక్షాసు చాభిభో
 వేదవేదాఙ్గతత్త్వజ్ఞాః సర్వత్ర కృతనిశ్రమాః
 పాణ్డుర్ధనుషి విక్రాన్తో నరేభ్యోఽభ్యధికోఽభవత్
 అత్యన్యాన్బలవానాసీద్ధృతరాష్ట్రో మహీపతిః
 త్రిషు లోకేషు న త్వాసీత్కశ్చిద్విదురసంమితః
 ధర్మనిత్యస్తతో రాజన్ధర్మే చ పరమం గతః
 ప్రనష్టం శంతనోర్వంశం సమీక్ష్య పునరుద్ధృతమ్
 తతో నిర్వచనం లోకే సర్వరాష్ట్రేష్వవర్తత
 వీరసూనాం కాశిసుతే దేశానాం కురుజాఙ్గలమ్
 సర్వధర్మవిదాం భీష్మః పురాణాం గజసాహ్వయమ్
 ధృతరాష్ట్రస్త్వచక్షుష్ట్వాద్రాజ్యం న ప్రత్యపద్యత
 కరణత్వాచ్చ విదురః పాణ్డురాసీన్మహీపతిః
  భీష్మ ఉవాచ
 గుణైః సముదితం సమ్యగిదం నః ప్రథితం కులమ్
 అత్యన్యాన్పృథివీపాలాన్పృథివ్యామధిరాజ్యభాక్
 రక్షితం రాజభిః పూర్వైర్ధర్మవిద్భిర్మహాత్మభిః
 నోత్సాదమగమచ్చేదం కదాచిదిహ నః కులమ్
 మయా చ సత్యవత్యా చ కృష్ణేన చ మహాత్మనా
 సమవస్థాపితం భూయో యుష్మాసు కులతన్తుషు
 వర్ధతే తదిదం పుత్ర కులం సాగరవద్యథా
 తథా మయా విధాతవ్యం త్వయా చైవ విశేషతః
 శ్రూయతే యాదవీ కన్యా అనురూపా కులస్య నః
 సుబలస్యాత్మజా చైవ తథా మద్రేశ్వరస్య చ
 కులీనా రూపవత్యశ్చ నాథవత్యశ్చ సర్వశః
 ఉచితాశ్చైవ సంబన్ధే తేఽస్మాకం క్షత్రియర్షభాః
 మన్యే వరయితవ్యాస్తా ఇత్యహం ధీమతాం వర
 సంతానార్థం కులస్యాస్య యద్వా విదుర మన్యసే
  విదుర ఉవాచ
 భవాన్పితా భవాన్మాతా భవాన్నః పరమో గురుః
 తస్మాత్స్వయం కులస్యాస్య విచార్య కురు యద్ధితమ్
  వైశంపాయన ఉవాచ
 అథ శుశ్రావ విప్రేభ్యో గాన్ధారీం సుబలాత్మజామ్
 ఆరాధ్య వరదం దేవం భగనేత్రహరం హరమ్
 గాన్ధారీ కిల పుత్రాణాం శతం లేభే వరం శుభా
 ఇతి శ్రుత్వా చ తత్త్వేన భీష్మః కురుపితామహః
 తతో గాన్ధారరాజస్య ప్రేషయామాస భారత
 అచక్షురితి తత్రాసీత్సుబలస్య విచారణా
 కులం ఖ్యాతిం చ వృత్తం చ బుద్ధ్యా తు ప్రసమీక్ష్య సః
 దదౌ తాం ధృతరాష్ట్రాయ గాన్ధారీం ధర్మచారిణీమ్
 గాన్ధారీ త్వపి శుశ్రావ ధృతరాష్ట్రమచక్షుషమ్
 ఆత్మానం దిత్సితం చాస్మై పిత్రా మాత్రా చ భారత
 తతః సా పట్టమాదాయ కృత్వా బహుగుణం శుభా
 బబన్ధ నేత్రే స్వే రాజన్పతివ్రతపరాయణా
 నాత్యశ్నీయాం పతిమహమిత్యేవం కృతనిశ్చయా
 తతో గాన్ధారరాజస్య పుత్రః శకునిరభ్యయాత్
 స్వసారం పరయా లక్ష్మ్యా యుక్తామాదాయ కౌరవాన్
 దత్త్వా స భగినీం వీరో యథార్హం చ పరిచ్ఛదమ్
 పునరాయాత్స్వనగరం భీష్మేణ ప్రతిపూజితః
 గాన్ధార్యపి వరారోహా శీలాచారవిచేష్టితైః
 తుష్టిం కురూణాం సర్వేషాం జనయామాస భారత
 వృత్తేనారాధ్య తాన్సర్వాన్పతివ్రతపరాయణా
 వాచాపి పురుషానన్యాన్సువ్రతా నాన్వకీర్తయత్
  వైశంపాయన ఉవాచ
 శూరో నామ యదుశ్రేష్ఠో వసుదేవపితాభవత్
 తస్య కన్యా పృథా నామ రూపేణాసదృశీ భువి
 పైతృష్వసేయాయ స తామనపత్యాయ వీర్యవాన్
 అగ్ర్యమగ్రే ప్రతిజ్ఞాయ స్వస్యాపత్యస్య వీర్యవాన్
 అగ్రజాతేతి తాం కన్యామగ్ర్యానుగ్రహకాఙ్క్షిణే
 ప్రదదౌ కున్తిభోజాయ సఖా సఖ్యే మహాత్మనే
 సా నియుక్తా పితుర్గేహే దేవతాతిథిపూజనే
 ఉగ్రం పర్యచరద్ఘోరం బ్రాహ్మణం సంశితవ్రతమ్
 నిగూఢనిశ్చయం ధర్మే యం తం దుర్వాససం విదుః
 తముగ్రం సంశితాత్మానం సర్వయత్నైరతోషయత్
 తస్యై స ప్రదదౌ మన్త్రమాపద్ధర్మాన్వవేక్షయా
 అభిచారాభిసంయుక్తమబ్రవీచ్చైవ తాం మునిః
 యం యం దేవం త్వమేతేన మన్త్రేణావాహయిష్యసి
 తస్య తస్య ప్రసాదేన పుత్రస్తవ భవిష్యతి
 తథోక్తా సా తు విప్రేణ తేన కౌతూహలాత్తదా
 కన్యా సతీ దేవమర్కమాజుహావ యశస్వినీ
 సా దదర్శ తమాయాన్తం భాస్కరం లోకభావనమ్
 విస్మితా చానవద్యాఙ్గీ దృష్ట్వా తన్మహదద్భుతమ్
 ప్రకాశకర్మా తపనస్తస్యాం గర్భం దధౌ తతః
 అజీజనత్తతో వీరం సర్వశస్త్రభృతాం వరమ్
 ఆముక్తకవచః శ్రీమాన్దేవగర్భః శ్రియావృతః
 సహజం కవచం బిభ్రత్కుణ్డలోద్ద్యోతితాననః
 అజాయత సుతః కర్ణః సర్వలోకేషు విశ్రుతః
 ప్రాదాచ్చ తస్యాః కన్యాత్వం పునః స పరమద్యుతిః
 దత్త్వా చ దదతాం శ్రేష్ఠో దివమాచక్రమే తతః
 గూహమానాపచారం తం బన్ధుపక్షభయాత్తదా
 ఉత్ససర్జ జలే కున్తీ తం కుమారం సలక్షణమ్
 తముత్సృష్టం తదా గర్భం రాధాభర్తా మహాయశాః
 పుత్రత్వే కల్పయామాస సభార్యః సూతనన్దనః
 నామధేయం చ చక్రాతే తస్య బాలస్య తావుభౌ
 వసునా సహ జాతోఽయం వసుషేణో భవత్వితి
 స వర్ధమానో బలవాన్సర్వాస్త్రేషూద్యతోఽభవత్
 ఆ పృష్ఠతాపాదాదిత్యముపతస్థే స వీర్యవాన్
 యస్మిన్కాలే జపన్నాస్తే స వీరః సత్యసంగరః
 నాదేయం బ్రాహ్మణేష్వాసీత్తస్మిన్కాలే మహాత్మనః
 తమిన్ద్రో బ్రాహ్మణో భూత్వా భిక్షార్థం భూతభావనః
 కుణ్డలే ప్రార్థయామాస కవచం చ మహాద్యుతిః
 ఉత్కృత్య విమనాః స్వాఙ్గాత్కవచం రుధిరస్రవమ్
 కర్ణస్తు కుణ్డలే ఛిత్త్వా ప్రాయచ్ఛత్స కృతాఞ్జలిః
 శక్తిం తస్మై దదౌ శక్రః విస్మితో వాక్యమబ్రవీత్
 దేవాసురమనుష్యాణాం గన్ధర్వోరగరక్షసామ్
 యస్మై క్షేప్స్యసి రుష్టః సన్సోఽనయా న భవిష్యతి
 పురా నామ తు తస్యాసీద్వసుషేణ ఇతి శ్రుతమ్
 తతో వైకర్తనః కర్ణః కర్మణా తేన సోఽభవత్
  వైశంపాయన ఉవాచ
 రూపసత్త్వగుణోపేతా ధర్మారామా మహావ్రతా
 దుహితా కున్తిభోజస్య కృతే పిత్రా స్వయంవరే
 సింహదంష్ట్రం గజస్కన్ధమృషభాక్షం మహాబలమ్
 భూమిపాలసహస్రాణాం మధ్యే పాణ్డుమవిన్దత
 స తయా కున్తిభోజస్య దుహిత్రా కురునన్దనః
 యుయుజేఽమితసౌభాగ్యః పౌలోమ్యా మఘవానివ
 యాత్వా దేవవ్రతేనాపి మద్రాణాం పుటభేదనమ్
 విశ్రుతా త్రిషు లోకేషు మాద్రీ మద్రపతేః సుతా
 సర్వరాజసు విఖ్యాతా రూపేణాసదృశీ భువి
 పాణ్డోరర్థే పరిక్రీతా ధనేన మహతా తదా
 వివాహం కారయామాస భీష్మః పాణ్డోర్మహాత్మనః
 సింహోరస్కం గజస్కన్ధమృషభాక్షం మనస్వినమ్
 పాణ్డుం దృష్ట్వా నరవ్యాఘ్రం వ్యస్మయన్త నరా భువి
 కృతోద్వాహస్తతః పాణ్డుర్బలోత్సాహసమన్వితః
 జిగీషమాణో వసుధాం యయౌ శత్రూననేకశః
 పూర్వమాగస్కృతో గత్వా దశార్ణాః సమరే జితాః
 పాణ్డునా నరసింహేన కౌరవాణాం యశోభృతా
 తతః సేనాముపాదాయ పాణ్డుర్నానావిధధ్వజామ్
 ప్రభూతహస్త్యశ్వరథాం పదాతిగణసంకులామ్
 ఆగస్కృత్సర్వవీరాణాం వైరీ సర్వమహీభృతామ్
 గోప్తా మగధరాష్ట్రస్య దార్వో రాజగృహే హతః
 తతః కోశం సమాదాయ వాహనాని బలాని చ
 పాణ్డునా మిథిలాం గత్వా విదేహాః సమరే జితాః
 తథా కాశిషు సుహ్మేషు పుణ్డ్రేషు భరతర్షభ
 స్వబాహుబలవీర్యేణ కురూణామకరోద్యశః
 తం శరౌఘమహాజ్వాలమస్త్రార్చిషమరిందమమ్
 పాణ్డుపావకమాసాద్య వ్యదహ్యన్త నరాధిపాః
 తే ససేనాః ససేనేన విధ్వంసితబలా నృపాః
 పాణ్డునా వశగాః కృత్వా కరకర్మసు యోజితాః
 తేన తే నిర్జితాః సర్వే పృథివ్యాం సర్వపార్థివాః
 తమేకం మేనిరే శూరం దేవేష్వివ పురందరమ్
 తం కృతాఞ్జలయః సర్వే ప్రణతా వసుధాధిపాః
 ఉపాజగ్ముర్ధనం గృహ్య రత్నాని వివిధాని చ
 మణిముక్తాప్రవాలం చ సువర్ణం రజతం తథా
 గోరత్నాన్యశ్వరత్నాని రథరత్నాని కుఞ్జరాన్
 ఖరోష్ట్రమహిషాంశ్చైవ యచ్చ కించిదజావికమ్
 తత్సర్వం ప్రతిజగ్రాహ రాజా నాగపురాధిపః
 తదాదాయ యయౌ పాణ్డుః పునర్ముదితవాహనః
 హర్షయిష్యన్స్వరాష్ట్రాణి పురం చ గజసాహ్వయమ్
 శంతనో రాజసింహస్య భరతస్య చ ధీమతః
 ప్రనష్టః కీర్తిజః శబ్దః పాణ్డునా పునరుద్ధృతః
 యే పురా కురురాష్ట్రాణి జహ్రుః కురుధనాని చ
 తే నాగపురసింహేన పాణ్డునా కరదాః కృతాః
 ఇత్యభాషన్త రాజానో రాజామాత్యాశ్చ సంగతాః
 ప్రతీతమనసో హృష్టాః పౌరజానపదైః సహ
 ప్రత్యుద్యయుస్తం సంప్రాప్తం సర్వే భీష్మపురోగమాః
 తే నదూరమివాధ్వానం గత్వా నాగపురాలయాః
 ఆవృతం దదృశుర్లోకం హృష్టా బహువిధైర్జనైః
 నానాయానసమానీతై రత్నైరుచ్చావచైస్తథా
 హస్త్యశ్వరథరత్నైశ్చ గోభిరుష్ట్రైరథావికైః
 నాన్తం దదృశురాసాద్య భీష్మేణ సహ కౌరవాః
 సోఽభివాద్య పితుః పాదౌ కౌసల్యానన్దవర్ధనః
 యథార్హం మానయామాస పౌరజానపదానపి
 ప్రమృద్య పరరాష్ట్రాణి కృతార్థం పునరాగతమ్
 పుత్రమాసాద్య భీష్మస్తు హర్షాదశ్రూణ్యవర్తయత్
 స తూర్యశతసంఘానాం భేరీణాం చ మహాస్వనైః
 హర్షయన్సర్వశః పౌరాన్వివేశ గజసాహ్వయమ్
  వైశంపాయన ఉవాచ
 ధృతరాష్ట్రాభ్యనుజ్ఞాతః స్వబాహువిజితం ధనమ్
 భీష్మాయ సత్యవత్యై చ మాత్రే చోపజహార సః
 విదురాయ చ వై పాణ్డుః ప్రేషయామాస తద్ధనమ్
 సుహృదశ్చాపి ధర్మాత్మా ధనేన సమతర్పయత్
 తతః సత్యవతీం భీష్మః కౌసల్యాం చ యశస్వినీమ్
 శుభైః పాణ్డుజితై రత్నైస్తోషయామాస భారత
 ననన్ద మాతా కౌసల్యా తమప్రతిమతేజసమ్
 జయన్తమివ పౌలోమీ పరిష్వజ్య నరర్షభమ్
 తస్య వీరస్య విక్రాన్తైః సహస్రశతదక్షిణైః
 అశ్వమేధశతైరీజే ధృతరాష్ట్రో మహామఖైః
 సంప్రయుక్తశ్చ కున్త్యా చ మాద్ర్యా చ భరతర్షభ
 జితతన్ద్రీస్తదా పాణ్డుర్బభూవ వనగోచరః
 హిత్వా ప్రాసాదనిలయం శుభాని శయనాని చ
 అరణ్యనిత్యః సతతం బభూవ మృగయాపరః
 స చరన్దక్షిణం పార్శ్వం రమ్యం హిమవతో గిరేః
 ఉవాస గిరిపృష్ఠేషు మహాశాలవనేషు చ
 రరాజ కున్త్యా మాద్ర్యా చ పాణ్డుః సహ వనే వసన్
 కరేణ్వోరివ మధ్యస్థః శ్రీమాన్పౌరందరో గజః
 భారతం సహ భార్యాభ్యాం బాణఖడ్గధనుర్ధరమ్
 విచిత్రకవచం వీరం పరమాస్త్రవిదం నృపమ్
 దేవోఽయమిత్యమన్యన్త చరన్తం వనవాసినః
 తస్య కామాంశ్చ భోగాంశ్చ నరా నిత్యమతన్ద్రితాః
 ఉపజహ్రుర్వనాన్తేషు ధృతరాష్ట్రేణ చోదితాః
 అథ పారశవీం కన్యాం దేవకస్య మహీపతేః
 రూపయౌవనసంపన్నాం స శుశ్రావాపగాసుతః
 తతస్తు వరయిత్వా తామానాయ్య పురుషర్షభః
 వివాహం కారయామాస విదురస్య మహామతేః
 తస్యాం చోత్పాదయామాస విదురః కురునన్దనః
 పుత్రాన్వినయసంపన్నానాత్మనః సదృశాన్గుణైః
  వైశంపాయన ఉవాచ
 తతః పుత్రశతం జజ్ఞే గాన్ధార్యాం జనమేజయ
 ధృతరాష్ట్రస్య వైశ్యాయామేకశ్చాపి శతాత్పరః
 పాణ్డోః కున్త్యాం చ మాద్ర్యాం చ పఞ్చ పుత్రా మహారథాః
 దేవేభ్యః సమపద్యన్త సంతానాయ కులస్య వై
  జనమేజయ ఉవాచ
 కథం పుత్రశతం జజ్ఞే గాన్ధార్యాం ద్విజసత్తమ
 కియతా చైవ కాలేన తేషామాయుశ్చ కిం పరమ్
 కథం చైకః స వైశ్యాయాం ధృతరాష్ట్రసుతోఽభవత్
 కథం చ సదృశీం భార్యాం గాన్ధారీం ధర్మచారిణీమ్
 ఆనుకూల్యే వర్తమానాం ధృతరాష్ట్రోఽత్యవర్తత
 కథం చ శప్తస్య సతః పాణ్డోస్తేన మహాత్మనా
 సముత్పన్నా దైవతేభ్యః పఞ్చ పుత్రా మహారథాః
 ఏతద్విద్వన్యథావృత్తం విస్తరేణ తపోధన
 కథయస్వ న మే తృప్తిః కథ్యమానేషు బన్ధుషు
  వైశంపాయన ఉవాచ
 క్షుచ్ఛ్రమాభిపరిగ్లానం ద్వైపాయనముపస్థితమ్
 తోషయామాస గాన్ధారీ వ్యాసస్తస్యై వరం దదౌ
 సా వవ్రే సదృశం భర్తుః పుత్రాణాం శతమాత్మనః
 తతః కాలేన సా గర్భం ధృతరాష్ట్రాదథాగ్రహీత్
 సంవత్సరద్వయం తం తు గాన్ధారీ గర్భమాహితమ్
 అప్రజా ధారయామాస తతస్తాం దుఃఖమావిశత్
 శ్రుత్వా కున్తీసుతం జాతం బాలార్కసమతేజసమ్
 ఉదరస్యాత్మనః స్థైర్యముపలభ్యాన్వచిన్తయత్
 అజ్ఞాతం ధృతరాష్ట్రస్య యత్నేన మహతా తతః
 సోదరం పాతయామాస గాన్ధారీ దుఃఖమూర్చ్ఛితా
 తతో జజ్ఞే మాంసపేశీ లోహాష్ఠీలేవ సంహతా
 ద్వివర్షసంభృతాం కుక్షౌ తాముత్స్రష్టుం ప్రచక్రమే
 అథ ద్వైపాయనో జ్ఞాత్వా త్వరితః సముపాగమత్
 తాం స మాంసమయీం పేశీం దదర్శ జపతాం వరః
 తతోఽబ్రవీత్సౌబలేయీం కిమిదం తే చికీర్షితమ్
 సా చాత్మనో మతం సత్యం శశంస పరమర్షయే
 జ్యేష్ఠం కున్తీసుతం జాతం శ్రుత్వా రవిసమప్రభమ్
 దుఃఖేన పరమేణేదముదరం పాతితం మయా
 శతం చ కిల పుత్రాణాం వితీర్ణం మే త్వయా పురా
 ఇయం చ మే మాంసపేశీ జాతా పుత్రశతాయ వై
  వ్యాస ఉవాచ
 ఏవమేతత్సౌబలేయి నైతజ్జాత్వన్యథా భవేత్
 వితథం నోక్తపూర్వం మే స్వైరేష్వపి కుతోఽన్యథా
 ఘృతపూర్ణం కుణ్డశతం క్షిప్రమేవ విధీయతామ్
 శీతాభిరద్భిరష్ఠీలామిమాం చ పరిషిఞ్చత
  వైశంపాయన ఉవాచ
 సా సిచ్యమానా అష్ఠీలా అభవచ్ఛతధా తదా
 అఙ్గుష్ఠపర్వమాత్రాణాం గర్భాణాం పృథగేవ తు
 ఏకాధికశతం పూర్ణం యథాయోగం విశాం పతే
 మాంసపేశ్యాస్తదా రాజన్క్రమశః కాలపర్యయాత్
 తతస్తాంస్తేషు కుణ్డేషు గర్భానవదధే తదా
 స్వనుగుప్తేషు దేశేషు రక్షాం చ వ్యదధాత్తతః
 శశాస చైవ భగవాన్కాలేనైతావతా పునః
 విఘట్టనీయాన్యేతాని కుణ్డానీతి స్మ సౌబలీమ్
 ఇత్యుక్త్వా భగవాన్వ్యాసస్తథా ప్రతివిధాయ చ
 జగామ తపసే ధీమాన్హిమవన్తం శిలోచ్చయమ్
 జజ్ఞే క్రమేణ చైతేన తేషాం దుర్యోధనో నృపః
 జన్మతస్తు ప్రమాణేన జ్యేష్ఠో రాజా యుధిష్ఠిరః
 జాతమాత్రే సుతే తస్మిన్ధృతరాష్ట్రోఽబ్రవీదిదమ్
 సమానీయ బహూన్విప్రాన్భీష్మం విదురమేవ చ
 యుధిష్ఠిరో రాజపుత్రో జ్యేష్ఠో నః కులవర్ధనః
 ప్రాప్తః స్వగుణతో రాజ్యం న తస్మిన్వాచ్యమస్తి నః
 అయం త్వనన్తరస్తస్మాదపి రాజా భవిష్యతి
 ఏతద్ధి బ్రూత మే సత్యం యదత్ర భవితా ధ్రువమ్
 వాక్యస్యైతస్య నిధనే దిక్షు సర్వాసు భారత
 క్రవ్యాదాః ప్రాణదన్ఘోరాః శివాశ్చాశివశంసినః
 లక్షయిత్వా నిమిత్తాని తాని ఘోరాణి సర్వశః
 తేఽబ్రువన్బ్రాహ్మణా రాజన్విదురశ్చ మహామతిః
 వ్యక్తం కులాన్తకరణో భవితైష సుతస్తవ
 తస్య శాన్తిః పరిత్యాగే పుష్ట్యా త్వపనయో మహాన్
 శతమేకోనమప్యస్తు పుత్రాణాం తే మహీపతే
 ఏకేన కురు వై క్షేమం లోకస్య చ కులస్య చ
 త్యజేదేకం కులస్యార్థే గ్రామస్యార్థే కులం త్యజేత్
 గ్రామం జనపదస్యార్థే ఆత్మార్థే పృథివీం త్యజేత్
 స తథా విదురేణోక్తస్తైశ్చ సర్వైర్ద్విజోత్తమైః
 న చకార తథా రాజా పుత్రస్నేహసమన్వితః
 తతః పుత్రశతం సర్వం ధృతరాష్ట్రస్య పార్థివ
 మాసమాత్రేణ సంజజ్ఞే కన్యా చైకా శతాధికా
 గాన్ధార్యాం క్లిశ్యమానాయాముదరేణ వివర్ధతా
 ధృతరాష్ట్రం మహాబాహుం వైశ్యా పర్యచరత్కిల
 తస్మిన్సంవత్సరే రాజన్ధృతరాష్ట్రాన్మహాయశాః
 జజ్ఞే ధీమాంస్తతస్తస్యాం యుయుత్సుః కరణో నృప
 ఏవం పుత్రశతం జజ్ఞే ధృతరాష్ట్రస్య ధీమతః
 మహారథానాం వీరాణాం కన్యా చైకాథ దుఃశలా
  జనమేజయ ఉవాచ
 జ్యేష్ఠానుజ్యేష్ఠతాం తేషాం నామధేయాని చాభిభో
 ధృతరాష్ట్రస్య పుత్రాణామానుపూర్వ్యేణ కీర్తయ
  వైశంపాయన ఉవాచ
 దుర్యోధనో యుయుత్సుశ్చ రాజన్దుఃశాసనస్తథా
 దుఃసహో దుఃశలశ్చైవ జలసంధః సమః సహః
 విన్దానువిన్దౌ దుర్ధర్షః సుబాహుర్దుష్ప్రధర్షణః
 దుర్మర్షణో దుర్ముఖశ్చ దుష్కర్ణః కర్ణ ఏవ చ
 వివింశతిర్వికర్ణశ్చ జలసంధః సులోచనః
 చిత్రోపచిత్రౌ చిత్రాక్షశ్చారుచిత్రః శరాసనః
 దుర్మదో దుష్ప్రగాహశ్చ వివిత్సుర్వికటః సమః
 ఊర్ణనాభః సునాభశ్చ తథా నన్దోపనన్దకౌ
 సేనాపతిః సుషేణశ్చ కుణ్డోదరమహోదరౌ
 చిత్రబాణశ్చిత్రవర్మా సువర్మా దుర్విమోచనః
 అయోబాహుర్మహాబాహుశ్చిత్రాఙ్గశ్చిత్రకుణ్డలః
 భీమవేగో భీమబలో బలాకీ బలవర్ధనః
 ఉగ్రాయుధో భీమకర్మా కనకాయుర్దృఢాయుధః
 దృఢవర్మా దృఢక్షత్రః సోమకీర్తిరనూదరః
 దృఢసంధో జరాసంధః సత్యసంధః సదఃసువాక్
 ఉగ్రశ్రవా అశ్వసేనః సేనానీర్దుష్పరాజయః
 అపరాజితః పణ్డితకో విశాలాక్షో దురావరః
 దృఢహస్తః సుహస్తశ్చ వాతవేగసువర్చసౌ
 ఆదిత్యకేతుర్బహ్వాశీ నాగదన్తోగ్రయాయినౌ
 కవచీ నిషఙ్గీ పాశీ చ దణ్డధారో ధనుర్గ్రహః
 ఉగ్రో భీమరథో వీరో వీరబాహురలోలుపః
 అభయో రౌద్రకర్మా చ తథా దృఢరథస్త్రయః
 అనాధృష్యః కుణ్డభేదీ విరావీ దీర్ఘలోచనః
 దీర్ఘబాహుర్మహాబాహుర్వ్యూఢోరుః కనకధ్వజః
 కుణ్డాశీ విరజాశ్చైవ దుఃశలా చ శతాధికా
 ఏతదేకశతం రాజన్కన్యా చైకా ప్రకీర్తితా
 నామధేయానుపూర్వ్యేణ విద్ధి జన్మక్రమం నృప
 సర్వే త్వతిరథాః శూరాః సర్వే యుద్ధవిశారదాః
 సర్వే వేదవిదశ్చైవ రాజశాస్త్రేషు కోవిదాః
 సర్వే సంసర్గవిద్యాసు విద్యాభిజనశోభినః
 సర్వేషామనురూపాశ్చ కృతా దారా మహీపతే
 ధృతరాష్ట్రేణ సమయే సమీక్ష్య విధివత్తదా
 దుఃశలాం సమయే రాజా సిన్ధురాజాయ భారత
 జయద్రథాయ ప్రదదౌ సౌబలానుమతే తదా
  జనమేజయ ఉవాచ
 కథితో ధార్తరాష్ట్రాణామార్షః సంభవ ఉత్తమః
 అమానుషో మానుషాణాం భవతా బ్రహ్మవిత్తమ
 నామధేయాని చాప్యేషాం కథ్యమానాని భాగశః
 త్వత్తః శ్రుతాని మే బ్రహ్మన్పాణ్డవానాం తు కీర్తయ
 తే హి సర్వే మహాత్మానో దేవరాజపరాక్రమాః
 త్వయైవాంశావతరణే దేవభాగాః ప్రకీర్తితాః
 తస్మాదిచ్ఛామ్యహం శ్రోతుమతిమానుషకర్మణామ్
 తేషామాజననం సర్వం వైశంపాయన కీర్తయ
  వైశంపాయన ఉవాచ
 రాజా పాణ్డుర్మహారణ్యే మృగవ్యాలనిషేవితే
 వనే మైథునకాలస్థం దదర్శ మృగయూథపమ్
 తతస్తాం చ మృగీం తం చ రుక్మపుఙ్ఖైః సుపత్రిభిః
 నిర్బిభేద శరైస్తీక్ష్ణైః పాణ్డుః పఞ్చభిరాశుగైః
 స చ రాజన్మహాతేజా ఋషిపుత్రస్తపోధనః
 భార్యయా సహ తేజస్వీ మృగరూపేణ సంగతః
 సంసక్తస్తు తయా మృగ్యా మానుషీమీరయన్గిరమ్
 క్షణేన పతితో భూమౌ విలలాపాకులేన్ద్రియః
  మృగ ఉవాచ
 కామమన్యుపరీతాపి బుద్ధ్యఙ్గరహితాపి చ
 వర్జయన్తి నృశంసాని పాపేష్వభిరతా నరాః
 న విధిం గ్రసతే ప్రజ్ఞా ప్రజ్ఞాం తు గ్రసతే విధిః
 విధిపర్యాగతానర్థాన్ప్రజ్ఞా న ప్రతిపద్యతే
 శశ్వద్ధర్మాత్మనాం ముఖ్యే కులే జాతస్య భారత
 కామలోభాభిభూతస్య కథం తే చలితా మతిః
  పాణ్డురువాచ
 శత్రూణాం యా వధే వృత్తిః సా మృగాణాం వధే స్మృతా
 రాజ్ఞాం మృగ న మాం మోహాత్త్వం గర్హయితుమర్హసి
 అచ్ఛద్మనామాయయా చ మృగాణాం వధ ఇష్యతే
 స ఏవ ధర్మో రాజ్ఞాం తు తద్విద్వాన్కిం ను గర్హసే
 అగస్త్యః సత్రమాసీనశ్చచార మృగయామృషిః
 ఆరణ్యాన్సర్వదైవత్యాన్మృగాన్ప్రోక్ష్య మహావనే
 ప్రమాణదృష్టధర్మేణ కథమస్మాన్విగర్హసే
 అగస్త్యస్యాభిచారేణ యుష్మాకం వై వపా హుతా
  మృగ ఉవాచ
 న రిపూన్వై సముద్దిశ్య విముఞ్చన్తి పురా శరాన్
 రన్ధ్ర ఏషాం విశేషేణ వధకాలః ప్రశస్యతే
  పాణ్డురువాచ
 ప్రమత్తమప్రమత్తం వా వివృతం ఘ్నన్తి చౌజసా
 ఉపాయైరిషుభిస్తీక్ష్ణైః కస్మాన్మృగ విగర్హసే
  మృగ ఉవాచ
 నాహం ఘ్నన్తం మృగాన్రాజన్విగర్హే ఆత్మకారణాత్
 మైథునం తు ప్రతీక్ష్యం మే స్యాత్త్వయేహానృశంసతః
 సర్వభూతహితే కాలే సర్వభూతేప్సితే తథా
 కో హి విద్వాన్మృగం హన్యాచ్చరన్తం మైథునం వనే
 పురుషార్థఫలం కాన్తం యత్త్వయా వితథం కృతమ్
 పౌరవాణామృషీణాం చ తేషామక్లిష్టకర్మణామ్
 వంశే జాతస్య కౌరవ్య నానురూపమిదం తవ
 నృశంసం కర్మ సుమహత్సర్వలోకవిగర్హితమ్
 అస్వర్గ్యమయశస్యం చ అధర్మిష్ఠం చ భారత
 స్త్రీభోగానాం విశేషజ్ఞః శాస్త్రధర్మార్థతత్త్వవిత్
 నార్హస్త్వం సురసంకాశ కర్తుమస్వర్గ్యమీదృశమ్
 త్వయా నృశంసకర్తారః పాపాచారాశ్చ మానవాః
 నిగ్రాహ్యాః పార్థివశ్రేష్ఠ త్రివర్గపరివర్జితాః
 కిం కృతం తే నరశ్రేష్ఠ నిఘ్నతో మామనాగసమ్
 మునిం మూలఫలాహారం మృగవేషధరం నృప
 వసమానమరణ్యేషు నిత్యం శమపరాయణమ్
 త్వయాహం హింసితో యస్మాత్తస్మాత్త్వామప్యసంశయమ్
 ద్వయోర్నృశంసకర్తారమవశం కామమోహితమ్
 జీవితాన్తకరో భావ ఏవమేవాగమిష్యతి
 అహం హి కిందమో నామ తపసాప్రతిమో మునిః
 వ్యపత్రపన్మనుష్యాణాం మృగ్యాం మైథునమాచరమ్
 మృగో భూత్వా మృగైః సార్ధం చరామి గహనే వనే
 న తు తే బ్రహ్మహత్యేయం భవిష్యత్యవిజానతః
 మృగరూపధరం హత్వా మామేవం కామమోహితమ్
 అస్య తు త్వం ఫలం మూఢ ప్రాప్స్యసీదృశమేవ హి
 ప్రియయా సహ సంవాసం ప్రాప్య కామవిమోహితః
 త్వమప్యస్యామవస్థాయాం ప్రేతలోకం గమిష్యసి
 అన్తకాలే చ సంవాసం యయా గన్తాసి కాన్తయా
 ప్రేతరాజవశం ప్రాప్తం సర్వభూతదురత్యయమ్
 భక్త్యా మతిమతాం శ్రేష్ఠ సైవ త్వామనుయాస్యతి
 వర్తమానః సుఖే దుఃఖం యథాహం ప్రాపితస్త్వయా
 తథా సుఖం త్వాం సంప్రాప్తం దుఃఖమభ్యాగమిష్యతి
  వైశంపాయన ఉవాచ
 ఏవముక్త్వా సుదుఃఖార్తో జీవితాత్స వ్యయుజ్యత
 మృగః పాణ్డుశ్చ శోకార్తః క్షణేన సమపద్యత
  వైశంపాయన ఉవాచ
 తం వ్యతీతమతిక్రమ్య రాజా స్వమివ బాన్ధవమ్
 సభార్యః శోకదుఃఖార్తః పర్యదేవయదాతురః
  పాణ్డురువాచ
 సతామపి కులే జాతాః కర్మణా బత దుర్గతిమ్
 ప్రాప్నువన్త్యకృతాత్మానః కామజాలవిమోహితాః
 శశ్వద్ధర్మాత్మనా జాతో బాల ఏవ పితా మమ
 జీవితాన్తమనుప్రాప్తః కామాత్మైవేతి నః శ్రుతమ్
 తస్య కామాత్మనః క్షేత్రే రాజ్ఞః సంయతవాగృషిః
 కృష్ణద్వైపాయనః సాక్షాద్భగవాన్మామజీజనత్
 తస్యాద్య వ్యసనే బుద్ధిః సంజాతేయం మమాధమా
 త్యక్తస్య దేవైరనయాన్మృగయాయాం దురాత్మనః
 మోక్షమేవ వ్యవస్యామి బన్ధో హి వ్యసనం మహత్
 సువృత్తిమనువర్తిష్యే తామహం పితురవ్యయామ్
 అతీవ తపసాత్మానం యోజయిష్యామ్యసంశయమ్
 తస్మాదేకోఽహమేకాహమేకైకస్మిన్వనస్పతౌ
 చరన్భైక్షం మునిర్ముణ్డశ్చరిష్యామి మహీమిమామ్
 పాంసునా సమవచ్ఛన్నః శూన్యాగారప్రతిశ్రయః
 వృక్షమూలనికేతో వా త్యక్తసర్వప్రియాప్రియః
 న శోచన్న ప్రహృష్యంశ్చ తుల్యనిన్దాత్మసంస్తుతిః
 నిరాశీర్నిర్నమస్కారో నిర్ద్వన్ద్వో నిష్పరిగ్రహః
 న చాప్యవహసన్కంచిన్న కుర్వన్భ్రుకుటీం క్వచిత్
 ప్రసన్నవదనో నిత్యం సర్వభూతహితే రతః
 జఙ్గమాజఙ్గమం సర్వమవిహింసంశ్చతుర్విధమ్
 స్వాసు ప్రజాస్వివ సదా సమః ప్రాణభృతాం ప్రతి
 ఏకకాలం చరన్భైక్షం కులాని ద్వే చ పఞ్చ చ
 అసంభవే వా భైక్షస్య చరన్ననశనాన్యపి
 అల్పమల్పం యథాభోజ్యం పూర్వలాభేన జాతు చిత్
 నిత్యం నాతిచరఀల్లాభే అలాభే సప్త పూరయన్
 వాస్యైకం తక్షతో బాహుం చన్దనేనైకముక్షతః
 నాకల్యాణం న కల్యాణం ప్రధ్యాయన్నుభయోస్తయోః
 న జిజీవిషువత్కించిన్న ముమూర్షువదాచరన్
 మరణం జీవితం చైవ నాభినన్దన్న చ ద్విషన్
 యాః కాశ్చిజ్జీవతా శక్యాః కర్తుమభ్యుదయక్రియాః
 తాః సర్వాః సమతిక్రమ్య నిమేషాదిష్వవస్థితః
 తాసు సర్వాస్వవస్థాసు త్యక్తసర్వేన్ద్రియక్రియః
 సంపరిత్యక్తధర్మాత్మా సునిర్ణిక్తాత్మకల్మషః
 నిర్ముక్తః సర్వపాపేభ్యో వ్యతీతః సర్వవాగురాః
 న వశే కస్యచిత్తిష్ఠన్సధర్మా మాతరిశ్వనః
 ఏతయా సతతం వృత్త్యా చరన్నేవంప్రకారయా
 దేహం సంధారయిష్యామి నిర్భయం మార్గమాస్థితః
 నాహం శ్వాచరితే మార్గే అవీర్యకృపణోచితే
 స్వధర్మాత్సతతాపేతే రమేయం వీర్యవర్జితః
 సత్కృతోఽసక్తృతో వాపి యోఽన్యాం కృపణచక్షుషా
 ఉపైతి వృత్తిం కామాత్మా స శునాం వర్తతే పథి
  వైశంపాయన ఉవాచ
 ఏవముక్త్వా సుదుఃఖార్తో నిఃశ్వాసపరమో నృపః
 అవేక్షమాణః కున్తీం చ మాద్రీం చ సమభాషత
 కౌసల్యా విదురః క్షత్తా రాజా చ సహ బన్ధుభిః
 ఆర్యా సత్యవతీ భీష్మస్తే చ రాజపురోహితాః
 బ్రాహ్మణాశ్చ మహాత్మానః సోమపాః సంశితవ్రతాః
 పౌరవృద్ధాశ్చ యే తత్ర నివసన్త్యస్మదాశ్రయాః
 ప్రసాద్య సర్వే వక్తవ్యాః పాణ్డుః ప్రవ్రజితో వనమ్
 నిశమ్య వచనం భర్తుర్వనవాసే ధృతాత్మనః
 తత్సమం వచనం కున్తీ మాద్రీ చ సమభాషతామ్
 అన్యేఽపి హ్యాశ్రమాః సన్తి యే శక్యా భరతర్షభ
 ఆవాభ్యాం ధర్మపత్నీభ్యాం సహ తప్త్వా తపో మహత్
 త్వమేవ భవితా సార్థః స్వర్గస్యాపి న సంశయః
 ప్రణిధాయేన్ద్రియగ్రామం భర్తృలోకపరాయణే
 త్యక్తకామసుఖే హ్యావాం తప్స్యావో విపులం తపః
 యది ఆవాం మహాప్రాజ్ఞ త్యక్ష్యసి త్వం విశాం పతే
 అద్యైవావాం ప్రహాస్యావో జీతివం నాత్ర సంశయః
  పాణ్డురువాచ
 యది వ్యవసితం హ్యేతద్యువయోర్ధర్మసంహితమ్
 స్వవృత్తిమనువర్తిష్యే తామహం పితురవ్యయామ్
 త్యక్తగ్రామ్యసుఖాచారస్తప్యమానో మహత్తపః
 వల్కలీ ఫలమూలాశీ చరిష్యామి మహావనే
 అగ్నిం జుహ్వన్నుభౌ కాలావుభౌ కాలావుపస్పృశన్
 కృశః పరిమితాహారశ్చీరచర్మజటాధరః
 శీతవాతాతపసహః క్షుత్పిపాసాశ్రమాన్వితః
 తపసా దుశ్చరేణేదం శరీరముపశోషయన్
 ఏకాన్తశీలీ విమృశన్పక్వాపక్వేన వర్తయన్
 పితౄన్దేవాంశ్చ వన్యేన వాగ్భిరద్భిశ్చ తర్పయన్
 వానప్రస్థజనస్యాపి దర్శనం కులవాసినామ్
 నాప్రియాణ్యాచరఞ్జాతు కిం పునర్గ్రామవాసినామ్
 ఏవమారణ్యశాస్త్రాణాముగ్రముగ్రతరం విధిమ్
 కాఙ్క్షమాణోఽహమాసిష్యే దేహస్యాస్య సమాపనాత్
  వైశంపాయన ఉవాచ
 ఇత్యేవముక్త్వా భార్యే తే రాజా కౌరవవంశజః
 తతశ్చూడామణిం నిష్కమఙ్గదే కుణ్డలాని చ
 వాసాంసి చ మహార్హాణి స్త్రీణామాభరణాని చ
 ప్రదాయ సర్వం విప్రేభ్యః పాణ్డుః పునరభాషత
 గత్వా నాగపురం వాచ్యం పాణ్డుః ప్రవ్రజితో వనమ్
 అర్థం కామం సుఖం చైవ రతిం చ పరమాత్మికామ్
 ప్రతస్థే సర్వముత్సృజ్య సభార్యః కురుపుంగవః
 తతస్తస్యానుయాత్రాణి తే చైవ పరిచారకాః
 శ్రుత్వా భరతసింహస్య వివిధాః కరుణా గిరః
 భీమమార్తస్వరం కృత్వా హాహేతి పరిచుక్రుశుః
 ఉష్ణమశ్రు విముఞ్చన్తస్తం విహాయ మహీపతిమ్
 యయుర్నాగపురం తూర్ణం సర్వమాదాయ తద్వచః
 శ్రుత్వా చ తేభ్యస్తత్సర్వం యథావృత్తం మహావనే
 ధృతరాష్ట్రో నరశ్రేష్ఠః పాణ్డుమేవాన్వశోచత
 రాజపుత్రస్తు కౌరవ్యః పాణ్డుర్మూలఫలాశనః
 జగామ సహ భార్యాభ్యాం తతో నాగసభం గిరిమ్
 స చైత్రరథమాసాద్య వారిషేణమతీత్య చ
 హిమవన్తమతిక్రమ్య ప్రయయౌ గన్ధమాదనమ్
 రక్ష్యమాణో మహాభూతైః సిద్ధైశ్చ పరమర్షిభిః
 ఉవాస స తదా రాజా సమేషు విషమేషు చ
 ఇన్ద్రద్యుమ్నసరః ప్రాప్య హంసకూటమతీత్య చ
 శతశృఙ్గే మహారాజ తాపసః సమపద్యత
  వైశంపాయన ఉవాచ
 తత్రాపి తపసి శ్రేష్ఠే వర్తమానః స వీర్యవాన్
 సిద్ధచారణసంఘానాం బభూవ ప్రియదర్శనః
 శుశ్రూషురనహంవాదీ సంయతాత్మా జితేన్ద్రియః
 స్వర్గం గన్తుం పరాక్రాన్తః స్వేన వీర్యేణ భారత
 కేషాంచిదభవద్భ్రాతా కేషాంచిదభవత్సఖా
 ఋషయస్త్వపరే చైనం పుత్రవత్పర్యపాలయన్
 స తు కాలేన మహతా ప్రాప్య నిష్కల్మషం తపః
 బ్రహ్మర్షిసదృశః పాణ్డుర్బభూవ భరతర్షభ
 స్వర్గపారం తితీర్షన్స శతశృఙ్గాదుదఙ్ముఖః
 ప్రతస్థే సహ పత్నీభ్యామబ్రువంస్తత్ర తాపసాః
 ఉపర్యుపరి గచ్ఛన్తః శైలరాజముదఙ్ముఖాః
 దృష్టవన్తో గిరేరస్య దుర్గాన్దేశాన్బహూన్వయమ్
 ఆక్రీడభూతాన్దేవానాం గన్ధర్వాప్సరసాం తథా
 ఉద్యానాని కుబేరస్య సమాని విషమాణి చ
 మహానదీనితమ్బాంశ్చ దుర్గాంశ్చ గిరిగహ్వరాన్
 సన్తి నిత్యహిమా దేశా నిర్వృక్షమృగపక్షిణః
 సన్తి కేచిన్మహావర్షా దుర్గాః కేచిద్దురాసదాః
 అతిక్రామేన్న పక్షీ యాన్కుత ఏవేతరే మృగాః
 వాయురేకోఽతిగాద్యత్ర సిద్ధాశ్చ పరమర్షయః
 గచ్ఛన్త్యౌ శైలరాజేఽస్మిన్రాజపుత్ర్యౌ కథం త్విమే
 న సీదేతామదుఃఖార్హే మా గమో భరతర్షభ
  పాణ్డురువాచ
 అప్రజస్య మహాభాగా న ద్వారం పరిచక్షతే
 స్వర్గే తేనాభితప్తోఽహమప్రజస్తద్బ్రవీమి వః
 ఋణైశ్చతుర్భిః సంయుక్తా జాయన్తే మనుజా భువి
 పితృదేవర్షిమనుజదేయైః శతసహస్రశః
 ఏతాని తు యథాకాలం యో న బుధ్యతి మానవః
 న తస్య లోకాః సన్తీతి ధర్మవిద్భిః ప్రతిష్ఠితమ్
 యజ్ఞైశ్చ దేవాన్ప్రీణాతి స్వాధ్యాయతపసా మునీన్
 పుత్రైః శ్రాద్ధైః పితౄంశ్చాపి ఆనృశంస్యేన మానవాన్
 ఋషిదేవమనుష్యాణాం పరిముక్తోఽస్మి ధర్మతః
 పిత్ర్యాదృణాదనిర్ముక్తస్తేన తప్యే తపోధనాః
 దేహనాశే ధ్రువో నాశః పితౄణామేష నిశ్చయః
 ఇహ తస్మాత్ప్రజాహేతోః ప్రజాయన్తే నరోత్తమాః
 యథైవాహం పితుః క్షేత్రే సృష్టస్తేన మహాత్మనా
 తథైవాస్మిన్మమ క్షేత్రే కథం వై సంభవేత్ప్రజా
  తాపసా ఊచుః
 అస్తి వై తవ ధర్మాత్మన్విద్మ దేవోపమం శుభమ్
 అపత్యమనఘం రాజన్వయం దివ్యేన చక్షుషా
 దైవదిష్టం నరవ్యాఘ్ర కర్మణేహోపపాదయ
 అక్లిష్టం ఫలమవ్యగ్రో విన్దతే బుద్ధిమాన్నరః
 తస్మిన్దృష్టే ఫలే తాత ప్రయత్నం కర్తుమర్హసి
 అపత్యం గుణసంపన్నం లబ్ధ్వా ప్రీతిమవాప్స్యసి
  వైశంపాయన ఉవాచ
 తచ్ఛ్రుత్వా తాపసవచః పాణ్డుశ్చిన్తాపరోఽభవత్
 ఆత్మనో మృగశాపేన జానన్నుపహతాం క్రియామ్
 సోఽబ్రవీద్విజనే కున్తీం ధర్మపత్నీం యశస్వినీమ్
 అపత్యోత్పాదనే యోగమాపది ప్రసమర్థయన్
 అపత్యం నామ లోకేషు ప్రతిష్ఠా ధర్మసంహితా
 ఇతి కున్తి విదుర్ధీరాః శాశ్వతం ధర్మమాదితః
 ఇష్టం దత్తం తపస్తప్తం నియమశ్చ స్వనుష్ఠితః
 సర్వమేవానపత్యస్య న పావనమిహోచ్యతే
 సోఽహమేవం విదిత్వైతత్ప్రపశ్యామి శుచిస్మితే
 అనపత్యః శుభాఀల్లోకాన్నావాప్స్యామీతి చిన్తయన్
 మృగాభిశాపాన్నష్టం మే ప్రజనం హ్యకృతాత్మనః
 నృశంసకారిణో భీరు యథైవోపహతం తథా
 ఇమే వై బన్ధుదాయాదాః షట్పుత్రా ధర్మదర్శనే
 షడేవాబన్ధుదాయాదాః పుత్రాస్తాఞ్శృణు మే పృథే
 స్వయంజాతః ప్రణీతశ్చ పరిక్రీతశ్చ యః సుతః
 పౌనర్భవశ్చ కానీనః స్వైరిణ్యాం యశ్చ జాయతే
 దత్తః క్రీతః కృత్రిమశ్చ ఉపగచ్ఛేత్స్వయం చ యః
 సహోఢో జాతరేతాశ్చ హీనయోనిధృతశ్చ యః
 పూర్వపూర్వతమాభావే మత్వా లిప్సేత వై సుతమ్
 ఉత్తమాదవరాః పుంసః కాఙ్క్షన్తే పుత్రమాపది
 అపత్యం ధర్మఫలదం శ్రేష్ఠం విన్దన్తి సాధవః
 ఆత్మశుక్రాదపి పృథే మనుః స్వాయమ్భువోఽబ్రవీత్
 తస్మాత్ప్రహేష్యామ్యద్య త్వాం హీనః ప్రజననాత్స్వయమ్
 సదృశాచ్ఛ్రేయసో వా త్వం విద్ధ్యపత్యం యశస్విని
 శృణు కున్తి కథాం చేమాం శారదణ్డాయనీం ప్రతి
 యా వీరపత్నీ గురుభిర్నియుక్తాపత్యజన్మని
 పుష్పేణ ప్రయతా స్నాతా నిశి కున్తి చతుష్పథే
 వరయిత్వా ద్విజం సిద్ధం హుత్వా పుంసవనేఽనలమ్
 కర్మణ్యవసితే తస్మిన్సా తేనైవ సహావసత్
 తత్ర త్రీఞ్జనయామాస దుర్జయాదీన్మహారథాన్
 తథా త్వమపి కల్యాణి బ్రాహ్మణాత్తపసాధికాత్
 మన్నియోగాద్యత క్షిప్రమపత్యోత్పాదనం ప్రతి
  వైశంపాయన ఉవాచ
 ఏవముక్తా మహారాజ కున్తీ పాణ్డుమభాషత
 కురూణామృషభం వీరం తదా భూమిపతిం పతిమ్
 న మామర్హసి ధర్మజ్ఞ వక్తుమేవం కథంచన
 ధర్మపత్నీమభిరతాం త్వయి రాజీవలోచన
 త్వమేవ తు మహాబాహో మయ్యపత్యాని భారత
 వీర వీర్యోపపన్నాని ధర్మతో జనయిష్యసి
 స్వర్గం మనుజశార్దూల గచ్ఛేయం సహితా త్వయా
 అపత్యాయ చ మాం గచ్ఛ త్వమేవ కురునన్దన
 న హ్యహం మనసాప్యన్యం గచ్ఛేయం త్వదృతే నరమ్
 త్వత్తః ప్రతివిశిష్టశ్చ కోఽన్యోఽస్తి భువి మానవః
 ఇమాం చ తావద్ధర్మ్యాం త్వం పౌరాణీం శృణు మే కథామ్
 పరిశ్రుతాం విశాలాక్ష కీర్తయిష్యామి యామహమ్
 వ్యుషితాశ్వ ఇతి ఖ్యాతో బభూవ కిల పార్థివః
 పురా పరమధర్మిష్ఠః పూరోర్వంశవివర్ధనః
 తస్మింశ్చ యజమానే వై ధర్మాత్మని మహాత్మని
 ఉపాగమంస్తతో దేవాః సేన్ద్రాః సహ మహర్షిభిః
 అమాద్యదిన్ద్రః సోమేన దక్షిణాభిర్ద్విజాతయః
 వ్యుషితాశ్వస్య రాజర్షేస్తతో యజ్ఞే మహాత్మనః
 వ్యుషితాశ్వస్తతో రాజన్నతి మర్త్యాన్వ్యరోచత
 సర్వభూతాన్యతి యథా తపనః శిశిరాత్యయే
 స విజిత్య గృహీత్వా చ నృపతీన్రాజసత్తమః
 ప్రాచ్యానుదీచ్యాన్మధ్యాంశ్చ దక్షిణాత్యానకాలయత్
 అశ్వమేధే మహాయజ్ఞే వ్యుషితాశ్వః ప్రతాపవాన్
 బభూవ స హి రాజేన్ద్రో దశనాగబలాన్వితః
 అప్యత్ర గాథాం గాయన్తి యే పురాణవిదో జనాః
 వ్యుషితాశ్వః సముద్రాన్తాం విజిత్యేమాం వసుంధరామ్
 అపాలయత్సర్వవర్ణాన్పితా పుత్రానివౌరసాన్
 యజమానో మహాయజ్ఞైర్బ్రాహ్మణేభ్యో దదౌ ధనమ్
 అనన్తరత్నాన్యాదాయ ఆజహార మహాక్రతూన్
 సుషావ చ బహూన్సోమాన్సోమసంస్థాస్తతాన చ
 ఆసీత్కాక్షీవతీ చాస్య భార్యా పరమసంమతా
 భద్రా నామ మనుష్యేన్ద్ర రూపేణాసదృశీ భువి
 కామయామాసతుస్తౌ తు పరస్పరమితి శ్రుతిః
 స తస్యాం కామసంమత్తో యక్ష్మాణం సమపద్యత
 తేనాచిరేణ కాలేన జగామాస్తమివాంశుమాన్
 తస్మిన్ప్రేతే మనుష్యేన్ద్రే భార్యాస్య భృశదుఃఖితా
 అపుత్రా పురుషవ్యాఘ్ర విలలాపేతి నః శ్రుతమ్
 భద్రా పరమదుఃఖార్తా తన్నిబోధ నరాధిప
 నారీ పరమధర్మజ్ఞ సర్వా పుత్రవినాకృతా
 పతిం వినా జీవతి యా న సా జీవతి దుఃఖితా
 పతిం వినా మృతం శ్రేయో నార్యాః క్షత్రియపుంగవ
 త్వద్గతిం గన్తుమిచ్ఛామి ప్రసీదస్వ నయస్వ మామ్
 త్వయా హీనా క్షణమపి నాహం జీవితుముత్సహే
 ప్రసాదం కురు మే రాజన్నితస్తూర్ణం నయస్వ మామ్
 పృష్ఠతోఽనుగమిష్యామి సమేషు విషమేషు చ
 త్వామహం నరశార్దూల గచ్ఛన్తమనివర్తినమ్
 ఛాయేవానపగా రాజన్సతతం వశవర్తినీ
 భవిష్యామి నరవ్యాఘ్ర నిత్యం ప్రియహితే రతా
 అద్య ప్రభృతి మాం రాజన్కష్టా హృదయశోషణాః
 ఆధయోఽభిభవిష్యన్తి త్వదృతే పుష్కరేక్షణ
 అభాగ్యయా మయా నూనం వియుక్తాః సహచారిణః
 సంయోగా విప్రయుక్తా వా పూర్వదేహేషు పార్థివ
 తదిదం కర్మభిః పాపైః పూర్వదేహేషు సంచితమ్
 దుఃఖం మామనుసంప్రాప్తం రాజంస్త్వద్విప్రయోగజమ్
 అద్య ప్రభృత్యహం రాజన్కుశప్రస్తరశాయినీ
 భవిష్యామ్యసుఖావిష్టా త్వద్దర్శనపరాయణా
 దర్శయస్వ నరవ్యాఘ్ర సాధు మామసుఖాన్వితామ్
 దీనామనాథాం కృపణాం విలపన్తీం నరేశ్వర
 ఏవం బహువిధం తస్యాం విలపన్త్యాం పునః పునః
 తం శవం సంపరిష్వజ్య వాక్కిలాన్తర్హితాబ్రవీత్
 ఉత్తిష్ఠ భద్రే గచ్ఛ త్వం దదానీహ వరం తవ
 జనయిష్యామ్యపత్యాని త్వయ్యహం చారుహాసిని
 ఆత్మీయే చ వరారోహే శయనీయే చతుర్దశీమ్
 అష్టమీం వా ఋతుస్నాతా సంవిశేథా మయా సహ
 ఏవముక్తా తు సా దేవీ తథా చక్రే పతివ్రతా
 యథోక్తమేవ తద్వాక్యం భద్రా పుత్రార్థినీ తదా
 సా తేన సుషువే దేవీ శవేన మనుజాధిప
 త్రీఞ్శాల్వాంశ్చతురో మద్రాన్సుతాన్భరతసత్తమ
 తథా త్వమపి మయ్యేవ మనసా భరతర్షభ
 శక్తో జనయితుం పుత్రాంస్తపోయోగబలాన్వయాత్
  వైశంపాయన ఉవాచ
 ఏవముక్తస్తయా రాజా తాం దేవీం పునరబ్రవీత్
 ధర్మవిద్ధర్మసంయుక్తమిదం వచనముత్తమమ్
 ఏవమేతత్పురా కున్తి వ్యుషితాశ్వశ్చకార హ
 యథా త్వయోక్తం కల్యాణి స హ్యాసీదమరోపమః
 అథ త్విమం ప్రవక్ష్యామి ధర్మం త్వేతం నిబోధ మే
 పురాణమృషిభిర్దృష్టం ధర్మవిద్భిర్మహాత్మభిః
 అనావృతాః కిల పురా స్త్రియ ఆసన్వరాననే
 కామచారవిహారిణ్యః స్వతన్త్రాశ్చారులోచనే
 తాసాం వ్యుచ్చరమాణానాం కౌమారాత్సుభగే పతీన్
 నాధర్మోఽభూద్వరారోహే స హి ధర్మః పురాభవత్
 తం చైవ ధర్మం పౌరాణం తిర్యగ్యోనిగతాః ప్రజాః
 అద్యాప్యనువిధీయన్తే కామద్వేషవివర్జితాః
 పురాణదృష్టో ధర్మోఽయం పూజ్యతే చ మహర్షిభిః
 ఉత్తరేషు చ రమ్భోరు కురుష్వద్యాపి వర్తతే
 స్త్రీణామనుగ్రహకరః స హి ధర్మః సనాతనః
 అస్మింస్తు లోకే నచిరాన్మర్యాదేయం శుచిస్మితే
 స్థాపితా యేన యస్మాచ్చ తన్మే విస్తరతః శృణు
 బభూవోద్దాలకో నామ మహర్షిరితి నః శ్రుతమ్
 శ్వేతకేతురితి ఖ్యాతః పుత్రస్తస్యాభవన్మునిః
 మర్యాదేయం కృతా తేన మానుషేష్వితి నః శ్రుతమ్
 కోపాత్కమలపత్రాక్షి యదర్థం తన్నిబోధ మే
 శ్వేతకేతోః కిల పురా సమక్షం మాతరం పితుః
 జగ్రాహ బ్రాహ్మణః పాణౌ గచ్ఛావ ఇతి చాబ్రవీత్
 ఋషిపుత్రస్తతః కోపం చకారామర్షితస్తదా
 మాతరం తాం తథా దృష్ట్వా నీయమానాం బలాదివ
 క్రుద్ధం తం తు పితా దృష్ట్వా శ్వేతకేతుమువాచ హ
 మా తాత కోపం కార్షీస్త్వమేష ధర్మః సనాతనః
 అనావృతా హి సర్వేషాం వర్ణానామఙ్గనా భువి
 యథా గావః స్థితాస్తాత స్వే స్వే వర్ణే తథా ప్రజాః
 ఋషిపుత్రోఽథ తం ధర్మం శ్వేతకేతుర్న చక్షమే
 చకార చైవ మర్యాదామిమాం స్త్రీపుంసయోర్భువి
 మానుషేషు మహాభాగే న త్వేవాన్యేషు జన్తుషు
 తదా ప్రభృతి మర్యాదా స్థితేయమితి నః శ్రుతమ్
 వ్యుచ్చరన్త్యాః పతిం నార్యా అద్య ప్రభృతి పాతకమ్
 భ్రూణహత్యాకృతం పాపం భవిష్యత్యసుఖావహమ్
 భార్యాం తథా వ్యుచ్చరతః కౌమారీం బ్రహ్మచారిణీమ్
 పతివ్రతామేతదేవ భవితా పాతకం భువి
 పత్యా నియుక్తా యా చైవ పత్న్యపత్యార్థమేవ చ
 న కరిష్యతి తస్యాశ్చ భవిష్యత్యేతదేవ హి
 ఇతి తేన పురా భీరు మర్యాదా స్థాపితా బలాత్
 ఉద్దాలకస్య పుత్రేణ ధర్మ్యా వై శ్వేతకేతునా
 సౌదాసేన చ రమ్భోరు నియుక్తాపత్యజన్మని
 మదయన్తీ జగామర్షిం వసిష్ఠమితి నః శ్రుతమ్
 తస్మాల్లేభే చ సా పుత్రమశ్మకం నామ భామినీ
 భార్యా కల్మాషపాదస్య భర్తుః ప్రియచికీర్షయా
 అస్మాకమపి తే జన్మ విదితం కమలేక్షణే
 కృష్ణద్వైపాయనాద్భీరు కురూణాం వంశవృద్ధయే
 అత ఏతాని సర్వాణి కారణాని సమీక్ష్య వై
 మమైతద్వచనం ధర్మ్యం కర్తుమర్హస్యనిన్దితే
 ఋతావృతౌ రాజపుత్రి స్త్రియా భర్తా యతవ్రతే
 నాతివర్తవ్య ఇత్యేవం ధర్మం ధర్మవిదో విదుః
 శేషేష్వన్యేషు కాలేషు స్వాతన్త్ర్యం స్త్రీ కిలార్హతి
 ధర్మమేతం జనాః సన్తః పురాణం పరిచక్షతే
 భర్తా భార్యాం రాజపుత్రి ధర్మ్యం వాధర్మ్యమేవ వా
 యద్బ్రూయాత్తత్తథా కార్యమితి ధర్మవిదో విదుః
 విశేషతః పుత్రగృద్ధీ హీనః ప్రజననాత్స్వయమ్
 యథాహమనవద్యాఙ్గి పుత్రదర్శనలాలసః
 తథా రక్తాఙ్గులితలః పద్మపత్రనిభః శుభే
 ప్రసాదార్థం మయా తేఽయం శిరస్యభ్యుద్యతోఽఞ్జలిః
 మన్నియోగాత్సుకేశాన్తే ద్విజాతేస్తపసాధికాత్
 పుత్రాన్గుణసమాయుక్తానుత్పాదయితుమర్హసి
 త్వత్కృతేఽహం పృథుశ్రోణి గచ్ఛేయం పుత్రిణాం గతిమ్
 ఏవముక్తా తతః కున్తీ పాణ్డుం పరపురంజయమ్
 ప్రత్యువాచ వరారోహా భర్తుః ప్రియహితే రతా
 పితృవేశ్మన్యహం బాలా నియుక్తాతిథిపూజనే
 ఉగ్రం పర్యచరం తత్ర బ్రాహ్మణం సంశితవ్రతమ్
 నిగూఢనిశ్చయం ధర్మే యం తం దుర్వాససం విదుః
 తమహం సంశితాత్మానం సర్వయత్నైరతోషయమ్
 స మేఽభిచారసంయుక్తమాచష్ట భగవాన్వరమ్
 మన్త్రగ్రామం చ మే ప్రాదాదబ్రవీచ్చైవ మామిదమ్
 యం యం దేవం త్వమేతేన మన్త్రేణావాహయిష్యసి
 అకామో వా సకామో వా స తే వశముపైష్యతి
 ఇత్యుక్తాహం తదా తేన పితృవేశ్మని భారత
 బ్రాహ్మణేన వచస్తథ్యం తస్య కాలోఽయమాగతః
 అనుజ్ఞాతా త్వయా దేవమాహ్వయేయమహం నృప
 తేన మన్త్రేణ రాజర్షే యథా స్యాన్నౌ ప్రజా విభో
 ఆవాహయామి కం దేవం బ్రూహి తత్త్వవిదాం వర
 త్వత్తోఽనుజ్ఞాప్రతీక్షాం మాం విద్ధ్యస్మిన్కర్మణి స్థితామ్
  పాణ్డురువాచ
 అద్యైవ త్వం వరారోహే ప్రయతస్వ యథావిధి
 ధర్మమావాహయ శుభే స హి దేవేషు పుణ్యభాక్
 అధర్మేణ న నో ధర్మః సంయుజ్యేత కథంచన
 లోకశ్చాయం వరారోహే ధర్మోఽయమితి మంస్యతే
 ధార్మికశ్చ కురూణాం స భవిష్యతి న సంశయః
 దత్తస్యాపి చ ధర్మేణ నాధర్మే రంస్యతే మనః
 తస్మాద్ధర్మం పురస్కృత్య నియతా త్వం శుచిస్మితే
 ఉపచారాభిచారాభ్యాం ధర్మమారాధయస్వ వై
  వైశంపాయన ఉవాచ
 సా తథోక్తా తథేత్యుక్త్వా తేన భర్త్రా వరాఙ్గనా
 అభివాద్యాభ్యనుజ్ఞాతా ప్రదక్షిణమవర్తత
  వైశంపాయన ఉవాచ
 సంవత్సరాహితే గర్భే గాన్ధార్యా జనమేజయ
 ఆహ్వయామాస వై కున్తీ గర్భార్థం ధర్మమచ్యుతమ్
 సా బలిం త్వరితా దేవీ ధర్మాయోపజహార హ
 జజాప జప్యం విధివద్దత్తం దుర్వాససా పురా
 సంగమ్య సా తు ధర్మేణ యోగమూర్తిధరేణ వై
 లేభే పుత్రం వరారోహా సర్వప్రాణభృతాం వరమ్
 ఐన్ద్రే చన్ద్రసమాయుక్తే ముహూర్తేఽభిజితేఽష్టమే
 దివా మధ్యగతే సూర్యే తిథౌ పుణ్యేఽభిపూజితే
 సమృద్ధయశసం కున్తీ సుషావ సమయే సుతమ్
 జాతమాత్రే సుతే తస్మిన్వాగువాచాశరీరిణీ
 ఏష ధర్మభృతాం శ్రేష్ఠో భవిష్యతి న సంశయః
 యుధిష్ఠిర ఇతి ఖ్యాతః పాణ్డోః ప్రథమజః సుతః
 భవితా ప్రథితో రాజా త్రిషు లోకేషు విశ్రుతః
 యశసా తేజసా చైవ వృత్తేన చ సమన్వితః
 ధార్మికం తం సుతం లబ్ధ్వా పాణ్డుస్తాం పునరబ్రవీత్
 ప్రాహుః క్షత్రం బలజ్యేష్ఠం బలజ్యేష్ఠం సుతం వృణు
 తతస్తథోక్తా పత్యా తు వాయుమేవాజుహావ సా
 తస్మాజ్జజ్ఞే మహాబాహుర్భీమో భీమపరాక్రమః
 తమప్యతిబలం జాతం వాగభ్యవదదచ్యుతమ్
 సర్వేషాం బలినాం శ్రేష్ఠో జాతోఽయమితి భారత
 ఇదమత్యద్భుతం చాసీజ్జాతమాత్రే వృకోదరే
 యదఙ్కాత్పతితో మాతుః శిలాం గాత్రైరచూర్ణయత్
 కున్తీ వ్యాఘ్రభయోద్విగ్నా సహసోత్పతితా కిల
 నాన్వబుధ్యత సంసుప్తముత్సఙ్గే స్వే వృకోదరమ్
 తతః స వజ్రసంఘాతః కుమారోఽభ్యపతద్గిరౌ
 పతతా తేన శతధా శిలా గాత్రైర్విచూర్ణితా
 తాం శిలాం చూర్ణితాం దృష్ట్వా పాణ్డుర్విస్మయమాగమత్
 యస్మిన్నహని భీమస్తు జజ్ఞే భరతసత్తమ
 దుర్యోధనోఽపి తత్రైవ ప్రజజ్ఞే వసుధాధిప
 జాతే వృకోదరే పాణ్డురిదం భూయోఽన్వచిన్తయత్
 కథం ను మే వరః పుత్రో లోకశ్రేష్ఠో భవేదితి
 దైవే పురుషకారే చ లోకోఽయం హి ప్రతిష్ఠితః
 తత్ర దైవం తు విధినా కాలయుక్తేన లభ్యతే
 ఇన్ద్రో హి రాజా దేవానాం ప్రధాన ఇతి నః శ్రుతమ్
 అప్రమేయబలోత్సాహో వీర్యవానమితద్యుతిః
 తం తోషయిత్వా తపసా పుత్రం లప్స్యే మహాబలమ్
 యం దాస్యతి స మే పుత్రం స వరీయాన్భవిష్యతి
 కర్మణా మనసా వాచా తస్మాత్తప్స్యే మహత్తపః
 తతః పాణ్డుర్మహాతేజా మన్త్రయిత్వా మహర్షిభిః
 దిదేశ కున్త్యాః కౌరవ్యో వ్రతం సాంవత్సరం శుభమ్
 ఆత్మనా చ మహాబాహురేకపాదస్థితోఽభవత్
 ఉగ్రం స తప ఆతస్థే పరమేణ సమాధినా
 ఆరిరాధయిషుర్దేవం త్రిదశానాం తమీశ్వరమ్
 సూర్యేణ సహ ధర్మాత్మా పర్యవర్తత భారత
 తం తు కాలేన మహతా వాసవః ప్రత్యభాషత
 పుత్రం తవ ప్రదాస్యామి త్రిషు లోకేషు విశ్రుతమ్
 దేవానాం బ్రాహ్మణానాం చ సుహృదాం చార్థసాధకమ్
 సుతం తేఽగ్ర్యం ప్రదాస్యామి సర్వామిత్రవినాశనమ్
 ఇత్యుక్తః కౌరవో రాజా వాసవేన మహాత్మనా
 ఉవాచ కున్తీం ధర్మాత్మా దేవరాజవచః స్మరన్
 నీతిమన్తం మహాత్మానమాదిత్యసమతేజసమ్
 దురాధర్షం క్రియావన్తమతీవాద్భుతదర్శనమ్
 పుత్రం జనయ సుశ్రోణి ధామ క్షత్రియతేజసామ్
 లబ్ధః ప్రసాదో దేవేన్ద్రాత్తమాహ్వయ శుచిస్మితే
 ఏవముక్తా తతః శక్రమాజుహావ యశస్వినీ
 అథాజగామ దేవేన్ద్రో జనయామాస చార్జునమ్
 జాతమాత్రే కుమారే తు వాగువాచాశరీరిణీ
 మహాగమ్భీరనిర్ఘోషా నభో నాదయతీ తదా
 కార్తవీర్యసమః కున్తి శిబితుల్యపరాక్రమః
 ఏష శక్ర ఇవాజేయో యశస్తే ప్రథయిష్యతి
 అదిత్యా విష్ణునా ప్రీతిర్యథాభూదభివర్ధితా
 తథా విష్ణుసమః ప్రీతిం వర్ధయిష్యతి తేఽర్జునః
 ఏష మద్రాన్వశే కృత్వా కురూంశ్చ సహ కేకయైః
 చేదికాశికరూషాంశ్చ కురులక్ష్మ సుధాస్యతి
 ఏతస్య భుజవీర్యేణ ఖాణ్డవే హవ్యవాహనః
 మేదసా సర్వభూతానాం తృప్తిం యాస్యతి వై పరామ్
 గ్రామణీశ్చ మహీపాలానేష జిత్వా మహాబలః
 భ్రాతృభిః సహితో వీరస్త్రీన్మేధానాహరిష్యతి
 జామదగ్న్యసమః కున్తి విష్ణుతుల్యపరాక్రమః
 ఏష వీర్యవతాం శ్రేష్ఠో భవిష్యత్యపరాజితః
 తథా దివ్యాని చాస్త్రాణి నిఖిలాన్యాహరిష్యతి
 విప్రనష్టాం శ్రియం చాయమాహర్తా పురుషర్షభః
 ఏతామత్యద్భుతాం వాచం కున్తీపుత్రస్య సూతకే
 ఉక్తవాన్వాయురాకాశే కున్తీ శుశ్రావ చాస్య తామ్
 వాచముచ్చారితాముచ్చైస్తాం నిశమ్య తపస్వినామ్
 బభూవ పరమో హర్షః శతశృఙ్గనివాసినామ్
 తథా దేవఋషీణాం చ సేన్ద్రాణాం చ దివౌకసామ్
 ఆకాశే దున్దుభీనాం చ బభూవ తుములః స్వనః
 ఉదతిష్ఠన్మహాఘోషః పుష్పవృష్టిభిరావృతః
 సమవేత్య చ దేవానాం గణాః పార్థమపూజయన్
 కాద్రవేయా వైనతేయా గన్ధర్వాప్సరసస్తథా
 ప్రజానాం పతయః సర్వే సప్త చైవ మహర్షయః
 భరద్వాజః కశ్యపో గౌతమశ్చ విశ్వామిత్రో జమదగ్నిర్వసిష్ఠః
 యశ్చోదితో భాస్కరేఽభూత్ప్రనష్టే సోఽప్యత్రాత్రిర్భగవానాజగామ
 మరీచిరఙ్గిరాశ్చైవ పులస్త్యః పులహః క్రతుః
 దక్షః ప్రజాపతిశ్చైవ గన్ధర్వాప్సరసస్తథా
 దివ్యమాల్యామ్బరధరాః సర్వాలంకారభూషితాః
 ఉపగాయన్తి బీభత్సుముపనృత్యన్తి చాప్సరాః
 గన్ధర్వైః సహితః శ్రీమాన్ప్రాగాయత చ తుమ్బురుః
 భీమసేనోగ్రసేనౌ చ ఊర్ణాయురనఘస్తథా
 గోపతిర్ధృతరాష్ట్రశ్చ సూర్యవర్చాశ్చ సప్తమః
 యుగపస్తృణపః కార్ష్ణిర్నన్దిశ్చిత్రరథస్తథా
 త్రయోదశః శాలిశిరాః పర్జన్యశ్చ చతుర్దశః
 కలిః పఞ్చదశశ్చాత్ర నారదశ్చైవ షోడశః
 సద్వా బృహద్వా బృహకః కరాలశ్చ మహాయశాః
 బ్రహ్మచారీ బహుగుణః సుపర్ణశ్చేతి విశ్రుతః
 విశ్వావసుర్భుమన్యుశ్చ సుచన్ద్రో దశమస్తథా
 గీతమాధుర్యసంపన్నౌ విఖ్యాతౌ చ హహాహుహూ
 ఇత్యేతే దేవగన్ధర్వా జగుస్తత్ర నరర్షభమ్
 తథైవాప్సరసో హృష్టాః సర్వాలంకారభూషితాః
 ననృతుర్వై మహాభాగా జగుశ్చాయతలోచనాః
 అనూనా చానవద్యా చ ప్రియముఖ్యా గుణావరా
 అద్రికా చ తథా సాచీ మిశ్రకేశీ అలమ్బుసా
 మరీచిః శిచుకా చైవ విద్యుత్పర్ణా తిలోత్తమా
 అగ్నికా లక్షణా క్షేమా దేవీ రమ్భా మనోరమా
 అసితా చ సుబాహుశ్చ సుప్రియా సువపుస్తథా
 పుణ్డరీకా సుగన్ధా చ సురథా చ ప్రమాథినీ
 కామ్యా శారద్వతీ చైవ ననృతుస్తత్ర సంఘశః
 మేనకా సహజన్యా చ పర్ణికా పుఞ్జికస్థలా
 క్రతుస్థలా ఘృతాచీ చ విశ్వాచీ పూర్వచిత్త్యపి
 ఉమ్లోచేత్యభివిఖ్యాతా ప్రమ్లోచేతి చ తా దశ
 ఉర్వశ్యేకాదశీత్యేతా జగురాయతలోచనాః
 ధాతార్యమా చ మిత్రశ్చ వరుణోంఽశో భగస్తథా
 ఇన్ద్రో వివస్వాన్పూషా చ త్వష్టా చ సవితా తథా
 పర్జన్యశ్చైవ విష్ణుశ్చ ఆదిత్యాః పావకార్చిషః
 మహిమానం పాణ్డవస్య వర్ధయన్తోఽమ్బరే స్థితాః
 మృగవ్యాధశ్చ శర్వశ్చ నిరృతిశ్చ మహాయశాః
 అజైకపాదహిర్బుధ్న్యః పినాకీ చ పరంతపః
 దహనోఽథేశ్వరశ్చైవ కపాలీ చ విశాం పతే
 స్థాణుర్భవశ్చ భగవాన్రుద్రాస్తత్రావతస్థిరే
 అశ్వినౌ వసవశ్చాష్టౌ మరుతశ్చ మహాబలాః
 విశ్వేదేవాస్తథా సాధ్యాస్తత్రాసన్పరిసంస్థితాః
 కర్కోటకోఽథ శేషశ్చ వాసుకిశ్చ భుజంగమః
 కచ్ఛపశ్చాపకుణ్డశ్చ తక్షకశ్చ మహోరగః
 ఆయయుస్తేజసా యుక్తా మహాక్రోధా మహాబలాః
 ఏతే చాన్యే చ బహవస్తత్ర నాగా వ్యవస్థితాః
 తార్క్ష్యశ్చారిష్టనేమిశ్చ గరుడశ్చాసితధ్వజః
 అరుణశ్చారుణిశ్చైవ వైనతేయా వ్యవస్థితాః
 తద్దృష్ట్వా మహదాశ్చర్యం విస్మితా మునిసత్తమాః
 అధికాం స్మ తతో వృత్తిమవర్తన్పాణ్డవాన్ప్రతి
 పాణ్డుస్తు పునరేవైనాం పుత్రలోభాన్మహాయశాః
 ప్రాహిణోద్దర్శనీయాఙ్గీం కున్తీ త్వేనమథాబ్రవీత్
 నాతశ్చతుర్థం ప్రసవమాపత్స్వపి వదన్త్యుత
 అతః పరం చారిణీ స్యాత్పఞ్చమే బన్ధకీ భవేత్
 స త్వం విద్వన్ధర్మమిమం బుద్ధిగమ్యం కథం ను మామ్
 అపత్యార్థం సముత్క్రమ్య ప్రమాదాదివ భాషసే
  వైశంపాయన ఉవాచ
 కున్తీపుత్రేషు జాతేషు ధృతరాష్ట్రాత్మజేషు చ
 మద్రరాజసుతా పాణ్డుం రహో వచనమబ్రవీత్
 న మేఽస్తి త్వయి సంతాపో విగుణేఽపి పరంతప
 నావరత్వే వరార్హాయాః స్థిత్వా చానఘ నిత్యదా
 గాన్ధార్యాశ్చైవ నృపతే జాతం పుత్రశతం తథా
 శ్రుత్వా న మే తథా దుఃఖమభవత్కురునన్దన
 ఇదం తు మే మహద్దుఃఖం తుల్యతాయామపుత్రతా
 దిష్ట్యా త్విదానీం భర్తుర్మే కున్త్యామప్యస్తి సంతతిః
 యది త్వపత్యసంతానం కున్తిరాజసుతా మయి
 కుర్యాదనుగ్రహో మే స్యాత్తవ చాపి హితం భవేత్
 స్తమ్భో హి మే సపత్నీత్వాద్వక్తుం కున్తిసుతాం ప్రతి
 యది తు త్వం ప్రసన్నో మే స్వయమేనాం ప్రచోదయ
  పాణ్డురువాచ
 మమాప్యేష సదా మాద్రి హృద్యర్థః పరివర్తతే
 న తు త్వాం ప్రసహే వక్తుమిష్టానిష్టవివక్షయా
 తవ త్విదం మతం జ్ఞాత్వా ప్రయతిష్యామ్యతః పరమ్
 మన్యే ధ్రువం మయోక్తా సా వచో మే ప్రతిపత్స్యతే
  వైశంపాయన ఉవాచ
 తతః కున్తీం పునః పాణ్డుర్వివిక్త ఇదమబ్రవీత్
 కులస్య మమ సంతానం లోకస్య చ కురు ప్రియమ్
 మమ చాపిణ్డనాశాయ పూర్వేషామపి చాత్మనః
 మత్ప్రియార్థం చ కల్యాణి కురు కల్యాణముత్తమమ్
 యశసోఽర్థాయ చైవ త్వం కురు కర్మ సుదుష్కరమ్
 ప్రాప్యాధిపత్యమిన్ద్రేణ యజ్ఞైరిష్టం యశోర్థినా
 తథా మన్త్రవిదో విప్రాస్తపస్తప్త్వా సుదుష్కరమ్
 గురూనభ్యుపగచ్ఛన్తి యశసోఽర్థాయ భామిని
 తథా రాజర్షయః సర్వే బ్రాహ్మణాశ్చ తపోధనాః
 చక్రురుచ్చావచం కర్మ యశసోఽర్థాయ దుష్కరమ్
 సా త్వం మాద్రీం ప్లవేనేవ తారయేమామనిన్దితే
 అపత్యసంవిభాగేన పరాం కీర్తిమవాప్నుహి
 ఏవముక్తాబ్రవీన్మాద్రీం సకృచ్చిన్తయ దైవతమ్
 తస్మాత్తే భవితాపత్యమనురూపమసంశయమ్
 తతో మాద్రీ విచార్యైవ జగామ మనసాశ్వినౌ
 తావాగమ్య సుతౌ తస్యాం జనయామాసతుర్యమౌ
 నకులం సహదేవం చ రూపేణాప్రతిమౌ భువి
 తథైవ తావపి యమౌ వాగువాచాశరీరిణీ
 రూపసత్త్వగుణోపేతావేతావన్యాఞ్జనానతి
 భాసతస్తేజసాత్యర్థం రూపద్రవిణసంపదా
 నామాని చక్రిరే తేషాం శతశృఙ్గనివాసినః
 భక్త్యా చ కర్మణా చైవ తథాశీర్భిర్విశాం పతే
 జ్యేష్ఠం యుధిష్ఠిరేత్యాహుర్భీమసేనేతి మధ్యమమ్
 అర్జునేతి తృతీయం చ కున్తీపుత్రానకల్పయన్
 పూర్వజం నకులేత్యేవం సహదేవేతి చాపరమ్
 మాద్రీపుత్రావకథయంస్తే విప్రాః ప్రీతమానసాః
 అనుసంవత్సరం జాతా అపి తే కురుసత్తమాః
 కున్తీమథ పునః పాణ్డుర్మాద్ర్యర్థే సమచోదయత్
 తమువాచ పృథా రాజన్రహస్యుక్తా సతీ సదా
 ఉక్తా సకృద్ద్వన్ద్వమేషా లేభే తేనాస్మి వఞ్చితా
 బిభేమ్యస్యాః పరిభవాన్నారీణాం గతిరీదృశీ
 నాజ్ఞాసిషమహం మూఢా ద్వన్ద్వాహ్వానే ఫలద్వయమ్
 తస్మాన్నాహం నియోక్తవ్యా త్వయైషోఽస్తు వరో మమ
 ఏవం పాణ్డోః సుతాః పఞ్చ దేవదత్తా మహాబలాః
 సంభూతాః కీర్తిమన్తస్తే కురువంశవివర్ధనాః
 శుభలక్షణసంపన్నాః సోమవత్ప్రియదర్శనాః
 సింహదర్పా మహేష్వాసాః సింహవిక్రాన్తగామినః
 సింహగ్రీవా మనుష్యేన్ద్రా వవృధుర్దేవవిక్రమాః
 వివర్ధమానాస్తే తత్ర పుణ్యే హైమవతే గిరౌ
 విస్మయం జనయామాసుర్మహర్షీణాం సమేయుషామ్
 తే చ పఞ్చ శతం చైవ కురువంశవివర్ధనాః
 సర్వే వవృధురల్పేన కాలేనాప్స్వివ నీరజాః
  వైశంపాయన ఉవాచ
 దర్శనీయాంస్తతః పుత్రాన్పాణ్డుః పఞ్చ మహావనే
 తాన్పశ్యన్పర్వతే రేమే స్వబాహుబలపాలితాన్
 సుపుష్పితవనే కాలే కదాచిన్మధుమాధవే
 భూతసంమోహనే రాజా సభార్యో వ్యచరద్వనమ్
 పలాశైస్తిలకైశ్చూతైశ్చమ్పకైః పారిభద్రకైః
 అన్యైశ్చ బహుభిర్వృక్షైః ఫలపుష్పసమృద్ధిభిః
 జలస్థానైశ్చ వివిధైః పద్మినీభిశ్చ శోభితమ్
 పాణ్డోర్వనం తు సంప్రేక్ష్య ప్రజజ్ఞే హృది మన్మథః
 ప్రహృష్టమనసం తత్ర విహరన్తం యథామరమ్
 తం మాద్ర్యనుజగామైకా వసనం బిభ్రతీ శుభమ్
 సమీక్షమాణః స తు తాం వయఃస్థాం తనువాససమ్
 తస్య కామః ప్రవవృధే గహనేఽగ్నిరివోత్థితః
 రహస్యాత్మసమాం దృష్ట్వా రాజా రాజీవలోచనామ్
 న శశాక నియన్తుం తం కామం కామబలాత్కృతః
 తత ఏనాం బలాద్రాజా నిజగ్రాహ రహోగతామ్
 వార్యమాణస్తయా దేవ్యా విస్ఫురన్త్యా యథాబలమ్
 స తు కామపరీతాత్మా తం శాపం నాన్వబుధ్యత
 మాద్రీం మైథునధర్మేణ గచ్ఛమానో బలాదివ
 జీవితాన్తాయ కౌరవ్యో మన్మథస్య వశం గతః
 శాపజం భయముత్సృజ్య జగామైవ బలాత్ప్రియామ్
 తస్య కామాత్మనో బుద్ధిః సాక్షాత్కాలేన మోహితా
 సంప్రమథ్యేన్ద్రియగ్రామం ప్రనష్టా సహ చేతసా
 స తయా సహ సంగమ్య భార్యయా కురునన్దన
 పాణ్డుః పరమధర్మాత్మా యుయుజే కాలధర్మణా
 తతో మాద్రీ సమాలిఙ్గ్య రాజానం గతచేతసమ్
 ముమోచ దుఃఖజం శబ్దం పునః పునరతీవ హ
 సహ పుత్రైస్తతః కున్తీ మాద్రీపుత్రౌ చ పాణ్డవౌ
 ఆజగ్ముః సహితాస్తత్ర యత్ర రాజా తథాగతః
 తతో మాద్ర్యబ్రవీద్రాజన్నార్తా కున్తీమిదం వచః
 ఏకైవ త్వమిహాగచ్ఛ తిష్ఠన్త్వత్రైవ దారకాః
 తచ్ఛ్రుత్వా వచనం తస్యాస్తత్రైవావార్య దారకాన్
 హతాహమితి విక్రుశ్య సహసోపజగామ హ
 దృష్ట్వా పాణ్డుం చ మాద్రీం చ శయానౌ ధరణీతలే
 కున్తీ శోకపరీతాఙ్గీ విలలాప సుదుఃఖితా
 రక్ష్యమాణో మయా నిత్యం వీరః సతతమాత్మవాన్
 కథం త్వమభ్యతిక్రాన్తః శాపం జానన్వనౌకసః
 నను నామ త్వయా మాద్రి రక్షితవ్యో జనాధిపః
 సా కథం లోభితవతీ విజనే త్వం నరాధిపమ్
 కథం దీనస్య సతతం త్వామాసాద్య రహోగతామ్
 తం విచిన్తయతః శాపం ప్రహర్షః సమజాయత
 ధన్యా త్వమసి బాహ్లీకి మత్తో భాగ్యతరా తథా
 దృష్టవత్యసి యద్వక్త్రం ప్రహృష్టస్య మహీపతేః
  మాద్ర్యువాచ
 విలోభ్యమానేన మయా వార్యమాణేన చాసకృత్
 ఆత్మా న వారితోఽనేన సత్యం దిష్టం చికీర్షుణా
  కున్త్యువాచ
 అహం జ్యేష్ఠా ధర్మపత్నీ జ్యేష్ఠం ధర్మఫలం మమ
 అవశ్యం భావినో భావాన్మా మాం మాద్రి నివర్తయ
 అన్వేష్యామీహ భర్తారమహం ప్రేతవశం గతమ్
 ఉత్తిష్ఠ త్వం విసృజ్యైనమిమాన్రక్షస్వ దారకాన్
  మాద్ర్యువాచ
 అహమేవానుయాస్యామి భర్తారమపలాయినమ్
 న హి తృప్తాస్మి కామానాం తజ్జ్యేష్ఠా అనుమన్యతామ్
 మాం చాభిగమ్య క్షీణోఽయం కామాద్భరతసత్తమః
 తముచ్ఛిన్ద్యామస్య కామం కథం ను యమసాదనే
 న చాప్యహం వర్తయన్తీ నిర్విశేషం సుతేషు తే
 వృత్తిమార్యే చరిష్యామి స్పృశేదేనస్తథా హి మామ్
 తస్మాన్మే సుతయోః కున్తి వర్తితవ్యం స్వపుత్రవత్
 మాం హి కామయమానోఽయం రాజా ప్రేతవశం గతః
 రాజ్ఞః శరీరేణ సహ మమాపీదం కలేవరమ్
 దగ్ధవ్యం సుప్రతిచ్ఛన్నమేతదార్యే ప్రియం కురు
 దారకేష్వప్రమత్తా చ భవేథాశ్చ హితా మమ
 అతోఽన్యన్న ప్రపశ్యామి సందేష్టవ్యం హి కించన
  వైశంపాయన ఉవాచ
 ఇత్యుక్త్వా తం చితాగ్నిస్థం ధర్మపత్నీ నరర్షభమ్
 మద్రరాజాత్మజా తూర్ణమన్వారోహద్యశస్వినీ
  వైశంపాయన ఉవాచ
 పాణ్డోరవభృథం కృత్వా దేవకల్పా మహర్షయః
 తతో మన్త్రమకుర్వన్త తే సమేత్య తపస్వినః
 హిత్వా రాజ్యం చ రాష్ట్రం చ స మహాత్మా మహాతపాః
 అస్మిన్స్థానే తపస్తప్తుం తాపసాఞ్శరణం గతః
 స జాతమాత్రాన్పుత్రాంశ్చ దారాంశ్చ భవతామిహ
 ప్రదాయోపనిధిం రాజా పాణ్డుః స్వర్గమితో గతః
 తే పరస్పరమామన్త్ర్య సర్వభూతహితే రతాః
 పాణ్డోః పుత్రాన్పురస్కృత్య నగరం నాగసాహ్వయమ్
 ఉదారమనసః సిద్ధా గమనే చక్రిరే మనః
 భీష్మాయ పాణ్డవాన్దాతుం ధృతరాష్ట్రాయ చైవ హి
 తస్మిన్నేవ క్షణే సర్వే తానాదాయ ప్రతస్థిరే
 పాణ్డోర్దారాంశ్చ పుత్రాంశ్చ శరీరం చైవ తాపసాః
 సుఖినీ సా పురా భూత్వా సతతం పుత్రవత్సలా
 ప్రపన్నా దీర్ఘమధ్వానం సంక్షిప్తం తదమన్యత
 సా నదీర్ఘేణ కాలేన సంప్రాప్తా కురుజాఙ్గలమ్
 వర్ధమానపురద్వారమాససాద యశస్వినీ
 తం చారణసహస్రాణాం మునీనామాగమం తదా
 శ్రుత్వా నాగపురే నౄణాం విస్మయః సమజాయత
 ముహూర్తోదిత ఆదిత్యే సర్వే ధర్మపురస్కృతాః
 సదారాస్తాపసాన్ద్రష్టుం నిర్యయుః పురవాసినః
 స్త్రీసంఘాః క్షత్రసంఘాశ్చ యానసంఘాన్సమాస్థితాః
 బ్రాహ్మణైః సహ నిర్జగ్ముర్బ్రాహ్మణానాం చ యోషితః
 తథా విట్శూద్రసంఘానాం మహాన్వ్యతికరోఽభవత్
 న కశ్చిదకరోదీర్ష్యామభవన్ధర్మబుద్ధయః
 తథా భీష్మః శాంతనవః సోమదత్తోఽథ బాహ్లికః
 ప్రజ్ఞాచక్షుశ్చ రాజర్షిః క్షత్తా చ విదురః స్వయమ్
 సా చ సత్యవతీ దేవీ కౌసల్యా చ యశస్వినీ
 రాజదారైః పరివృతా గాన్ధారీ చ వినిర్యయౌ
 ధృతరాష్ట్రస్య దాయాదా దుర్యోధనపురోగమాః
 భూషితా భూషణైశ్చిత్రైః శతసంఖ్యా వినిర్యయుః
 తాన్మహర్షిగణాన్సర్వాఞ్శిరోభిరభివాద్య చ
 ఉపోపవివిశుః సర్వే కౌరవ్యాః సపురోహితాః
 తథైవ శిరసా భూమావభివాద్య ప్రణమ్య చ
 ఉపోపవివిశుః సర్వే పౌరజానపదా అపి
 తమకూజమివాజ్ఞాయ జనౌఘం సర్వశస్తదా
 భీష్మో రాజ్యం చ రాష్ట్రం చ మహర్షిభ్యో న్యవేదయత్
 తేషామథో వృద్ధతమః ప్రత్యుత్థాయ జటాజినీ
 మహర్షిమతమాజ్ఞాయ మహర్షిరిదమబ్రవీత్
 యః స కౌరవ్యదాయాదః పాణ్డుర్నామ నరాధిపః
 కామభోగాన్పరిత్యజ్య శతశృఙ్గమితో గతః
 బ్రహ్మచర్యవ్రతస్థస్య తస్య దివ్యేన హేతునా
 సాక్షాద్ధర్మాదయం పుత్రస్తస్య జాతో యుధిష్ఠిరః
 తథేమం బలినాం శ్రేష్ఠం తస్య రాజ్ఞో మహాత్మనః
 మాతరిశ్వా దదౌ పుత్రం భీమం నామ మహాబలమ్
 పురుహూతాదయం జజ్ఞే కున్త్యాం సత్యపరాక్రమః
 యస్య కీర్తిర్మహేష్వాసాన్సర్వానభిభవిష్యతి
 యౌ తు మాద్రీ మహేష్వాసావసూత కురుసత్తమౌ
 అశ్విభ్యాం మనుజవ్యాఘ్రావిమౌ తావపి తిష్ఠతః
 చరతా ధర్మనిత్యేన వనవాసం యశస్వినా
 ఏష పైతామహో వంశః పాణ్డునా పునరుద్ధృతః
 పుత్రాణాం జన్మ వృద్ధిం చ వైదికాధ్యయనాని చ
 పశ్యతః సతతం పాణ్డోః శశ్వత్ప్రీతిరవర్ధత
 వర్తమానః సతాం వృత్తే పుత్రలాభమవాప్య చ
 పితృలోకం గతః పాణ్డురితః సప్తదశేఽహని
 తం చితాగతమాజ్ఞాయ వైశ్వానరముఖే హుతమ్
 ప్రవిష్టా పావకం మాద్రీ హిత్వా జీవితమాత్మనః
 సా గతా సహ తేనైవ పతిలోకమనువ్రతా
 తస్యాస్తస్య చ యత్కార్యం క్రియతాం తదనన్తరమ్
 ఇమే తయోః శరీరే ద్వే సుతాశ్చేమే తయోర్వరాః
 క్రియాభిరనుగృహ్యన్తాం సహ మాత్రా పరంతపాః
 ప్రేతకార్యే చ నిర్వృత్తే పితృమేధం మహాయశాః
 లభతాం సర్వధర్మజ్ఞః పాణ్డుః కురుకులోద్వహః
 ఏవముక్త్వా కురూన్సర్వాన్కురూణామేవ పశ్యతామ్
 క్షణేనాన్తర్హితాః సర్వే చారణా గుహ్యకైః సహ
 గన్ధర్వనగరాకారం తత్రైవాన్తర్హితం పునః
 ఋషిసిద్ధగణం దృష్ట్వా విస్మయం తే పరం యయుః
  ధృతరాష్ట్ర ఉవాచ
 పాణ్డోర్విదుర సర్వాణి ప్రేతకార్యాణి కారయ
 రాజవద్రాజసింహస్య మాద్ర్యాశ్చైవ విశేషతః
 పశూన్వాసాంసి రత్నాని ధనాని వివిధాని చ
 పాణ్డోః ప్రయచ్ఛ మాద్ర్యాశ్చ యేభ్యో యావచ్చ వాఞ్ఛితమ్
 యథా చ కున్తీ సత్కారం కుర్యాన్మాద్ర్యాస్తథా కురు
 యథా న వాయుర్నాదిత్యః పశ్యేతాం తాం సుసంవృతామ్
 న శోచ్యః పాణ్డురనఘః ప్రశస్యః స నరాధిపః
 యస్య పఞ్చ సుతా వీరా జాతాః సురసుతోపమాః
  వైశంపాయన ఉవాచ
 విదురస్తం తథేత్యుక్త్వా భీష్మేణ సహ భారత
 పాణ్డుం సంస్కారయామాస దేశే పరమసంవృతే
 తతస్తు నగరాత్తూర్ణమాజ్యహోమపురస్కృతాః
 నిర్హృతాః పావకా దీప్తాః పాణ్డో రాజపురోహితైః
 అథైనమార్తవైర్గన్ధైర్మాల్యైశ్చ వివిధైర్వరైః
 శిబికాం సమలంచక్రుర్వాససాచ్ఛాద్య సర్వశః
 తాం తథా శోభితాం మాల్యైర్వాసోభిశ్చ మహాధనైః
 అమాత్యా జ్ఞాతయశ్చైవ సుహృదశ్చోపతస్థిరే
 నృసింహం నరయుక్తేన పరమాలంకృతేన తమ్
 అవహన్యానముఖ్యేన సహ మాద్ర్యా సుసంవృతమ్
 పాణ్డురేణాతపత్రేణ చామరవ్యజనేన చ
 సర్వవాదిత్రనాదైశ్చ సమలంచక్రిరే తతః
 రత్నాని చాప్యుపాదాయ బహూని శతశో నరాః
 ప్రదదుః కాఙ్క్షమాణేభ్యః పాణ్డోస్తత్రౌర్ధ్వదేహికమ్
 అథ ఛత్రాణి శుభ్రాణి పాణ్డురాణి బృహన్తి చ
 ఆజహ్రుః కౌరవస్యార్థే వాసాంసి రుచిరాణి చ
 యాజకైః శుక్లవాసోభిర్హూయమానా హుతాశనాః
 అగచ్ఛన్నగ్రతస్తస్య దీప్యమానాః స్వలంకృతాః
 బ్రాహ్మణాః క్షత్రియా వైశ్యాః శూద్రాశ్చైవ సహస్రశః
 రుదన్తః శోకసంతప్తా అనుజగ్ముర్నరాధిపమ్
 అయమస్మానపాహాయ దుఃఖే చాధాయ శాశ్వతే
 కృత్వానాథాన్పరో నాథః క్వ యాస్యతి నరాధిపః
 క్రోశన్తః పాణ్డవాః సర్వే భీష్మో విదుర ఏవ చ
 రమణీయే వనోద్దేశే గఙ్గాతీరే సమే శుభే
 న్యాసయామాసురథ తాం శిబికాం సత్యవాదినః
 సభార్యస్య నృసింహస్య పాణ్డోరక్లిష్టకర్మణః
 తతస్తస్య శరీరం తత్సర్వగన్ధనిషేవితమ్
 శుచికాలీయకాదిగ్ధం ముఖ్యస్నానాధివాసితమ్
 పర్యషిఞ్చజ్జలేనాశు శాతకుమ్భమయైర్ఘటైః
 చన్దనేన చ ముఖ్యేన శుక్లేన సమలేపయన్
 కాలాగురువిమిశ్రేణ తథా తుఙ్గరసేన చ
 అథైనం దేశజైః శుక్లైర్వాసోభిః సమయోజయన్
 ఆచ్ఛన్నః స తు వాసోభిర్జీవన్నివ నరర్షభః
 శుశుభే పురుషవ్యాఘ్రో మహార్హశయనోచితః
 యాజకైరభ్యనుజ్ఞాతం ప్రేతకర్మణి నిష్ఠితైః
 ఘృతావసిక్తం రాజానం సహ మాద్ర్యా స్వలంకృతమ్
 తుఙ్గపద్మకమిశ్రేణ చన్దనేన సుగన్ధినా
 అన్యైశ్చ వివిధైర్గన్ధైరనల్పైః సమదాహయన్
 తతస్తయోః శరీరే తే దృష్ట్వా మోహవశం గతా
 హాహా పుత్రేతి కౌసల్యా పపాత సహసా భువి
 తాం ప్రేక్ష్య పతితామార్తాం పౌరజానపదో జనః
 రురోద సస్వనం సర్వో రాజభక్త్యా కృపాన్వితః
 క్లాన్తానీవార్తనాదేన సర్వాణి చ విచుక్రుశుః
 మానుషైః సహ భూతాని తిర్యగ్యోనిగతాన్యపి
 తథా భీష్మః శాంతనవో విదురశ్చ మహామతిః
 సర్వశః కౌరవాశ్చైవ ప్రాణదన్భృశదుఃఖితాః
 తతో భీష్మోఽథ విదురో రాజా చ సహ బన్ధుభిః
 ఉదకం చక్రిరే తస్య సర్వాశ్చ కురుయోషితః
 కృతోదకాంస్తానాదాయ పాణ్డవాఞ్శోకకర్శితాన్
 సర్వాః ప్రకృతయో రాజఞ్శోచన్త్యః పర్యవారయన్
 యథైవ పాణ్డవా భూమౌ సుషుపుః సహ బాన్ధవైః
 తథైవ నాగరా రాజఞ్శిశ్యిరే బ్రాహ్మణాదయః
 తదనానన్దమస్వస్థమాకుమారమహృష్టవత్
 బభూవ పాణ్డవైః సార్ధం నగరం ద్వాదశ క్షపాః
  వైశంపాయన ఉవాచ
 తతః క్షత్తా చ రాజా చ భీష్మశ్చ సహ బన్ధుభిః
 దదుః శ్రాద్ధం తదా పాణ్డోః స్వధామృతమయం తదా
 కురూంశ్చ విప్రముఖ్యాంశ్చ భోజయిత్వా సహస్రశః
 రత్నౌఘాన్ద్విజముఖ్యేభ్యో దత్త్వా గ్రామవరానపి
 కృతశౌచాంస్తతస్తాంస్తు పాణ్డవాన్భరతర్షభాన్
 ఆదాయ వివిశుః పౌరాః పురం వారణసాహ్వయమ్
 సతతం స్మాన్వతప్యన్త తమేవ భరతర్షభమ్
 పౌరజానపదాః సర్వే మృతం స్వమివ బాన్ధవమ్
 శ్రాద్ధావసానే తు తదా దృష్ట్వా తం దుఃఖితం జనమ్
 సంమూఢాం దుఃఖశోకార్తాం వ్యాసో మాతరమబ్రవీత్
 అతిక్రాన్తసుఖాః కాలాః ప్రత్యుపస్థితదారుణాః
 శ్వః శ్వః పాపీయదివసాః పృథివీ గతయౌవనా
 బహుమాయాసమాకీర్ణో నానాదోషసమాకులః
 లుప్తధర్మక్రియాచారో ఘోరః కాలో భవిష్యతి
 గచ్ఛ త్వం త్యాగమాస్థాయ యుక్తా వస తపోవనే
 మా ద్రక్ష్యసి కులస్యాస్య ఘోరం సంక్షయమాత్మనః
 తథేతి సమనుజ్ఞాయ సా ప్రవిశ్యాబ్రవీత్స్నుషామ్
 అమ్బికే తవ పుత్రస్య దుర్నయాత్కిల భారతాః
 సానుబన్ధా వినఙ్క్ష్యన్తి పౌత్రాశ్చైవేతి నః శ్రుతమ్
 తత్కౌసల్యామిమామార్తాం పుత్రశోకాభిపీడితామ్
 వనమాదాయ భద్రం తే గచ్ఛావో యది మన్యసే
 తథేత్యుక్తే అమ్బికయా భీష్మమామన్త్ర్య సువ్రతా
 వనం యయౌ సత్యవతీ స్నుషాభ్యాం సహ భారత
 తాః సుఘోరం తపః కృత్వా దేవ్యో భరతసత్తమ
 దేహం త్యక్త్వా మహారాజ గతిమిష్టాం యయుస్తదా
 అవాప్నువన్త వేదోక్తాన్సంస్కారాన్పాణ్డవాస్తదా
 అవర్ధన్త చ భోగాంస్తే భుఞ్జానాః పితృవేశ్మని
 ధార్తరాష్ట్రైశ్చ సహితాః క్రీడన్తః పితృవేశ్మని
 బాలక్రీడాసు సర్వాసు విశిష్టాః పాణ్డవాభవన్
 జవే లక్ష్యాభిహరణే భోజ్యే పాంసువికర్షణే
 ధార్తరాష్ట్రాన్భీమసేనః సర్వాన్స పరిమర్దతి
 హర్షాదేతాన్క్రీడమానాన్గృహ్య కాకనిలీయనే
 శిరఃసు చ నిగృహ్యైనాన్యోధయామాస పాణ్డవః
 శతమేకోత్తరం తేషాం కుమారాణాం మహౌజసామ్
 ఏక ఏవ విమృద్నాతి నాతికృచ్ఛ్రాద్వృకోదరః
 పాదేషు చ నిగృహ్యైనాన్వినిహత్య బలాద్బలీ
 చకర్ష క్రోశతో భూమౌ ఘృష్టజానుశిరోక్షికాన్
 దశ బాలాఞ్జలే క్రీడన్భుజాభ్యాం పరిగృహ్య సః
 ఆస్తే స్మ సలిలే మగ్నః ప్రమృతాంశ్చ విముఞ్చతి
 ఫలాని వృక్షమారుహ్య ప్రచిన్వన్తి చ తే యదా
 తదా పాదప్రహారేణ భీమః కమ్పయతే ద్రుమమ్
 ప్రహారవేగాభిహతాద్ద్రుమాద్వ్యాఘూర్ణితాస్తతః
 సఫలాః ప్రపతన్తి స్మ ద్రుతం స్రస్తాః కుమారకాః
 న తే నియుద్ధే న జవే న యోగ్యాసు కదాచన
 కుమారా ఉత్తరం చక్రుః స్పర్ధమానా వృకోదరమ్
 ఏవం స ధార్తరాష్ట్రాణాం స్పర్ధమానో వృకోదరః
 అప్రియేఽతిష్ఠదత్యన్తం బాల్యాన్న ద్రోహచేతసా
 తతో బలమతిఖ్యాతం ధార్తరాష్ట్రః ప్రతాపవాన్
 భీమసేనస్య తజ్జ్ఞాత్వా దుష్టభావమదర్శయత్
 తస్య ధర్మాదపేతస్య పాపాని పరిపశ్యతః
 మోహాదైశ్వర్యలోభాచ్చ పాపా మతిరజాయత
 అయం బలవతాం శ్రేష్ఠః కున్తీపుత్రో వృకోదరః
 మధ్యమః పాణ్డుపుత్రాణాం నికృత్యా సంనిహన్యతామ్
 అథ తస్మాదవరజం జ్యేష్ఠం చైవ యుధిష్ఠిరమ్
 ప్రసహ్య బన్ధనే బద్ధ్వా ప్రశాసిష్యే వసుంధరామ్
 ఏవం స నిశ్చయం పాపః కృత్వా దుర్యోధనస్తదా
 నిత్యమేవాన్తరప్రేక్షీ భీమస్యాసీన్మహాత్మనః
 తతో జలవిహారార్థం కారయామాస భారత
 చేలకమ్బలవేశ్మాని విచిత్రాణి మహాన్తి చ
 ప్రమాణకోట్యాముద్దేశం స్థలం కించిదుపేత్య చ
 క్రీడావసానే సర్వే తే శుచివస్త్రాః స్వలంకృతాః
 సర్వకామసమృద్ధం తదన్నం బుభుజిరే శనైః
 దివసాన్తే పరిశ్రాన్తా విహృత్య చ కురూద్వహాః
 విహారావసథేష్వేవ వీరా వాసమరోచయన్
 ఖిన్నస్తు బలవాన్భీమో వ్యాయామాభ్యధికస్తదా
 వాహయిత్వా కుమారాంస్తాఞ్జలక్రీడాగతాన్విభుః
 ప్రమాణకోట్యాం వాసార్థీ సుష్వాపారుహ్య తత్స్థలమ్
 శీతం వాసం సమాసాద్య శ్రాన్తో మదవిమోహితః
 నిశ్చేష్టః పాణ్డవో రాజన్సుష్వాప మృతకల్పవత్
 తతో బద్ధ్వా లతాపాశైర్భీమం దుర్యోధనః శనైః
 గమ్భీరం భీమవేగం చ స్థలాజ్జలమపాతయత్
 తతః ప్రబుద్ధః కౌన్తేయః సర్వం సంఛిద్య బన్ధనమ్
 ఉదతిష్ఠజ్జలాద్భూయో భీమః ప్రహరతాం వరః
 సుప్తం చాపి పునః సర్పైస్తీక్ష్ణదంష్ట్రైర్మహావిషైః
 కుపితైర్దంశయామాస సర్వేష్వేవాఙ్గమర్మసు
 దంష్ట్రాశ్చ దంష్ట్రిణాం తేషాం మర్మస్వపి నిపాతితాః
 త్వచం నైవాస్య బిభిదుః సారత్వాత్పృథువక్షసః
 ప్రతిబుద్ధస్తు భీమస్తాన్సర్వాన్సర్పానపోథయత్
 సారథిం చాస్య దయితమపహస్తేన జఘ్నివాన్
 భోజనే భీమసేనస్య పునః ప్రాక్షేపయద్విషమ్
 కాలకూటం నవం తీక్ష్ణం సంభృతం లోమహర్షణమ్
 వైశ్యాపుత్రస్తదాచష్ట పార్థానాం హితకామ్యయా
 తచ్చాపి భుక్త్వాజరయదవికారో వృకోదరః
 వికారం న హ్యజనయత్సుతీక్ష్ణమపి తద్విషమ్
 భీమసంహననో భీమస్తదప్యజరయత్తతః
 ఏవం దుర్యోధనః కర్ణః శకునిశ్చాపి సౌబలః
 అనేకైరభ్యుపాయైస్తాఞ్జిఘాంసన్తి స్మ పాణ్డవాన్
 పాణ్డవాశ్చాపి తత్సర్వం ప్రత్యజానన్నరిందమాః
 ఉద్భావనమకుర్వన్తో విదురస్య మతే స్థితాః
  జనమేజయ ఉవాచ
 కృపస్యాపి మహాబ్రహ్మన్సంభవం వక్తుమర్హసి
 శరస్తమ్భాత్కథం జజ్ఞే కథం చాస్త్రాణ్యవాప్తవాన్
  వైశంపాయన ఉవాచ
 మహర్షేర్గౌతమస్యాసీచ్ఛరద్వాన్నామ నామతః
 పుత్రః కిల మహారాజ జాతః సహ శరైర్విభో
 న తస్య వేదాధ్యయనే తథా బుద్ధిరజాయత
 యథాస్య బుద్ధిరభవద్ధనుర్వేదే పరంతప
 అధిజగ్ముర్యథా వేదాంస్తపసా బ్రహ్మవాదినః
 తథా స తపసోపేతః సర్వాణ్యస్త్రాణ్యవాప హ
 ధనుర్వేదపరత్వాచ్చ తపసా విపులేన చ
 భృశం సంతాపయామాస దేవరాజం స గౌతమః
 తతో జాలపదీం నామ దేవకన్యాం సురేశ్వరః
 ప్రాహిణోత్తపసో విఘ్నం కురు తస్యేతి కౌరవ
 సాభిగమ్యాశ్రమపదం రమణీయం శరద్వతః
 ధనుర్బాణధరం బాలా లోభయామాస గౌతమమ్
 తామేకవసనాం దృష్ట్వా గౌతమోఽప్సరసం వనే
 లోకేఽప్రతిమసంస్థానాముత్ఫుల్లనయనోఽభవత్
 ధనుశ్చ హి శరాశ్చాస్య కరాభ్యాం ప్రాపతన్భువి
 వేపథుశ్చాస్య తాం దృష్ట్వా శరీరే సమజాయత
 స తు జ్ఞానగరీయస్త్వాత్తపసశ్చ సమన్వయాత్
 అవతస్థే మహాప్రాజ్ఞో ధైర్యేణ పరమేణ హ
 యస్త్వస్య సహసా రాజన్వికారః సమపద్యత
 తేన సుస్రావ రేతోఽస్య స చ తన్నావబుధ్యత
 స విహాయాశ్రమం తం చ తాం చైవాప్సరసం మునిః
 జగామ రేతస్తత్తస్య శరస్తమ్బే పపాత హ
 శరస్తమ్బే చ పతితం ద్విధా తదభవన్నృప
 తస్యాథ మిథునం జజ్ఞే గౌతమస్య శరద్వతః
 మృగయాం చరతో రాజ్ఞః శంతనోస్తు యదృచ్ఛయా
 కశ్చిత్సేనాచరోఽరణ్యే మిథునం తదపశ్యత
 ధనుశ్చ సశరం దృష్ట్వా తథా కృష్ణాజినాని చ
 వ్యవస్య బ్రాహ్మణాపత్యం ధనుర్వేదాన్తగస్య తత్
 స రాజ్ఞే దర్శయామాస మిథునం సశరం తదా
 స తదాదాయ మిథునం రాజాథ కృపయాన్వితః
 ఆజగామ గృహానేవ మమ పుత్రావితి బ్రువన్
 తతః సంవర్ధయామాస సంస్కారైశ్చాప్యయోజయత్
 గౌతమోఽపి తదాపేత్య ధనుర్వేదపరోఽభవత్
 కృపయా యన్మయా బాలావిమౌ సంవర్ధితావితి
 తస్మాత్తయోర్నామ చక్రే తదేవ స మహీపతిః
 నిహితౌ గౌతమస్తత్ర తపసా తావవిన్దత
 ఆగమ్య చాస్మై గోత్రాది సర్వమాఖ్యాతవాంస్తదా
 చతుర్విధం ధనుర్వేదమస్త్రాణి వివిధాని చ
 నిఖిలేనాస్య తత్సర్వం గుహ్యమాఖ్యాతవాంస్తదా
 సోఽచిరేణైవ కాలేన పరమాచార్యతాం గతః
 తతోఽధిజగ్ముః సర్వే తే ధనుర్వేదం మహారథాః
 ధృతరాష్ట్రాత్మజాశ్చైవ పాణ్డవాశ్చ మహాబలాః
 వృష్ణయశ్చ నృపాశ్చాన్యే నానాదేశసమాగతాః
  వైశంపాయన ఉవాచ
 విశేషార్థీ తతో భీష్మః పౌత్రాణాం వినయేప్సయా
 ఇష్వస్త్రజ్ఞాన్పర్యపృచ్ఛదాచార్యాన్వీర్యసంమతాన్
 నాల్పధీర్నామహాభాగస్తథానానాస్త్రకోవిదః
 నాదేవసత్త్వో వినయేత్కురూనస్త్రే మహాబలాన్
 మహర్షిస్తు భరద్వాజో హవిర్ధానే చరన్పురా
 దదర్శాప్సరసం సాక్షాద్ఘృతాచీమాప్లుతామృషిః
 తస్యా వాయుః సముద్ధూతో వసనం వ్యపకర్షత
 తతోఽస్య రేతశ్చస్కన్ద తదృషిర్ద్రోణ ఆదధే
 తస్మిన్సమభవద్ద్రోణః కలశే తస్య ధీమతః
 అధ్యగీష్ట స వేదాంశ్చ వేదాఙ్గాని చ సర్వశః
 అగ్నివేశ్యం మహాభాగం భరద్వాజః ప్రతాపవాన్
 ప్రత్యపాదయదాగ్నేయమస్త్రం ధర్మభృతాం వరః
 అగ్నిష్టుజ్జాతః స మునిస్తతో భరతసత్తమ
 భారద్వాజం తదాగ్నేయం మహాస్త్రం ప్రత్యపాదయత్
 భరద్వాజసఖా చాసీత్పృషతో నామ పార్థివః
 తస్యాపి ద్రుపదో నామ తదా సమభవత్సుతః
 స నిత్యమాశ్రమం గత్వా ద్రోణేన సహ పార్షతః
 చిక్రీడాధ్యయనం చైవ చకార క్షత్రియర్షభః
 తతో వ్యతీతే పృషతే స రాజా ద్రుపదోఽభవత్
 పాఞ్చాలేషు మహాబాహురుత్తరేషు నరేశ్వరః
 భరద్వాజోఽపి భగవానారురోహ దివం తదా
 తతః పితృనియుక్తాత్మా పుత్రలోభాన్మహాయశాః
 శారద్వతీం తతో ద్రోణః కృపీం భార్యామవిన్దత
 అగ్నిహోత్రే చ ధర్మే చ దమే చ సతతం రతా
 అలభద్గౌతమీ పుత్రమశ్వత్థామానమేవ చ
 స జాతమాత్రో వ్యనదద్యథైవోచ్చైఃశ్రవా హయః
 తచ్ఛ్రుత్వాన్తర్హితం భూతమన్తరిక్షస్థమబ్రవీత్
 అశ్వస్యేవాస్య యత్స్థామ నదతః ప్రదిశో గతమ్
 అశ్వత్థామైవ బాలోఽయం తస్మాన్నామ్నా భవిష్యతి
 సుతేన తేన సుప్రీతో భారద్వాజస్తతోఽభవత్
 తత్రైవ చ వసన్ధీమాన్ధనుర్వేదపరోఽభవత్
 స శుశ్రావ మహాత్మానం జామదగ్న్యం పరంతపమ్
 బ్రాహ్మణేభ్యస్తదా రాజన్దిత్సన్తం వసు సర్వశః
 వనం తు ప్రస్థితం రామం భారద్వాజస్తదాబ్రవీత్
 ఆగతం విత్తకామం మాం విద్ధి ద్రోణం ద్విజర్షభమ్
  రామ ఉవాచ
 హిరణ్యం మమ యచ్చాన్యద్వసు కించన విద్యతే
 బ్రాహ్మణేభ్యో మయా దత్తం సర్వమేవ తపోధన
 తథైవేయం ధరా దేవీ సాగరాన్తా సపత్తనా
 కశ్యపాయ మయా దత్తా కృత్స్నా నగరమాలినీ
 శరీరమాత్రమేవాద్య మయేదమవశేషితమ్
 అస్త్రాణి చ మహార్హాణి శస్త్రాణి వివిధాని చ
 వృణీష్వ కిం ప్రయచ్ఛామి తుభ్యం ద్రోణ వదాశు తత్
  ద్రోణ ఉవాచ
 అస్త్రాణి మే సమగ్రాణి ససంహారాణి భార్గవ
 సప్రయోగరహస్యాని దాతుమర్హస్యశేషతః
  వైశంపాయన ఉవాచ
 తథేత్యుక్త్వా తతస్తస్మై ప్రాదాదస్త్రాణి భార్గవః
 సరహస్యవ్రతం చైవ ధనుర్వేదమశేషతః
 ప్రతిగృహ్య తు తత్సర్వం కృతాస్త్రో ద్విజసత్తమః
 ప్రియం సఖాయం సుప్రీతో జగామ ద్రుపదం ప్రతి
  వైశంపాయన ఉవాచ
 తతో ద్రుపదమాసాద్య భారద్వాజః ప్రతాపవాన్
 అబ్రవీత్పార్షతం రాజన్సఖాయం విద్ధి మామితి
  ద్రుపద ఉవాచ
 అకృతేయం తవ ప్రజ్ఞా బ్రహ్మన్నాతిసమఞ్జసీ
 యన్మాం బ్రవీషి ప్రసభం సఖా తేఽహమితి ద్విజ
 న హి రాజ్ఞాముదీర్ణానామేవంభూతైర్నరైః క్వచిత్
 సఖ్యం భవతి మన్దాత్మఞ్శ్రియా హీనైర్ధనచ్యుతైః
 సౌహృదాన్యపి జీర్యన్తే కాలేన పరిజీర్యతామ్
 సౌహృదం మే త్వయా హ్యాసీత్పూర్వం సామర్థ్యబన్ధనమ్
 న సఖ్యమజరం లోకే జాతు దృశ్యేత కర్హిచిత్
 కామో వైనం విహరతి క్రోధశ్చైనం ప్రవృశ్చతి
 మైవం జీర్ణముపాసిష్ఠాః సఖ్యం నవముపాకురు
 ఆసీత్సఖ్యం ద్విజశ్రేష్ఠ త్వయా మేఽర్థనిబన్ధనమ్
 న దరిద్రో వసుమతో నావిద్వాన్విదుషః సఖా
 శూరస్య న సఖా క్లీబః సఖిపూర్వం కిమిష్యతే
 యయోరేవ సమం విత్తం యయోరేవ సమం కులమ్
 తయోః సఖ్యం వివాహశ్చ న తు పుష్టవిపుష్టయోః
 నాశ్రోత్రియః శ్రోత్రియస్య నారథీ రథినః సఖా
 నారాజ్ఞా సంగతం రాజ్ఞః సఖిపూర్వం కిమిష్యతే
  వైశంపాయన ఉవాచ
 ద్రుపదేనైవముక్తస్తు భారద్వాజః ప్రతాపవాన్
 ముహూర్తం చిన్తయామాస మన్యునాభిపరిప్లుతః
 స వినిశ్చిత్య మనసా పాఞ్చాలం ప్రతి బుద్ధిమాన్
 జగామ కురుముఖ్యానాం నగరం నాగసాహ్వయమ్
 కుమారాస్త్వథ నిష్క్రమ్య సమేతా గజసాహ్వయాత్
 క్రీడన్తో వీటయా తత్ర వీరాః పర్యచరన్ముదా
 పపాత కూపే సా వీటా తేషాం వై క్రీడతాం తదా
 న చ తే ప్రత్యపద్యన్త కర్మ వీటోపలబ్ధయే
 అథ ద్రోణః కుమారాంస్తాన్దృష్ట్వా కృత్యవతస్తదా
 ప్రహస్య మన్దం పైశల్యాదభ్యభాషత వీర్యవాన్
 అహో ను ధిగ్బలం క్షాత్రం ధిగేతాం వః కృతాస్త్రతామ్
 భరతస్యాన్వయే జాతా యే వీటాం నాధిగచ్ఛత
 ఏష ముష్టిరిషీకాణాం మయాస్త్రేణాభిమన్త్రితః
 అస్య వీర్యం నిరీక్షధ్వం యదన్యస్య న విద్యతే
 వేత్స్యామీషీకయా వీటాం తామిషీకామథాన్యయా
 తామన్యయా సమాయోగో వీటాయా గ్రహణే మమ
 తదపశ్యన్కుమారాస్తే విస్మయోత్ఫుల్లలోచనాః
 అవేష్క్య చోద్ధృతాం వీటాం వీటావేద్ధారమబ్రువన్
 అభివాదయామహే బ్రహ్మన్నైతదన్యేషు విద్యతే
 కోఽసి కం త్వాభిజానీమో వయం కిం కరవామహే
  ద్రోణ ఉవాచ
 ఆచక్షధ్వం చ భీష్మాయ రూపేణ చ గుణైశ్చ మామ్
 స ఏవ సుమహాబుద్ధిః సాంప్రతం ప్రతిపత్స్యతే
  వైశంపాయన ఉవాచ
 తథేత్యుక్త్వా తు తే సర్వే భీష్మమూచుః పితామహమ్
 బ్రాహ్మణస్య వచస్తథ్యం తచ్చ కర్మవిశేషవత్
 భీష్మః శ్రుత్వా కుమారాణాం ద్రోణం తం ప్రత్యజానత
 యుక్తరూపః స హి గురురిత్యేవమనుచిన్త్య చ
 అథైనమానీయ తదా స్వయమేవ సుసత్కృతమ్
 పరిపప్రచ్ఛ నిపుణం భీష్మః శస్త్రభృతాం వరః
 హేతుమాగమనే తస్య ద్రోణః సర్వం న్యవేదయత్
 మహర్షేరగ్నివేశ్యస్య సకాశమహమచ్యుత
 అస్త్రార్థమగమం పూర్వం ధనుర్వేదజిఘృక్షయా
 బ్రహ్మచారీ వినీతాత్మా జటిలో బహులాః సమాః
 అవసం తత్ర సుచిరం ధనుర్వేదచికీర్షయా
 పాఞ్చాలరాజపుత్రస్తు యజ్ఞసేనో మహాబలః
 మయా సహాకరోద్విద్యాం గురోః శ్రామ్యన్సమాహితః
 స మే తత్ర సఖా చాసీదుపకారీ ప్రియశ్చ మే
 తేనాహం సహ సంగమ్య రతవాన్సుచిరం బత
 బాల్యాత్ప్రభృతి కౌరవ్య సహాధ్యయనమేవ చ
 స సమాసాద్య మాం తత్ర ప్రియకారీ ప్రియంవదః
 అబ్రవీదితి మాం భీష్మ వచనం ప్రీతివర్ధనమ్
 అహం ప్రియతమః పుత్రః పితుర్ద్రోణ మహాత్మనః
 అభిషేక్ష్యతి మాం రాజ్యే స పాఞ్చాల్యో యదా తదా
 త్వద్భోజ్యం భవితా రాజ్యం సఖే సత్యేన తే శపే
 మమ భోగాశ్చ విత్తం చ త్వదధీనం సుఖాని చ
 ఏవముక్తః ప్రవవ్రాజ కృతాస్త్రోఽహం ధనేప్సయా
 అభిషిక్తం చ శ్రుత్వైనం కృతార్థోఽస్మీతి చిన్తయన్
 ప్రియం సఖాయం సుప్రీతో రాజ్యస్థం పునరావ్రజమ్
 సంస్మరన్సంగమం చైవ వచనం చైవ తస్య తత్
 తతో ద్రుపదమాగమ్య సఖిపూర్వమహం ప్రభో
 అబ్రువం పురుషవ్యాఘ్ర సఖాయం విద్ధి మామితి
 ఉపస్థితం తు ద్రుపదః సఖివచ్చాభిసంగతమ్
 స మాం నిరాకారమివ ప్రహసన్నిదమబ్రవీత్
 అకృతేయం తవ ప్రజ్ఞా బ్రహ్మన్నాతిసమఞ్జసీ
 యదాత్థ మాం త్వం ప్రసభం సఖా తేఽహమితి ద్విజ
 న హి రాజ్ఞాముదీర్ణానామేవంభూతైర్నరైః క్వచిత్
 సఖ్యం భవతి మన్దాత్మఞ్శ్రియా హీనైర్ధనచ్యుతైః
 నాశ్రోత్రియః శ్రోత్రియస్య నారథీ రథినః సఖా
 నారాజా పార్థివస్యాపి సఖిపూర్వం కిమిష్యతే
 ద్రుపదేనైవముక్తోఽహం మన్యునాభిపరిప్లుతః
 అభ్యాగచ్ఛం కురూన్భీష్మ శిష్యైరర్థీ గుణాన్వితైః
 ప్రతిజగ్రాహ తం భీష్మో గురుం పాణ్డుసుతైః సహ
 పౌత్రానాదాయ తాన్సర్వాన్వసూని వివిధాని చ
 శిష్యా ఇతి దదౌ రాజన్ద్రోణాయ విధిపూర్వకమ్
 స చ శిష్యాన్మహేష్వాసః ప్రతిజగ్రాహ కౌరవాన్
 ప్రతిగృహ్య చ తాన్సర్వాన్ద్రోణో వచనమబ్రవీత్
 రహస్యేకః ప్రతీతాత్మా కృతోపసదనాంస్తదా
 కార్యం మే కాఙ్క్షితం కించిద్ధృది సంపరివర్తతే
 కృతాస్త్రైస్తత్ప్రదేయం మే తదృతం వదతానఘాః
 తచ్ఛ్రుత్వా కౌరవేయాస్తే తూష్ణీమాసన్విశాం పతే
 అర్జునస్తు తతః సర్వం ప్రతిజజ్ఞే పరంతపః
 తతోఽర్జునం మూర్ధ్ని తదా సమాఘ్రాయ పునః పునః
 ప్రీతిపూర్వం పరిష్వజ్య ప్రరురోద ముదా తదా
 తతో ద్రోణః పాణ్డుపుత్రానస్త్రాణి వివిధాని చ
 గ్రాహయామాస దివ్యాని మానుషాణి చ వీర్యవాన్
 రాజపుత్రాస్తథైవాన్యే సమేత్య భరతర్షభ
 అభిజగ్ముస్తతో ద్రోణమస్త్రార్థే ద్విజసత్తమమ్
 వృష్ణయశ్చాన్ధకాశ్చైవ నానాదేశ్యాశ్చ పార్థివాః
 సూతపుత్రశ్చ రాధేయో గురుం ద్రోణమియాత్తదా
 స్పర్ధమానస్తు పార్థేన సూతపుత్రోఽత్యమర్షణః
 దుర్యోధనముపాశ్రిత్య పాణ్డవానత్యమన్యత
  వైశంపాయన ఉవాచ
 అర్జునస్తు పరం యత్నమాతస్థే గురుపూజనే
 అస్త్రే చ పరమం యోగం ప్రియో ద్రోణస్య చాభవత్
 ద్రోణేన తు తదాహూయ రహస్యుక్తోఽన్నసాధకః
 అన్ధకారేఽర్జునాయాన్నం న దేయం తే కథంచన
 తతః కదాచిద్భుఞ్జానే ప్రవవౌ వాయురర్జునే
 తేన తత్ర ప్రదీపః స దీప్యమానో నివాపితః
 భుఙ్క్త ఏవార్జునో భక్తం న చాస్యాస్యాద్వ్యముహ్యత
 హస్తస్తేజస్వినో నిత్యమన్నగ్రహణకారణాత్
 తదభ్యాసకృతం మత్వా రాత్రావభ్యస్త పాణ్డవః
 తస్య జ్యాతలనిర్ఘోషం ద్రోణః శుశ్రావ భారత
 ఉపేత్య చైనముత్థాయ పరిష్వజ్యేదమబ్రవీత్
 ప్రయతిష్యే తథా కర్తుం యథా నాన్యో ధనుర్ధరః
 త్వత్సమో భవితా లోకే సత్యమేతద్బ్రవీమి తే
 తతో ద్రోణోఽర్జునం భూయో రథేషు చ గజేషు చ
 అశ్వేషు భూమావపి చ రణశిక్షామశిక్షయత్
 గదాయుద్ధేఽసిచర్యాయాం తోమరప్రాసశక్తిషు
 ద్రోణః సంకీర్ణయుద్ధేషు శిక్షయామాస పాణ్డవమ్
 తస్య తత్కౌశలం దృష్ట్వా ధనుర్వేదజిఘృక్షవః
 రాజానో రాజపుత్రాశ్చ సమాజగ్ముః సహస్రశః
 తతో నిషాదరాజస్య హిరణ్యధనుషః సుతః
 ఏకలవ్యో మహారాజ ద్రోణమభ్యాజగామ హ
 న స తం ప్రతిజగ్రాహ నైషాదిరితి చిన్తయన్
 శిష్యం ధనుషి ధర్మజ్ఞస్తేషామేవాన్వవేక్షయా
 స తు ద్రోణస్య శిరసా పాదౌ గృహ్య పరంతపః
 అరణ్యమనుసంప్రాప్తః కృత్వా ద్రోణం మహీమయమ్
 తస్మిన్నాచార్యవృత్తిం చ పరమామాస్థితస్తదా
 ఇష్వస్త్రే యోగమాతస్థే పరం నియమమాస్థితః
 పరయా శ్రద్ధయా యుక్తో యోగేన పరమేణ చ
 విమోక్షాదానసంధానే లఘుత్వం పరమాప సః
 అథ ద్రోణాభ్యనుజ్ఞాతాః కదాచిత్కురుపాణ్డవాః
 రథైర్వినిర్యయుః సర్వే మృగయామరిమర్దనాః
 తత్రోపకరణం గృహ్య నరః కశ్చిద్యదృచ్ఛయా
 రాజన్ననుజగామైకః శ్వానమాదాయ పాణ్డవాన్
 తేషాం విచరతాం తత్ర తత్తత్కర్మ చికీర్షతామ్
 శ్వా చరన్స వనే మూఢో నైషాదిం ప్రతి జగ్మివాన్
 స కృష్ణం మలదిగ్ధాఙ్గం కృష్ణాజినధరం వనే
 నైషాదిం శ్వా సమాలక్ష్య భషంస్తస్థౌ తదన్తికే
 తదా తస్యాథ భషతః శునః సప్త శరాన్ముఖే
 లాఘవం దర్శయన్నస్త్రే ముమోచ యుగపద్యథా
 స తు శ్వా శరపూర్ణాస్యః పాణ్డవానాజగామ హ
 తం దృష్ట్వా పాణ్డవా వీరా విస్మయం పరమం యయుః
 లాఘవం శబ్దవేధిత్వం దృష్ట్వా తత్పరమం తదా
 ప్రేక్ష్య తం వ్రీడితాశ్చాసన్ప్రశశంసుశ్చ సర్వశః
 తం తతోఽన్వేషమాణాస్తే వనే వననివాసినమ్
 దదృశుః పాణ్డవా రాజన్నస్యన్తమనిశం శరాన్
 న చైనమభ్యజానంస్తే తదా వికృతదర్శనమ్
 అథైనం పరిపప్రచ్ఛుః కో భవాన్కస్య వేత్యుత
  ఏకలవ్య ఉవాచ
 నిషాదాధిపతేర్వీరా హిరణ్యధనుషః సుతమ్
 ద్రోణశిష్యం చ మాం విత్త ధనుర్వేదకృతశ్రమమ్
  వైశంపాయన ఉవాచ
 తే తమాజ్ఞాయ తత్త్వేన పునరాగమ్య పాణ్డవాః
 యథావృత్తం చ తే సర్వం ద్రోణాయాచఖ్యురద్భుతమ్
 కౌన్తేయస్త్వర్జునో రాజన్నేకలవ్యమనుస్మరన్
 రహో ద్రోణం సమాగమ్య ప్రణయాదిదమబ్రవీత్
 నన్వహం పరిరభ్యైకః ప్రీతిపూర్వమిదం వచః
 భవతోక్తో న మే శిష్యస్త్వద్విశిష్టో భవిష్యతి
 అథ కస్మాన్మద్విశిష్టో లోకాదపి చ వీర్యవాన్
 అస్త్యన్యో భవతః శిష్యో నిషాదాధిపతేః సుతః
 ముహూర్తమివ తం ద్రోణశ్చిన్తయిత్వా వినిశ్చయమ్
 సవ్యసాచినమాదాయ నైషాదిం ప్రతి జగ్మివాన్
 దదర్శ మలదిగ్ధాఙ్గం జటిలం చీరవాససమ్
 ఏకలవ్యం ధనుష్పాణిమస్యన్తమనిశం శరాన్
 ఏకలవ్యస్తు తం దృష్ట్వా ద్రోణమాయాన్తమన్తికాత్
 అభిగమ్యోపసంగృహ్య జగామ శిరసా మహీమ్
 పూజయిత్వా తతో ద్రోణం విధివత్స నిషాదజః
 నివేద్య శిష్యమాత్మానం తస్థౌ ప్రాఞ్జలిరగ్రతః
 తతో ద్రోణోఽబ్రవీద్రాజన్నేకలవ్యమిదం వచః
 యది శిష్యోఽసి మే తూర్ణం వేతనం సంప్రదీయతామ్
 ఏకలవ్యస్తు తచ్ఛ్రుత్వా ప్రీయమాణోఽబ్రవీదిదమ్
 కిం ప్రయచ్ఛామి భగవన్నాజ్ఞాపయతు మాం గురుః
 న హి కించిదదేయం మే గురవే బ్రహ్మవిత్తమ
 తమబ్రవీత్త్వయాఙ్గుష్ఠో దక్షిణో దీయతాం మమ
 ఏకలవ్యస్తు తచ్ఛ్రుత్వా వచో ద్రోణస్య దారుణమ్
 ప్రతిజ్ఞామాత్మనో రక్షన్సత్యే చ నిరతః సదా
 తథైవ హృష్టవదనస్తథైవాదీనమానసః
 ఛిత్త్వావిచార్య తం ప్రాదాద్ద్రోణాయాఙ్గుష్ఠమాత్మనః
 తతః పరం తు నైషాదిరఙ్గులీభిర్వ్యకర్షత
 న తథా స తు శీఘ్రోఽభూద్యథా పూర్వం నరాధిప
 తతోఽర్జునః ప్రీతమనా బభూవ విగతజ్వరః
 ద్రోణశ్చ సత్యవాగాసీన్నాన్యోఽభ్యభవదర్జునమ్
 ద్రోణస్య తు తదా శిష్యౌ గదాయోగ్యాం విశేషతః
 దుర్యోధనశ్చ భీమశ్చ కురూణామభ్యగచ్ఛతామ్
 అశ్వత్థామా రహస్యేషు సర్వేష్వభ్యధికోఽభవత్
 తథాతి పురుషానన్యాన్త్సారుకౌ యమజావుభౌ
 యుధిష్ఠిరో రథశ్రేష్ఠః సర్వత్ర తు ధనంజయః
 ప్రథితః సాగరాన్తాయాం రథయూథపయూథపః
 బుద్ధియోగబలోత్సాహైః సర్వాస్త్రేషు చ పాణ్డవః
 అస్త్రే గుర్వనురాగే చ విశిష్టోఽభవదర్జునః
 తుల్యేష్వస్త్రోపదేశేషు సౌష్ఠవేన చ వీర్యవాన్
 ఏకః సర్వకుమారాణాం బభూవాతిరథోఽర్జునః
 ప్రాణాధికం భీమసేనం కృతవిద్యం ధనంజయమ్
 ధార్తరాష్ట్రా దురాత్మానో నామృష్యన్త నరాధిప
 తాంస్తు సర్వాన్సమానీయ సర్వవిద్యాసు నిష్ఠితాన్
 ద్రోణః ప్రహరణజ్ఞానే జిజ్ఞాసుః పురుషర్షభ
 కృత్రిమం భాసమారోప్య వృక్షాగ్రే శిల్పిభిః కృతమ్
 అవిజ్ఞాతం కుమారాణాం లక్ష్యభూతముపాదిశత్
  ద్రోణ ఉవాచ
 శీఘ్రం భవన్తః సర్వే వై ధనూంష్యాదాయ సత్వరాః
 భాసమేతం సముద్దిశ్య తిష్ఠన్తాం సంహితేషవః
 మద్వాక్యసమకాలం చ శిరోఽస్య వినిపాత్యతామ్
 ఏకైకశో నియోక్ష్యామి తథా కురుత పుత్రకాః
  వైశంపాయన ఉవాచ
 తతో యుధిష్ఠిరం పూర్వమువాచాఙ్గిరసాం వరః
 సంధత్స్వ బాణం దుర్ధర్ష మద్వాక్యాన్తే విముఞ్చ చ
 తతో యుధిష్ఠిరః పూర్వం ధనుర్గృహ్య మహారవమ్
 తస్థౌ భాసం సముద్దిశ్య గురువాక్యప్రచోదితః
 తతో వితతధన్వానం ద్రోణస్తం కురునన్దనమ్
 స ముహూర్తాదువాచేదం వచనం భరతర్షభ
 పశ్యస్యేనం ద్రుమాగ్రస్థం భాసం నరవరాత్మజ
 పశ్యామీత్యేవమాచార్యం ప్రత్యువాచ యుధిష్ఠిరః
 స ముహూర్తాదివ పునర్ద్రోణస్తం ప్రత్యభాషత
 అథ వృక్షమిమం మాం వా భ్రాతౄన్వాపి ప్రపశ్యసి
 తమువాచ స కౌన్తేయః పశ్యామ్యేనం వనస్పతిమ్
 భవన్తం చ తథా భ్రాతౄన్భాసం చేతి పునః పునః
 తమువాచాపసర్పేతి ద్రోణోఽప్రీతమనా ఇవ
 నైతచ్ఛక్యం త్వయా వేద్ధుం లక్ష్యమిత్యేవ కుత్సయన్
 తతో దుర్యోధనాదీంస్తాన్ధార్తరాష్ట్రాన్మహాయశాః
 తేనైవ క్రమయోగేన జిజ్ఞాసుః పర్యపృచ్ఛత
 అన్యాంశ్చ శిష్యాన్భీమాదీన్రాజ్ఞశ్చైవాన్యదేశజాన్
 తథా చ సర్వే సర్వం తత్పశ్యామ ఇతి కుత్సితాః
 తతో ధనంజయం ద్రోణః స్మయమానోఽభ్యభాషత
 త్వయేదానీం ప్రహర్తవ్యమేతల్లక్ష్యం నిశమ్యతామ్
 మద్వాక్యసమకాలం తే మోక్తవ్యోఽత్ర భవేచ్ఛరః
 వితత్య కార్ముకం పుత్ర తిష్ఠ తావన్ముహూర్తకమ్
 ఏవముక్తః సవ్యసాచీ మణ్డలీకృతకార్ముకః
 తస్థౌ లక్ష్యం సముద్దిశ్య గురువాక్యప్రచోదితః
 ముహూర్తాదివ తం ద్రోణస్తథైవ సమభాషత
 పశ్యస్యేనం స్థితం భాసం ద్రుమం మామపి వేత్యుత
 పశ్యామ్యేనం భాసమితి ద్రోణం పార్థోఽభ్యభాషత
 న తు వృక్షం భవన్తం వా పశ్యామీతి చ భారత
 తతః ప్రీతమనా ద్రోణో ముహూర్తాదివ తం పునః
 ప్రత్యభాషత దుర్ధర్షః పాణ్డవానాం రథర్షభమ్
 భాసం పశ్యసి యద్యేనం తథా బ్రూహి పునర్వచః
 శిరః పశ్యామి భాసస్య న గాత్రమితి సోఽబ్రవీత్
 అర్జునేనైవముక్తస్తు ద్రోణో హృష్టతనూరుహః
 ముఞ్చస్వేత్యబ్రవీత్పార్థం స ముమోచావిచారయన్
 తతస్తస్య నగస్థస్య క్షురేణ నిశితేన హ
 శిర ఉత్కృత్య తరసా పాతయామాస పాణ్డవః
 తస్మిన్కర్మణి సంసిద్ధే పర్యశ్వజత ఫల్గునమ్
 మేనే చ ద్రుపదం సంఖ్యే సానుబన్ధం పరాజితమ్
 కస్యచిత్త్వథ కాలస్య సశిష్యోఽఙ్గిరసాం వరః
 జగామ గఙ్గామభితో మజ్జితుం భరతర్షభ
 అవగాఢమథో ద్రోణం సలిలే సలిలేచరః
 గ్రాహో జగ్రాహ బలవాఞ్జఙ్ఘాన్తే కాలచోదితః
 స సమర్థోఽపి మోక్షాయ శిష్యాన్సర్వానచోదయత్
 గ్రాహం హత్వా మోక్షయధ్వం మామితి త్వరయన్నివ
 తద్వాక్యసమకాలం తు బీభత్సుర్నిశితైః శరైః
 ఆవాపైః పఞ్చభిర్గ్రాహం మగ్నమమ్భస్యతాడయత్
 ఇతరే తు విసంమూఢాస్తత్ర తత్ర ప్రపేదిరే
 తం చ దృష్ట్వా క్రియోపేతం ద్రోణోఽమన్యత పాణ్డవమ్
 విశిష్టం సర్వశిష్యేభ్యః ప్రీతిమాంశ్చాభవత్తదా
 స పార్థబాణైర్బహుధా ఖణ్డశః పరికల్పితః
 గ్రాహః పఞ్చత్వమాపేదే జఙ్ఘాం త్యక్త్వా మహాత్మనః
 అథాబ్రవీన్మహాత్మానం భారద్వాజో మహారథమ్
 గృహాణేదం మహాబాహో విశిష్టమతిదుర్ధరమ్
 అస్త్రం బ్రహ్మశిరో నామ సప్రయోగనివర్తనమ్
 న చ తే మానుషేష్వేతత్ప్రయోక్తవ్యం కథంచన
 జగద్వినిర్దహేదేతదల్పతేజసి పాతితమ్
 అసామాన్యమిదం తాత లోకేష్వస్త్రం నిగద్యతే
 తద్ధారయేథాః ప్రయతః శృణు చేదం వచో మమ
 బాధేతామానుషః శత్రుర్యదా త్వాం వీర కశ్చన
 తద్వధాయ ప్రయుఞ్జీథాస్తదాస్త్రమిదమాహవే
 తథేతి తత్ప్రతిశ్రుత్య బీభత్సుః స కృతాఞ్జలిః
 జగ్రాహ పరమాస్త్రం తదాహ చైనం పునర్గురుః
 భవితా త్వత్సమో నాన్యః పుమాఀల్లోకే ధనుర్ధరః
  వైశంపాయన ఉవాచ
 కృతాస్త్రాన్ధార్తరాష్ట్రాంశ్చ పాణ్డుపుత్రాంశ్చ భారత
 దృష్ట్వా ద్రోణోఽబ్రవీద్రాజన్ధృతరాష్ట్రం జనేశ్వరమ్
 కృపస్య సోమదత్తస్య బాహ్లీకస్య చ ధీమతః
 గాఙ్గేయస్య చ సాంనిధ్యే వ్యాసస్య విదురస్య చ
 రాజన్సంప్రాప్తవిద్యాస్తే కుమరాః కురుసత్తమ
 తే దర్శయేయుః స్వాం శిక్షాం రాజన్ననుమతే తవ
 తతోఽబ్రవీన్మహారాజః ప్రహృష్టేనాన్తరాత్మనా
 భారద్వాజ మహత్కర్మ కృతం తే ద్విజసత్తమ
 యదా తు మన్యసే కాలం యస్మిన్దేశే యథా యథా
 తథా తథా విధానాయ స్వయమాజ్ఞాపయస్వ మామ్
 స్పృహయామ్యద్య నిర్వేదాత్పురుషాణాం సచక్షుషామ్
 అస్త్రహేతోః పరాక్రాన్తాన్యే మే ద్రక్ష్యన్తి పుత్రకాన్
 క్షత్తర్యద్గురురాచార్యో బ్రవీతి కురు తత్తథా
 న హీదృశం ప్రియం మన్యే భవితా ధర్మవత్సల
 తతో రాజానమామన్త్ర్య విదురానుగతో బహిః
 భారద్వాజో మహాప్రాజ్ఞో మాపయామాస మేదినీమ్
 సమామవృక్షాం నిర్గుల్మాముదక్ప్రవణసంస్థితామ్
 తస్యాం భూమౌ బలిం చక్రే తిథౌ నక్షత్రపూజితే
 అవఘుష్టం పురే చాపి తదర్థం వదతాం వర
 రఙ్గభూమౌ సువిపులం శాస్త్రదృష్టం యథావిధి
 ప్రేక్షాగారం సువిహితం చక్రుస్తత్ర చ శిల్పినః
 రాజ్ఞః సర్వాయుధోపేతం స్త్రీణాం చైవ నరర్షభ
 మఞ్చాంశ్చ కారయామాసుస్తత్ర జానపదా జనాః
 విపులానుచ్ఛ్రయోపేతాఞ్శిబికాశ్చ మహాధనాః
 తస్మింస్తతోఽహని ప్రాప్తే రాజా ససచివస్తదా
 భీష్మం ప్రముఖతః కృత్వా కృపం చాచార్యసత్తమమ్
 ముక్తాజాలపరిక్షిప్తం వైడూర్యమణిభూషితమ్
 శాతకుమ్భమయం దివ్యం ప్రేక్షాగారముపాగమత్
 గాన్ధారీ చ మహాభాగా కున్తీ చ జయతాం వర
 స్త్రియశ్చ సర్వా యా రాజ్ఞః సప్రేష్యాః సపరిచ్ఛదాః
 హర్షాదారురుహుర్మఞ్చాన్మేరుం దేవస్త్రియో యథా
 బ్రాహ్మణక్షత్రియాద్యం చ చాతుర్వర్ణ్యం పురాద్ద్రుతమ్
 దర్శనేప్సు సమభ్యాగాత్కుమారాణాం కృతాస్త్రతామ్
 ప్రవాదితైశ్చ వాదిత్రైర్జనకౌతూహలేన చ
 మహార్ణవ ఇవ క్షుబ్ధః సమాజః సోఽభవత్తదా
 తతః శుక్లామ్బరధరః శుక్లయజ్ఞోపవీతవాన్
 శుక్లకేశః సితశ్మశ్రుః శుక్లమాల్యానులేపనః
 రఙ్గమధ్యం తదాచార్యః సపుత్రః ప్రవివేశ హ
 నభో జలధరైర్హీనం సాఙ్గారక ఇవాంశుమాన్
 స యథాసమయం చక్రే బలిం బలవతాం వరః
 బ్రాహ్మణాంశ్చాత్ర మన్త్రజ్ఞాన్వాచయామాస మఙ్గలమ్
 అథ పుణ్యాహఘోషస్య పుణ్యస్య తదనన్తరమ్
 వివిశుర్వివిధం గృహ్య శస్త్రోపకరణం నరాః
 తతో బద్ధతనుత్రాణా బద్ధకక్ష్యా మహాబలాః
 బద్ధతూణాః సధనుషో వివిశుర్భరతర్షభాః
 అనుజ్యేష్ఠం చ తే తత్ర యుధిష్ఠిరపురోగమాః
 చక్రురస్త్రం మహావీర్యాః కుమారాః పరమాద్భుతమ్
 కేచిచ్ఛరాక్షేపభయాచ్ఛిరాంస్యవననామిరే
 మనుజా ధృష్టమపరే వీక్షాం చక్రుః సవిస్మయాః
 తే స్మ లక్ష్యాణి వివిధుర్బాణైర్నామాఙ్కశోభితైః
 వివిధైర్లాఘవోత్సృష్టైరుహ్యన్తో వాజిభిర్ద్రుతమ్
 తత్కుమారబలం తత్ర గృహీతశరకార్ముకమ్
 గన్ధర్వనగరాకారం ప్రేక్ష్య తే విస్మితాభవన్
 సహసా చుక్రుశుస్తత్ర నరాః శతసహస్రశః
 విస్మయోత్ఫుల్లనయనాః సాధు సాధ్వితి భారత
 కృత్వా ధనుషి తే మార్గాన్రథచర్యాసు చాసకృత్
 గజపృష్ఠేఽశ్వపృష్ఠే చ నియుద్ధే చ మహాబలాః
 గృహీతఖడ్గచర్మాణస్తతో భూయః ప్రహారిణః
 త్సరుమార్గాన్యథోద్దిష్టాంశ్చేరుః సర్వాసు భూమిషు
 లాఘవం సౌష్ఠవం శోభాం స్థిరత్వం దృఢముష్టితామ్
 దదృశుస్తత్ర సర్వేషాం ప్రయోగే ఖడ్గచర్మణామ్
 అథ తౌ నిత్యసంహృష్టౌ సుయోధనవృకోదరౌ
 అవతీర్ణౌ గదాహస్తావేకశృఙ్గావివాచలౌ
 బద్ధకక్ష్యౌ మహాబాహూ పౌరుషే పర్యవస్థితౌ
 బృంహన్తౌ వాశితాహేతోః సమదావివ కుఞ్జరౌ
 తౌ ప్రదక్షిణసవ్యాని మణ్డలాని మహాబలౌ
 చేరతుర్నిర్మలగదౌ సమదావివ గోవృషౌ
 విదురో ధృతరాష్ట్రాయ గాన్ధార్యై పాణ్డవారణిః
 న్యవేదయేతాం తత్సర్వం కుమారాణాం విచేష్టితమ్
  వైశంపాయన ఉవాచ
 కురురాజే చ రఙ్గస్థే భీమే చ బలినాం వరే
 పక్షపాతకృతస్నేహః స ద్విధేవాభవజ్జనః
 హా వీర కురురాజేతి హా భీమేతి చ నర్దతామ్
 పురుషాణాం సువిపులాః ప్రణాదాః సహసోత్థితాః
 తతః క్షుబ్ధార్ణవనిభం రఙ్గమాలోక్య బుద్ధిమాన్
 భారద్వాజః ప్రియం పుత్రమశ్వత్థామానమబ్రవీత్
 వారయైతౌ మహావీర్యౌ కృతయోగ్యావుభావపి
 మా భూద్రఙ్గప్రకోపోఽయం భీమదుర్యోధనోద్భవః
 తతస్తావుద్యతగదౌ గురుపుత్రేణ వారితౌ
 యుగాన్తానిలసంక్షుబ్ధౌ మహావేగావివార్ణవౌ
 తతో రఙ్గాఙ్గణగతో ద్రోణో వచనమబ్రవీత్
 నివార్య వాదిత్రగణం మహామేఘనిభస్వనమ్
 యో మే పుత్రాత్ప్రియతరః సర్వాస్త్రవిదుషాం వరః
 ఐన్ద్రిరిన్ద్రానుజసమః స పార్థో దృశ్యతామితి
 ఆచార్యవచనేనాథ కృతస్వస్త్యయనో యువా
 బద్ధగోధాఙ్గులిత్రాణః పూర్ణతూణః సకార్ముకః
 కాఞ్చనం కవచం బిభ్రత్ప్రత్యదృశ్యత ఫల్గునః
 సార్కః సేన్ద్రాయుధతడిత్ససంధ్య ఇవ తోయదః
 తతః సర్వస్య రఙ్గస్య సముత్పిఞ్జోఽభవన్మహాన్
 ప్రావాద్యన్త చ వాద్యాని సశఙ్ఖాని సమన్తతః
 ఏష కున్తీసుతః శ్రీమానేష పాణ్డవమధ్యమః
 ఏష పుత్రో మహేన్ద్రస్య కురూణామేష రక్షితా
 ఏషోఽస్త్రవిదుషాం శ్రేష్ఠ ఏష ధర్మభృతాం వరః
 ఏష శీలవతాం చాపి శీలజ్ఞాననిధిః పరః
 ఇత్యేవమతులా వాచః శృణ్వన్త్యాః ప్రేక్షకేరితాః
 కున్త్యాః ప్రస్నవసంమిశ్రైరస్రైః క్లిన్నమురోఽభవత్
 తేన శబ్దేన మహతా పూర్ణశ్రుతిరథాబ్రవీత్
 ధృతరాష్ట్రో నరశ్రేష్ఠో విదురం హృష్టమానసః
 క్షత్తః క్షుబ్ధార్ణవనిభః కిమేష సుమహాస్వనః
 సహసైవోత్థితో రఙ్గే భిన్దన్నివ నభస్తలమ్
  విదుర ఉవాచ
 ఏష పార్థో మహారాజ ఫల్గునః పాణ్డునన్దనః
 అవతీర్ణః సకవచస్తత్రైష సుమహాస్వనః
  ధృతరాష్ట్ర ఉవాచ
 ధన్యోఽస్మ్యనుగృహీతోఽస్మి రక్షితోఽస్మి మహామతే
 పృథారణిసముద్భూతైస్త్రిభిః పాణ్డవవహ్నిభిః
  వైశంపాయన ఉవాచ
 తస్మిన్సముదితే రఙ్గే కథంచిత్పర్యవస్థితే
 దర్శయామాస బీభత్సురాచార్యాదస్త్రలాఘవమ్
 ఆగ్నేయేనాసృజద్వహ్నిం వారుణేనాసృజత్పయః
 వాయవ్యేనాసృజద్వాయుం పార్జన్యేనాసృజద్ఘనాన్
 భౌమేన ప్రావిశద్భూమిం పార్వతేనాసృజద్గిరీన్
 అన్తర్ధానేన చాస్త్రేణ పునరన్తర్హితోఽభవత్
 క్షణాత్ప్రాంశుః క్షణాద్ధ్రస్వః క్షణాచ్చ రథధూర్గతః
 క్షణేన రథమధ్యస్థః క్షణేనావాపతన్మహీమ్
 సుకుమారం చ సూక్ష్మం చ గురుం చాపి గురుప్రియః
 సౌష్ఠవేనాభిసంయుక్తః సోఽవిధ్యద్వివిధైః శరైః
 భ్రమతశ్చ వరాహస్య లోహస్య ప్రముఖే సమమ్
 పఞ్చ బాణానసంసక్తాన్స ముమోచైకబాణవత్
 గవ్యే విషాణకోశే చ చలే రజ్జ్వవలమ్బితే
 నిచఖాన మహావీర్యః సాయకానేకవింశతిమ్
 ఇత్యేవమాది సుమహత్ఖడ్గే ధనుషి చాభవత్
 గదాయాం శస్త్రకుశలో దర్శనాని వ్యదర్శయత్
 తతః సమాప్తభూయిష్ఠే తస్మిన్కర్మణి భారత
 మన్దీభూతే సమాజే చ వాదిత్రస్య చ నిస్వనే
 ద్వారదేశాత్సముద్భూతో మాహాత్మ్య బలసూచకః
 వజ్రనిష్పేషసదృశః శుశ్రువే భుజనిస్వనః
 దీర్యన్తే కిం ను గిరయః కిం స్విద్భూమిర్విదీర్యతే
 కిం స్విదాపూర్యతే వ్యోమ జలభారఘనైర్ఘనైః
 రఙ్గస్యైవం మతిరభూత్క్షణేన వసుధాధిప
 ద్వారం చాభిముఖాః సర్వే బభూవుః ప్రేక్షకాస్తదా
 పఞ్చభిర్భ్రాతృభిః పార్థైర్ద్రోణః పరివృతో బభౌ
 పఞ్చతారేణ సంయుక్తః సావిత్రేణేవ చన్ద్రమాః
 అశ్వత్థామ్నా చ సహితం భ్రాతౄణాం శతమూర్జితమ్
 దుర్యోధనమమిత్రఘ్నముత్థితం పర్యవారయత్
 స తైస్తదా భ్రాతృభిరుద్యతాయుధైర్వృతో గదాపాణిరవస్థితైః స్థితః
 బభౌ యథా దానవసంక్షయే పురా పురందరో దేవగణైః సమావృతః
  వైశంపాయన ఉవాచ
 దత్తేఽవకాశే పురుషైర్విస్మయోత్ఫుల్లలోచనైః
 వివేశ రఙ్గం విస్తీర్ణం కర్ణః పరపురంజయః
 సహజం కవచం బిభ్రత్కుణ్డలోద్ద్యోతితాననః
 సధనుర్బద్ధనిస్త్రింశః పాదచారీవ పర్వతః
 కన్యాగర్భః పృథుయశాః పృథాయాః పృథులోచనః
 తీక్ష్ణాంశోర్భాస్కరస్యాంశః కర్ణోఽరిగణసూదనః
 సింహర్షభగజేన్ద్రాణాం తుల్యవీర్యపరాక్రమః
 దీప్తికాన్తిద్యుతిగుణైః సూర్యేన్దుజ్వలనోపమః
 ప్రాంశుః కనకతాలాభః సింహసంహననో యువా
 అసంఖ్యేయగుణః శ్రీమాన్భాస్కరస్యాత్మసంభవః
 స నిరీక్ష్య మహాబాహుః సర్వతో రఙ్గమణ్డలమ్
 ప్రణామం ద్రోణకృపయోర్నాత్యాదృతమివాకరోత్
 స సామాజజనః సర్వో నిశ్చలః స్థిరలోచనః
 కోఽయమిత్యాగతక్షోభః కౌతూహలపరోఽభవత్
 సోఽబ్రవీన్మేఘధీరేణ స్వరేణ వదతాం వరః
 భ్రాతా భ్రాతరమజ్ఞాతం సావిత్రః పాకశాసనిమ్
 పార్థ యత్తే కృతం కర్మ విశేషవదహం తతః
 కరిష్యే పశ్యతాం నౄణాం మాత్మనా విస్మయం గమః
 అసమాప్తే తతస్తస్య వచనే వదతాం వర
 యన్త్రోత్క్షిప్త ఇవ క్షిప్రముత్తస్థౌ సర్వతో జనః
 ప్రీతిశ్చ పురుషవ్యాఘ్ర దుర్యోధనమథాస్పృశత్
 హ్రీశ్చ క్రోధశ్చ బీభత్సుం క్షణేనాన్వవిశచ్చ హ
 తతో ద్రోణాభ్యనుజ్ఞాతః కర్ణః ప్రియరణః సదా
 యత్కృతం తత్ర పార్థేన తచ్చకార మహాబలః
 అథ దుర్యోధనస్తత్ర భ్రాతృభిః సహ భారత
 కర్ణం పరిష్వజ్య ముదా తతో వచనమబ్రవీత్
 స్వాగతం తే మహాబాహో దిష్ట్యా ప్రాప్తోఽసి మానద
 అహం చ కురురాజ్యం చ యథేష్టముపభుజ్యతామ్
  కర్ణ ఉవాచ
 కృతం సర్వేణ మేఽన్యేన సఖిత్వం చ త్వయా వృణే
 ద్వన్ద్వయుద్ధం చ పార్థేన కర్తుమిచ్ఛామి భారత
  దుర్యోధన ఉవాచ
 భుఙ్క్ష్వ భోగాన్మయా సార్ధం బన్ధూనాం ప్రియకృద్భవ
 దుర్హృదాం కురు సర్వేషాం మూర్ధ్ని పాదమరిందమ
  వైశంపాయన ఉవాచ
 తతః క్షిప్తమివాత్మానం మత్వా పార్థోఽభ్యభాషత
 కర్ణం భ్రాతృసమూహస్య మధ్యేఽచలమివ స్థితమ్
 అనాహూతోపసృప్తానామనాహూతోపజల్పినామ్
 యే లోకాస్తాన్హతః కర్ణ మయా త్వం ప్రతిపత్స్యసే
  కర్ణ ఉవాచ
 రఙ్గోఽయం సర్వసామాన్యః కిమత్ర తవ ఫల్గున
 వీర్యశ్రేష్ఠాశ్చ రాజన్యా బలం ధర్మోఽనువర్తతే
 కిం క్షేపైర్దుర్బలాశ్వాసైః శరైః కథయ భారత
 గురోః సమక్షం యావత్తే హరామ్యద్య శిరః శరైః
  వైశంపాయన ఉవాచ
 తతో ద్రోణాభ్యనుజ్ఞాతః పార్థః పరపురంజయః
 భ్రాతృభిస్త్వరయాశ్లిష్టో రణాయోపజగామ తమ్
 తతో దుర్యోధనేనాపి సభ్రాత్రా సమరోద్యతః
 పరిష్వక్తః స్థితః కర్ణః ప్రగృహ్య సశరం ధనుః
 తతః సవిద్యుత్స్తనితైః సేన్ద్రాయుధపురోజవైః
 ఆవృతం గగనం మేఘైర్బలాకాపఙ్క్తిహాసిభిః
 తతః స్నేహాద్ధరిహయం దృష్ట్వా రఙ్గావలోకినమ్
 భాస్కరోఽప్యనయన్నాశం సమీపోపగతాన్ఘనాన్
 మేఘచ్ఛాయోపగూఢస్తు తతోఽదృశ్యత పాణ్డవః
 సూర్యాతపపరిక్షిప్తః కర్ణోఽపి సమదృశ్యత
 ధార్తరాష్ట్రా యతః కర్ణస్తస్మిన్దేశే వ్యవస్థితాః
 భారద్వాజః కృపో భీష్మో యతః పార్థస్తతోఽభవన్
 ద్విధా రఙ్గః సమభవత్స్త్రీణాం ద్వైధమజాయత
 కున్తిభోజసుతా మోహం విజ్ఞాతార్థా జగామ హ
 తాం తథా మోహసంపన్నాం విదురః సర్వధర్మవిత్
 కున్తీమాశ్వాసయామాస ప్రోక్ష్యాద్భిశ్చన్దనోక్షితైః
 తతః ప్రత్యాగతప్రాణా తావుభావపి దంశితౌ
 పుత్రౌ దృష్ట్వా సుసంతప్తా నాన్వపద్యత కించన
 తావుద్యతమహాచాపౌ కృపః శారద్వతోఽబ్రవీత్
 ద్వన్ద్వయుద్ధసమాచారే కుశలః సర్వధర్మవిత్
 అయం పృథాయాస్తనయః కనీయాన్పాణ్డునన్దనః
 కౌరవో భవతా సార్ధం ద్వన్ద్వయుద్ధం కరిష్యతి
 త్వమప్యేవం మహాబాహో మాతరం పితరం కులమ్
 కథయస్వ నరేన్ద్రాణాం యేషాం త్వం కులవర్ధనః
 తతో విదిత్వా పార్థస్త్వాం ప్రతియోత్స్యతి వా న వా
 ఏవముక్తస్య కర్ణస్య వ్రీడావనతమాననమ్
 బభౌ వర్షామ్బుభిః క్లిన్నం పద్మమాగలితం యథా
  దుర్యోధన ఉవాచ
 ఆచార్య త్రివిధా యోనీ రాజ్ఞాం శాస్త్రవినిశ్చయే
 తత్కులీనశ్చ శూరశ్చ సేనాం యశ్చ ప్రకర్షతి
 యద్యయం ఫల్గునో యుద్ధే నారాజ్ఞా యోద్ధుమిచ్ఛతి
 తస్మాదేషోఽఙ్గవిషయే మయా రాజ్యేఽభిషిచ్యతే
  వైశంపాయన ఉవాచ
 తతస్తస్మిన్క్షణే కర్ణః సలాజకుసుమైర్ఘటైః
 కాఞ్చనైః కాఞ్చనే పీఠే మన్త్రవిద్భిర్మహారథః
 అభిషిక్తోఽఙ్గరాజ్యే స శ్రియా యుక్తో మహాబలః
 సచ్ఛత్రవాలవ్యజనో జయశబ్దాన్తరేణ చ
 ఉవాచ కౌరవం రాజా రాజానం తం వృషస్తదా
 అస్య రాజ్యప్రదానస్య సదృశం కిం దదాని తే
 ప్రబ్రూహి రాజశార్దూల కర్తా హ్యస్మి తథా నృప
 అత్యన్తం సఖ్యమిచ్ఛామీత్యాహ తం స సుయోధనః
 ఏవముక్తస్తతః కర్ణస్తథేతి ప్రత్యభాషత
 హర్షాచ్చోభౌ సమాశ్లిష్య పరాం ముదమవాపతుః
  వైశంపాయన ఉవాచ
 తతః స్రస్తోత్తరపటః సప్రస్వేదః సవేపథుః
 వివేశాధిరథో రఙ్గం యష్టిప్రాణో హ్వయన్నివ
 తమాలోక్య ధనుస్త్యక్త్వా పితృగౌరవయన్త్రితః
 కర్ణోఽభిషేకార్ద్రశిరాః శిరసా సమవన్దత
 తతః పాదావవచ్ఛాద్య పటాన్తేన ససంభ్రమః
 పుత్రేతి పరిపూర్ణార్థమబ్రవీద్రథసారథిః
 పరిష్వజ్య చ తస్యాథ మూర్ధానం స్నేహవిక్లవః
 అఙ్గరాజ్యాభిషేకార్ద్రమశ్రుభిః సిషిచే పునః
 తం దృష్ట్వా సూతపుత్రోఽయమితి నిశ్చిత్య పాణ్డవః
 భీమసేనస్తదా వాక్యమబ్రవీత్ప్రహసన్నివ
 న త్వమర్హసి పార్థేన సూతపుత్ర రణే వధమ్
 కులస్య సదృశస్తూర్ణం ప్రతోదో గృహ్యతాం త్వయా
 అఙ్గరాజ్యం చ నార్హస్త్వముపభోక్తుం నరాధమ
 శ్వా హుతాశసమీపస్థం పురోడాశమివాధ్వరే
 ఏవముక్తస్తతః కర్ణః కించిత్ప్రస్ఫురితాధరః
 గగనస్థం వినిఃశ్వస్య దివాకరముదైక్షత
 తతో దుర్యోధనః కోపాదుత్పపాత మహాబలః
 భ్రాతృపద్మవనాత్తస్మాన్మదోత్కట ఇవ ద్విపః
 సోఽబ్రవీద్భీమకర్మాణం భీమసేనమవస్థితమ్
 వృకోదర న యుక్తం తే వచనం వక్తుమీదృశమ్
 క్షత్రియాణాం బలం జ్యేష్ఠం యోద్ధవ్యం క్షత్రబన్ధునా
 శూరాణాం చ నదీనాం చ ప్రభవా దుర్విదాః కిల
 సలిలాదుత్థితో వహ్నిర్యేన వ్యాప్తం చరాచరమ్
 దధీచస్యాస్థితో వజ్రం కృతం దానవసూదనమ్
 ఆగ్నేయః కృత్తికాపుత్రో రౌద్రో గాఙ్గేయ ఇత్యపి
 శ్రూయతే భగవాన్దేవః సర్వగుహ్యమయో గుహః
 క్షత్రియాభ్యశ్చ యే జాతా బ్రాహ్మణాస్తే చ విశ్రుతాః
 ఆచార్యః కలశాజ్జాతః శరస్తమ్బాద్గురుః కృపః
 భవతాం చ యథా జన్మ తదప్యాగమితం నృపైః
 సకుణ్డలం సకవచం దివ్యలక్షణలక్షితమ్
 కథమాదిత్యసంకాశం మృగీ వ్యాఘ్రం జనిష్యతి
 పృథివీరాజ్యమర్హోఽయం నాఙ్గరాజ్యం నరేశ్వరః
 అనేన బాహువీర్యేణ మయా చాజ్ఞానువర్తినా
 యస్య వా మనుజస్యేదం న క్షాన్తం మద్విచేష్టితమ్
 రథమారుహ్య పద్భ్యాం వా వినామయతు కార్ముకమ్
 తతః సర్వస్య రఙ్గస్య హాహాకారో మహానభూత్
 సాధువాదానుసంబద్ధః సూర్యశ్చాస్తముపాగమత్
 తతో దుర్యోధనః కర్ణమాలమ్బ్యాథ కరే నృప
 దీపికాగ్నికృతాలోకస్తస్మాద్రఙ్గాద్వినిర్యయౌ
 పాణ్డవాశ్చ సహద్రోణాః సకృపాశ్చ విశాం పతే
 భీష్మేణ సహితాః సర్వే యయుః స్వం స్వం నివేశనమ్
 అర్జునేతి జనః కశ్చిత్కశ్చిత్కర్ణేతి భారత
 కశ్చిద్దుర్యోధనేత్యేవం బ్రువన్తః ప్రస్థితాస్తదా
 కున్త్యాశ్చ ప్రత్యభిజ్ఞాయ దివ్యలక్షణసూచితమ్
 పుత్రమఙ్గేశ్వరం స్నేహాచ్ఛన్నా ప్రీతిరవర్ధత
 దుర్యోధనస్యాపి తదా కర్ణమాసాద్య పార్థివ
 భయమర్జునసాంజాతం క్షిప్రమన్తరధీయత
 స చాపి వీరః కృతశస్త్రనిశ్రమః పరేణ సామ్నాభ్యవదత్సుయోధనమ్
 యుధిష్ఠిరస్యాప్యభవత్తదా మతిర్న కర్ణతుల్యోఽస్తి ధనుర్ధరః క్షితౌ
  వైశంపాయన ఉవాచ
 తతః శిష్యాన్సమానీయ ఆచార్యార్థమచోదయత్
 ద్రోణః సర్వానశేషేణ దక్షిణార్థం మహీపతే
 పాఞ్చాలరాజం ద్రుపదం గృహీత్వా రణమూర్ధని
 పర్యానయత భద్రం వః సా స్యాత్పరమదక్షిణా
 తథేత్యుక్త్వా తు తే సర్వే రథైస్తూర్ణం ప్రహారిణః
 ఆచార్యధనదానార్థం ద్రోణేన సహితా యయుః
 తతోఽభిజగ్ముః పాఞ్చాలాన్నిఘ్నన్తస్తే నరర్షభాః
 మమృదుస్తస్య నగరం ద్రుపదస్య మహౌజసః
 తే యజ్ఞసేనం ద్రుపదం గృహీత్వా రణమూర్ధని
 ఉపాజహ్రుః సహామాత్యం ద్రోణాయ భరతర్షభాః
 భగ్నదర్పం హృతధనం తథా చ వశమాగతమ్
 స వైరం మనసా ధ్యాత్వా ద్రోణో ద్రుపదమబ్రవీత్
 ప్రమృద్య తరసా రాష్ట్రం పురం తే మృదితం మయా
 ప్రాప్య జీవన్రిపువశం సఖిపూర్వం కిమిష్యతే
 ఏవముక్త్వా ప్రహస్యైనం నిశ్చిత్య పునరబ్రవీత్
 మా భైః ప్రాణభయాద్రాజన్క్షమిణో బ్రాహ్మణా వయమ్
 ఆశ్రమే క్రీడితం యత్తు త్వయా బాల్యే మయా సహ
 తేన సంవర్ధితః స్నేహస్త్వయా మే క్షత్రియర్షభ
 ప్రార్థయేయం త్వయా సఖ్యం పునరేవ నరర్షభ
 వరం దదామి తే రాజన్రాజ్యస్యార్ధమవాప్నుహి
 అరాజా కిల నో రాజ్ఞాం సఖా భవితుమర్హతి
 అతః ప్రయతితం రాజ్యే యజ్ఞసేన మయా తవ
 రాజాసి దక్షిణే కూలే భాగీరథ్యాహముత్తరే
 సఖాయం మాం విజానీహి పాఞ్చాల యది మన్యసే
  ద్రుపద ఉవాచ
 అనాశ్చర్యమిదం బ్రహ్మన్విక్రాన్తేషు మహాత్మసు
 ప్రీయే త్వయాహం త్వత్తశ్చ ప్రీతిమిచ్ఛామి శాశ్వతీమ్
  వైశంపాయన ఉవాచ
 ఏవముక్తస్తు తం ద్రోణో మోక్షయామాస భారత
 సత్కృత్య చైనం ప్రీతాత్మా రాజ్యార్ధం ప్రత్యపాదయత్
 మాకన్దీమథ గఙ్గాయాస్తీరే జనపదాయుతామ్
 సోఽధ్యావసద్దీనమనాః కామ్పిల్యం చ పురోత్తమమ్
 దక్షిణాంశ్చైవ పాఞ్చాలాన్యావచ్చర్మణ్వతీ నదీ
 ద్రోణేన వైరం ద్రుపదః సంస్మరన్న శశామ హ
 క్షాత్రేణ చ బలేనాస్య నాపశ్యత్స పరాజయమ్
 హీనం విదిత్వా చాత్మానం బ్రాహ్మణేన బలేన చ
 పుత్రజన్మ పరీప్సన్వై స రాజా తదధారయత్
 అహిచ్ఛత్రం చ విషయం ద్రోణః సమభిపద్యత
 ఏవం రాజన్నహిచ్ఛత్రా పురీ జనపదాయుతా
 యుధి నిర్జిత్య పార్థేన ద్రోణాయ ప్రతిపాదితా
  వైశంపాయన ఉవాచ
 ప్రాణాధికం భీమసేనం కృతవిద్యం ధనంజయమ్
 దుర్యోధనో లక్షయిత్వ పర్యతప్యత దుర్మతిః
 తతో వైకర్తనః కర్ణః శకునిశ్చాపి సౌబలః
 అనేకైరభ్యుపాయైస్తాఞ్జిఘాంసన్తి స్మ పాణ్డవాన్
 పాణ్డవాశ్చాపి తత్సర్వం ప్రత్యజానన్నరిందమాః
 ఉద్భావనమకుర్వన్తో విదురస్య మతే స్థితాః
 గుణైః సముదితాన్దృష్ట్వా పౌరాః పాణ్డుసుతాంస్తదా
 కథయన్తి స్మ సంభూయ చత్వరేషు సభాసు చ
 ప్రజ్ఞాచక్షురచక్షుష్ట్వాద్ధృతరాష్ట్రో జనేశ్వరః
 రాజ్యమప్రాప్తవాన్పూర్వం స కథం నృపతిర్భవేత్
 తథా భీష్మః శాంతనవః సత్యసంధో మహావ్రతః
 ప్రత్యాఖ్యాయ పురా రాజ్యం నాద్య జాతు గ్రహీష్యతి
 తే వయం పాణ్డవం జ్యేష్ఠం తరుణం వృద్ధశీలినమ్
 అభిషిఞ్చామ సాధ్వద్య సత్యం కరుణవేదినమ్
 స హి భీష్మం శాంతనవం ధృతరాష్ట్రం చ ధర్మవిత్
 సపుత్రం వివిధైర్భోగైర్యోజయిష్యతి పూజయన్
 తేషాం దుర్యోధనః శ్రుత్వా తాని వాక్యాని భాషతామ్
 యుధిష్ఠిరానురక్తానాం పర్యతప్యత దుర్మతిః
 స తప్యమానో దుష్టాత్మా తేషాం వాచో న చక్షమే
 ఈర్ష్యయా చాభిసంతప్తో ధృతరాష్ట్రముపాగమత్
 తతో విరహితం దృష్ట్వా పితరం ప్రతిపూజ్య సః
 పౌరానురాగసంతప్తః పశ్చాదిదమభాషత
 శ్రుతా మే జల్పతాం తాత పౌరాణామశివా గిరః
 త్వామనాదృత్య భీష్మం చ పతిమిచ్ఛన్తి పాణ్డవమ్
 మతమేతచ్చ భీష్మస్య న స రాజ్యం బుభూషతి
 అస్మాకం తు పరాం పీడాం చికీర్షన్తి పురే జనాః
 పితృతః ప్రాప్తవాన్రాజ్యం పాణ్డురాత్మగుణైః పురా
 త్వమప్యగుణసంయోగాత్ప్రాప్తం రాజ్యం న లబ్ధవాన్
 స ఏష పాణ్డోర్దాయాద్యం యది ప్రాప్నోతి పాణ్డవః
 తస్య పుత్రో ధ్రువం ప్రాప్తస్తస్య తస్యేతి చాపరః
 తే వయం రాజవంశేన హీనాః సహ సుతైరపి
 అవజ్ఞాతా భవిష్యామో లోకస్య జగతీపతే
 సతతం నిరయం ప్రాప్తాః పరపిణ్డోపజీవినః
 న భవేమ యథా రాజంస్తథా శీఘ్రం విధీయతామ్
 అభవిష్యః స్థిరో రాజ్యే యది హి త్వం పురా నృప
 ధ్రువం ప్రాప్స్యామ చ వయం రాజ్యమప్యవశే జనే
  వైశంపాయన ఉవాచ
 ధృతరాష్ట్రస్తు పుత్రస్య శ్రుత్వా వచనమీదృశమ్
 ముహూర్తమివ సంచిన్త్య దుర్యోధనమథాబ్రవీత్
 ధర్మనిత్యః సదా పాణ్డుర్మమాసీత్ప్రియకృద్ధితః
 సర్వేషు జ్ఞాతిషు తథా మయి త్వాసీద్విశేషతః
 నాస్య కించిన్న జానామి భోజనాది చికీర్షితమ్
 నివేదయతి నిత్యం హి మమ రాజ్యం ధృతవ్రతః
 తస్య పుత్రో యథా పాణ్డుస్తథా ధర్మపరాయణః
 గుణవాఀల్లోకవిఖ్యాతః పౌరాణాం చ సుసంమతః
 స కథం శక్యమస్మాభిరపక్రష్టుం బలాదితః
 పితృపైతామహాద్రాజ్యాత్ససహాయో విశేషతః
 భృతా హి పాణ్డునామాత్యా బలం చ సతతం భృతమ్
 భృతాః పుత్రాశ్చ పౌత్రాశ్చ తేషామపి విశేషతః
 తే పురా సత్కృతాస్తాత పాణ్డునా పౌరవా జనాః
 కథం యుధిష్ఠిరస్యార్థే న నో హన్యుః సబాన్ధవాన్
  దుర్యోధన ఉవాచ
 ఏవమేతన్మయా తాత భావితం దోషమాత్మని
 దృష్ట్వా ప్రకృతయః సర్వా అర్థమానేన యోజితాః
 ధ్రువమస్మత్సహాయాస్తే భవిష్యన్తి ప్రధానతః
 అర్థవర్గః సహామాత్యో మత్సంస్థోఽద్య మహీపతే
 స భవాన్పాణ్డవానాశు వివాసయితుమర్హతి
 మృదునైవాభ్యుపాయేన నగరం వారణావతమ్
 యదా ప్రతిష్ఠితం రాజ్యం మయి రాజన్భవిష్యతి
 తదా కున్తీ సహాపత్యా పునరేష్యతి భారత
  ధృతరాష్ట్ర ఉవాచ
 దుర్యోధన మమాప్యేతద్ధృది సంపరివర్తతే
 అభిప్రాయస్య పాపత్వాన్నైతత్తు వివృణోమ్యహమ్
 న చ భీష్మో న చ ద్రోణో న క్షత్తా న చ గౌతమః
 వివాస్యమానాన్కౌన్తేయాననుమంస్యన్తి కర్హిచిత్
 సమా హి కౌరవేయాణాం వయమేతే చ పుత్రక
 నైతే విషమమిచ్ఛేయుర్ధర్మయుక్తా మనస్వినః
 తే వయం కౌరవేయాణామేతేషాం చ మహాత్మనామ్
 కథం న వధ్యతాం తాత గచ్ఛేమ జగతస్తథా
  దుర్యోధన ఉవాచ
 మధ్యస్థః సతతం భీష్మో ద్రోణపుత్రో మయి స్థితః
 యతః పుత్రస్తతో ద్రోణో భవితా నాత్ర సాంశయః
 కృపః శారద్వతశ్చైవ యత ఏతే త్రయస్తతః
 ద్రోణం చ భాగినేయం చ న స త్యక్ష్యతి కర్హిచిత్
 క్షత్తార్థబద్ధస్త్వస్మాకం ప్రచ్ఛన్నం తు యతః పరే
 న చైకః స సమర్థోఽస్మాన్పాణ్డవార్థే ప్రబాధితుమ్
 స విశ్రబ్ధః పాణ్డుపుత్రాన్సహ మాత్రా వివాసయ
 వారణావతమద్యైవ నాత్ర దోషో భవిష్యతి
 వినిద్రకరణం ఘోరం హృది శల్యమివార్పితమ్
 శోకపావకముద్భూతం కర్మణైతేన నాశయ
  వైశంపాయన ఉవాచ
 తతో దుర్యోధనో రాజా సర్వాస్తాః ప్రకృతీః శనైః
 అర్థమానప్రదానాభ్యాం సంజహార సహానుజః
 ధృతరాష్ట్రప్రయుక్తాస్తు కేచిత్కుశలమన్త్రిణః
 కథయాం చక్రిరే రమ్యం నగరం వారణావతమ్
 అయం సమాజః సుమహాన్రమణీయతమో భువి
 ఉపస్థితః పశుపతేర్నగరే వారణావతే
 సర్వరత్నసమాకీర్ణే పుంసాం దేశే మనోరమే
 ఇత్యేవం ధృతరాష్ట్రస్య వచనాచ్చక్రిరే కథాః
 కథ్యమానే తథా రమ్యే నగరే వారణావతే
 గమనే పాణ్డుపుత్రాణాం జజ్ఞే తత్ర మతిర్నృప
 యదా త్వమన్యత నృపో జాతకౌతూహలా ఇతి
 ఉవాచైనానథ తదా పాణ్డవానమ్బికాసుతః
 మమేమే పురుషా నిత్యం కథయన్తి పునః పునః
 రమణీయతరం లోకే నగరం వారణావతమ్
 తే తాత యది మన్యధ్వముత్సవం వారణావతే
 సగణాః సానుయాత్రాశ్చ విహరధ్వం యథామరాః
 బ్రాహ్మణేభ్యశ్చ రత్నాని గాయనేభ్యశ్చ సర్వశః
 ప్రయచ్ఛధ్వం యథాకామం దేవా ఇవ సువర్చసః
 కంచిత్కాలం విహృత్యైవమనుభూయ పరాం ముదమ్
 ఇదం వై హాస్తినపురం సుఖినః పునరేష్యథ
 ధృతరాష్ట్రస్య తం కామమనుబుద్ధ్వా యుధిష్ఠిరః
 ఆత్మనశ్చాసహాయత్వం తథేతి ప్రత్యువాచ తమ్
 తతో భీష్మం మహాప్రాజ్ఞం విదురం చ మహామతిమ్
 ద్రోణం చ బాహ్లికం చైవ సోమదత్తం చ కౌరవమ్
 కృపమాచార్యపుత్రం చ గాన్ధారీం చ యశస్వినీమ్
 యుధిష్ఠిరః శనైర్దీనమువాచేదం వచస్తదా
 రమణీయే జనాకీర్ణే నగరే వారణావతే
 సగణాస్తాత వత్స్యామో ధృతరాష్ట్రస్య శాసనాత్
 ప్రసన్నమనసః సర్వే పుణ్యా వాచో విముఞ్చత
 ఆశీర్భిర్వర్ధితానస్మాన్న పాపం ప్రసహిష్యతి
 ఏవముక్తాస్తు తే సర్వే పాణ్డుపుత్రేణ కౌరవాః
 ప్రసన్నవదనా భూత్వా తేఽభ్యవర్తన్త పాణ్డవాన్
 స్వస్త్యస్తు వః పథి సదా భూతేభ్యశ్చైవ సర్వశః
 మా చ వోఽస్త్వశుభం కించిత్సర్వతః పాణ్డునన్దనాః
 తతః కృతస్వస్త్యయనా రాజ్యలాభాయ పాణ్డవాః
 కృత్వా సర్వాణి కార్యాణి ప్రయయుర్వారణావతమ్
  వైశంపాయన ఉవాచ
 ఏవముక్తేషు రాజ్ఞా తు పాణ్డవేషు మహాత్మసు
 దుర్యోధనః పరం హర్షమాజగామ దురాత్మవాన్
 స పురోచనమేకాన్తమానీయ భరతర్షభ
 గృహీత్వా దక్షిణే పాణౌ సచివం వాక్యమబ్రవీత్
 మమేయం వసుసంపూర్ణా పురోచన వసుంధరా
 యథేయం మమ తద్వత్తే స తాం రక్షితుమర్హసి
 న హి మే కశ్చిదన్యోఽస్తి వైశ్వాసికతరస్త్వయా
 సహాయో యేన సంధాయ మన్త్రయేయం యథా త్వయా
 సంరక్ష తాత మన్త్రం చ సపత్నాంశ్చ మమోద్ధర
 నిపుణేనాభ్యుపాయేన యద్బ్రవీమి తథా కురు
 పాణ్డవా ధృతరాష్ట్రేణ ప్రేషితా వారణావతమ్
 ఉత్సవే విహరిష్యన్తి ధృతరాష్ట్రస్య శాసనాత్
 స త్వం రాసభయుక్తేన స్యన్దనేనాశుగామినా
 వారణావతమద్యైవ యథా యాసి తథా కురు
 తత్ర గత్వా చతుఃశాలం గృహం పరమసంవృతమ్
 ఆయుధాగారమాశ్రిత్య కారయేథా మహాధనమ్
 శణసర్జరసాదీని యాని ద్రవ్యాణి కానిచిత్
 ఆగ్నేయాన్యుత సన్తీహ తాని సర్వాణి దాపయ
 సర్పిషా చ సతైలేన లాక్షయా చాప్యనల్పయా
 మృత్తికాం మిశ్రయిత్వా త్వం లేపం కుడ్యేషు దాపయేః
 శణాన్వంశం ఘృతం దారు యన్త్రాణి వివిధాని చ
 తస్మిన్వేశ్మని సర్వాణి నిక్షిపేథాః సమన్తతః
 యథా చ త్వాం న శఙ్కేరన్పరీక్షన్తోఽపి పాణ్డవాః
 ఆగ్నేయమితి తత్కార్యమితి చాన్యే చ మానవాః
 వేశ్మన్యేవం కృతే తత్ర కృత్వా తాన్పరమార్చితాన్
 వాసయేః పాణ్డవేయాంశ్చ కున్తీం చ ససుహృజ్జనామ్
 తత్రాసనాని ముఖ్యాని యానాని శయనాని చ
 విధాతవ్యాని పాణ్డూనాం యథా తుష్యేత మే పితా
 యథా రమేరన్విశ్రబ్ధా నగరే వారణావతే
 తథా సర్వం విధాతవ్యం యావత్కాలస్య పర్యయః
 జ్ఞాత్వా తు తాన్సువిశ్వస్తాఞ్శయానానకుతోభయాన్
 అగ్నిస్తతస్త్వయా దేయో ద్వారతస్తస్య వేశ్మనః
 దగ్ధానేవం స్వకే గేహే దగ్ధా ఇతి తతో జనాః
 జ్ఞాతయో వా వదిష్యన్తి పాణ్డవార్థాయ కర్హిచిత్
 తత్తథేతి ప్రతిజ్ఞాయ కౌరవాయ పురోచనః
 ప్రాయాద్రాసభయుక్తేన నగరం వారణావతమ్
 స గత్వా త్వరితో రాజన్దుర్యోధనమతే స్థితః
 యథోక్తం రాజపుత్రేణ సర్వం చక్రే పురోచనః
  వైశంపాయన ఉవాచ
 పాణ్డవాస్తు రథాన్యుక్త్వా సదశ్వైరనిలోపమైః
 ఆరోహమాణా భీష్మస్య పాదౌ జగృహురార్తవత్
 రాజ్ఞశ్చ ధృతరాష్ట్రస్య ద్రోణస్య చ మహాత్మనః
 అన్యేషాం చైవ వృద్ధానాం విదురస్య కృపస్య చ
 ఏవం సర్వాన్కురూన్వృద్ధానభివాద్య యతవ్రతాః
 సమాలిఙ్గ్య సమానాంశ్చ బాలైశ్చాప్యభివాదితాః
 సర్వా మాతౄస్తథాపృష్ట్వా కృత్వా చైవ ప్రదక్షిణమ్
 సర్వాః ప్రకృతయశ్చైవ ప్రయయుర్వారణావతమ్
 విదురశ్చ మహాప్రాజ్ఞస్తథాన్యే కురుపుంగవాః
 పౌరాశ్చ పురుషవ్యాఘ్రానన్వయుః శోకకర్శితాః
 తత్ర కేచిద్బ్రువన్తి స్మ బ్రాహ్మణా నిర్భయాస్తదా
 శోచమానాః పాణ్డుపుత్రానతీవ భరతర్షభ
 విషమం పశ్యతే రాజా సర్వథా తమసావృతః
 ధృతరాష్ట్రః సుదుర్బుద్ధిర్న చ ధర్మం ప్రపశ్యతి
 న హి పాపమపాపాత్మా రోచయిష్యతి పాణ్డవః
 భీమో వా బలినాం శ్రేష్ఠః కౌన్తేయో వా ధనంజయః
 కుత ఏవ మహాప్రాజ్ఞౌ మాద్రీపుత్రౌ కరిష్యతః
 తద్రాజ్యం పితృతః ప్రాప్తం ధృతరాష్ట్రో న మృష్యతే
 అధర్మమఖిలం కిం ను భీష్మోఽయమనుమన్యతే
 వివాస్యమానానస్థానే కౌన్తేయాన్భరతర్షభాన్
 పితేవ హి నృపోఽస్మాకమభూచ్ఛాంతనవః పురా
 విచిత్రవీర్యో రాజర్షిః పాణ్డుశ్చ కురునన్దనః
 స తస్మిన్పురుషవ్యాఘ్రే దిష్టభావం గతే సతి
 రాజపుత్రానిమాన్బాలాన్ధృతరాష్ట్రో న మృష్యతే
 వయమేతదమృష్యన్తః సర్వ ఏవ పురోత్తమాత్
 గృహాన్విహాయ గచ్ఛామో యత్ర యాతి యుధిష్ఠిరః
 తాంస్తథావాదినః పౌరాన్దుఃఖితాన్దుఃఖకర్శితః
 ఉవాచ పరమప్రీతో ధర్మరాజో యుధిష్ఠిరః
 పితా మాన్యో గురుః శ్రేష్ఠో యదాహ పృథివీపతిః
 అశఙ్కమానైస్తత్కార్యమస్మాభిరితి నో వ్రతమ్
 భవన్తః సుహృదోఽస్మాకమస్మాన్కృత్వా ప్రదక్షిణమ్
 ఆశీర్భిరభినన్ద్యాస్మాన్నివర్తధ్వం యథాగృహమ్
 యదా తు కార్యమస్మాకం భవద్భిరుపపత్స్యతే
 తదా కరిష్యథ మమ ప్రియాణి చ హితాని చ
 తే తథేతి ప్రతిజ్ఞాయ కృత్వా చైతాన్ప్రదక్షిణమ్
 ఆశీర్భిరభినన్ద్యైనాఞ్జగ్ముర్నగరమేవ హి
 పౌరేషు తు నివృత్తేషు విదురః సర్వధర్మవిత్
 బోధయన్పాణ్డవశ్రేష్ఠమిదం వచనమబ్రవీత్
 ప్రాజ్ఞః ప్రాజ్ఞం ప్రలాపజ్ఞః సమ్యగ్ధర్మార్థదర్శివాన్
 విజ్ఞాయేదం తథా కుర్యాదాపదం నిస్తరేద్యథా
 అలోహం నిశితం శస్త్రం శరీరపరికర్తనమ్
 యో వేత్తి న తమాఘ్నన్తి ప్రతిఘాతవిదం ద్విషః
 కక్షఘ్నః శిశిరఘ్నశ్చ మహాకక్షే బిలౌకసః
 న దహేదితి చాత్మానం యో రక్షతి స జీవతి
 నాచక్షుర్వేత్తి పన్థానం నాచక్షుర్విన్దతే దిశః
 నాధృతిర్భూతిమాప్నోతి బుధ్యస్వైవం ప్రబోధితః
 అనాప్తైర్దత్తమాదత్తే నరః శస్త్రమలోహజమ్
 శ్వావిచ్ఛరణమాసాద్య ప్రముచ్యేత హుతాశనాత్
 చరన్మార్గాన్విజానాతి నక్షత్రైర్విన్దతే దిశః
 ఆత్మనా చాత్మనః పఞ్చ పీడయన్నానుపీడ్యతే
 అనుశిష్ట్వానుగత్వా చ కృత్వా చైనాన్ప్రదక్షిణమ్
 పాణ్డవానభ్యనుజ్ఞాయ విదురః ప్రయయౌ గృహాన్
 నివృత్తే విదురే చైవ భీష్మే పౌరజనే తథా
 అజాతశత్రుమామన్త్ర్య కున్తీ వచనమబ్రవీత్
 క్షత్తా యదబ్రవీద్వాక్యం జనమధ్యేఽబ్రువన్నివ
 త్వయా చ తత్తథేత్యుక్తో జానీమో న చ తద్వయమ్
 యది తచ్ఛక్యమస్మాభిః శ్రోతుం న చ సదోషవత్
 శ్రోతుమిచ్ఛామి తత్సర్వం సంవాదం తవ తస్య చ
  యుధిష్ఠిర ఉవాచ
 విషాదగ్నేశ్చ బోద్ధవ్యమితి మాం విదురోఽబ్రవీత్
 పన్థాశ్చ వో నావిదితః కశ్చిత్స్యాదితి చాబ్రవీత్
 జితేన్ద్రియశ్చ వసుధాం ప్రాప్స్యసీతి చ మాబ్రవీత్
 విజ్ఞాతమితి తత్సర్వమిత్యుక్తో విదురో మయా
  వైశంపాయన ఉవాచ
 అష్టమేఽహని రోహిణ్యాం ప్రయాతాః ఫల్గునస్య తే
 వారణావతమాసాద్య దదృశుర్నాగరం జనమ్
  వైశంపాయన ఉవాచ
 తతః సర్వాః ప్రకృతయో నగరాద్వారణావతాత్
 సర్వమఙ్గలసంయుక్తా యథాశాస్త్రమతన్ద్రితాః
 శ్రుత్వాగతాన్పాణ్డుపుత్రాన్నానాయానైః సహస్రశః
 అభిజగ్ముర్నరశ్రేష్ఠాఞ్శ్రుత్వైవ పరయా ముదా
 తే సమాసాద్య కౌన్తేయాన్వారణావతకా జనాః
 కృత్వా జయాశిషః సర్వే పరివార్యోపతస్థిరే
 తైర్వృతః పురుషవ్యాఘ్రో ధర్మరాజో యుధిష్ఠిరః
 విబభౌ దేవసంకాశో వజ్రపాణిరివామరైః
 సత్కృతాస్తే తు పౌరైశ్చ పౌరాన్సత్కృత్య చానఘాః
 అలంకృతం జనాకీర్ణం వివిశుర్వారణావతమ్
 తే ప్రవిశ్య పురం వీరాస్తూర్ణం జగ్మురథో గృహాన్
 బ్రాహ్మణానాం మహీపాల రతానాం స్వేషు కర్మసు
 నగరాధికృతానాం చ గృహాణి రథినాం తథా
 ఉపతస్థుర్నరశ్రేష్ఠా వైశ్యశూద్రగృహానపి
 అర్చితాశ్చ నరైః పౌరైః పాణ్డవా భరతర్షభాః
 జగ్మురావసథం పశ్చాత్పురోచనపురస్కృతాః
 తేభ్యో భక్ష్యాన్నపానాని శయనాని శుభాని చ
 ఆసనాని చ ముఖ్యాని ప్రదదౌ స పురోచనః
 తత్ర తే సత్కృతాస్తేన సుమహార్హపరిచ్ఛదాః
 ఉపాస్యమానాః పురుషైరూషుః పురనివాసిభిః
 దశరాత్రోషితానాం తు తత్ర తేషాం పురోచనః
 నివేదయామాస గృహం శివాఖ్యమశివం తదా
 తత్ర తే పురుషవ్యాఘ్రా వివిశుః సపరిచ్ఛదాః
 పురోచనస్య వచనాత్కైలాసమివ గుహ్యకాః
 తత్త్వగారమభిప్రేక్ష్య సర్వధర్మవిశారదః
 ఉవాచాగ్నేయమిత్యేవం భీమసేనం యుధిష్ఠిరః
 జిఘ్రన్సోమ్య వసాగన్ధం సర్పిర్జతువిమిశ్రితమ్
 కృతం హి వ్యక్తమాగ్నేయమిదం వేశ్మ పరంతప
 శణసర్జరసం వ్యక్తమానీతం గృహకర్మణి
 ముఞ్జబల్వజవంశాది ద్రవ్యం సర్వం ఘృతోక్షితమ్
 శిల్పిభిః సుకృతం హ్యాప్తైర్వినీతైర్వేశ్మకర్మణి
 విశ్వస్తం మామయం పాపో దగ్ధుకామః పురోచనః
 ఇమాం తు తాం మహాబుద్ధిర్విదురో దృష్టవాంస్తదా
 ఆపదం తేన మాం పార్థ స సంబోధితవాన్పురా
 తే వయం బోధితాస్తేన బుద్ధవన్తోఽశివం గృహమ్
 ఆచార్యైః సుకృతం గూఢైర్దుర్యోధనవశానుగైః
  భీమ ఉవాచ
 యదిదం గృహమాగ్నేయం విహితం మన్యతే భవాన్
 తత్రైవ సాధు గచ్ఛామో యత్ర పూర్వోషితా వయమ్
  యుధిష్ఠిర ఉవాచ
 ఇహ యత్తైర్నిరాకారైర్వస్తవ్యమితి రోచయే
 నష్టైరివ విచిన్వద్భిర్గతిమిష్టాం ధ్రువామితః
 యది విన్దేత చాకారమస్మాకం హి పురోచనః
 శీఘ్రకారీ తతో భూత్వా ప్రసహ్యాపి దహేత నః
 నాయం బిభేత్యుపక్రోశాదధర్మాద్వా పురోచనః
 తథా హి వర్తతే మన్దః సుయోధనమతే స్థితః
 అపి చేహ ప్రదగ్ధేషు భీష్మోఽస్మాసు పితామహః
 కోపం కుర్యాత్కిమర్థం వా కౌరవాన్కోపయేత సః
 ధర్మ ఇత్యేవ కుప్యేత తథాన్యే కురుపుంగవాః
 వయం తు యది దాహస్య బిభ్యతః ప్రద్రవేమ హి
 స్పశైర్నో ఘాతయేత్సార్వాన్రాజ్యలుబ్ధః సుయోధనః
 అపదస్థాన్పదే తిష్ఠన్నపక్షాన్పక్షసంస్థితః
 హీనకోశాన్మహాకోశః ప్రయోగైర్ఘాతయేద్ధ్రువమ్
 తదస్మాభిరిమం పాపం తం చ పాపం సుయోధనమ్
 వఞ్చయద్భిర్నివస్తవ్యం ఛన్నవాసం క్వచిత్క్వచిత్
 తే వయం మృగయాశీలాశ్చరామ వసుధామిమామ్
 తథా నో విదితా మార్గా భవిష్యన్తి పలాయతామ్
 భౌమం చ బిలమద్యైవ కరవామ సుసంవృతమ్
 గూఢోచ్ఛ్వసాన్న నస్తత్ర హుతాశః సంప్రధక్ష్యతి
 వసతోఽత్ర యథా చాస్మాన్న బుధ్యేత పురోచనః
 పౌరో వాపి జనః కశ్చిత్తథా కార్యమతన్ద్రితైః
  వైశంపాయన ఉవాచ
 విదురస్య సుహృత్కశ్చిత్ఖనకః కుశలః క్వచిత్
 వివిక్తే పాణ్డవాన్రాజన్నిదం వచనమబ్రవీత్
 ప్రహితో విదురేణాస్మి ఖనకః కుశలో భృశమ్
 పాణ్డవానాం ప్రియం కార్యమితి కిం కరవాణి వః
 ప్రచ్ఛన్నం విదురేణోక్తః శ్రేయస్త్వమిహ పాణ్డవాన్
 ప్రతిపాదయ విశ్వాసాదితి కిం కరవాణి వః
 కృష్ణపక్షే చతుర్దశ్యాం రాత్రావస్య పురోచనః
 భవనస్య తవ ద్వారి ప్రదాస్యతి హుతాశనమ్
 మాత్రా సహ ప్రదగ్ధవ్యాః పాణ్డవాః పురుషర్షభాః
 ఇతి వ్యవసితం పార్థ ధార్తరాష్ట్రస్య మే శ్రుతమ్
 కించిచ్చ విదురేణోక్తో మ్లేచ్ఛవాచాసి పాణ్డవ
 త్వయా చ తత్తథేత్యుక్తమేతద్విశ్వాసకారణమ్
 ఉవాచ తం సత్యధృతిః కున్తీపుత్రో యుధిష్ఠిరః
 అభిజానామి సౌమ్య త్వాం సుహృదం విదురస్య వై
 శుచిమాప్తం ప్రియం చైవ సదా చ దృఢభక్తికమ్
 న విద్యతే కవేః కించిదభిజ్ఞానప్రయోజనమ్
 యథా నః స తథా నస్త్వం నిర్విశేషా వయం త్వయి
 భవతః స్మ యథా తస్య పాలయాస్మాన్యథా కవిః
 ఇదం శరణమాగ్నేయం మదర్థమితి మే మతిః
 పురోచనేన విహితం ధార్తరాష్ట్రస్య శాసనాత్
 స పాపః కోశవాంశ్చైవ ససహాయశ్చ దుర్మతిః
 అస్మానపి చ దుష్టాత్మా నిత్యకాలం ప్రబాధతే
 స భవాన్మోక్షయత్వస్మాన్యత్నేనాస్మాద్ధుతాశనాత్
 అస్మాస్విహ హి దగ్ధేషు సకామః స్యాత్సుయోధనః
 సమృద్ధమాయుధాగారమిదం తస్య దురాత్మనః
 వప్రాన్తే నిష్ప్రతీకారమాశ్లిష్యేదం కృతం మహత్
 ఇదం తదశుభం నూనం తస్య కర్మ చికీర్షితమ్
 ప్రాగేవ విదురో వేద తేనాస్మానన్వబోధయత్
 సేయమాపదనుప్రాప్తా క్షత్తా యాం దృష్టవాన్పురా
 పురోచనస్యావిదితానస్మాంస్త్వం విప్రమోచయ
 స తథేతి ప్రతిశ్రుత్య ఖనకో యత్నమాస్థితః
 పరిఖాముత్కిరన్నామ చకార సుమహద్బిలమ్
 చక్రే చ వేశ్మనస్తస్య మధ్యే నాతిమహన్ముఖమ్
 కపాటయుక్తమజ్ఞాతం సమం భూమ్యా చ భారత
 పురోచనభయాచ్చైవ వ్యదధాత్సంవృతం ముఖమ్
 స తత్ర చ గృహద్వారి వసత్యశుభధీః సదా
 తత్ర తే సాయుధాః సర్వే వసన్తి స్మ క్షపాం నృప
 దివా చరన్తి మృగయాం పాణ్డవేయా వనాద్వనమ్
 విశ్వస్తవదవిశ్వస్తా వఞ్చయన్తః పురోచనమ్
 అతుష్టాస్తుష్టవద్రాజన్నూషుః పరమదుఃఖితాః
 న చైనానన్వబుధ్యన్త నరా నగరవాసినః
 అన్యత్ర విదురామాత్యాత్తస్మాత్ఖనకసత్తమాత్
  వైశంపాయన ఉవాచ
 తాంస్తు దృష్ట్వా సుమనసః పరిసంవత్సరోషితాన్
 విశ్వస్తానివ సంలక్ష్య హర్షం చక్రే పురోచనః
 పురోచనే తథా హృష్టే కౌన్తేయోఽథ యుధిష్ఠిరః
 భీమసేనార్జునౌ చైవ యమౌ చోవాచ ధర్మవిత్
 అస్మానయం సువిశ్వస్తాన్వేత్తి పాపః పురోచనః
 వఞ్చితోఽయం నృశంసాత్మా కాలం మన్యే పలాయనే
 ఆయుధాగారమాదీప్య దగ్ధ్వా చైవ పురోచనమ్
 షట్ప్రాణినో నిధాయేహ ద్రవామోఽనభిలక్షితాః
 అథ దానాపదేశేన కున్తీ బ్రాహ్మణభోజనమ్
 చక్రే నిశి మహద్రాజన్నాజగ్ముస్తత్ర యోషితః
 తా విహృత్య యథాకామం భుక్త్వా పీత్వా చ భారత
 జగ్ముర్నిశి గృహానేవ సమనుజ్ఞాప్య మాధవీమ్
 నిషాదీ పఞ్చపుత్రా తు తస్మిన్భోజ్యే యదృచ్ఛయా
 అన్నార్థినీ సమభ్యాగాత్సపుత్రా కాలచోదితా
 సా పీత్వా మదిరాం మత్తా సపుత్రా మదవిహ్వలా
 సహ సర్వైః సుతై రాజంస్తస్మిన్నేవ నివేశనే
 సుష్వాప విగతజ్ఞానా మృతకల్పా నరాధిప
 అథ ప్రవాతే తుములే నిశి సుప్తే జనే విభో
 తదుపాదీపయద్భీమః శేతే యత్ర పురోచనః
 తతః ప్రతాపః సుమహాఞ్శబ్దశ్చైవ విభావసోః
 ప్రాదురాసీత్తదా తేన బుబుధే స జనవ్రజః
  పౌరా ఊచుః
 దుర్యోధనప్రయుక్తేన పాపేనాకృతబుద్ధినా
 గృహమాత్మవినాశాయ కారితం దాహితం చ యత్
 అహో ధిగ్ధృతరాష్ట్రస్య బుద్ధిర్నాతిసమఞ్జసీ
 యః శుచీన్పాణ్డవాన్బాలాన్దాహయామాస మన్త్రిణా
 దిష్ట్యా త్విదానీం పాపాత్మా దగ్ధోఽయమతిదుర్మతిః
 అనాగసః సువిశ్వస్తాన్యో దదాహ నరోత్తమాన్
  వైశంపాయన ఉవాచ
 ఏవం తే విలపన్తి స్మ వారణావతకా జనాః
 పరివార్య గృహం తచ్చ తస్థూ రాత్రౌ సమన్తతః
 పాణ్డవాశ్చాపి తే రాజన్మాత్రా సహ సుదుఃఖితాః
 బిలేన తేన నిర్గత్య జగ్ముర్గూఢమలక్షితాః
 తేన నిద్రోపరోధేన సాధ్వసేన చ పాణ్డవాః
 న శేకుః సహసా గన్తుం సహ మాత్రా పరంతపాః
 భీమసేనస్తు రాజేన్ద్ర భీమవేగపరాక్రమః
 జగామ భ్రాతౄనాదాయ సర్వాన్మాతరమేవ చ
 స్కన్ధమారోప్య జననీం యమావఙ్కేన వీర్యవాన్
 పార్థౌ గృహీత్వా పాణిభ్యాం భ్రాతరౌ సుమహాబలౌ
 తరసా పాదపాన్భఞ్జన్మహీం పద్భ్యాం విదారయన్
 స జగామాశు తేజస్వీ వాతరంహా వృకోదరః
  వైశంపాయన ఉవాచ
 అథ రాత్ర్యాం వ్యతీతాయామశేషో నాగరో జనః
 తత్రాజగామ త్వరితో దిదృక్షుః పాణ్డునన్దనాన్
 నిర్వాపయన్తో జ్వలనం తే జనా దదృశుస్తతః
 జాతుషం తద్గృహం దగ్ధమమాత్యం చ పురోచనమ్
 నూనం దుర్యోధనేనేదం విహితం పాపకర్మణా
 పాణ్డవానాం వినాశాయ ఇత్యేవం చుక్రుషుర్జనాః
 విదితే ధృతరాష్ట్రస్య ధార్తరాష్ట్రో న సంశయః
 దగ్ధవాన్పాణ్డుదాయాదాన్న హ్యేనం ప్రతిషిద్ధవాన్
 నూనం శాంతనవో భీష్మో న ధర్మమనువర్తతే
 ద్రోణశ్చ విదురశ్చైవ కృపశ్చాన్యే చ కౌరవాః
 తే వయం ధృతరాష్ట్రస్య ప్రేషయామో దురాత్మనః
 సంవృత్తస్తే పరః కామః పాణ్డవాన్దగ్ధవానసి
 తతో వ్యపోహమానాస్తే పాణ్డవార్థే హుతాశనమ్
 నిషాదీం దదృశుర్దగ్ధాం పఞ్చపుత్రామనాగసమ్
 ఖనకేన తు తేనైవ వేశ్మ శోధయతా బిలమ్
 పాంసుభిః ప్రత్యపిహితం పురుషైస్తైరలక్షితమ్
 తతస్తే ప్రేషయామాసుర్ధృతరాష్ట్రస్య నాగరాః
 పాణ్డవానగ్నినా దగ్ధానమాత్యం చ పురోచనమ్
 శ్రుత్వా తు ధృతరాష్ట్రస్తద్రాజా సుమహదప్రియమ్
 వినాశం పాణ్డుపుత్రాణాం విలలాప సుదుఃఖితః
 అద్య పాణ్డుర్మృతో రాజా భ్రాతా మమ సుదుర్లభః
 తేషు వీరేషు దగ్ధేషు మాత్రా సహ విశేషతః
 గచ్ఛన్తు పురుషాః శీఘ్రం నగరం వారణావతమ్
 సత్కారయన్తు తాన్వీరాన్కున్తిరాజసుతాం చ తామ్
 కారయన్తు చ కుల్యాని శుభ్రాణి చ మహాన్తి చ
 యే చ తత్ర మృతాస్తేషాం సుహృదోఽర్చన్తు తానపి
 ఏవంగతే మయా శక్యం యద్యత్కారయితుం హితమ్
 పాణ్డవానాం చ కున్త్యాశ్చ తత్సర్వం క్రియతాం ధనైః
 ఏవముక్త్వా తతశ్చక్రే జ్ఞాతిభిః పరివారితః
 ఉదకం పాణ్డుపుత్రాణాం ధృతరాష్ట్రోఽమ్బికాసుతః
 చుక్రుశుః కౌరవాః సర్వే భృశం శోకపరాయణాః
 విదురస్త్వల్పశశ్చక్రే శోకం వేద పరం హి సః
 పాణ్డవాశ్చాపి నిర్గత్య నగరాద్వారణావతాత్
 జవేన ప్రయయూ రాజన్దక్షిణాం దిశమాశ్రితాః
 విజ్ఞాయ నిశి పన్థానం నక్షత్రైర్దక్షిణాముఖాః
 యతమానా వనం రాజన్గహనం ప్రతిపేదిరే
 తతః శ్రాన్తాః పిపాసార్తా నిద్రాన్ధాః పాణ్డునన్దనాః
 పునరూచుర్మహావీర్యం భీమసేనమిదం వచః
 ఇతః కష్టతరం కిం ను యద్వయం గహనే వనే
 దిశశ్చ న ప్రజానీమో గన్తుం చైవ న శక్నుమః
 తం చ పాపం న జానీమో యది దగ్ధః పురోచనః
 కథం ను విప్రముచ్యేమ భయాదస్మాదలక్షితాః
 పునరస్మానుపాదాయ తథైవ వ్రజ భారత
 త్వం హి నో బలవానేకో యథా సతతగస్తథా
 ఇత్యుక్తో ధర్మరాజేన భీమసేనో మహాబలః
 ఆదాయ కున్తీం భ్రాతౄంశ్చ జగామాశు మహాబలః
  వైశంపాయన ఉవాచ
 తేన విక్రమతా తూర్ణమూరువేగసమీరితమ్
 ప్రవవావనిలో రాజఞ్శుచిశుక్రాగమే యథా
 స మృద్నన్పుష్పితాంశ్చైవ ఫలితాంశ్చ వనస్పతీన్
 ఆరుజన్దారుగుల్మాంశ్చ పథస్తస్య సమీపజాన్
 తథా వృక్షాన్భఞ్జమానో జగామామితవిక్రమః
 తస్య వేగేన పాణ్డూనాం మూర్చ్ఛేవ సమజాయత
 అసకృచ్చాపి సంతీర్య దూరపారం భుజప్లవైః
 పథి ప్రచ్ఛన్నమాసేదుర్ధార్తరాష్ట్రభయాత్తదా
 కృచ్ఛ్రేణ మాతరం త్వేకాం సుకుమారీం యశస్వినీమ్
 అవహత్తత్ర పృష్ఠేన రోధఃసు విషమేషు చ
 ఆగమంస్తే వనోద్దేశమల్పమూలఫలోదకమ్
 క్రూరపక్షిమృగం ఘోరం సాయాహ్నే భరతర్షభాః
 ఘోరా సమభవత్సంధ్యా దారుణా మృగపక్షిణః
 అప్రకాశా దిశః సర్వా వాతైరాసన్ననార్తవైః
 తే శ్రమేణ చ కౌరవ్యాస్తృష్ణయా చ ప్రపీడితాః
 నాశక్నువంస్తదా గన్తుం నిద్రయా చ ప్రవృద్ధయా
 తతో భీమో వనం ఘోరం ప్రవిశ్య విజనం మహత్
 న్యగ్రోధం విపులచ్ఛాయం రమణీయముపాద్రవత్
 తత్ర నిక్షిప్య తాన్సర్వానువాచ భరతర్షభః
 పానీయం మృగయామీహ విశ్రమధ్వమితి ప్రభో
 ఏతే రువన్తి మధురం సారసా జలచారిణః
 ధ్రువమత్ర జలస్థాయో మహానితి మతిర్మమ
 అనుజ్ఞాతః స గచ్ఛేతి భ్రాత్రా జ్యేష్ఠేన భారత
 జగామ తత్ర యత్ర స్మ రువన్తి జలచారిణః
 స తత్ర పీత్వా పానీయం స్నాత్వా చ భరతర్షభ
 ఉత్తరీయేణ పానీయమాజహార తదా నృప
 గవ్యూతిమాత్రాదాగత్య త్వరితో మాతరం ప్రతి
 స సుప్తాం మాతరం దృష్ట్వా భ్రాతౄంశ్చ వసుధాతలే
 భృశం దుఃఖపరీతాత్మా విలలాప వృకోదరః
 శయనేషు పరార్ధ్యేషు యే పురా వారణావతే
 నాధిజగ్ముస్తదా నిద్రాం తేఽద్య సుప్తా మహీతలే
 స్వసారం వసుదేవస్య శత్రుసంఘావమర్దినః
 కున్తిభోజసుతాం కున్తీం సర్వలక్షణపూజితామ్
 స్నుషాం విచిత్రవీర్యస్య భార్యాం పాణ్డోర్మహాత్మనః
 ప్రాసాదశయనాం నిత్యం పుణ్డరీకాన్తరప్రభామ్
 సుకుమారతరాం స్త్రీణాం మహార్హశయనోచితామ్
 శయానాం పశ్యతాద్యేహ పృథివ్యామతథోచితామ్
 ధర్మాదిన్ద్రాచ్చ వాయోశ్చ సుషువే యా సుతానిమాన్
 సేయం భూమౌ పరిశ్రాన్తా శేతే హ్యద్యాతథోచితా
 కిం ను దుఃఖతరం శక్యం మయా ద్రష్టుమతః పరమ్
 యోఽహమద్య నరవ్యాఘ్రాన్సుప్తాన్పశ్యామి భూతలే
 త్రిషు లోకేషు యద్రాజ్యం ధర్మవిద్యోఽర్హతే నృపః
 సోఽయం భూమౌ పరిశ్రాన్తః శేతే ప్రాకృతవత్కథమ్
 అయం నీలామ్బుదశ్యామో నరేష్వప్రతిమో భువి
 శేతే ప్రాకృతవద్భూమావతో దుఃఖతరం ను కిమ్
 అశ్వినావివ దేవానాం యావిమౌ రూపసంపదా
 తౌ ప్రాకృతవదద్యేమౌ ప్రసుప్తౌ ధరణీతలే
 జ్ఞాతయో యస్య నైవ స్యుర్విషమాః కులపాంసనాః
 స జీవేత్సుసుఖం లోకే గ్రామే ద్రుమ ఇవైకజః
 ఏకో వృక్షో హి యో గ్రామే భవేత్పర్ణఫలాన్వితః
 చైత్యో భవతి నిర్జ్ఞాతిరర్చనీయః సుపూజితః
 యేషాం చ బహవః శూరా జ్ఞాతయో ధర్మసంశ్రితాః
 తే జీవన్తి సుఖం లోకే భవన్తి చ నిరామయాః
 బలవన్తః సమృద్ధార్థా మిత్రబాన్ధవనన్దనాః
 జీవన్త్యన్యోన్యమాశ్రిత్య ద్రుమాః కాననజా ఇవ
 వయం తు ధృతరాష్ట్రేణ సపుత్రేణ దురాత్మనా
 వివాసితా న దగ్ధాశ్చ కథంచిత్తస్య శాసనాత్
 తస్మాన్ముక్తా వయం దాహాదిమం వృక్షముపాశ్రితాః
 కాం దిశం ప్రతిపత్స్యామః ప్రాప్తాః క్లేశమనుత్తమమ్
 నాతిదూరే చ నగరం వనాదస్మాద్ధి లక్షయే
 జాగర్తవ్యే స్వపన్తీమే హన్త జాగర్మ్యహం స్వయమ్
 పాస్యన్తీమే జలం పశ్చాత్ప్రతిబుద్ధా జితక్లమాః
 ఇతి భీమో వ్యవస్యైవ జజాగార స్వయం తదా
  వైశంపాయన ఉవాచ
 తత్ర తేషు శయానేషు హిడిమ్బో నామ రాక్షసః
 అవిదూరే వనాత్తస్మాచ్ఛాలవృక్షముపాశ్రితః
 క్రూరో మానుషమాంసాదో మహావీర్యో మహాబలః
 విరూపరూపః పిఙ్గాక్షః కరాలో ఘోరదర్శనః
 పిశితేప్సుః క్షుధార్తస్తానపశ్యత యదృచ్ఛయా
 ఊర్ధ్వాఙ్గులిః స కణ్డూయన్ధున్వన్రూక్షాఞ్శిరోరుహాన్
 జృమ్భమాణో మహావక్త్రః పునః పునరవేక్ష్య చ
 దుష్టో మానుషమాంసాదో మహాకాయో మహాబలః
 ఆఘ్రాయ మానుషం గన్ధం భగినీమిదమబ్రవీత్
 ఉపపన్నశ్చిరస్యాద్య భక్షో మమ మనఃప్రియః
 స్నేహస్రవాన్ప్రస్రవతి జిహ్వా పర్యేతి మే ముఖమ్
 అష్టౌ దంష్ట్రాః సుతీక్ష్ణాగ్రాశ్చిరస్యాపాతదుఃసహాః
 దేహేషు మజ్జయిష్యామి స్నిగ్ధేషు పిశితేషు చ
 ఆక్రమ్య మానుషం కణ్ఠమాచ్ఛిద్య ధమనీమపి
 ఉష్ణం నవం ప్రపాస్యామి ఫేనిలం రుధిరం బహు
 గచ్ఛ జానీహి కే త్వేతే శేరతే వనమాశ్రితాః
 మానుషో బలవాన్గన్ధో ఘ్రాణం తర్పయతీవ మే
 హత్వైతాన్మానుషాన్సర్వానానయస్వ మమాన్తికమ్
 అస్మద్విషయసుప్తేభ్యో నైతేభ్యో భయమస్తి తే
 ఏషాం మాంసాని సంస్కృత్య మానుషాణాం యథేష్టతః
 భక్షయిష్యావ సహితౌ కురు తూర్ణం వచో మమ
 భ్రాతుర్వచనమాజ్ఞాయ త్వరమాణేవ రాక్షసీ
 జగామ తత్ర యత్ర స్మ పాణ్డవా భరతర్షభ
 దదర్శ తత్ర గత్వా సా పాణ్డవాన్పృథయా సహ
 శయానాన్భీమసేనం చ జాగ్రతం త్వపరాజితమ్
 దృష్ట్వైవ భీమసేనం సా శాలస్కన్ధమివోద్గతమ్
 రాక్షసీ కామయామాస రూపేణాప్రతిమం భువి
 అయం శ్యామో మహాబాహుః సింహస్కన్ధో మహాద్యుతిః
 కమ్బుగ్రీవః పుష్కరాక్షో భర్తా యుక్తో భవేన్మమ
 నాహం భ్రాతృవచో జాతు కుర్యాం క్రూరోపసంహితమ్
 పతిస్నేహోఽతిబలవాన్న తథా భ్రాతృసౌహృదమ్
 ముహూర్తమివ తృప్తిశ్చ భవేద్భ్రాతుర్మమైవ చ
 హతైరేతైరహత్వా తు మోదిష్యే శాశ్వతీః సమాః
 సా కామరూపిణీ రూపం కృత్వా మానుషముత్తమమ్
 ఉపతస్థే మహాబాహుం భీమసేనం శనైః శనైః
 విలజ్జమానేవ లతా దివ్యాభరణభూషితా
 స్మితపూర్వమిదం వాక్యం భీమసేనమథాబ్రవీత్
 కుతస్త్వమసి సంప్రాప్తః కశ్చాసి పురుషర్షభ
 క ఇమే శేరతే చేహ పురుషా దేవరూపిణః
 కేయం చ బృహతీ శ్యామా సుకుమారీ తవానఘ
 శేతే వనమిదం ప్రాప్య విశ్వస్తా స్వగృహే యథా
 నేదం జానాతి గహనం వనం రాక్షససేవితమ్
 వసతి హ్యత్ర పాపాత్మా హిడిమ్బో నామ రాక్షసః
 తేనాహం ప్రేషితా భ్రాత్రా దుష్టభావేన రక్షసా
 బిభక్షయిషతా మాంసం యుష్మాకమమరోపమ
 సాహం త్వామభిసంప్రేక్ష్య దేవగర్భసమప్రభమ్
 నాన్యం భర్తారమిచ్ఛామి సత్యమేతద్బ్రవీమి తే
 ఏతద్విజ్ఞాయ ధర్మజ్ఞ యుక్తం మయి సమాచర
 కామోపహతచిత్తాఙ్గీం భజమానాం భజస్వ మామ్
 త్రాస్యేఽహం త్వాం మహాబాహో రాక్షసాత్పురుషాదకాత్
 వత్స్యావో గిరిదుర్గేషు భర్తా భవ మమానఘ
 అన్తరిక్షచరా హ్యస్మి కామతో విచరామి చ
 అతులామాప్నుహి ప్రీతిం తత్ర తత్ర మయా సహ
  భీమ ఉవాచ
 మాతరం భ్రాతరం జ్యేష్ఠం కనిష్ఠానపరానిమాన్
 పరిత్యజేత కో న్వద్య ప్రభవన్నివ రాక్షసి
 కో హి సుప్తానిమాన్భ్రాతౄన్దత్త్వా రాక్షసభోజనమ్
 మాతరం చ నరో గచ్ఛేత్కామార్త ఇవ మద్విధః
  రాక్షస్యువాచ
 యత్తే ప్రియం తత్కరిష్యే సర్వానేతాన్ప్రబోధయ
 మోక్షయిష్యామి వః కామం రాక్షసాత్పురుషాదకాత్
  భీమ ఉవాచ
 సుఖసుప్తాన్వనే భ్రాతౄన్మాతరం చైవ రాక్షసి
 న భయాద్బోధయిష్యామి భ్రాతుస్తవ దురాత్మనః
 న హి మే రాక్షసా భీరు సోఢుం శక్తాః పరాక్రమమ్
 న మనుష్యా న గన్ధర్వా న యక్షాశ్చారులోచనే
 గచ్ఛ వా తిష్ఠ వా భద్రే యద్వాపీచ్ఛసి తత్కురు
 తం వా ప్రేషయ తన్వఙ్గి భ్రాతరం పురుషాదకమ్
  వైశంపాయన ఉవాచ
 తాం విదిత్వా చిరగతాం హిడిమ్బో రాక్షసేశ్వరః
 అవతీర్య ద్రుమాత్తస్మాదాజగామాథ పాణ్డవాన్
 లోహితాక్షో మహాబాహురూర్ధ్వకేశో మహాబలః
 మేఘసంఘాతవర్ష్మా చ తీక్ష్ణదంష్ట్రోజ్జ్వలాననః
 తమాపతన్తం దృష్ట్వైవ తథా వికృతదర్శనమ్
 హిడిమ్బోవాచ విత్రస్తా భీమసేనమిదం వచః
 ఆపతత్యేష దుష్టాత్మా సంక్రుద్ధః పురుషాదకః
 త్వామహం భ్రాతృభిః సార్ధం యద్బ్రవీమి తథా కురు
 అహం కామగమా వీర రక్షోబలసమన్వితా
 ఆరుహేమాం మమ శ్రోణీం నేష్యామి త్వాం విహాయసా
 ప్రబోధయైనాన్సంసుప్తాన్మాతరం చ పరంతప
 సర్వానేవ గమిష్యామి గృహీత్వా వో విహాయసా
  భీమ ఉవాచ
 మా భైస్త్వం విపులశ్రోణి నైష కశ్చిన్మయి స్థితే
 అహమేనం హనిష్యామి ప్రేక్షన్త్యాస్తే సుమధ్యమే
 నాయం ప్రతిబలో భీరు రాక్షసాపసదో మమ
 సోఢుం యుధి పరిస్పన్దమథ వా సర్వరాక్షసాః
 పశ్య బాహూ సువృత్తౌ మే హస్తిహస్తనిభావిమౌ
 ఊరూ పరిఘసంకాశౌ సంహతం చాప్యురో మమ
 విక్రమం మే యథేన్ద్రస్య సాద్య ద్రక్ష్యసి శోభనే
 మావమంస్థాః పృథుశ్రోణి మత్వా మామిహ మానుషమ్
  హిడిమ్బోవాచ
 నావమన్యే నరవ్యాఘ్ర త్వామహం దేవరూపిణమ్
 దృష్టాపదానస్తు మయా మానుషేష్వేవ రాక్షసః
  వైశంపాయన ఉవాచ
 తథా సంజల్పతస్తస్య భీమసేనస్య భారత
 వాచః శుశ్రావ తాః క్రుద్ధో రాక్షసః పురుషాదకః
 అవేక్షమాణస్తస్యాశ్చ హిడిమ్బో మానుషం వపుః
 స్రగ్దామపూరితశిఖం సమగ్రేన్దునిభాననమ్
 సుభ్రూనాసాక్షికేశాన్తం సుకుమారనఖత్వచమ్
 సర్వాభరణసంయుక్తం సుసూక్ష్మామ్బరవాససమ్
 తాం తథా మానుషం రూపం బిభ్రతీం సుమనోహరమ్
 పుంస్కామాం శఙ్కమానశ్చ చుక్రోధ పురుషాదకః
 సంక్రుద్ధో రాక్షసస్తస్యా భగిన్యాః కురుసత్తమ
 ఉత్ఫాల్య విపులే నేత్రే తతస్తామిదమబ్రవీత్
 కో హి మే భోక్తుకామస్య విఘ్నం చరతి దుర్మతిః
 న బిభేషి హిడిమ్బే కిం మత్కోపాద్విప్రమోహితా
 ధిక్త్వామసతి పుంస్కామే మమ విప్రియకారిణి
 పూర్వేషాం రాక్షసేన్ద్రాణాం సర్వేషామయశస్కరి
 యానిమానాశ్రితాకార్షీరప్రియం సుమహన్మమ
 ఏష తానద్య వై సర్వాన్హనిష్యామి త్వయా సహ
 ఏవముక్త్వా హిడిమ్బాం స హిడిమ్బో లోహితేక్షణః
 వధాయాభిపపాతైనాం దన్తైర్దన్తానుపస్పృశన్
 తమాపతన్తం సంప్రేక్ష్య భీమః ప్రహరతాం వరః
 భర్త్సయామాస తేజస్వీ తిష్ఠ తిష్ఠేతి చాబ్రవీత్
  వైశంపాయన ఉవాచ
 భీమసేనస్తు తం దృష్ట్వా రాక్షసం ప్రహసన్నివ
 భగినీం ప్రతి సంక్రుద్ధమిదం వచనమబ్రవీత్
 కిం తే హిడిమ్బ ఏతైర్వా సుఖసుప్తైః ప్రబోధితైః
 మామాసాదయ దుర్బుద్ధే తరసా త్వం నరాశన
 మయ్యేవ ప్రహరైహి త్వం న స్త్రియం హన్తుమర్హసి
 విశేషతోఽనపకృతే పరేణాపకృతే సతి
 న హీయం స్వవశా బాలా కామయత్యద్య మామిహ
 చోదితైషా హ్యనఙ్గేన శరీరాన్తరచారిణా
 భగినీ తవ దుర్బుద్ధే రాక్షసానాం యశోహర
 త్వన్నియోగేన చైవేయం రూపం మమ సమీక్ష్య చ
 కామయత్యద్య మాం భీరుర్నైషా దూషయతే కులమ్
 అనఙ్గేన కృతే దోషే నేమాం త్వమిహ రాక్షస
 మయి తిష్ఠతి దుష్టాత్మన్న స్త్రియం హన్తుమర్హసి
 సమాగచ్ఛ మయా సార్ధమేకేనైకో నరాశన
 అహమేవ నయిష్యామి త్వామద్య యమసాదనమ్
 అద్య తే తలనిష్పిష్టం శిరో రాక్షస దీర్యతామ్
 కుఞ్జరస్యేవ పాదేన వినిష్పిష్టం బలీయసః
 అద్య గాత్రాణి క్రవ్యాదాః శ్యేనా గోమాయవశ్చ తే
 కర్షన్తు భువి సంహృష్టా నిహతస్య మయా మృధే
 క్షణేనాద్య కరిష్యేఽహమిదం వనమకణ్టకమ్
 పురస్తాద్దూషితం నిత్యం త్వయా భక్షయతా నరాన్
 అద్య త్వాం భగినీ పాప కృష్యమాణం మయా భువి
 ద్రక్షత్యద్రిప్రతీకాశం సింహేనేవ మహాద్విపమ్
 నిరాబాధాస్త్వయి హతే మయా రాక్షసపాంసన
 వనమేతచ్చరిష్యన్తి పురుషా వనచారిణః
  హిడిమ్బ ఉవాచ
 గర్జితేన వృథా కిం తే కత్థితేన చ మానుష
 కృత్వైతత్కర్మణా సర్వం కత్థేథా మా చిరం కృథాః
 బలినం మన్యసే యచ్చ ఆత్మానమపరాక్రమమ్
 జ్ఞాస్యస్యద్య సమాగమ్య మయాత్మానం బలాధికమ్
 న తావదేతాన్హింసిష్యే స్వపన్త్వేతే యథాసుఖమ్
 ఏష త్వామేవ దుర్బుద్ధే నిహన్మ్యద్యాప్రియంవదమ్
 పీత్వా తవాసృగ్గాత్రేభ్యస్తతః పశ్చాదిమానపి
 హనిష్యామి తతః పశ్చాదిమాం విప్రియకారిణీమ్
  వైశంపాయన ఉవాచ
 ఏవముక్త్వా తతో బాహుం ప్రగృహ్య పురుషాదకః
 అభ్యధావత సంక్రుద్ధో భీమసేనమరిందమమ్
 తస్యాభిపతతస్తూర్ణం భీమో భీమపరాక్రమః
 వేగేన ప్రహృతం బాహుం నిజగ్రాహ హసన్నివ
 నిగృహ్య తం బలాద్భీమో విస్ఫురన్తం చకర్ష హ
 తస్మాద్దేశాద్ధనూంష్యష్టౌ సింహః క్షుద్రమృగం యథా
 తతః స రాక్షసః క్రుద్ధః పాణ్డవేన బలాద్ధృతః
 భీమసేనం సమాలిఙ్గ్య వ్యనదద్భైరవం రవమ్
 పునర్భీమో బలాదేనం విచకర్ష మహాబలః
 మా శబ్దః సుఖసుప్తానాం భ్రాతౄణాం మే భవేదితి
 అన్యోన్యం తౌ సమాసాద్య విచకర్షతురోజసా
 రాక్షసో భీమసేనశ్చ విక్రమం చక్రతుః పరమ్
 బభఞ్జతుర్మహావృక్షాఀల్లతాశ్చాకర్షతుస్తతః
 మత్తావివ సుసంరబ్ధౌ వారణౌ షష్టిహాయనౌ
 తయోః శబ్దేన మహతా విబుద్ధాస్తే నరర్షభాః
 సహ మాత్రా తు దదృశుర్హిడిమ్బామగ్రతః స్థితామ్
  వైశంపాయన ఉవాచ
 ప్రబుద్ధాస్తే హిడిమ్బాయా రూపం దృష్ట్వాతిమానుషమ్
 విస్మితాః పురుషవ్యాఘ్రా బభూవుః పృథయా సహ
 తతః కున్తీ సమీక్ష్యైనాం విస్మితా రూపసంపదా
 ఉవాచ మధురం వాక్యం సాన్త్వపూర్వమిదం శనైః
 కస్య త్వం సురగర్భాభే కా చాసి వరవర్ణిని
 కేన కార్యేణ సుశ్రోణి కుతశ్చాగమనం తవ
 యది వాస్య వనస్యాసి దేవతా యది వాప్సరాః
 ఆచక్ష్వ మమ తత్సర్వం కిమర్థం చేహ తిష్ఠసి
  హిడిమ్బోవాచ
 యదేతత్పశ్యసి వనం నీలమేఘనిభం మహత్
 నివాసో రాక్షసస్యైతద్ధిడిమ్బస్య మమైవ చ
 తస్య మాం రాక్షసేన్ద్రస్య భగినీం విద్ధి భామిని
 భ్రాత్రా సంప్రేషితామార్యే త్వాం సపుత్రాం జిఘాంసతా
 క్రూరబుద్ధేరహం తస్య వచనాదాగతా ఇహ
 అద్రాక్షం హేమవర్ణాభం తవ పుత్రం మహౌజసమ్
 తతోఽహం సర్వభూతానాం భావే విచరతా శుభే
 చోదితా తవ పుత్రస్య మన్మథేన వశానుగా
 తతో వృతో మయా భర్తా తవ పుత్రో మహాబలః
 అపనేతుం చ యతితో న చైవ శకితో మయా
 చిరాయమాణాం మాం జ్ఞాత్వా తతః స పురుషాదకః
 స్వయమేవాగతో హన్తుమిమాన్సర్వాంస్తవాత్మజాన్
 స తేన మమ కాన్తేన తవ పుత్రేణ ధీమతా
 బలాదితో వినిష్పిష్య వ్యపకృష్టో మహాత్మనా
 వికర్షన్తౌ మహావేగౌ గర్జమానౌ పరస్పరమ్
 పశ్యధ్వం యుధి విక్రాన్తావేతౌ తౌ నరరాక్షసౌ
  వైశంపాయన ఉవాచ
 తస్యాః శ్రుత్వైవ వచనముత్పపాత యుధిష్ఠిరః
 అర్జునో నకులశ్చైవ సహదేవశ్చ వీర్యవాన్
 తౌ తే దదృశురాసక్తౌ వికర్షన్తౌ పరస్పరమ్
 కాఙ్క్షమాణౌ జయం చైవ సింహావివ రణోత్కటౌ
 తావన్యోన్యం సమాశ్లిష్య వికర్షన్తౌ పరస్పరమ్
 దావాగ్నిధూమసదృశం చక్రతుః పార్థివం రజః
 వసుధారేణుసంవీతౌ వసుధాధరసంనిభౌ
 విభ్రాజేతాం యథా శైలౌ నీహారేణాభిసంవృతౌ
 రాక్షసేన తథా భీమం క్లిశ్యమానం నిరీక్ష్య తు
 ఉవాచేదం వచః పార్థః ప్రహసఞ్శనకైరివ
 భీమ మా భైర్మహాబాహో న త్వాం బుధ్యామహే వయమ్
 సమేతం భీమరూపేణ ప్రసుప్తాః శ్రమకర్శితాః
 సాహాయ్యేఽస్మి స్థితః పార్థ యోధయిష్యామి రాక్షసమ్
 నకులః సహదేవశ్చ మాతరం గోపయిష్యతః
  భీమ ఉవాచ
 ఉదాసీనో నిరీక్షస్వ న కార్యః సంభ్రమస్త్వయా
 న జాత్వయం పునర్జీవేన్మద్బాహ్వన్తరమాగతః
  అర్జున ఉవాచ
 కిమనేన చిరం భీమ జీవతా పాపరక్షసా
 గన్తవ్యం న చిరం స్థాతుమిహ శక్యమరిందమ
 పురా సంరజ్యతే ప్రాచీ పురా సంధ్యా ప్రవర్తతే
 రౌద్రే ముహూర్తే రక్షాంసి ప్రబలాని భవన్తి చ
 త్వరస్వ భీమ మా క్రీడ జహి రక్షో విభీషణమ్
 పురా వికురుతే మాయాం భుజయోః సారమర్పయ
  వైశంపాయన ఉవాచ
 అర్జునేనైవముక్తస్తు భీమో భీమస్య రక్షసః
 ఉత్క్షిప్యాభ్రామయద్దేహం తూర్ణం గుణశతాధికమ్
  భీమ ఉవాచ
 వృథామాంసైర్వృథా పుష్టో వృథా వృద్ధో వృథామతిః
 వృథామరణమర్హస్త్వం వృథాద్య న భవిష్యసి
  అర్జున ఉవాచ
 అథ వా మన్యసే భారం త్వమిమం రాక్షసం యుధి
 కరోమి తవ సాహాయ్యం శీఘ్రమేవ నిహన్యతామ్
 అథ వాప్యహమేవైనం హనిష్యామి వృకోదర
 కృతకర్మా పరిశ్రాన్తః సాధు తావదుపారమ
  వైశంపాయన ఉవాచ
 తస్య తద్వచనం శ్రుత్వా భీమసేనోఽత్యమర్షణః
 నిష్పిష్యైనం బలాద్భూమౌ పశుమారమమారయత్
 స మార్యమాణో భీమేన ననాద విపులం స్వనమ్
 పూరయంస్తద్వనం సర్వం జలార్ద్ర ఇవ దున్దుభిః
 భుజాభ్యాం యోక్త్రయిత్వా తం బలవాన్పాణ్డునన్దనః
 మధ్యే భఙ్క్త్వా స బలవాన్హర్షయామాస పాణ్డవాన్
 హిడిమ్బం నిహతం దృష్ట్వా సంహృష్టాస్తే తరస్వినః
 అపూజయన్నరవ్యాఘ్రం భీమసేనమరిందమమ్
 అభిపూజ్య మహాత్మానం భీమం భీమపరాక్రమమ్
 పునరేవార్జునో వాక్యమువాచేదం వృకోదరమ్
 నదూరే నగరం మన్యే వనాదస్మాదహం ప్రభో
 శీఘ్రం గచ్ఛామ భద్రం తే న నో విద్యాత్సుయోధనః
 తతః సర్వే తథేత్యుక్త్వా సహ మాత్రా పరంతపాః
 ప్రయయుః పురుషవ్యాఘ్రా హిడిమ్బా చైవ రాక్షసీ
  భీమ ఉవాచ
 స్మరన్తి వైరం రక్షాంసి మాయామాశ్రిత్య మోహినీమ్
 హిడిమ్బే వ్రజ పన్థానం త్వం వై భ్రాతృనిషేవితమ్
  యుధిష్ఠిర ఉవాచ
 క్రుద్ధోఽపి పురుషవ్యాఘ్ర భీమ మా స్మ స్త్రియం వధీః
 శరీరగుప్త్యాభ్యధికం ధర్మం గోపయ పాణ్డవ
 వధాభిప్రాయమాయాన్తమవధీస్త్వం మహాబలమ్
 రక్షసస్తస్య భగినీ కిం నః క్రుద్ధా కరిష్యతి
  వైశంపాయన ఉవాచ
 హిడిమ్బా తు తతః కున్తీమభివాద్య కృతాఞ్జలిః
 యుధిష్ఠిరం చ కౌన్తేయమిదం వచనమబ్రవీత్
 ఆర్యే జానాసి యద్దుఃఖమిహ స్త్రీణామనఙ్గజమ్
 తదిదం మామనుప్రాప్తం భీమసేనకృతం శుభే
 సోఢం తత్పరమం దుఃఖం మయా కాలప్రతీక్షయా
 సోఽయమభ్యాగతః కాలో భవితా మే సుఖాయ వై
 మయా హ్యుత్సృజ్య సుహృదః స్వధర్మం స్వజనం తథా
 వృతోఽయం పురుషవ్యాఘ్రస్తవ పుత్రః పతిః శుభే
 వరేణాపి తథానేన త్వయా చాపి యశస్విని
 తథా బ్రువన్తీ హి తదా ప్రత్యాఖ్యాతా క్రియాం ప్రతి
 త్వం మాం మూఢేతి వా మత్వా భక్తా వానుగతేతి వా
 భర్త్రానేన మహాభాగే సంయోజయ సుతేన తే
 తముపాదాయ గచ్ఛేయం యథేష్టం దేవరూపిణమ్
 పునశ్చైవాగమిష్యామి విశ్రమ్భం కురు మే శుభే
 అహం హి మనసా ధ్యాతా సర్వాన్నేష్యామి వః సదా
 వృజినే తారయిష్యామి దుర్గేషు చ నరర్షభాన్
 పృష్ఠేన వో వహిష్యామి శీఘ్రాం గతిమభీప్సతః
 యూయం ప్రసాదం కురుత భీమసేనో భజేత మామ్
 ఆపదస్తరణే ప్రాణాన్ధారయేద్యేన యేన హి
 సర్వమాదృత్య కర్తవ్యం తద్ధర్మమనువర్తతా
 ఆపత్సు యో ధారయతి ధర్మం ధర్మవిదుత్తమః
 వ్యసనం హ్యేవ ధర్మస్య ధర్మిణామాపదుచ్యతే
 పుణ్యం ప్రాణాన్ధారయతి పుణ్యం ప్రాణదముచ్యతే
 యేన యేనాచరేద్ధర్మం తస్మిన్గర్హా న విద్యతే
  యుధిష్ఠిర ఉవాచ
 ఏవమేతద్యథాత్థ త్వం హిడిమ్బే నాత్ర సంశయః
 స్థాతవ్యం తు త్వయా ధర్మే యథా బ్రూయాం సుమధ్యమే
 స్నాతం కృతాహ్నికం భద్రే కృతకౌతుకమఙ్గలమ్
 భీమసేనం భజేథాస్త్వం ప్రాగస్తగమనాద్రవేః
 అహఃసు విహరానేన యథాకామం మనోజవా
 అయం త్వానయితవ్యస్తే భీమసేనః సదా నిశి
  వైశంపాయన ఉవాచ
 తథేతి తత్ప్రతిజ్ఞాయ హిడిమ్బా రాక్షసీ తదా
 భీమసేనముపాదాయ ఊర్ధ్వమాచక్రమే తతః
 శైలశృఙ్గేషు రమ్యేషు దేవతాయతనేషు చ
 మృగపక్షివిఘుష్టేషు రమణీయేషు సర్వదా
 కృత్వా చ పరమం రూపం సర్వాభరణభూషితా
 సంజల్పన్తీ సుమధురం రమయామాస పాణ్డవమ్
 తథైవ వనదుర్గేషు పుష్పితద్రుమసానుషు
 సరఃసు రమణీయేషు పద్మోత్పలయుతేషు చ
 నదీద్వీపప్రదేశేషు వైడూర్యసికతాసు చ
 సుతీర్థవనతోయాసు తథా గిరినదీషు చ
 సగరస్య ప్రదేశేషు మణిహేమచితేషు చ
 పత్తనేషు చ రమ్యేషు మహాశాలవనేషు చ
 దేవారణ్యేషు పుణ్యేషు తథా పర్వతసానుషు
 గుహ్యకానాం నివాసేషు తాపసాయతనేషు చ
 సర్వర్తుఫలపుష్పేషు మానసేషు సరఃసు చ
 బిభ్రతీ పరమం రూపం రమయామాస పాణ్డవమ్
 రమయన్తీ తథా భీమం తత్ర తత్ర మనోజవా
 ప్రజజ్ఞే రాక్షసీ పుత్రం భీమసేనాన్మహాబలమ్
 విరూపాక్షం మహావక్త్రం శఙ్కుకర్ణం విభీషణమ్
 భీమరూపం సుతామ్రోష్ఠం తీక్ష్ణదంష్ట్రం మహాబలమ్
 మహేష్వాసం మహావీర్యం మహాసత్త్వం మహాభుజమ్
 మహాజవం మహాకాయం మహామాయమరిందమమ్
 అమానుషం మానుషజం భీమవేగం మహాబలమ్
 యః పిశాచానతీవాన్యాన్బభూవాతి స మానుషాన్
 బాలోఽపి యౌవనం ప్రాప్తో మానుషేషు విశాం పతే
 సర్వాస్త్రేషు పరం వీరః ప్రకర్షమగమద్బలీ
 సద్యో హి గర్భం రాక్షస్యో లభన్తే ప్రసవన్తి చ
 కామరూపధరాశ్చైవ భవన్తి బహురూపిణః
 ప్రణమ్య వికచః పాదావగృహ్ణాత్స పితుస్తదా
 మాతుశ్చ పరమేష్వాసస్తౌ చ నామాస్య చక్రతుః
 ఘటభాసోత్కచ ఇతి మాతరం సోఽభ్యభాషత
 అభవత్తేన నామాస్య ఘటోత్కచ ఇతి స్మ హ
 అనురక్తశ్చ తానాసీత్పాణ్డవాన్స ఘటోత్కచః
 తేషాం చ దయితో నిత్యమాత్మభూతో బభూవ సః
 సంవాససమయో జీర్ణ ఇత్యభాషత తం తతః
 హిడిమ్బా సమయం కృత్వా స్వాం గతిం ప్రత్యపద్యత
 కృత్యకాల ఉపస్థాస్యే పితౄనితి ఘటోత్కచః
 ఆమన్త్ర్య రాక్షసశ్రేష్ఠః ప్రతస్థే చోత్తరాం దిశమ్
 స హి సృష్టో మఘవతా శక్తిహేతోర్మహాత్మనా
 కర్ణస్యాప్రతివీర్యస్య వినాశాయ మహాత్మనః
  వైశంపాయన ఉవాచ
 తే వనేన వనం వీరా ఘ్నన్తో మృగగణాన్బహూన్
 అపక్రమ్య యయూ రాజంస్త్వరమాణా మహారథాః
 మత్స్యాంస్త్రిగర్తాన్పాఞ్చాలాన్కీచకానన్తరేణ చ
 రమణీయాన్వనోద్దేశాన్ప్రేక్షమాణాః సరాంసి చ
 జటాః కృత్వాత్మనః సర్వే వల్కలాజినవాససః
 సహ కున్త్యా మహాత్మానో బిభ్రతస్తాపసం వపుః
 క్వచిద్వహన్తో జననీం త్వరమాణా మహారథాః
 క్వచిచ్ఛన్దేన గచ్ఛన్తస్తే జగ్ముః ప్రసభం పునః
 బ్రాహ్మం వేదమధీయానా వేదాఙ్గాని చ సర్వశః
 నీతిశాస్త్రం చ ధర్మజ్ఞా దదృశుస్తే పితామహమ్
 తేఽభివాద్య మహాత్మానం కృష్ణద్వైపాయనం తదా
 తస్థుః ప్రాఞ్జలయః సర్వే సహ మాత్రా పరంతపాః
  వ్యాస ఉవాచ
 మయేదం మనసా పూర్వం విదితం భరతర్షభాః
 యథా స్థితైరధర్మేణ ధార్తరాష్ట్రైర్వివాసితాః
 తద్విదిత్వాస్మి సంప్రాప్తశ్చికీర్షుః పరమం హితమ్
 న విషాదోఽత్ర కర్తవ్యః సర్వమేతత్సుఖాయ వః
 సమాస్తే చైవ మే సర్వే యూయం చైవ న సంశయః
 దీనతో బాలతశ్చైవ స్నేహం కుర్వన్తి బాన్ధవాః
 తస్మాదభ్యధికః స్నేహో యుష్మాసు మమ సాంప్రతమ్
 స్నేహపూర్వం చికీర్షామి హితం వస్తన్నిబోధత
 ఇదం నగరమభ్యాశే రమణీయం నిరామయమ్
 వసతేహ ప్రతిచ్ఛన్నా మమాగమనకాఙ్క్షిణః
  వైశంపాయన ఉవాచ
 ఏవం స తాన్సమాశ్వాస్య వ్యాసః పార్థానరిందమాన్
 ఏకచక్రామభిగతః కున్తీమాశ్వాసయత్ప్రభుః
 జీవపుత్రి సుతస్తేఽయం ధర్మపుత్రో యుధిష్ఠిరః
 పృథివ్యాం పార్థివాన్సర్వాన్ప్రశాసిష్యతి ధర్మరాట్
 ధర్మేణ జిత్వా పృథివీమఖిలాం ధర్మవిద్వశీ
 భీమసేనార్జునబలాద్భోక్ష్యత్యయమసంశయః
 పుత్రాస్తవ చ మాద్ర్యాశ్చ సర్వ ఏవ మహారథాః
 స్వరాష్ట్రే విహరిష్యన్తి సుఖం సుమనసస్తదా
 యక్ష్యన్తి చ నరవ్యాఘ్రా విజిత్య పృథివీమిమామ్
 రాజసూయాశ్వమేధాద్యైః క్రతుభిర్భూరిదక్షిణైః
 అనుగృహ్య సుహృద్వర్గం ధనేన చ సుఖేన చ
 పితృపైతామహం రాజ్యమిహ భోక్ష్యన్తి తే సుతాః
 ఏవముక్త్వా నివేశ్యైనాన్బ్రాహ్మణస్య నివేశనే
 అబ్రవీత్పార్థివశ్రేష్ఠమృషిర్ద్వైపాయనస్తదా
 ఇహ మాం సంప్రతీక్షధ్వమాగమిష్యామ్యహం పునః
 దేశకాలౌ విదిత్వైవ వేత్స్యధ్వం పరమాం ముదమ్
 స తైః ప్రాఞ్జలిభిః సర్వైస్తథేత్యుక్తో నరాధిప
 జగామ భగవాన్వ్యాసో యథాకామమృషిః ప్రభుః
  జనమేజయ ఉవాచ
 ఏకచక్రాం గతాస్తే తు కున్తీపుత్రా మహారథాః
 అతః పరం ద్విజశ్రేష్ఠ కిమకుర్వత పాణ్డవాః
  వైశంపాయన ఉవాచ
 ఏకచక్రాం గతాస్తే తు కున్తీపుత్రా మహారథాః
 ఊషుర్నాతిచిరం కాలం బ్రాహ్మణస్య నివేశనే
 రమణీయాని పశ్యన్తో వనాని వివిధాని చ
 పార్థివానపి చోద్దేశాన్సరితశ్చ సరాంసి చ
 చేరుర్భైక్షం తదా తే తు సర్వ ఏవ విశాం పతే
 బభూవుర్నాగరాణాం చ స్వైర్గుణైః ప్రియదర్శనాః
 నివేదయన్తి స్మ చ తే భైక్షం కున్త్యాః సదా నిశి
 తయా విభక్తాన్భాగాంస్తే భుఞ్జతే స్మ పృథక్పృథక్
 అర్ధం తే భుఞ్జతే వీరాః సహ మాత్రా పరంతపాః
 అర్ధం భైక్షస్య సర్వస్య భీమో భుఙ్క్తే మహాబలః
 తథా తు తేషాం వసతాం తత్ర రాజన్మహాత్మనామ్
 అతిచక్రామ సుమహాన్కాలోఽథ భరతర్షభ
 తతః కదాచిద్భైక్షాయ గతాస్తే భరతర్షభాః
 సంగత్యా భీమసేనస్తు తత్రాస్తే పృథయా సహ
 అథార్తిజం మహాశబ్దం బ్రాహ్మణస్య నివేశనే
 భృశముత్పతితం ఘోరం కున్తీ శుశ్రావ భారత
 రోరూయమాణాంస్తాన్సర్వాన్పరిదేవయతశ్చ సా
 కారుణ్యాత్సాధుభావాచ్చ దేవీ రాజన్న చక్షమే
 మథ్యమానేవ దుఃఖేన హృదయేన పృథా తతః
 ఉవాచ భీమం కల్యాణీ కృపాన్వితమిదం వచః
 వసామః సుసుఖం పుత్ర బ్రాహ్మణస్య నివేశనే
 అజ్ఞాతా ధార్తరాష్ట్రాణాం సత్కృతా వీతమన్యవః
 సా చిన్తయే సదా పుత్ర బ్రాహ్మణస్యాస్య కిం న్వహమ్
 ప్రియం కుర్యామితి గృహే యత్కుర్యురుషితాః సుఖమ్
 ఏతావాన్పురుషస్తాత కృతం యస్మిన్న నశ్యతి
 యావచ్చ కుర్యాదన్యోఽస్య కుర్యాదభ్యధికం తతః
 తదిదం బ్రాహ్మణస్యాస్య దుఃఖమాపతితం ధ్రువమ్
 తత్రాస్య యది సాహాయ్యం కుర్యామ సుకృతం భవేత్
  భీమ ఉవాచ
 జ్ఞాయతామస్య యద్దుఃఖం యతశ్చైవ సముత్థితమ్
 విదితే వ్యవసిష్యామి యద్యపి స్యాత్సుదుష్కరమ్
  వైశంపాయన ఉవాచ
 తథా హి కథయన్తౌ తౌ భూయః శుశ్రువతుః స్వనమ్
 ఆర్తిజం తస్య విప్రస్య సభార్యస్య విశాం పతే
 అన్తఃపురం తతస్తస్య బ్రాహ్మణస్య మహాత్మనః
 వివేశ కున్తీ త్వరితా బద్ధవత్సేవ సౌరభీ
 తతస్తం బ్రాహ్మణం తత్ర భార్యయా చ సుతేన చ
 దుహిత్రా చైవ సహితం దదర్శ వికృతాననమ్
  బ్రాహ్మణ ఉవాచ
 ధిగిదం జీవితం లోకేఽనలసారమనర్థకమ్
 దుఃఖమూలం పరాధీనం భృశమప్రియభాగి చ
 జీవితే పరమం దుఃఖం జీవితే పరమో జ్వరః
 జీవితే వర్తమానస్య ద్వన్ద్వానామాగమో ధ్రువః
 ఏకాత్మాపి హి ధర్మార్థౌ కామం చ న నిషేవతే
 ఏతైశ్చ విప్రయోగోఽపి దుఃఖం పరమకం మతమ్
 ఆహుః కేచిత్పరం మోక్షం స చ నాస్తి కథంచన
 అర్థప్రాప్తౌ చ నరకః కృత్స్న ఏవోపపద్యతే
 అర్థేప్సుతా పరం దుఃఖమర్థప్రాప్తౌ తతోఽధికమ్
 జాతస్నేహస్య చార్థేషు విప్రయోగే మహత్తరమ్
 న హి యోగం ప్రపశ్యామి యేన ముచ్యేయమాపదః
 పుత్రదారేణ వా సార్ధం ప్రాద్రవేయామనామయమ్
 యతితం వై మయా పూర్వం యథా త్వం వేత్థ బ్రాహ్మణి
 యతః క్షేమం తతో గన్తుం త్వయా తు మమ న శ్రుతమ్
 ఇహ జాతా వివృద్ధాస్మి పితా చేహ మమేతి చ
 ఉక్తవత్యసి దుర్మేధే యాచ్యమానా మయాసకృత్
 స్వర్గతో హి పితా వృద్ధస్తథా మాతా చిరం తవ
 బాన్ధవా భూతపూర్వాశ్చ తత్ర వాసే తు కా రతిః
 సోఽయం తే బన్ధుకామాయా అశృణ్వన్త్యా వచో మమ
 బన్ధుప్రణాశః సంప్రాప్తో భృశం దుఃఖకరో మమ
 అథ వా మద్వినాశోఽయం న హి శక్ష్యామి కంచన
 పరిత్యక్తుమహం బన్ధుం స్వయం జీవన్నృశంసవత్
 సహధర్మచరీం దాన్తాం నిత్యం మాతృసమాం మమ
 సఖాయం విహితాం దేవైర్నిత్యం పరమికాం గతిమ్
 మాత్రా పిత్రా చ విహితాం సదా గార్హస్థ్యభాగినీమ్
 వరయిత్వా యథాన్యాయం మన్త్రవత్పరిణీయ చ
 కులీనాం శీలసంపన్నామపత్యజననీం మమ
 త్వామహం జీవితస్యార్థే సాధ్వీమనపకారిణీమ్
 పరిత్యక్తుం న శక్ష్యామి భార్యాం నిత్యమనువ్రతామ్
 కుత ఏవ పరిత్యక్తుం సుతాం శక్ష్యామ్యహం స్వయమ్
 బాలామప్రాప్తవయసమజాతవ్యఞ్జనాకృతిమ్
 భర్తురర్థాయ నిక్షిప్తాం న్యాసం ధాత్రా మహాత్మనా
 యస్యాం దౌహిత్రజాఀల్లోకానాశంసే పితృభిః సహ
 స్వయముత్పాద్య తాం బాలాం కథముత్స్రష్టుముత్సహే
 మన్యన్తే కేచిదధికం స్నేహం పుత్రే పితుర్నరాః
 కన్యాయాం నైవ తు పునర్మమ తుల్యావుభౌ మతౌ
 యస్మిఀల్లోకాః ప్రసూతిశ్చ స్థితా నిత్యమథో సుఖమ్
 అపాపాం తామహం బాలాం కథముత్స్రష్టుముత్సహే
 ఆత్మానమపి చోత్సృజ్య తప్స్యే ప్రేతవశం గతః
 త్యక్తా హ్యేతే మయా వ్యక్తం నేహ శక్ష్యన్తి జీవితుమ్
 ఏషాం చాన్యతమత్యాగో నృశంసో గర్హితో బుధైః
 ఆత్మత్యాగే కృతే చేమే మరిష్యన్తి మయా వినా
 స కృచ్ఛ్రామహమాపన్నో న శక్తస్తర్తుమాపదమ్
 అహో ధిక్కాం గతిం త్వద్య గమిష్యామి సబాన్ధవః
 సర్వైః సహ మృతం శ్రేయో న తు మే జీవితం క్షమమ్
  బ్రాహ్మణ్యువాచ
 న సంతాపస్త్వయా కార్యః ప్రాకృతేనేవ కర్హిచిత్
 న హి సంతాపకాలోఽయం వైద్యస్య తవ విద్యతే
 అవశ్యం నిధనం సర్వైర్గన్తవ్యమిహ మానవైః
 అవశ్యభావిన్యర్థే వై సంతాపో నేహ విద్యతే
 భార్యా పుత్రోఽథ దుహితా సర్వమాత్మార్థమిష్యతే
 వ్యథాం జహి సుబుద్ధ్యా త్వం స్వయం యాస్యామి తత్ర వై
 ఏతద్ధి పరమం నార్యాః కార్యం లోకే సనాతనమ్
 ప్రాణానపి పరిత్యజ్య యద్భర్తృహితమాచరేత్
 తచ్చ తత్ర కృతం కర్మ తవాపీహ సుఖావహమ్
 భవత్యముత్ర చాక్షయ్యం లోకేఽస్మింశ్చ యశస్కరమ్
 ఏష చైవ గురుర్ధర్మో యం ప్రవక్షామ్యహం తవ
 అర్థశ్చ తవ ధర్మశ్చ భూయానత్ర ప్రదృశ్యతే
 యదర్థమిష్యతే భార్యా ప్రాప్తః సోఽర్థస్త్వయా మయి
 కన్యా చైవ కుమారశ్చ కృతాహమనృణా త్వయా
 సమర్థః పోషణే చాసి సుతయో రక్షణే తథా
 న త్వహం సుతయోః శక్తా తథా రక్షణపోషణే
 మమ హి త్వద్విహీనాయాః సర్వకామా న ఆపదః
 కథం స్యాతాం సుతౌ బాలౌ భవేయం చ కథం త్వహమ్
 కథం హి విధవానాథా బాలపుత్రా వినా త్వయా
 మిథునం జీవయిష్యామి స్థితా సాధుగతే పథి
 అహంకృతావలిప్తైశ్చ ప్రార్థ్యమానామిమాం సుతామ్
 అయుక్తైస్తవ సంబన్ధే కథం శక్ష్యామి రక్షితుమ్
 ఉత్సృష్టమామిషం భూమౌ ప్రార్థయన్తి యథా ఖగాః
 ప్రార్థయన్తి జనాః సర్వే వీరహీనాం తథా స్త్రియమ్
 సాహం విచాల్యమానా వై ప్రార్థ్యమానా దురాత్మభిః
 స్థాతుం పథి న శక్ష్యామి సజ్జనేష్టే ద్విజోత్తమ
 కథం తవ కులస్యైకామిమాం బాలామసంస్కృతామ్
 పితృపైతామహే మార్గే నియోక్తుమహముత్సహే
 కథం శక్ష్యామి బాలేఽస్మిన్గుణానాధాతుమీప్షితాన్
 అనాథే సర్వతో లుప్తే యథా త్వం ధర్మదర్శివాన్
 ఇమామపి చ తే బాలామనాథాం పరిభూయ మామ్
 అనర్హాః ప్రార్థయిష్యన్తి శూద్రా వేదశ్రుతిం యథా
 తాం చేదహం న దిత్సేయం త్వద్గుణైరుపబృంహితామ్
 ప్రమథ్యైనాం హరేయుస్తే హవిర్ధ్వాఙ్క్షా ఇవాధ్వరాత్
 సంప్రేక్షమాణా పుత్రం తే నానురూపమివాత్మనః
 అనర్హవశమాపన్నామిమాం చాపి సుతాం తవ
 అవజ్ఞాతా చ లోకస్య తథాత్మానమజానతీ
 అవలిప్తైర్నరైర్బ్రహ్మన్మరిష్యామి న సంశయః
 తౌ విహీనౌ మయా బాలౌ త్వయా చైవ మమాత్మజౌ
 వినశ్యేతాం న సందేహో మత్స్యావివ జలక్షయే
 త్రితయం సర్వథాప్యేవం వినశిష్యత్యసంశయమ్
 త్వయా విహీనం తస్మాత్త్వం మాం పరిత్యక్తుమర్హసి
 వ్యుష్టిరేషా పరా స్త్రీణాం పూర్వం భర్తుః పరా గతిః
 న తు బ్రాహ్మణ పుత్రాణాం విషయే పరివర్తితుమ్
 పరిత్యక్తః సుతశ్చాయం దుహితేయం తథా మయా
 బాన్ధవాశ్చ పరిత్యక్తాస్త్వదర్థం జీవితం చ మే
 యజ్ఞైస్తపోభిర్నియమైర్దానైశ్చ వివిధైస్తథా
 విశిష్యతే స్త్రియా భర్తుర్నిత్యం ప్రియహితే స్థితిః
 తదిదం యచ్చికీర్షామి ధర్మ్యం పరమసంమతమ్
 ఇష్టం చైవ హితం చైవ తవ చైవ కులస్య చ
 ఇష్టాని చాప్యపత్యాని ద్రవ్యాణి సుహృదః ప్రియాః
 ఆపద్ధర్మవిమోక్షాయ భార్యా చాపి సతాం మతమ్
 ఏకతో వా కులం కృత్స్నమాత్మా వా కులవర్ధన
 న సమం సర్వమేవేతి బుధానామేష నిశ్చయః
 స కురుష్వ మయా కార్యం తారయాత్మానమాత్మనా
 అనుజానీహి మామార్య సుతౌ మే పరిరక్ష చ
 అవధ్యాః స్త్రియ ఇత్యాహుర్ధర్మజ్ఞా ధర్మనిశ్చయే
 ధర్మజ్ఞాన్రాక్షసానాహుర్న హన్యాత్స చ మామపి
 నిఃసంశయో వధః పుంసాం స్త్రీణాం సంశయితో వధః
 అతో మామేవ ధర్మజ్ఞ ప్రస్థాపయితుమర్హసి
 భుక్తం ప్రియాణ్యవాప్తాని ధర్మశ్చ చరితో మయా
 త్వత్ప్రసూతిః ప్రియా ప్రాప్తా న మాం తప్స్యత్యజీవితమ్
 జాతపుత్రా చ వృద్ధా చ ప్రియకామా చ తే సదా
 సమీక్ష్యైతదహం సర్వం వ్యవసాయం కరోమ్యతః
 ఉత్సృజ్యాపి చ మామార్య వేత్స్యస్యన్యామపి స్త్రియమ్
 తతః ప్రతిష్ఠితో ధర్మో భవిష్యతి పునస్తవ
 న చాప్యధర్మః కల్యాణ బహుపత్నీకతా నృణామ్
 స్త్రీణామధర్మః సుమహాన్భర్తుః పూర్వస్య లఙ్ఘనే
 ఏతత్సర్వం సమీక్ష్య త్వమాత్మత్యాగం చ గర్హితమ్
 ఆత్మానం తారయ మయా కులం చేమౌ చ దారకౌ
  వైశంపాయన ఉవాచ
 ఏవముక్తస్తయా భర్తా తాం సమాలిఙ్గ్య భారత
 ముమోచ బాష్పం శనకైః సభార్యో భృశదుఃఖితః
  వైశంపాయన ఉవాచ
 తయోర్దుఃఖితయోర్వాక్యమతిమాత్రం నిశమ్య తత్
 భృశం దుఃఖపరీతాఙ్గీ కన్యా తావభ్యభాషత
 కిమిదం భృశదుఃఖార్తౌ రోరవీథో అనాథవత్
 మమాపి శ్రూయతాం కించిచ్ఛ్రుత్వా చ క్రియతాం క్షమమ్
 ధర్మతోఽహం పరిత్యాజ్యా యువయోర్నాత్ర సంశయః
 త్యక్తవ్యాం మాం పరిత్యజ్య త్రాతం సర్వం మయైకయా
 ఇత్యర్థమిష్యతేఽపత్యం తారయిష్యతి మామితి
 తస్మిన్నుపస్థితే కాలే తరతం ప్లవవన్మయా
 ఇహ వా తారయేద్దుర్గాదుత వా ప్రేత్య తారయేత్
 సర్వథా తారయేత్పుత్రః పుత్ర ఇత్యుచ్యతే బుధైః
 ఆకాఙ్క్షన్తే చ దౌహిత్రానపి నిత్యం పితామహాః
 తాన్స్వయం వై పరిత్రాస్యే రక్షన్తీ జీవితం పితుః
 భ్రాతా చ మమ బాలోఽయం గతే లోకమముం త్వయి
 అచిరేణైవ కాలేన వినశ్యేత న సంశయః
 తాతేఽపి హి గతే స్వర్గం వినష్టే చ మమానుజే
 పిణ్డః పితౄణాం వ్యుచ్ఛిద్యేత్తత్తేషామప్రియం భవేత్
 పిత్రా త్యక్తా తథా మాత్రా భ్రాత్రా చాహమసంశయమ్
 దుఃఖాద్దుఃఖతరం ప్రాప్య మ్రియేయమతథోచితా
 త్వయి త్వరోగే నిర్ముక్తే మాతా భ్రాతా చ మే శిశుః
 సంతానశ్చైవ పిణ్డశ్చ ప్రతిష్ఠాస్యత్యసంశయమ్
 ఆత్మా పుత్రః సఖా భార్యా కృచ్ఛ్రం తు దుహితా కిల
 స కృచ్ఛ్రాన్మోచయాత్మానం మాం చ ధర్మేణ యోజయ
 అనాథా కృపణా బాలా యత్రక్వచనగామినీ
 భవిష్యామి త్వయా తాత విహీనా కృపణా బత
 అథ వాహం కరిష్యామి కులస్యాస్య విమోక్షణమ్
 ఫలసంస్థా భవిష్యామి కృత్వా కర్మ సుదుష్కరమ్
 అథ వా యాస్యసే తత్ర త్యక్త్వా మాం ద్విజసత్తమ
 పీడితాహం భవిష్యామి తదవేక్షస్వ మామపి
 తదస్మదర్థం ధర్మార్థం ప్రసవార్థం చ సత్తమ
 ఆత్మానం పరిరక్షస్వ త్యక్తవ్యాం మాం చ సంత్యజ
 అవశ్యకరణీయేఽర్థే మా త్వాం కాలోఽత్యగాదయమ్
 త్వయా దత్తేన తోయేన భవిష్యతి హితం చ మే
 కిం న్వతః పరమం దుఃఖం యద్వయం స్వర్గతే త్వయి
 యాచమానాః పరాదన్నం పరిధావేమహి శ్వవత్
 త్వయి త్వరోగే నిర్ముక్తే క్లేశాదస్మాత్సబాన్ధవే
 అమృతే వసతీ లోకే భవిష్యామి సుఖాన్వితా
 ఏవం బహువిధం తస్యా నిశమ్య పరిదేవితమ్
 పితా మాతా చ సా చైవ కన్యా ప్రరురుదుస్త్రయః
 తతః ప్రరుదితాన్సర్వాన్నిశమ్యాథ సుతస్తయోః
 ఉత్ఫుల్లనయనో బాలః కలమవ్యక్తమబ్రవీత్
 మా రోదీస్తాత మా మాతర్మా స్వసస్త్వమితి బ్రువన్
 ప్రహసన్నివ సర్వాంస్తానేకైకం సోఽపసర్పతి
 తతః స తృణమాదాయ ప్రహృష్టః పునరబ్రవీత్
 అనేన తం హనిష్యామి రాక్షసం పురుషాదకమ్
 తథాపి తేషాం దుఃఖేన పరీతానాం నిశమ్య తత్
 బాలస్య వాక్యమవ్యక్తం హర్షః సమభవన్మహాన్
 అయం కాల ఇతి జ్ఞాత్వా కున్తీ సముపసృత్య తాన్
 గతాసూనమృతేనేవ జీవయన్తీదమబ్రవీత్
  కున్త్యువాచ
 కుతోమూలమిదం దుఃఖం జ్ఞాతుమిచ్ఛామి తత్త్వతః
 విదిత్వా అపకర్షేయం శక్యం చేదపకర్షితుమ్
  బ్రాహ్మణ ఉవాచ
 ఉపపన్నం సతామేతద్యద్బ్రవీషి తపోధనే
 న తు దుఃఖమిదం శక్యం మానుషేణ వ్యపోహితుమ్
 సమీపే నగరస్యాస్య బకో వసతి రాక్షసః
 ఈశో జనపదస్యాస్య పురస్య చ మహాబలః
 పుష్టో మానుషమాంసేన దుర్బుద్ధిః పురుషాదకః
 రక్షత్యసురరాణ్నిత్యమిమం జనపదం బలీ
 నగరం చైవ దేశం చ రక్షోబలసమన్వితః
 తత్కృతే పరచక్రాచ్చ భూతేభ్యశ్చ న నో భయమ్
 వేతనం తస్య విహితం శాలివాహస్య భోజనమ్
 మహిషౌ పురుషశ్చైకో యస్తదాదాయ గచ్ఛతి
 ఏకైకశ్చైవ పురుషస్తత్ప్రయచ్ఛతి భోజనమ్
 స వారో బహుభిర్వర్షైర్భవత్యసుతరో నరైః
 తద్విమోక్షాయ యే చాపి యతన్తే పురుషాః క్వచిత్
 సపుత్రదారాంస్తాన్హత్వా తద్రక్షో భక్షయత్యుత
 వేత్రకీయగృహే రాజా నాయం నయమిహాస్థితః
 అనామయం జనస్యాస్య యేన స్యాదద్య శాశ్వతమ్
 ఏతదర్హా వయం నూనం వసామో దుర్బలస్య యే
 విషయే నిత్యముద్విగ్నాః కురాజానముపాశ్రితాః
 బ్రాహ్మణాః కస్య వక్తవ్యాః కస్య వా ఛన్దచారిణః
 గుణైరేతే హి వాస్యన్తే కామగాః పక్షిణో యథా
 రాజానం ప్రథమం విన్దేత్తతో భార్యాం తతో ధనమ్
 త్రయస్య సంచయే చాస్య జ్ఞాతీన్పుత్రాంశ్చ ధారయేత్
 విపరీతం మయా చేదం త్రయం సర్వముపార్జితమ్
 త ఇమామాపదం ప్రాప్య భృశం తప్స్యామహే వయమ్
 సోఽయమస్మాననుప్రాప్తో వారః కులవినాశనః
 భోజనం పురుషశ్చైకః ప్రదేయం వేతనం మయా
 న చ మే విద్యతే విత్తం సంక్రేతుం పురుషం క్వచిత్
 సుహృజ్జనం ప్రదాతుం చ న శక్ష్యామి కథంచన
 గతిం చాపి న పశ్యామి తస్మాన్మోక్షాయ రక్షసః
 సోఽహం దుఃఖార్ణవే మగ్నో మహత్యసుతరే భృశమ్
 సహైవైతైర్గమిష్యామి బాన్ధవైరద్య రాక్షసమ్
 తతో నః సహితన్క్షుద్రః సర్వానేవోపభోక్ష్యతి
  కున్త్యువాచ
 న విషాదస్త్వయా కార్యో భయాదస్మాత్కథంచన
 ఉపాయః పరిదృష్టోఽత్ర తస్మాన్మోక్షాయ రక్షసః
 ఏకస్తవ సుతో బాలః కన్యా చైకా తపస్వినీ
 న తే తయోస్తథా పత్న్యా గమనం తత్ర రోచయే
 మమ పఞ్చ సుతా బ్రహ్మంస్తేషామేకో గమిష్యతి
 త్వదర్థం బలిమాదాయ తస్య పాపస్య రక్షసః
  బ్రాహ్మణ ఉవాచ
 నాహమేతత్కరిష్యామి జీవితార్థీ కథంచన
 బ్రాహ్మణస్యాతిథేశ్చైవ స్వార్థే ప్రాణైర్వియోజనమ్
 న త్వేతదకులీనాసు నాధర్మిష్ఠాసు విద్యతే
 యద్బ్రాహ్మణార్థే విసృజేదాత్మానమపి చాత్మజమ్
 ఆత్మనస్తు మయా శ్రేయో బోద్ధవ్యమితి రోచయే
 బ్రహ్మవధ్యాత్మవధ్యా వా శ్రేయ ఆత్మవధో మమ
 బ్రహ్మవధ్యా పరం పాపం నిష్కృతిర్నాత్ర విద్యతే
 అబుద్ధిపూర్వం కృత్వాపి శ్రేయ ఆత్మవధో మమ
 న త్వహం వధమాకాఙ్క్షే స్వయమేవాత్మనః శుభే
 పరైః కృతే వధే పాపం న కించిన్మయి విద్యతే
 అభిసంధికృతే తస్మిన్బ్రాహ్మణస్య వధే మయా
 నిష్కృతిం న ప్రపశ్యామి నృశంసం క్షుద్రమేవ చ
 ఆగతస్య గృహే త్యాగస్తథైవ శరణార్థినః
 యాచమానస్య చ వధో నృశంసం పరమం మతమ్
 కుర్యాన్న నిన్దితం కర్మ న నృశంసం కదాచన
 ఇతి పూర్వే మహాత్మాన ఆపద్ధర్మవిదో విదుః
 శ్రేయాంస్తు సహదారస్య వినాశోఽద్య మమ స్వయమ్
 బ్రాహ్మణస్య వధం నాహమనుమంస్యే కథంచన
  కున్త్యువాచ
 మమాప్యేషా మతిర్బ్రహ్మన్విప్రా రక్ష్యా ఇతి స్థిరా
 న చాప్యనిష్టః పుత్రో మే యది పుత్రశతం భవేత్
 న చాసౌ రాక్షసః శక్తో మమ పుత్రవినాశనే
 వీర్యవాన్మన్త్రసిద్ధశ్చ తేజస్వీ చ సుతో మమ
 రాక్షసాయ చ తత్సర్వం ప్రాపయిష్యతి భోజనమ్
 మోక్షయిష్యతి చాత్మానమితి మే నిశ్చితా మతిః
 సమాగతాశ్చ వీరేణ దృష్టపూర్వాశ్చ రాక్షసాః
 బలవన్తో మహాకాయా నిహతాశ్చాప్యనేకశః
 న త్విదం కేషుచిద్బ్రహ్మన్వ్యాహర్తవ్యం కథంచన
 విద్యార్థినో హి మే పుత్రాన్విప్రకుర్యుః కుతూహలాత్
 గురుణా చాననుజ్ఞాతో గ్రాహయేద్యం సుతో మమ
 న స కుర్యాత్తయా కార్యం విద్యయేతి సతాం మతమ్
  వైశంపాయన ఉవాచ
 ఏవముక్తస్తు పృథయా స విప్రో భార్యయా సహ
 హృష్టః సంపూజయామాస తద్వాక్యమమృతోపమమ్
 తతః కున్తీ చ విప్రశ్చ సహితావనిలాత్మజమ్
 తమబ్రూతాం కురుష్వేతి స తథేత్యబ్రవీచ్చ తౌ
  వైశంపాయన ఉవాచ
 కరిష్య ఇతి భీమేన ప్రతిజ్ఞాతే తు భారత
 ఆజగ్ముస్తే తతః సర్వే భైక్షమాదాయ పాణ్డవాః
 ఆకారేణైవ తం జ్ఞాత్వా పాణ్డుపుత్రో యుధిష్ఠిరః
 రహః సముపవిశ్యైకస్తతః పప్రచ్ఛ మాతరమ్
 కిం చికీర్షత్యయం కర్మ భీమో భీమపరాక్రమః
 భవత్యనుమతే కచ్చిదయం కర్తుమిహేచ్ఛతి
  కున్త్యువాచ
 మమైవ వచనాదేష కరిష్యతి పరంతపః
 బ్రాహ్మణార్థే మహత్కృత్యం మోష్కాయ నగరస్య చ
  యుధిష్ఠిర ఉవాచ
 కిమిదం సాహసం తీక్ష్ణం భవత్యా దుష్కృతం కృతమ్
 పరిత్యాగం హి పుత్రస్య న ప్రశంసన్తి సాధవః
 కథం పరసుతస్యార్థే స్వసుతం త్యక్తుమిచ్ఛసి
 లోకవృత్తివిరుద్ధం వై పుత్రత్యాగాత్కృతం త్వయా
 యస్య బాహూ సమాశ్రిత్య సుఖం సర్వే స్వపామహే
 రాజ్యం చాపహృతం క్షుద్రైరాజిహీర్షామహే పునః
 యస్య దుర్యోధనో వీర్యం చిన్తయన్నమితౌజసః
 న శేతే వసతీః సర్వా దుఃఖాచ్ఛకునినా సహ
 యస్య వీరస్య వీర్యేణ ముక్తా జతుగృహాద్వయమ్
 అన్యేభ్యశ్చైవ పాపేభ్యో నిహతశ్చ పురోచనః
 యస్య వీర్యం సమాశ్రిత్య వసుపూర్ణాం వసుంధరామ్
 ఇమాం మన్యామహే ప్రాప్తాం నిహత్య ధృతరాష్ట్రజాన్
 తస్య వ్యవసితస్త్యాగో బుద్ధిమాస్థాయ కాం త్వయా
 కచ్చిన్న దుఃఖైర్బుద్ధిస్తే విప్లుతా గతచేతసః
  కున్త్యువాచ
 యుధిష్ఠిర న సంతాపః కార్యః ప్రతి వృకోదరమ్
 న చాయం బుద్ధిదౌర్బల్యాద్వ్యవసాయః కృతో మయా
 ఇహ విప్రస్య భవనే వయం పుత్ర సుఖోషితాః
 తస్య ప్రతిక్రియా తాత మయేయం ప్రసమీక్షితా
 ఏతావానేవ పురుషః కృతం యస్మిన్న నశ్యతి
 దృష్ట్వా భీమస్య విక్రాన్తం తదా జతుగృహే మహత్
 హిడిమ్బస్య వధాచ్చైవ విశ్వాసో మే వృకోదరే
 బాహ్వోర్బలం హి భీమస్య నాగాయుతసమం మహత్
 యేన యూయం గజప్రఖ్యా నిర్వ్యూఢా వారణావతాత్
 వృకోదరబలో నాన్యో న భూతో న భవిష్యతి
 యోఽభ్యుదీయాద్యుధి శ్రేష్ఠమపి వజ్రధరం స్వయమ్
 జాతమాత్రః పురా చైష మమాఙ్కాత్పతితో గిరౌ
 శరీరగౌరవాత్తస్య శిలా గాత్రైర్విచూర్ణితా
 తదహం ప్రజ్ఞయా స్మృత్వా బలం భీమస్య పాణ్డవ
 ప్రతీకారం చ విప్రస్య తతః కృతవతీ మతిమ్
 నేదం లోభాన్న చాజ్ఞానాన్న చ మోహాద్వినిశ్చితమ్
 బుద్ధిపూర్వం తు ధర్మస్య వ్యవసాయః కృతో మయా
 అర్థౌ ద్వావపి నిష్పన్నౌ యుధిష్ఠిర భవిష్యతః
 ప్రతీకారశ్చ వాసస్య ధర్మశ్చ చరితో మహాన్
 యో బ్రాహ్మణస్య సాహాయ్యం కుర్యాదర్థేషు కర్హిచిత్
 క్షత్రియః స శుభాఀల్లోకాన్ప్రాప్నుయాదితి మే శ్రుతమ్
 క్షత్రియః క్షత్రియస్యైవ కుర్వాణో వధమోక్షణమ్
 విపులాం కీర్తిమాప్నోతి లోకేఽస్మింశ్చ పరత్ర చ
 వైశ్యస్యైవ తు సాహాయ్యం కుర్వాణః క్షత్రియో యుధి
 స సర్వేష్వపి లోకేషు ప్రజా రఞ్జయతే ధ్రువమ్
 శూద్రం తు మోక్షయన్రాజా శరణార్థినమాగతమ్
 ప్రాప్నోతీహ కులే జన్మ సద్రవ్యే రాజసత్కృతే
 ఏవం స భగవాన్వ్యాసః పురా కౌరవనన్దన
 ప్రోవాచ సుతరాం ప్రాజ్ఞస్తస్మాదేతచ్చికీర్షితమ్
  యుధిష్ఠిర ఉవాచ
 ఉపపన్నమిదం మాతస్త్వయా యద్బుద్ధిపూర్వకమ్
 ఆర్తస్య బ్రాహ్మణస్యైవమనుక్రోశాదిదం కృతమ్
 ధ్రువమేష్యతి భీమోఽయం నిహత్య పురుషాదకమ్
 యథా త్విదం న విన్దేయుర్నరా నగరవాసినః
 తథాయం బ్రాహ్మణో వాచ్యః పరిగ్రాహ్యశ్చ యత్నతః
  వైశంపాయన ఉవాచ
 తతో రాత్ర్యాం వ్యతీతాయామన్నమాదాయ పాణ్డవః
 భీమసేనో యయౌ తత్ర యత్రాసౌ పురుషాదకః
 ఆసాద్య తు వనం తస్య రక్షసః పాణ్డవో బలీ
 ఆజుహావ తతో నామ్నా తదన్నముపయోజయన్
 తతః స రాక్షసః శ్రుత్వా భీమసేనస్య తద్వచః
 ఆజగామ సుసంక్రుద్ధో యత్ర భీమో వ్యవస్థితః
 మహాకాయో మహావేగో దారయన్నివ మేదినీమ్
 త్రిశిఖాం భృకుటిం కృత్వా సందశ్య దశనచ్ఛదమ్
 భుఞ్జానమన్నం తం దృష్ట్వా భీమసేనం స రాక్షసః
 వివృత్య నయనే క్రుద్ధ ఇదం వచనమబ్రవీత్
 కోఽయమన్నమిదం భుఙ్క్తే మదర్థముపకల్పితమ్
 పశ్యతో మమ దుర్బుద్ధిర్యియాసుర్యమసాదనమ్
 భీమసేనస్తు తచ్ఛ్రుత్వా ప్రహసన్నివ భారత
 రాక్షసం తమనాదృత్య భుఙ్క్త ఏవ పరాఙ్ముఖః
 తతః స భైరవం కృత్వా సముద్యమ్య కరావుభౌ
 అభ్యద్రవద్భీమసేనం జిఘాంసుః పురుషాదకః
 తథాపి పరిభూయైనం నేక్షమాణో వృకోదరః
 రాక్షసం భుఙ్క్త ఏవాన్నం పాణ్డవః పరవీరహా
 అమర్షేణ తు సంపూర్ణః కున్తీపుత్రస్య రాక్షసః
 జఘాన పృష్ఠం పాణిభ్యాముభాభ్యాం పృష్ఠతః స్థితః
 తథా బలవతా భీమః పాణిభ్యాం భృశమాహతః
 నైవావలోకయామాస రాక్షసం భుఙ్క్త ఏవ సః
 తతః స భూయః సంక్రుద్ధో వృక్షమాదాయ రాక్షసః
 తాడయిష్యంస్తదా భీమం పునరభ్యద్రవద్బలీ
 తతో భీమః శనైర్భుక్త్వా తదన్నం పురుషర్షభః
 వార్యుపస్పృశ్య సంహృష్టస్తస్థౌ యుధి మహాబలః
 క్షిప్తం క్రుద్ధేన తం వృక్షం ప్రతిజగ్రాహ వీర్యవాన్
 సవ్యేన పాణినా భీమః ప్రహసన్నివ భారత
 తతః స పునరుద్యమ్య వృక్షాన్బహువిధాన్బలీ
 ప్రాహిణోద్భీమసేనాయ తస్మై భీమశ్చ పాణ్డవః
 తద్వృక్షయుద్ధమభవన్మహీరుహవినాశనమ్
 ఘోరరూపం మహారాజ బకపాణ్డవయోర్మహత్
 నామ విశ్రావ్య తు బకః సమభిద్రుత్య పాణ్డవమ్
 భుజాభ్యాం పరిజగ్రాహ భీమసేనం మహాబలమ్
 భీమసేనోఽపి తద్రక్షః పరిరభ్య మహాభుజః
 విస్ఫురన్తం మహావేగం విచకర్ష బలాద్బలీ
 స కృష్యమాణో భీమేన కర్షమాణశ్చ పాణ్డవమ్
 సమయుజ్యత తీవ్రేణ శ్రమేణ పురుషాదకః
 తయోర్వేగేన మహతా పృథివీ సమకమ్పత
 పాదపాంశ్చ మహాకాయాంశ్చూర్ణయామాసతుస్తదా
 హీయమానం తు తద్రక్షః సమీక్ష్య భరతర్షభ
 నిష్పిష్య భూమౌ పాణిభ్యాం సమాజఘ్నే వృకోదరః
 తతోఽస్య జానునా పృష్ఠమవపీడ్య బలాదివ
 బాహునా పరిజగ్రాహ దక్షిణేన శిరోధరామ్
 సవ్యేన చ కటీదేశే గృహ్య వాససి పాణ్డవః
 తద్రక్షో ద్విగుణం చక్రే నదన్తం భైరవాన్రవాన్
 తతోఽస్య రుధిరం వక్త్రాత్ప్రాదురాసీద్విశాం పతే
 భజ్యమానస్య భీమేన తస్య ఘోరస్య రక్షసః
  వైశంపాయన ఉవాచ
 తేన శబ్దేన విత్రస్తో జనస్తస్యాథ రక్షసః
 నిష్పపాత గృహాద్రాజన్సహైవ పరిచారిభిః
 తాన్భీతాన్విగతజ్ఞానాన్భీమః ప్రహరతాం వరః
 సాన్త్వయామాస బలవాన్సమయే చ న్యవేశయత్
 న హింస్యా మానుషా భూయో యుష్మాభిరిహ కర్హిచిత్
 హింసతాం హి వధః శీఘ్రమేవమేవ భవేదితి
 తస్య తద్వచనం శ్రుత్వా తాని రక్షాంసి భారత
 ఏవమస్త్వితి తం ప్రాహుర్జగృహుః సమయం చ తమ్
 తతః ప్రభృతి రక్షాంసి తత్ర సౌమ్యాని భారత
 నగరే ప్రత్యదృశ్యన్త నరైర్నగరవాసిభిః
 తతో భీమస్తమాదాయ గతాసుం పురుషాదకమ్
 ద్వారదేశే వినిక్షిప్య జగామానుపలక్షితః
 తతః స భీమస్తం హత్వా గత్వా బ్రాహ్మణవేశ్మ తత్
 ఆచచక్షే యథావృత్తం రాజ్ఞః సర్వమశేషతః
 తతో నరా వినిష్క్రాన్తా నగరాత్కాల్యమేవ తు
 దదృశుర్నిహతం భూమౌ రాక్షసం రుధిరోక్షితమ్
 తమద్రికూటసదృశం వినికీర్ణం భయావహమ్
 ఏకచక్రాం తతో గత్వా ప్రవృత్తిం ప్రదదుః పరే
 తతః సహస్రశో రాజన్నరా నగరవాసినః
 తత్రాజగ్ముర్బకం ద్రష్టుం సస్త్రీవృద్ధకుమారకాః
 తతస్తే విస్మితాః సర్వే కర్మ దృష్ట్వాతిమానుషమ్
 దైవతాన్యర్చయాం చక్రుః సర్వ ఏవ విశాం పతే
 తతః ప్రగణయామాసుః కస్య వారోఽద్య భోజనే
 జ్ఞాత్వా చాగమ్య తం విప్రం పప్రచ్ఛుః సర్వ ఏవ తత్
 ఏవం పృష్టస్తు బహుశో రక్షమాణశ్చ పాణ్డవాన్
 ఉవాచ నాగరాన్సర్వానిదం విప్రర్షభస్తదా
 ఆజ్ఞాపితం మామశనే రుదన్తం సహ బన్ధుభిః
 దదర్శ బ్రాహ్మణః కశ్చిన్మన్త్రసిద్ధో మహాబలః
 పరిపృచ్ఛ్య స మాం పూర్వం పరిక్లేశం పురస్య చ
 అబ్రవీద్బ్రాహ్మణశ్రేష్ఠ ఆశ్వాస్య ప్రహసన్నివ
 ప్రాపయిష్యామ్యహం తస్మై ఇదమన్నం దురాత్మనే
 మన్నిమిత్తం భయం చాపి న కార్యమితి వీర్యవాన్
 స తదన్నముపాదాయ గతో బకవనం ప్రతి
 తేన నూనం భవేదేతత్కర్మ లోకహితం కృతమ్
 తతస్తే బ్రాహ్మణాః సర్వే క్షత్రియాశ్చ సువిస్మితాః
 వైశ్యాః శూద్రాశ్చ ముదితాశ్చక్రుర్బ్రహ్మమహం తదా
 తతో జానపదాః సర్వే ఆజగ్ముర్నగరం ప్రతి
 తదద్భుతతమం ద్రష్టుం పార్థాస్తత్రైవ చావసన్
  జనమేజయ ఉవాచ
 తే తథా పురుషవ్యాఘ్రా నిహత్య బకరాక్షసమ్
 అత ఊర్ధ్వం తతో బ్రహ్మన్కిమకుర్వత పాణ్డవాః
  వైశంపాయన ఉవాచ
 తత్రైవ న్యవసన్రాజన్నిహత్య బకరాక్షసమ్
 అధీయానాః పరం బ్రహ్మ బ్రాహ్మణస్య నివేశనే
 తతః కతిపయాహస్య బ్రాహ్మణః సంశితవ్రతః
 ప్రతిశ్రయార్థం తద్వేశ్మ బ్రాహ్మణస్యాజగామ హ
 స సమ్యక్పూజయిత్వా తం విద్వాన్విప్రర్షభస్తదా
 దదౌ ప్రతిశ్రయం తస్మై సదా సర్వాతిథివ్రతీ
 తతస్తే పాణ్డవాః సర్వే సహ కున్త్యా నరర్షభాః
 ఉపాసాం చక్రిరే విప్రం కథయానం కథాస్తదా
 కథయామాస దేశాన్స తీర్థాని వివిధాని చ
 రాజ్ఞాం చ వివిధాశ్చర్యాః పురాణి వివిధాని చ
 స తత్రాకథయద్విప్రః కథాన్తే జనమేజయ
 పాఞ్చాలేష్వద్భుతాకారం యాజ్ఞసేన్యాః స్వయంవరమ్
 ధృష్టద్యుమ్నస్య చోత్పత్తిముత్పత్తిం చ శిఖణ్డినః
 అయోనిజత్వం కృష్ణాయా ద్రుపదస్య మహామఖే
 తదద్భుతతమం శ్రుత్వా లోకే తస్య మహాత్మనః
 విస్తరేణైవ పప్రచ్ఛుః కథాం తాం పురుషర్షభాః
 కథం ద్రుపదపుత్రస్య ధృష్టద్యుమ్నస్య పావకాత్
 వేదిమధ్యాచ్చ కృష్ణాయాః సంభవః కథమద్భుతః
 కథం ద్రోణాన్మహేష్వాసాత్సర్వాణ్యస్త్రాణ్యశిక్షత
 కథం ప్రియసఖాయౌ తౌ భిన్నౌ కస్య కృతేన చ
 ఏవం తైశ్చోదితో రాజన్స విప్రః పురుషర్షభైః
 కథయామాస తత్సర్వం ద్రౌపదీసంభవం తదా
  బ్రాహ్మణ ఉవాచ
 గఙ్గాద్వారం ప్రతి మహాన్బభూవర్షిర్మహాతపాః
 భరద్వాజో మహాప్రాజ్ఞః సతతం సంశితవ్రతః
 సోఽభిషేక్తుం గతో గఙ్గాం పూర్వమేవాగతాం సతీమ్
 దదర్శాప్సరసం తత్ర ఘృతాచీమాప్లుతామృషిః
 తస్యా వాయుర్నదీతీరే వసనం వ్యహరత్తదా
 అపకృష్టామ్బరాం దృష్ట్వా తామృషిశ్చకమే తతః
 తస్యాం సంసక్తమనసః కౌమారబ్రహ్మచారిణః
 హృష్టస్య రేతశ్చస్కన్ద తదృషిర్ద్రోణ ఆదధే
 తతః సమభవద్ద్రోణః కుమారస్తస్య ధీమతః
 అధ్యగీష్ట స వేదాంశ్చ వేదాఙ్గాని చ సర్వశః
 భరద్వాజస్య తు సఖా పృషతో నామ పార్థివః
 తస్యాపి ద్రుపదో నామ తదా సమభవత్సుతః
 స నిత్యమాశ్రమం గత్వా ద్రోణేన సహ పార్షతః
 చిక్రీడాధ్యయనం చైవ చకార క్షత్రియర్షభః
 తతస్తు పృషతేఽతీతే స రాజా ద్రుపదోఽభవత్
 ద్రోణోఽపి రామం శుశ్రావ దిత్సన్తం వసు సర్వశః
 వనం తు ప్రస్థితం రామం భరద్వాజసుతోఽబ్రవీత్
 ఆగతం విత్తకామం మాం విద్ధి ద్రోణం ద్విజర్షభ
  రామ ఉవాచ
 శరీరమాత్రమేవాద్య మయేదమవశేషితమ్
 అస్త్రాణి వా శరీరం వా బ్రహ్మన్నన్యతరం వృణు
  ద్రోణ ఉవాచ
 అస్త్రాణి చైవ సర్వాణి తేషాం సంహారమేవ చ
 ప్రయోగం చైవ సర్వేషాం దాతుమర్హతి మే భవాన్
  బ్రాహ్మణ ఉవాచ
 తథేత్యుక్త్వా తతస్తస్మై ప్రదదౌ భృగునన్దనః
 ప్రతిగృహ్య తతో ద్రోణః కృతకృత్యోఽభవత్తదా
 సంప్రహృష్టమనాశ్చాపి రామాత్పరమసంమతమ్
 బ్రహ్మాస్త్రం సమనుప్రాప్య నరేష్వభ్యధికోఽభవత్
 తతో ద్రుపదమాసాద్య భారద్వాజః ప్రతాపవాన్
 అబ్రవీత్పురుషవ్యాఘ్రః సఖాయం విద్ధి మామితి
  ద్రుపద ఉవాచ
 నాశ్రోత్రియః శ్రోత్రియస్య నారథీ రథినః సఖా
 నారాజా పార్థివస్యాపి సఖిపూర్వం కిమిష్యతే
  బ్రాహ్మణ ఉవాచ
 స వినిశ్చిత్య మనసా పాఞ్చాల్యం ప్రతి బుద్ధిమాన్
 జగామ కురుముఖ్యానాం నగరం నాగసాహ్వయమ్
 తస్మై పౌత్రాన్సమాదాయ వసూని వివిధాని చ
 ప్రాప్తాయ ప్రదదౌ భీష్మః శిష్యాన్ద్రోణాయ ధీమతే
 ద్రోణః శిష్యాంస్తతః సర్వానిదం వచనమబ్రవీత్
 సమానీయ తదా విద్వాన్ద్రుపదస్యాసుఖాయ వై
 ఆచార్యవేతనం కించిద్ధృది సంపరివర్తతే
 కృతాస్త్రైస్తత్ప్రదేయం స్యాత్తదృతం వదతానఘాః
 యదా చ పాణ్డవాః సర్వే కృతాస్త్రాః కృతనిశ్రమాః
 తతో ద్రోణోఽబ్రవీద్భూయో వేతనార్థమిదం వచః
 పార్షతో ద్రుపదో నామ ఛత్రవత్యాం నరేశ్వరః
 తస్యాపకృష్య తద్రాజ్యం మమ శీఘ్రం ప్రదీయతామ్
 తతః పాణ్డుసుతాః పఞ్చ నిర్జిత్య ద్రుపదం యుధి
 ద్రోణాయ దర్శయామాసుర్బద్ధ్వా ససచివం తదా
  ద్రోణ ఉవాచ
 ప్రార్థయామి త్వయా సఖ్యం పునరేవ నరాధిప
 అరాజా కిల నో రాజ్ఞః సఖా భవితుమర్హతి
 అతః ప్రయతితం రాజ్యే యజ్ఞసేన మయా తవ
 రాజాసి దక్షిణే కూలే భాగీరథ్యాహముత్తరే
  బ్రాహ్మణ ఉవాచ
 అసత్కారః స సుమహాన్ముహూర్తమపి తస్య తు
 న వ్యేతి హృదయాద్రాజ్ఞో దుర్మనాః స కృశోఽభవత్
  బ్రాహ్మణ ఉవాచ
 అమర్షీ ద్రుపదో రాజా కర్మసిద్ధాన్ద్విజర్షభాన్
 అన్విచ్ఛన్పరిచక్రామ బ్రాహ్మణావసథాన్బహూన్
 పుత్రజన్మ పరీప్సన్వై శోకోపహతచేతనః
 నాస్తి శ్రేష్ఠం మమాపత్యమితి నిత్యమచిన్తయత్
 జాతాన్పుత్రాన్స నిర్వేదాద్ధిగ్బన్ధూనితి చాబ్రవీత్
 నిఃశ్వాసపరమశ్చాసీద్ద్రోణం ప్రతిచికీర్షయా
 ప్రభావం వినయం శిక్షాం ద్రోణస్య చరితాని చ
 క్షాత్రేణ చ బలేనాస్య చిన్తయన్నాన్వపద్యత
 ప్రతికర్తుం నృపశ్రేష్ఠో యతమానోఽపి భారత
 అభితః సోఽథ కల్మాషీం గఙ్గాకూలే పరిభ్రమన్
 బ్రాహ్మణావసథం పుణ్యమాససాద మహీపతిః
 తత్ర నాస్నాతకః కశ్చిన్న చాసీదవ్రతీ ద్విజః
 తథైవ నామహాభాగః సోఽపశ్యత్సంశితవ్రతౌ
 యాజోపయాజౌ బ్రహ్మర్షీ శామ్యన్తౌ పృషతాత్మజః
 సంహితాధ్యయనే యుక్తౌ గోత్రతశ్చాపి కాశ్యపౌ
 తారణే యుక్తరూపౌ తౌ బ్రాహ్మణావృషిసత్తమౌ
 స తావామన్త్రయామాస సర్వకామైరతన్ద్రితః
 బుద్ధ్వా తయోర్బలం బుద్ధిం కనీయాంసముపహ్వరే
 ప్రపేదే ఛన్దయన్కామైరుపయాజం ధృతవ్రతమ్
 పాదశుశ్రూషణే యుక్తః ప్రియవాక్సర్వకామదః
 అర్హయిత్వా యథాన్యాయముపయాజమువాచ సః
 యేన మే కర్మణా బ్రహ్మన్పుత్రః స్యాద్ద్రోణమృత్యవే
 ఉపయాజ కృతే తస్మిన్గవాం దాతాస్మి తేఽర్బుదమ్
 యద్వా తేఽన్యద్ద్విజశ్రేష్ఠ మనసః సుప్రియం భవేత్
 సర్వం తత్తే ప్రదాతాహం న హి మేఽస్త్యత్ర సంశయః
 ఇత్యుక్తో నాహమిత్యేవం తమృషిః ప్రత్యువాచ హ
 ఆరాధయిష్యన్ద్రుపదః స తం పర్యచరత్పునః
 తతః సంవత్సరస్యాన్తే ద్రుపదం స ద్విజోత్తమః
 ఉపయాజోఽబ్రవీద్రాజన్కాలే మధురయా గిరా
 జ్యేష్ఠో భ్రాతా మమాగృహ్ణాద్విచరన్వననిర్ఝరే
 అపరిజ్ఞాతశౌచాయాం భూమౌ నిపతితం ఫలమ్
 తదపశ్యమహం భ్రాతురసాంప్రతమనువ్రజన్
 విమర్శం సంకరాదానే నాయం కుర్యాత్కథంచన
 దృష్ట్వా ఫలస్య నాపశ్యద్దోషా యేఽస్యానుబన్ధికాః
 వివినక్తి న శౌచం యః సోఽన్యత్రాపి కథం భవేత్
 సంహితాధ్యయనం కుర్వన్వసన్గురుకులే చ యః
 భైక్షముచ్ఛిష్టమన్యేషాం భుఙ్క్తే చాపి సదా సదా
 కీర్తయన్గుణమన్నానామఘృణీ చ పునః పునః
 తమహం ఫలార్థినం మన్యే భ్రాతరం తర్కచక్షుషా
 తం వై గచ్ఛస్వ నృపతే స త్వాం సంయాజయిష్యతి
 జుగుప్సమానో నృపతిర్మనసేదం విచిన్తయన్
 ఉపయాజవచః శ్రుత్వా నృపతిః సర్వధర్మవిత్
 అభిసంపూజ్య పూజార్హమృషిం యాజమువాచ హ
 అయుతాని దదాన్యష్టౌ గవాం యాజయ మాం విభో
 ద్రోణవైరాభిసంతప్తం త్వం హ్లాదయితుమర్హసి
 స హి బ్రహ్మవిదాం శ్రేష్ఠో బ్రహ్మాస్త్రే చాప్యనుత్తమః
 తస్మాద్ద్రోణః పరాజైషీన్మాం వై స సఖివిగ్రహే
 క్షత్రియో నాస్తి తుల్యోఽస్య పృథివ్యాం కశ్చిదగ్రణీః
 కౌరవాచార్యముఖ్యస్య భారద్వాజస్య ధీమతః
 ద్రోణస్య శరజాలాని ప్రాణిదేహహరాణి చ
 షడరత్ని ధనుశ్చాస్య దృశ్యతేఽప్రతిమం మహత్
 స హి బ్రాహ్మణవేగేన క్షాత్రం వేగమసంశయమ్
 ప్రతిహన్తి మహేష్వాసో భారద్వాజో మహామనాః
 క్షత్రోచ్ఛేదాయ విహితో జామదగ్న్య ఇవాస్థితః
 తస్య హ్యస్త్రబలం ఘోరమప్రసహ్యం నరైర్భువి
 బ్రాహ్మముచ్చారయంస్తేజో హుతాహుతిరివానలః
 సమేత్య స దహత్యాజౌ క్షత్రం బ్రహ్మపురఃసరః
 బ్రహ్మక్షత్రే చ విహితే బ్రహ్మతేజో విశిష్యతే
 సోఽహం క్షత్రబలాద్ధీనో బ్రహ్మతేజః ప్రపేదివాన్
 ద్రోణాద్విశిష్టమాసాద్య భవన్తం బ్రహ్మవిత్తమమ్
 ద్రోణాన్తకమహం పుత్రం లభేయం యుధి దుర్జయమ్
 తత్కర్మ కురు మే యాజ నిర్వపామ్యర్బుదం గవామ్
 తథేత్యుక్త్వా తు తం యాజో యాజ్యార్థముపకల్పయత్
 గుర్వర్థ ఇతి చాకామముపయాజమచోదయత్
 యాజో ద్రోణవినాశాయ ప్రతిజజ్ఞే తథా చ సః
 తతస్తస్య నరేన్ద్రస్య ఉపయాజో మహాతపాః
 ఆచఖ్యౌ కర్మ వైతానం తదా పుత్రఫలాయ వై
 స చ పుత్రో మహావీర్యో మహాతేజా మహాబలః
 ఇష్యతే యద్విధో రాజన్భవితా తే తథావిధః
 భారద్వాజస్య హన్తారం సోఽభిసంధాయ భూమిపః
 ఆజహ్రే తత్తథా సర్వం ద్రుపదః కర్మసిద్ధయే
 యాజస్తు హవనస్యాన్తే దేవీమాహ్వాపయత్తదా
 ప్రైహి మాం రాజ్ఞి పృషతి మిథునం త్వాముపస్థితమ్
  దేవ్యువాచ
 అవలిప్తం మే ముఖం బ్రహ్మన్పుణ్యాన్గన్ధాన్బిభర్మి చ
 సుతార్థేనోపరుద్ధాస్మి తిష్ఠ యాజ మమ ప్రియే
  యాజ ఉవాచ
 యాజేన శ్రపితం హవ్యముపయాజేన మన్త్రితమ్
 కథం కామం న సందధ్యాత్సా త్వం విప్రైహి తిష్ఠ వా
  బ్రాహ్మణ ఉవాచ
 ఏవముక్తే తు యాజేన హుతే హవిషి సంస్కృతే
 ఉత్తస్థౌ పావకాత్తస్మాత్కుమారో దేవసంనిభః
 జ్వాలావర్ణో ఘోరరూపః కిరీటీ వర్మ చోత్తమమ్
 బిభ్రత్సఖడ్గః సశరో ధనుష్మాన్వినదన్ముహుః
 సోఽధ్యారోహద్రథవరం తేన చ ప్రయయౌ తదా
 తతః ప్రణేదుః పాఞ్చాలాః ప్రహృష్టాః సాధు సాధ్వితి
 భయాపహో రాజపుత్రః పాఞ్చాలానాం యశస్కరః
 రాజ్ఞః శోకాపహో జాత ఏష ద్రోణవధాయ వై
 ఇత్యువాచ మహద్భూతమదృశ్యం ఖేచరం తదా
 కుమారీ చాపి పాఞ్చాలీ వేదిమధ్యాత్సముత్థితా
 సుభగా దర్శనీయాఙ్గీ వేదిమధ్యా మనోరమా
 శ్యామా పద్మపలాశాక్షీ నీలకుఞ్చితమూర్ధజా
 మానుషం విగ్రహం కృత్వా సాక్షాదమరవర్ణినీ
 నీలోత్పలసమో గన్ధో యస్యాః క్రోశాత్ప్రవాయతి
 యా బిభర్తి పరం రూపం యస్యా నాస్త్యుపమా భువి
 తాం చాపి జాతాం సుశ్రోణీం వాగువాచాశరీరిణీ
 సర్వయోషిద్వరా కృష్ణా క్షయం క్షత్రం నినీషతి
 సురకార్యమియం కాలే కరిష్యతి సుమధ్యమా
 అస్యా హేతోః క్షత్రియాణాం మహదుత్పత్స్యతే భయమ్
 తచ్ఛ్రుత్వా సర్వపాఞ్చాలాః ప్రణేదుః సింహసంఘవత్
 న చైతాన్హర్షసంపూర్ణానియం సేహే వసుంధరా
 తౌ దృష్ట్వా పృషతీ యాజం ప్రపేదే వై సుతార్థినీ
 న వై మదన్యాం జననీం జానీయాతామిమావితి
 తథేత్యువాచ తాం యాజో రాజ్ఞః ప్రియచికీర్షయా
 తయోశ్చ నామనీ చక్రుర్ద్విజాః సంపూర్ణమానసాః
 ధృష్టత్వాదతిధృష్ణుత్వాద్ధర్మాద్ద్యుత్సంభవాదపి
 ధృష్టద్యుమ్నః కుమారోఽయం ద్రుపదస్య భవత్వితి
 కృష్ణేత్యేవాబ్రువన్కృష్ణాం కృష్ణాభూత్సా హి వర్ణతః
 తథా తన్మిథునం జజ్ఞే ద్రుపదస్య మహామఖే
 ధృష్టద్యుమ్నం తు పాఞ్చాల్యమానీయ స్వం వివేశనమ్
 ఉపాకరోదస్త్రహేతోర్భారద్వాజః ప్రతాపవాన్
 అమోక్షణీయం దైవం హి భావి మత్వా మహామతిః
 తథా తత్కృతవాన్ద్రోణ ఆత్మకీర్త్యనురక్షణాత్
  వైశంపాయన ఉవాచ
 ఏతచ్ఛ్రుత్వా తు కౌన్తేయాః శల్యవిద్ధా ఇవాభవన్
 సర్వే చాస్వస్థమనసో బభూవుస్తే మహారథాః
 తతః కున్తీ సుతాన్దృష్ట్వా విభ్రాన్తాన్గతచేతసః
 యుధిష్ఠిరమువాచేదం వచనం సత్యవాదినీ
 చిరరాత్రోషితాః స్మేహ బ్రాహ్మణస్య నివేశనే
 రమమాణాః పురే రమ్యే లబ్ధభైక్షా యుధిష్ఠిర
 యానీహ రమణీయాని వనాన్యుపవనాని చ
 సర్వాణి తాని దృష్టాని పునః పునరరిందమ
 పునర్దృష్టాని తాన్యేవ ప్రీణయన్తి న నస్తథా
 భైక్షం చ న తథా వీర లభ్యతే కురునన్దన
 తే వయం సాధు పాఞ్చాలాన్గచ్ఛామ యది మన్యసే
 అపూర్వదర్శనం తాత రమణీయం భవిష్యతి
 సుభిక్షాశ్చైవ పాఞ్చాలాః శ్రూయన్తే శత్రుకర్శన
 యజ్ఞసేనశ్చ రాజాసౌ బ్రహ్మణ్య ఇతి శుశ్రుమః
 ఏకత్ర చిరవాసో హి క్షమో న చ మతో మమ
 తే తత్ర సాధు గచ్ఛామో యది త్వం పుత్ర మన్యసే
  యుధిష్ఠిర ఉవాచ
 భవత్యా యన్మతం కార్యం తదస్మాకం పరం హితమ్
 అనుజాంస్తు న జానామి గచ్ఛేయుర్నేతి వా పునః
  వైశంపాయన ఉవాచ
 తతః కున్తీ భీమసేనమర్జునం యమజౌ తథా
 ఉవాచ గమనం తే చ తథేత్యేవాబ్రువంస్తదా
 తత ఆమన్త్ర్య తం విప్రం కున్తీ రాజన్సుతైః సహ
 ప్రతస్థే నగరీం రమ్యాం ద్రుపదస్య మహాత్మనః
  వైశంపాయన ఉవాచ
 వసత్సు తేషు ప్రచ్ఛన్నం పాణ్డవేషు మహాత్మసు
 ఆజగామాథ తాన్ద్రష్టుం వ్యాసః సత్యవతీసుతః
 తమాగతమభిప్రేక్ష్య ప్రత్యుద్గమ్య పరంతపాః
 ప్రణిపత్యాభివాద్యైనం తస్థుః ప్రాఞ్జలయస్తదా
 సమనుజ్ఞాప్య తాన్సర్వానాసీనాన్మునిరబ్రవీత్
 ప్రసన్నః పూజితః పార్థైః ప్రీతిపూర్వమిదం వచః
 అపి ధర్మేణ వర్తధ్వం శాస్త్రేణ చ పరంతపాః
 అపి విప్రేషు వః పూజా పూజార్హేషు న హీయతే
 అథ ధర్మార్థవద్వాక్యముక్త్వా స భగవానృషిః
 విచిత్రాశ్చ కథాస్తాస్తాః పునరేవేదమబ్రవీత్
 ఆసీత్తపోవనే కాచిదృషేః కన్యా మహాత్మనః
 విలగ్నమధ్యా సుశ్రోణీ సుభ్రూః సర్వగుణాన్వితా
 కర్మభిః స్వకృతైః సా తు దుర్భగా సమపద్యత
 నాధ్యగచ్ఛత్పతిం సా తు కన్యా రూపవతీ సతీ
 తపస్తప్తుమథారేభే పత్యర్థమసుఖా తతః
 తోషయామాస తపసా సా కిలోగ్రేణ శంకరమ్
 తస్యాః స భగవాంస్తుష్టస్తామువాచ తపస్వినీమ్
 వరం వరయ భద్రం తే వరదోఽస్మీతి భామిని
 అథేశ్వరమువాచేదమాత్మనః సా వచో హితమ్
 పతిం సర్వగుణోపేతమిచ్ఛామీతి పునః పునః
 తామథ ప్రత్యువాచేదమీశానో వదతాం వరః
 పఞ్చ తే పతయో భద్రే భవిష్యన్తీతి శంకరః
 ప్రతిబ్రువన్తీమేకం మే పతిం దేహీతి శంకరమ్
 పునరేవాబ్రవీద్దేవ ఇదం వచనముత్తమమ్
 పఞ్చకృత్వస్త్వయా ఉక్తః పతిం దేహీత్యహం పునః
 దేహమన్యం గతాయాస్తే యథోక్తం తద్భవిష్యతి
 ద్రుపదస్య కులే జాతా కన్యా సా దేవరూపిణీ
 నిర్దిష్టా భవతాం పత్నీ కృష్ణా పార్షత్యనిన్దితా
 పాఞ్చాలనగరం తస్మాత్ప్రవిశధ్వం మహాబలాః
 సుఖినస్తామనుప్రాప్య భవిష్యథ న సంశయః
 ఏవముక్త్వా మహాభాగః పాణ్డవానాం పితామహః
 పార్థానామన్త్ర్య కున్తీం చ ప్రాతిష్ఠత మహాతపాః
  వైశంపాయన ఉవాచ
 తే ప్రతస్థుః పురస్కృత్య మాతరం పురుషర్షభాః
 సమైరుదఙ్ముఖైర్మార్గైర్యథోద్దిష్టం పరంతపాః
 తే గచ్ఛన్తస్త్వహోరాత్రం తీర్థం సోమశ్రవాయణమ్
 ఆసేదుః పురుషవ్యాఘ్రా గఙ్గాయాం పాణ్డునన్దనాః
 ఉల్ముకం తు సముద్యమ్య తేషామగ్రే ధనంజయః
 ప్రకాశార్థం యయౌ తత్ర రక్షార్థం చ మహాయశాః
 తత్ర గఙ్గాజలే రమ్యే వివిక్తే క్రీడయన్స్త్రియః
 ఈర్ష్యుర్గన్ధర్వరాజః స్మ జలక్రీడాముపాగతః
 శబ్దం తేషాం స శుశ్రావ నదీం సముపసర్పతామ్
 తేన శబ్దేన చావిష్టశ్చుక్రోధ బలవద్బలీ
 స దృష్ట్వా పాణ్డవాంస్తత్ర సహ మాత్రా పరంతపాన్
 విస్ఫారయన్ధనుర్ఘోరమిదం వచనమబ్రవీత్
 సంధ్యా సంరజ్యతే ఘోరా పూర్వరాత్రాగమేషు యా
 అశీతిభిస్త్రుటైర్హీనం తం ముహూర్తం ప్రచక్షతే
 విహితం కామచారాణాం యక్షగన్ధర్వరక్షసామ్
 శేషమన్యన్మనుష్యాణాం కామచారమిహ స్మృతమ్
 లోభాత్ప్రచారం చరతస్తాసు వేలాసు వై నరాన్
 ఉపక్రాన్తా నిగృహ్ణీమో రాక్షసైః సహ బాలిశాన్
 తతో రాత్రౌ ప్రాప్నువతో జలం బ్రహ్మవిదో జనాః
 గర్హయన్తి నరాన్సర్వాన్బలస్థాన్నృపతీనపి
 ఆరాత్తిష్ఠత మా మహ్యం సమీపముపసర్పత
 కస్మాన్మాం నాభిజానీత ప్రాప్తం భాగీరథీజలమ్
 అఙ్గారపర్ణం గన్ధర్వం విత్త మాం స్వబలాశ్రయమ్
 అహం హి మానీ చేర్ష్యుశ్చ కుబేరస్య ప్రియః సఖా
 అఙ్గారపర్ణమితి చ ఖ్యాతం వనమిదం మమ
 అను గఙ్గాం చ వాకాం చ చిత్రం యత్ర వసామ్యహమ్
 న కుణపాః శృఙ్గిణో వా న దేవా న చ మానుషాః
 ఇదం సముపసర్పన్తి తత్కిం సముపసర్పథ
  అర్జున ఉవాచ
 సముద్రే హిమవత్పార్శ్వే నద్యామస్యాం చ దుర్మతే
 రాత్రావహని సంధౌ చ కస్య కౢప్తః పరిగ్రహః
 వయం చ శక్తిసంపన్నా అకాలే త్వామధృష్ణుమః
 అశక్తా హి క్షణే క్రూరే యుష్మానర్చన్తి మానవాః
 పురా హిమవతశ్చైషా హేమశృఙ్గాద్వినిఃసృతా
 గఙ్గా గత్వా సముద్రామ్భః సప్తధా ప్రతిపద్యతే
 ఇయం భూత్వా చైకవప్రా శుచిరాకాశగా పునః
 దేవేషు గఙ్గా గన్ధర్వ ప్రాప్నోత్యలకనన్దతామ్
 తథా పితౄన్వైతరణీ దుస్తరా పాపకర్మభిః
 గఙ్గా భవతి గన్ధర్వ యథా ద్వైపాయనోఽబ్రవీత్
 అసంబాధా దేవనదీ స్వర్గసంపాదనీ శుభా
 కథమిచ్ఛసి తాం రోద్ధుం నైష ధర్మః సనాతనః
 అనివార్యమసంబాధం తవ వాచా కథం వయమ్
 న స్పృశేమ యథాకామం పుణ్యం భాగీరథీజలమ్
  వైశంపాయన ఉవాచ
 అఙ్గారపర్ణస్తచ్ఛ్రుత్వా క్రుద్ధ ఆనమ్య కార్ముకమ్
 ముమోచ సాయకాన్దీప్తానహీనాశీవిషానివ
 ఉల్ముకం భ్రామయంస్తూర్ణం పాణ్డవశ్చర్మ చోత్తమమ్
 వ్యపోవాహ శరాంస్తస్య సర్వానేవ ధనంజయః
  అర్జున ఉవాచ
 బిభీషికైషా గన్ధర్వ నాస్త్రజ్ఞేషు ప్రయుజ్యతే
 అస్త్రజ్ఞేషు ప్రయుక్తైషా ఫేనవత్ప్రవిలీయతే
 మానుషానతి గన్ధర్వాన్సర్వాన్గన్ధర్వ లక్షయే
 తస్మాదస్త్రేణ దివ్యేన యోత్స్యేఽహం న తు మాయయా
 పురాస్త్రమిదమాగ్నేయం ప్రాదాత్కిల బృహస్పతిః
 భరద్వాజస్య గన్ధర్వ గురుపుత్రః శతక్రతోః
 భరద్వాజాదగ్నివేశ్యో అగ్నివేశ్యాద్గురుర్మమ
 స త్విదం మహ్యమదదాద్ద్రోణో బ్రాహ్మణసత్తమః
  వైశంపాయన ఉవాచ
 ఇత్యుక్త్వా పాణ్డవః క్రుద్ధో గన్ధర్వాయ ముమోచ హ
 ప్రదీప్తమస్త్రమాగ్నేయం దదాహాస్య రథం తు తత్
 విరథం విప్లుతం తం తు స గన్ధర్వం మహాబలమ్
 అస్త్రతేజఃప్రమూఢం చ ప్రపతన్తమవాఙ్ముఖమ్
 శిరోరుహేషు జగ్రాహ మాల్యవత్సు ధనంజయః
 భ్రాతౄన్ప్రతి చకర్షాథ సోఽస్త్రపాతాదచేతసమ్
 యుధిష్ఠిరం తస్య భార్యా ప్రపేదే శరణార్థినీ
 నామ్నా కుమ్భీనసీ నామ పతిత్రాణమభీప్సతీ
  గన్ధర్వ్యువాచ
 త్రాహి త్వం మాం మహారాజ పతిం చేమం విముఞ్చ మే
 గన్ధర్వీం శరణం ప్రాప్తాం నామ్నా కుమ్బీనసీం ప్రభో
  యుధిష్ఠిర ఉవాచ
 యుద్ధే జితం యశోహీనం స్త్రీనాథమపరాక్రమమ్
 కో ను హన్యాద్రిపుం త్వాదృఙ్ముఞ్చేమం రిపుసూదన
  అర్జున ఉవాచ
 అఙ్గేమం ప్రతిపద్యస్వ గచ్ఛ గన్ధర్వ మా శుచః
 ప్రదిశత్యభయం తేఽద్య కురురాజో యుధిష్ఠిరః
  గన్ధర్వ ఉవాచ
 జితోఽహం పూర్వకం నామ ముఞ్చామ్యఙ్గారపర్ణతామ్
 న చ శ్లాఘే బలేనాద్య న నామ్నా జనసంసది
 సాధ్విమం లబ్ధవాఀల్లాభం యోఽహం దివ్యాస్త్రధారిణమ్
 గాన్ధర్వ్యా మాయయా యోద్ధుమిచ్ఛామి వయసా వరమ్
 అస్త్రాగ్నినా విచిత్రోఽయం దగ్ధో మే రథ ఉత్తమః
 సోఽహం చిత్రరథో భూత్వా నామ్నా దగ్ధరథోఽభవమ్
 సంభృతా చైవ విద్యేయం తపసేహ పురా మయా
 నివేదయిష్యే తామద్య ప్రాణదాయా మహాత్మనే
 సంస్తమ్భితం హి తరసా జితం శరణమాగతమ్
 యోఽరిం సంయోజయేత్ప్రాణైః కల్యాణం కిం న సోఽర్హతి
 చక్షుషీ నామ విద్యేయం యాం సోమాయ దదౌ మనుః
 దదౌ స విశ్వావసవే మహ్యం విశ్వావసుర్దదౌ
 సేయం కాపురుషం ప్రాప్తా గురుదత్తా ప్రణశ్యతి
 ఆగమోఽస్యా మయా ప్రోక్తో వీర్యం ప్రతినిబోధ మే
 యచ్చక్షుషా ద్రష్టుమిచ్ఛేత్త్రిషు లోకేషు కించన
 తత్పశ్యేద్యాదృశం చేచ్ఛేత్తాదృషం ద్రష్టుమర్హతి
 సమానపద్యే షణ్మాసాన్స్థితో విద్యాం లభేదిమామ్
 అనునేష్యామ్యహం విద్యాం స్వయం తుభ్యం వ్రతే కృతే
 విద్యయా హ్యనయా రాజన్వయం నృభ్యో విశేషితాః
 అవిశిష్టాశ్చ దేవానామనుభావప్రవర్తితాః
 గన్ధర్వజానామశ్వానామహం పురుషసత్తమ
 భ్రాతృభ్యస్తవ పఞ్చభ్యః పృథగ్దాతా శతం శతమ్
 దేవగన్ధర్వవాహాస్తే దివ్యగన్ధా మనోగమాః
 క్షీణాః క్షీణా భవన్త్యేతే న హీయన్తే చ రంహసః
 పురా కృతం మహేన్ద్రస్య వజ్రం వృత్రనిబర్హణే
 దశధా శతధా చైవ తచ్ఛీర్ణం వృత్రమూర్ధని
 తతో భాగీకృతో దేవైర్వజ్రభాగ ఉపాస్యతే
 లోకే యత్సాధనం కించిత్సా వై వజ్రతనుః స్మృతా
 వజ్రపాణిర్బ్రాహ్మణః స్యాత్క్షత్రం వజ్రరథం స్మృతమ్
 వైశ్యా వై దానవజ్రాశ్చ కర్మవజ్రా యవీయసః
 వజ్రం క్షత్రస్య వాజినో అవధ్యా వాజినః స్మృతాః
 రథాఙ్గం వడవా సూతే సూతాశ్చాశ్వేషు యే మతాః
 కామవర్ణాః కామజవాః కామతః సముపస్థితాః
 ఇమే గన్ధర్వజాః కామం పూరయిష్యన్తి తే హయాః
  అర్జున ఉవాచ
 యది ప్రీతేన వా దత్తం సంశయే జీవితస్య వా
 విద్యా విత్తం శ్రుతం వాపి న తద్గన్ధర్వ కామయే
  గన్ధర్వ ఉవాచ
 సంయోగో వై ప్రీతికరః సంసత్సు ప్రతిదృశ్యతే
 జీవితస్య ప్రదానేన ప్రీతో విద్యాం దదామి తే
 త్వత్తో హ్యహం గ్రహీష్యామి అస్త్రమాగ్నేయముత్తమమ్
 తథైవ సఖ్యం బీభత్సో చిరాయ భరతర్షభ
  అర్జున ఉవాచ
 త్వత్తోఽస్త్రేణ వృణోమ్యశ్వాన్సంయోగః శాశ్వతోఽస్తు నౌ
 సఖే తద్బ్రూహి గన్ధర్వ యుష్మభ్యో యద్భయం త్యజేత్
  అర్జున ఉవాచ
 కారణం బ్రూహి గన్ధర్వ కిం తద్యేన స్మ ధర్షితాః
 యాన్తో బ్రహ్మవిదః సన్తః సర్వే రాత్రావరిందమ
  గన్ధర్వ ఉవాచ
 అనగ్నయోఽనాహుతయో న చ విప్రపురస్కృతాః
 యూయం తతో ధర్షితాః స్థ మయా పాణ్డవనన్దన
 యక్షరాక్షసగన్ధర్వాః పిశాచోరగమానవాః
 విస్తరం కురువంశస్య శ్రీమతః కథయన్తి తే
 నారదప్రభృతీనాం చ దేవర్షీణాం మయా శ్రుతమ్
 గుణాన్కథయతాం వీర పూర్వేషాం తవ ధీమతామ్
 స్వయం చాపి మయా దృష్టశ్చరతా సాగరామ్బరామ్
 ఇమాం వసుమతీం కృత్స్నాం ప్రభావః స్వకులస్య తే
 వేదే ధనుషి చాచార్యమభిజానామి తేఽర్జున
 విశ్రుతం త్రిషు లోకేషు భారద్వాజం యశస్వినమ్
 ధర్మం వాయుం చ శక్రం చ విజానామ్యశ్వినౌ తథా
 పాణ్డుం చ కురుశార్దూల షడేతాన్కులవర్ధనాన్
 పితౄనేతానహం పార్థ దేవమానుషసత్తమాన్
 దివ్యాత్మానో మహాత్మానః సర్వశస్త్రభృతాం వరాః
 భవన్తో భ్రాతరః శూరాః సర్వే సుచరితవ్రతాః
 ఉత్తమాం తు మనోబుద్ధిం భవతాం భావితాత్మనామ్
 జానన్నపి చ వః పార్థ కృతవానిహ ధర్షణామ్
 స్త్రీసకాశే చ కౌరవ్య న పుమాన్క్షన్తుమర్హతి
 ధర్షణామాత్మనః పశ్యన్బాహుద్రవిణమాశ్రితః
 నక్తం చ బలమస్మాకం భూయ ఏవాభివర్ధతే
 యతస్తతో మాం కౌన్తేయ సదారం మన్యురావిశత్
 సోఽహం త్వయేహ విజితః సంఖ్యే తాపత్యవర్ధన
 యేన తేనేహ విధినా కీర్త్యమానం నిబోధ మే
 బ్రహ్మచర్యం పరో ధర్మః స చాపి నియతస్త్వయి
 యస్మాత్తస్మాదహం పార్థ రణేఽస్మిన్విజితస్త్వయా
 యస్తు స్యాత్క్షత్రియః కశ్చిత్కామవృత్తః పరంతప
 నక్తం చ యుధి యుధ్యేత న స జీవేత్కథంచన
 యస్తు స్యాత్కామవృత్తోఽపి రాజా తాపత్య సంగరే
 జయేన్నక్తంచరాన్సర్వాన్స పురోహితధూర్గతః
 తస్మాత్తాపత్య యత్కించిన్నృణాం శ్రేయ ఇహేప్సితమ్
 తస్మిన్కర్మణి యోక్తవ్యా దాన్తాత్మానః పురోహితాః
 వేదే షడఙ్గే నిరతాః శుచయః సత్యవాదినః
 ధర్మాత్మానః కృతాత్మానః స్యుర్నృపాణాం పురోహితాః
 జయశ్చ నియతో రాజ్ఞః స్వర్గశ్చ స్యాదనన్తరమ్
 యస్య స్యాద్ధర్మవిద్వాగ్మీ పురోధాః శీలవాఞ్శుచిః
 లాభం లబ్ధుమలబ్ధం హి లబ్ధం చ పరిరక్షితుమ్
 పురోహితం ప్రకుర్వీత రాజా గుణసమన్వితమ్
 పురోహితమతే తిష్ఠేద్య ఇచ్ఛేత్పృథివీం నృపః
 ప్రాప్తుం మేరువరోత్తంసాం సర్వశః సాగరామ్బరామ్
 న హి కేవలశౌర్యేణ తాపత్యాభిజనేన చ
 జయేదబ్రాహ్మణః కశ్చిద్భూమిం భూమిపతిః క్వచిత్
 తస్మాదేవం విజానీహి కురూణాం వంశవర్ధన
 బ్రాహ్మణప్రముఖం రాజ్యం శక్యం పాలయితుం చిరమ్
  అర్జున ఉవాచ
 తాపత్య ఇతి యద్వాక్యముక్తవానసి మామిహ
 తదహం జ్ఞాతుమిచ్ఛామి తాపత్యార్థవినిశ్చయమ్
 తపతీ నామ కా చైషా తాపత్యా యత్కృతే వయమ్
 కౌన్తేయా హి వయం సాధో తత్త్వమిచ్ఛామి వేదితుమ్
  వైశంపాయన ఉవాచ
 ఏవముక్తః స గన్ధర్వః కున్తీపుత్రం ధనంజయమ్
 విశ్రుతాం త్రిషు లోకేషు శ్రావయామాస వై కథామ్
  గన్ధర్వ ఉవాచ
 హన్త తే కథయిష్యామి కథామేతాం మనోరమామ్
 యథావదఖిలాం పార్థ ధర్మ్యాం ధర్మభృతాం వర
 ఉక్తవానస్మి యేన త్వాం తాపత్య ఇతి యద్వచః
 తత్తేఽహం కథయిష్యామి శృణుష్వైకమనా మమ
 య ఏష దివి ధిష్ణ్యేన నాకం వ్యాప్నోతి తేజసా
 ఏతస్య తపతీ నామ బభూవాసదృశీ సుతా
 వివస్వతో వై కౌన్తేయ సావిత్ర్యవరజా విభో
 విశ్రుతా త్రిషు లోకేషు తపతీ తపసా యుతా
 న దేవీ నాసురీ చైవ న యక్షీ న చ రాక్షసీ
 నాప్సరా న చ గన్ధర్వీ తథారూపేణ కాచన
 సువిభక్తానవద్యాఙ్గీ స్వసితాయతలోచనా
 స్వాచారా చైవ సాధ్వీ చ సువేషా చైవ భామినీ
 న తస్యాః సదృశం కంచిత్త్రిషు లోకేషు భారత
 భర్తారం సవితా మేనే రూపశీలకులశ్రుతైః
 సంప్రాప్తయౌవనాం పశ్యన్దేయాం దుహితరం తు తామ్
 నోపలేభే తతః శాన్తిం సంప్రదానం విచిన్తయన్
 అర్థర్క్షపుత్రః కౌన్తేయ కురూణామృషభో బలీ
 సూర్యమారాధయామాస నృపః సంవరణః సదా
 అర్ఘ్యమాల్యోపహారైశ్చ శశ్వచ్చ నృపతిర్యతః
 నియమైరుపవాసైశ్చ తపోభిర్వివిధైరపి
 శుశ్రూషురనహంవాదీ శుచిః పౌరవనన్దనః
 అంశుమన్తం సముద్యన్తం పూజయామాస భక్తిమాన్
 తతః కృతజ్ఞం ధర్మజ్ఞం రూపేణాసదృశం భువి
 తపత్యాః సదృశం మేనే సూర్యః సంవరణం పతిమ్
 దాతుమైచ్ఛత్తతః కన్యాం తస్మై సంవరణాయ తామ్
 నృపోత్తమాయ కౌరవ్య విశ్రుతాభిజనాయ వై
 యథా హి దివి దీప్తాంశుః ప్రభాసయతి తేజసా
 తథా భువి మహీపాలో దీప్త్యా సంవరణోఽభవత్
 యథార్చయన్తి చాదిత్యముద్యన్తం బ్రహ్మవాదినః
 తథా సంవరణం పార్థ బ్రాహ్మణావరజాః ప్రజాః
 స సోమమతి కాన్తత్వాదాదిత్యమతి తేజసా
 బభూవ నృపతిః శ్రీమాన్సుహృదాం దుర్హృదామపి
 ఏవంగుణస్య నృపతేస్తథావృత్తస్య కౌరవ
 తస్మై దాతుం మనశ్చక్రే తపతీం తపనః స్వయమ్
 స కదాచిదథో రాజా శ్రీమానురుయశా భువి
 చచార మృగయాం పార్థ పర్వతోపవనే కిల
 చరతో మృగయాం తస్య క్షుత్పిపాసాశ్రమాన్వితః
 మమార రాజ్ఞః కౌన్తేయ గిరావప్రతిమో హయః
 స మృతాశ్వశ్చరన్పార్థ పద్భ్యామేవ గిరౌ నృపః
 దదర్శాసదృశీం లోకే కన్యామాయతలోచనామ్
 స ఏక ఏకామాసాద్య కన్యాం తామరిమర్దనః
 తస్థౌ నృపతిశార్దూలః పశ్యన్నవిచలేక్షణః
 స హి తాం తర్కయామాస రూపతో నృపతిః శ్రియమ్
 పునః సంతర్కయామాస రవేర్భ్రష్టామివ ప్రభామ్
 గిరిప్రస్థే తు సా యస్మిన్స్థితా స్వసితలోచనా
 స సవృక్షక్షుపలతో హిరణ్మయ ఇవాభవత్
 అవమేనే చ తాం దృష్ట్వా సర్వప్రాణభృతాం వపుః
 అవాప్తం చాత్మనో మేనే స రాజా చక్షుషః ఫలమ్
 జన్మప్రభృతి యత్కించిద్దృష్టవాన్స మహీపతిః
 రూపం న సదృశం తస్యాస్తర్కయామాస కించన
 తయా బద్ధమనశ్చక్షుః పాశైర్గుణమయైస్తదా
 న చచాల తతో దేశాద్బుబుధే న చ కించన
 అస్యా నూనం విశాలాక్ష్యాః సదేవాసురమానుషమ్
 లోకం నిర్మథ్య ధాత్రేదం రూపమావిష్కృతం కృతమ్
 ఏవం స తర్కయామాస రూపద్రవిణసంపదా
 కన్యామసదృశీం లోకే నృపః సంవరణస్తదా
 తాం చ దృష్ట్వైవ కల్యాణీం కల్యాణాభిజనో నృపః
 జగామ మనసా చిన్తాం కామమార్గణపీడితః
 దహ్యమానః స తీవ్రేణ నృపతిర్మన్మథాగ్నినా
 అప్రగల్భాం ప్రగల్భః స తామువాచ యశస్వినీమ్
 కాసి కస్యాసి రమ్భోరు కిమర్థం చేహ తిష్ఠసి
 కథం చ నిర్జనేఽరణ్యే చరస్యేకా శుచిస్మితే
 త్వం హి సర్వానవద్యాఙ్గీ సర్వాభరణభూషితా
 విభూషణమివైతేషాం భూషణానామభీప్సితమ్
 న దేవీం నాసురీం చైవ న యక్షీం న చ రాక్షసీమ్
 న చ భోగవతీం మన్యే న గన్ధర్వీం న మానుషీమ్
 యా హి దృష్టా మయా కాశ్చిచ్ఛ్రుతా వాపి వరాఙ్గనాః
 న తాసాం సదృశీం మన్యే త్వామహం మత్తకాశిని
 ఏవం తాం స మహీపాలో బభాషే న తు సా తదా
 కామార్తం నిర్జనేఽరణ్యే ప్రత్యభాషత కించన
 తతో లాలప్యమానస్య పార్థివస్యాయతేక్షణా
 సౌదామినీవ సాభ్రేషు తత్రైవాన్తరధీయత
 తామన్విచ్ఛన్స నృపతిః పరిచక్రామ తత్తదా
 వనం వనజపత్రాక్షీం భ్రమన్నున్మత్తవత్తదా
 అపశ్యమానః స తు తాం బహు తత్ర విలప్య చ
 నిశ్చేష్టః కౌరవశ్రేష్ఠో ముహూర్తం స వ్యతిష్ఠత
  గన్ధర్వ ఉవాచ
 అథ తస్యామదృశ్యాయాం నృపతిః కామమోహితః
 పాతనః శత్రుసంఘానాం పపాత ధరణీతలే
 తస్మిన్నిపతితే భూమావథ సా చారుహాసినీ
 పునః పీనాయతశ్రోణీ దర్శయామాస తం నృపమ్
 అథాబభాషే కల్యాణీ వాచా మధురయా నృపమ్
 తం కురూణాం కులకరం కామాభిహతచేతసమ్
 ఉత్తిష్ఠోత్తిష్ఠ భద్రం తే న త్వమర్హస్యరిందమ
 మోహం నృపతిశార్దూల గన్తుమావిష్కృతః క్షితౌ
 ఏవముక్తోఽథ నృపతిర్వాచా మధురయా తదా
 దదర్శ విపులశ్రోణీం తామేవాభిముఖే స్థితామ్
 అథ తామసితాపాఙ్గీమాబభాషే నరాధిపః
 మన్మథాగ్నిపరీతాత్మా సందిగ్ధాక్షరయా గిరా
 సాధు మామసితాపాఙ్గే కామార్తం మత్తకాశిని
 భజస్వ భజమానం మాం ప్రాణా హి ప్రజహన్తి మామ్
 త్వదర్థం హి విశాలాక్షి మామయం నిశితైః శరైః
 కామః కమలగర్భాభే ప్రతివిధ్యన్న శామ్యతి
 గ్రస్తమేవమనాక్రన్దే భద్రే కామమహాహినా
 సా త్వం పీనాయతశ్రోణి పర్యాప్నుహి శుభాననే
 త్వయ్యధీనా హి మే ప్రాణాః కింనరోద్గీతభాషిణి
 చారుసర్వానవద్యాఙ్గి పద్మేన్దుసదృశాననే
 న హ్యహం త్వదృతే భీరు శక్ష్యే జీవితుమాత్మనా
 తస్మాత్కురు విశాలాక్షి మయ్యనుక్రోశమఙ్గనే
 భక్తం మామసితాపాఙ్గే న పరిత్యక్తుమర్హసి
 త్వం హి మాం ప్రీతియోగేన త్రాతుమర్హసి భామిని
 గాన్ధర్వేణ చ మాం భీరు వివాహేనైహి సున్దరి
 వివాహానాం హి రమ్భోరు గాన్ధర్వః శ్రేష్ఠ ఉచ్యతే
  తపత్యువాచ
 నాహమీశాత్మనో రాజన్కన్యా పితృమతీ హ్యహమ్
 మయి చేదస్తి తే ప్రీతిర్యాచస్వ పితరం మమ
 యథా హి తే మయా ప్రాణాః సంగృహీతా నరేశ్వర
 దర్శనాదేవ భూయస్త్వం తథా ప్రాణాన్మమాహరః
 న చాహమీశా దేహస్య తస్మాన్నృపతిసత్తమ
 సమీపం నోపగచ్ఛామి న స్వతన్త్రా హి యోషితః
 కా హి సర్వేషు లోకేషు విశ్రుతాభిజనం నృపమ్
 కన్యా నాభిలషేన్నాథం భర్తారం భక్తవత్సలమ్
 తస్మాదేవంగతే కాలే యాచస్వ పితరం మమ
 ఆదిత్యం ప్రణిపాతేన తపసా నియమేన చ
 స చేత్కామయతే దాతుం తవ మామరిమర్దన
 భవిష్యామ్యథ తే రాజన్సతతం వశవర్తినీ
 అహం హి తపతీ నామ సావిత్ర్యవరజా సుతా
 అస్య లోకప్రదీపస్య సవితుః క్షత్రియర్షభ
  గన్ధర్వ ఉవాచ
 ఏవముక్త్వా తతస్తూర్ణం జగామోర్ధ్వమనిన్దితా
 స తు రాజా పునర్భూమౌ తత్రైవ నిపపాత హ
 అమాత్యః సానుయాత్రస్తు తం దదర్శ మహావనే
 క్షితౌ నిపతితం కాలే శక్రధ్వజమివోచ్ఛ్రితమ్
 తం హి దృష్ట్వా మహేష్వాసం నిరశ్వం పతితం క్షితౌ
 బభూవ సోఽస్య సచివః సంప్రదీప్త ఇవాగ్నినా
 త్వరయా చోపసంగమ్య స్నేహాదాగతసంభ్రమః
 తం సముత్థాపయామాస నృపతిం కామమోహితమ్
 భూతలాద్భూమిపాలేశం పితేవ పతితం సుతమ్
 ప్రజ్ఞయా వయసా చైవ వృద్ధః కీర్త్యా దమేన చ
 అమాత్యస్తం సముత్థాప్య బభూవ విగతజ్వరః
 ఉవాచ చైనం కల్యాణ్యా వాచా మధురయోత్థితమ్
 మా భైర్మనుజశార్దూల భద్రం చాస్తు తవానఘ
 క్షుత్పిపాసాపరిశ్రాన్తం తర్కయామాస తం నృపమ్
 పతితం పాతనం సంఖ్యే శాత్రవాణాం మహీతలే
 వారిణాథ సుశీతేన శిరస్తస్యాభ్యషేచయత్
 అస్పృశన్ముకుటం రాజ్ఞః పుణ్డరీకసుగన్ధినా
 తతః ప్రత్యాగతప్రాణస్తద్బలం బలవాన్నృపః
 సర్వం విసర్జయామాస తమేకం సచివం వినా
 తతస్తస్యాజ్ఞయా రాజ్ఞో విప్రతస్థే మహద్బలమ్
 స తు రాజా గిరిప్రస్థే తస్మిన్పునరుపావిశత్
 తతస్తస్మిన్గిరివరే శుచిర్భూత్వా కృతాఞ్జలిః
 ఆరిరాధయిషుః సూర్యం తస్థావూర్ధ్వభుజః క్షితౌ
 జగామ మనసా చైవ వసిష్ఠమృషిసత్తమమ్
 పురోహితమమిత్రఘ్నస్తదా సంవరణో నృపః
 నక్తందినమథైకస్థే స్థితే తస్మిఞ్జనాధిపే
 అథాజగామ విప్రర్షిస్తదా ద్వాదశమేఽహని
 స విదిత్వైవ నృపతిం తపత్యా హృతమానసమ్
 దివ్యేన విధినా జ్ఞాత్వా భావితాత్మా మహానృషిః
 తథా తు నియతాత్మానం స తం నృపతిసత్తమమ్
 ఆబభాషే స ధర్మాత్మా తస్యైవార్థచికీర్షయా
 స తస్య మనుజేన్ద్రస్య పశ్యతో భగవానృషిః
 ఊర్ధ్వమాచక్రమే ద్రష్టుం భాస్కరం భాస్కరద్యుతిః
 సహస్రాంశుం తతో విప్రః కృతాఞ్జలిరుపస్థితః
 వసిష్ఠోఽహమితి ప్రీత్యా స చాత్మానం న్యవేదయత్
 తమువాచ మహాతేజా వివస్వాన్మునిసత్తమమ్
 మహర్షే స్వాగతం తేఽస్తు కథయస్వ యథేచ్ఛసి
  వసిష్ఠ ఉవాచ
 యైషా తే తపతీ నామ సావిత్ర్యవరజా సుతా
 తాం త్వాం సంవరణస్యార్థే వరయామి విభావసో
 స హి రాజా బృహత్కీర్తిర్ధర్మార్థవిదుదారధీః
 యుక్తః సంవరణో భర్తా దుహితుస్తే విహంగమ
  గన్ధర్వ ఉవాచ
 ఇత్యుక్తః సవితా తేన దదానీత్యేవ నిశ్చితః
 ప్రత్యభాషత తం విప్రం ప్రతినన్ద్య దివాకరః
 వరః సంవరణో రాజ్ఞాం త్వమృషీణాం వరో మునే
 తపతీ యోషితాం శ్రేష్ఠా కిమన్యత్రాపవర్జనాత్
 తతః సర్వానవద్యాఙ్గీం తపతీం తపనః స్వయమ్
 దదౌ సంవరణస్యార్థే వసిష్ఠాయ మహాత్మనే
 ప్రతిజగ్రాహ తాం కన్యాం మహర్షిస్తపతీం తదా
 వసిష్ఠోఽథ విసృష్టశ్చ పునరేవాజగామ హ
 యత్ర విఖ్యాతకీర్తిః స కురూణామృషభోఽభవత్
 స రాజా మన్మథావిష్టస్తద్గతేనాన్తరాత్మనా
 దృష్ట్వా చ దేవకన్యాం తాం తపతీం చారుహాసినీమ్
 వసిష్ఠేన సహాయాన్తీం సంహృష్టోఽభ్యధికం బభౌ
 కృచ్ఛ్రే ద్వాదశరాత్రే తు తస్య రాజ్ఞః సమాపితే
 ఆజగామ విశుద్ధాత్మా వసిష్ఠో భగవానృషిః
 తపసారాధ్య వరదం దేవం గోపతిమీశ్వరమ్
 లేభే సంవరణో భార్యాం వసిష్ఠస్యైవ తేజసా
 తతస్తస్మిన్గిరిశ్రేష్ఠే దేవగన్ధర్వసేవితే
 జగ్రాహ విధివత్పాణిం తపత్యాః స నరర్షభః
 వసిష్ఠేనాభ్యనుజ్ఞాతస్తస్మిన్నేవ ధరాధరే
 సోఽకామయత రాజర్షిర్విహర్తుం సహ భార్యయా
 తతః పురే చ రాష్ట్రే చ వాహనేషు బలేషు చ
 ఆదిదేశ మహీపాలస్తమేవ సచివం తదా
 నృపతిం త్వభ్యనుజ్ఞాయ వసిష్ఠోఽథాపచక్రమే
 సోఽపి రాజా గిరౌ తస్మిన్విజహారామరోపమః
 తతో ద్వాదశ వర్షాణి కాననేషు జలేషు చ
 రేమే తస్మిన్గిరౌ రాజా తయైవ సహ భార్యయా
 తస్య రాజ్ఞః పురే తస్మిన్సమా ద్వాదశ సర్వశః
 న వవర్ష సహస్రాక్షో రాష్ట్రే చైవాస్య సర్వశః
 తత్క్షుధార్తైర్నిరానన్దైః శవభూతైస్తదా నరైః
 అభవత్ప్రేతరాజస్య పురం ప్రేతైరివావృతమ్
 తతస్తత్తాదృశం దృష్ట్వా స ఏవ భగవానృషిః
 అభ్యపద్యత ధర్మాత్మా వసిష్ఠో రాజసత్తమమ్
 తం చ పార్థివశార్దూలమానయామాస తత్పురమ్
 తపత్యా సహితం రాజన్నుషితం ద్వాదశీః సమాః
 తతః ప్రవృష్టస్తత్రాసీద్యథాపూర్వం సురారిహా
 తస్మిన్నృపతిశార్దూలే ప్రవిష్టే నగరం పునః
 తతః సరాష్ట్రం ముముదే తత్పురం పరయా ముదా
 తేన పార్థివముఖ్యేన భావితం భావితాత్మనా
 తతో ద్వాదశ వర్షాణి పునరీజే నరాధిపః
 పత్న్యా తపత్యా సహితో యథా శక్రో మరుత్పతిః
 ఏవమాసీన్మహాభాగా తపతీ నామ పౌర్వికీ
 తవ వైవస్వతీ పార్థ తాపత్యస్త్వం యయా మతః
 తస్యాం సంజనయామాస కురుం సంవరణో నృపః
 తపత్యాం తపతాం శ్రేష్ఠ తాపత్యస్త్వం తతోఽర్జున
  వైశంపాయన ఉవాచ
 స గన్ధర్వవచః శ్రుత్వా తత్తదా భరతర్షభ
 అర్జునః పరయా ప్రీత్యా పూర్ణచన్ద్ర ఇవాబభౌ
 ఉవాచ చ మహేష్వాసో గన్ధర్వం కురుసత్తమః
 జాతకౌతూహలోఽతీవ వసిష్ఠస్య తపోబలాత్
 వసిష్ఠ ఇతి యస్యైతదృషేర్నామ త్వయేరితమ్
 ఏతదిచ్ఛామ్యహం శ్రోతుం యథావత్తద్వదస్వ మే
 య ఏష గన్ధర్వపతే పూర్వేషాం నః పురోహితః
 ఆసీదేతన్మమాచక్ష్వ క ఏష భగవానృషిః
  గన్ధర్వ ఉవాచ
 తపసా నిర్జితౌ శశ్వదజేయావమరైరపి
 కామక్రోధావుభౌ యస్య చరణౌ సంవవాహతుః
 యస్తు నోచ్ఛేదనం చక్రే కుశికానాముదారధీః
 విశ్వామిత్రాపరాధేన ధారయన్మన్యుముత్తమమ్
 పుత్రవ్యసనసంతప్తః శక్తిమానపి యః ప్రభుః
 విశ్వామిత్రవినాశాయ న మేనే కర్మ దారుణమ్
 మృతాంశ్చ పునరాహర్తుం యః స పుత్రాన్యమక్షయాత్
 కృతాన్తం నాతిచక్రామ వేలామివ మహోదధిః
 యం ప్రాప్య విజితాత్మానం మహాత్మానం నరాధిపాః
 ఇక్ష్వాకవో మహీపాలా లేభిరే పృథివీమిమామ్
 పురోహితవరం ప్రాప్య వసిష్ఠమృషిసత్తమమ్
 ఈజిరే క్రతుభిశ్చాపి నృపాస్తే కురునన్దన
 స హి తాన్యాజయామాస సర్వాన్నృపతిసత్తమాన్
 బ్రహ్మర్షిః పాణ్డవశ్రేష్ఠ బృహస్పతిరివామరాన్
 తస్మాద్ధర్మప్రధానాత్మా వేదధర్మవిదీప్సితః
 బ్రాహ్మణో గుణవాన్కశ్చిత్పురోధాః ప్రవిమృశ్యతామ్
 క్షత్రియేణ హి జాతేన పృథివీం జేతుమిచ్ఛతా
 పూర్వం పురోహితః కార్యః పార్థ రాజ్యాభివృద్ధయే
 మహీం జిగీషతా రాజ్ఞా బ్రహ్మ కార్యం పురఃసరమ్
 తస్మాత్పురోహితః కశ్చిద్గుణవానస్తు వో ద్విజః
  అర్జున ఉవాచ
 కింనిమిత్తమభూద్వైరం విశ్వామిత్రవసిష్ఠయోః
 వసతోరాశ్రమే పుణ్యే శంస నః సర్వమేవ తత్
  గన్ధర్వ ఉవాచ
 ఇదం వాసిష్ఠమాఖ్యానం పురాణం పరిచక్షతే
 పార్థ సర్వేషు లోకేషు యథావత్తన్నిబోధ మే
 కన్యకుబ్జే మహానాసీత్పార్థివో భరతర్షభ
 గాధీతి విశ్రుతో లోకే సత్యధర్మపరాయణః
 తస్య ధర్మాత్మనః పుత్రః సమృద్ధబలవాహనః
 విశ్వామిత్ర ఇతి ఖ్యాతో బభూవ రిపుమర్దనః
 స చచార సహామాత్యో మృగయాం గహనే వనే
 మృగాన్విధ్యన్వరాహాంశ్చ రమ్యేషు మరుధన్వసు
 వ్యాయామకర్శితః సోఽథ మృగలిప్సుః పిపాసితః
 ఆజగామ నరశ్రేష్ఠ వసిష్ఠస్యాశ్రమం ప్రతి
 తమాగతమభిప్రేక్ష్య వసిష్ఠః శ్రేష్ఠభాగృషిః
 విశ్వామిత్రం నరశ్రేష్ఠం ప్రతిజగ్రాహ పూజయా
 పాద్యార్ఘ్యాచమనీయేన స్వాగతేన చ భారత
 తథైవ ప్రతిజగ్రాహ వన్యేన హవిషా తథా
 తస్యాథ కామధుగ్ధేనుర్వసిష్ఠస్య మహాత్మనః
 ఉక్తా కామాన్ప్రయచ్ఛేతి సా కామాన్దుదుహే తతః
 గ్రామ్యారణ్యా ఓషధీశ్చ దుదుహే పయ ఏవ చ
 షడ్రసం చామృతరసం రసాయనమనుత్తమమ్
 భోజనీయాని పేయాని భక్ష్యాణి వివిధాని చ
 లేహ్యాన్యమృతకల్పాని చోష్యాణి చ తథార్జున
 తైః కామైః సర్వసంపూర్ణైః పూజితః స మహీపతిః
 సామాత్యః సబలశ్చైవ తుతోష స భృశం నృపః
 షడాయతాం సుపార్శ్వోరుం త్రిపృథుం పఞ్చ సంవృతామ్
 మణ్డూకనేత్రాం స్వాకారాం పీనోధసమనిన్దితామ్
 సువాలధిం శఙ్కుకర్ణాం చారుశృఙ్గాం మనోరమామ్
 పుష్టాయతశిరోగ్రీవాం విస్మితః సోఽభివీక్ష్య తామ్
 అభినన్దతి తాం నన్దీం వసిష్ఠస్య పయస్వినీమ్
 అబ్రవీచ్చ భృశం తుష్టో విశ్వామిత్రో మునిం తదా
 అర్బుదేన గవాం బ్రహ్మన్మమ రాజ్యేన వా పునః
 నన్దినీం సంప్రయచ్ఛస్వ భుఙ్క్ష్వ రాజ్యం మహామునే
  వసిష్ఠ ఉవాచ
 దేవతాతిథిపిత్రర్థమాజ్యార్థం చ పయస్వినీ
 అదేయా నన్దినీయం మే రాజ్యేనాపి తవానఘ
  విశ్వామిత్ర ఉవాచ
 క్షత్రియోఽహం భవాన్విప్రస్తపఃస్వాధ్యాయసాధనః
 బ్రాహ్మణేషు కుతో వీర్యం ప్రశాన్తేషు ధృతాత్మసు
 అర్బుదేన గవాం యస్త్వం న దదాసి మమేప్సితామ్
 స్వధర్మం న ప్రహాస్యామి నయిష్యే తే బలేన గామ్
  వసిష్ఠ ఉవాచ
 బలస్థశ్చాసి రాజా చ బాహువీర్యశ్చ క్షత్రియః
 యథేచ్ఛసి తథా క్షిప్రం కురు త్వం మా విచారయ
  గన్ధర్వ ఉవాచ
 ఏవముక్తస్తదా పార్థ విశ్వామిత్రో బలాదివ
 హంసచన్ద్రప్రతీకాశాం నన్దినీం తాం జహార గామ్
 కశాదణ్డప్రతిహతా కాల్యమానా తతస్తతః
 హమ్భాయమానా కల్యాణీ వసిష్ఠస్యాథ నన్దినీ
 ఆగమ్యాభిముఖీ పార్థ తస్థౌ భగవదున్ముఖీ
 భృశం చ తాడ్యమానాపి న జగామాశ్రమాత్తతః
  వసిష్ఠ ఉవాచ
 శృణోమి తే రవం భద్రే వినదన్త్యాః పునః పునః
 బలాద్ధ్రియసి మే నన్ది క్షమావాన్బ్రాహ్మణో హ్యహమ్
  గన్ధర్వ ఉవాచ
 సా తు తేషాం బలాన్నన్దీ బలానాం భరతర్షభ
 విశ్వామిత్రభయోద్విగ్నా వసిష్ఠం సముపాగమత్
  గౌరువాచ
 పాషాణదణ్డాభిహతాం క్రన్దన్తీం మామనాథవత్
 విశ్వామిత్రబలైర్ఘోరైర్భగవన్కిముపేక్షసే
  గన్ధర్వ ఉవాచ
 ఏవం తస్యాం తదా పర్థ ధర్షితాయాం మహామునిః
 న చుక్షుభే న ధైర్యాచ్చ విచచాల ధృతవ్రతః
  వసిష్ఠ ఉవాచ
 క్షత్రియాణాం బలం తేజో బ్రాహ్మణానాం క్షమా బలమ్
 క్షమా మాం భజతే తస్మాద్గమ్యతాం యది రోచతే
  గౌరువాచ
 కిం ను త్యక్తాస్మి భగవన్యదేవం మాం ప్రభాషసే
 అత్యక్తాహం త్వయా బ్రహ్మన్న శక్యా నయితుం బలాత్
  వసిష్ఠ ఉవాచ
 న త్వాం త్యజామి కల్యాణి స్థీయతాం యది శక్యతే
 దృఢేన దామ్నా బద్ధ్వైష వత్సస్తే హ్రియతే బలాత్
  గన్ధర్వ ఉవాచ
 స్థీయతామితి తచ్ఛ్రుత్వా వసిష్ఠస్య పయస్వినీ
 ఊర్ధ్వాఞ్చితశిరోగ్రీవా ప్రబభౌ ఘోరదర్శనా
 క్రోధరక్తేక్షణా సా గౌర్హమ్భారవఘనస్వనా
 విశ్వామిత్రస్య తత్సైన్యం వ్యద్రావయత సర్వశః
 కశాగ్రదణ్డాభిహతా కాల్యమానా తతస్తతః
 క్రోధదీప్తేక్షణా క్రోధం భూయ ఏవ సమాదధే
 ఆదిత్య ఇవ మధ్యాహ్నే క్రోధదీప్తవపుర్బభౌ
 అఙ్గారవర్షం ముఞ్చన్తీ ముహుర్వాలధితో మహత్
 అసృజత్పహ్లవాన్పుచ్ఛాచ్ఛకృతః శబరాఞ్శకాన్
 మూత్రతశ్చాసృజచ్చాపి యవనాన్క్రోధమూర్చ్ఛితా
 పుణ్డ్రాన్కిరాతాన్ద్రమిడాన్సింహలాన్బర్బరాంస్తథా
 తథైవ దరదాన్మ్లేచ్ఛాన్ఫేనతః సా ససర్జ హ
 తైర్విసృష్టైర్మహత్సైన్యం నానామ్లేచ్ఛగణైస్తదా
 నానావరణసంఛన్నైర్నానాయుధధరైస్తథా
 అవాకీర్యత సంరబ్ధైర్విశ్వామిత్రస్య పశ్యతః
 ఏకైకశ్చ తదా యోధః పఞ్చభిః సప్తభిర్వృతః
 అస్త్రవర్షేణ మహతా కాల్యమానం బలం తతః
 ప్రభగ్నం సర్వతస్త్రస్తం విశ్వామిత్రస్య పశ్యతః
 న చ ప్రాణైర్వియుజ్యన్త కేచిత్తే సైనికాస్తదా
 విశ్వామిత్రస్య సంక్రుద్ధైర్వాసిష్ఠైర్భరతర్షభ
 విశ్వామిత్రస్య సైన్యం తు కాల్యమానం త్రియోజనమ్
 క్రోశమానం భయోద్విగ్నం త్రాతారం నాధ్యగచ్ఛత
 దృష్ట్వా తన్మహదాశ్చర్యం బ్రహ్మతేజోభవం తదా
 విశ్వామిత్రః క్షత్రభావాన్నిర్విణ్ణో వాక్యమబ్రవీత్
 ధిగ్బలం క్షత్రియబలం బ్రహ్మతేజోబలం బలమ్
 బలాబలం వినిశ్చిత్య తప ఏవ పరం బలమ్
 స రాజ్యం స్ఫీతముత్సృజ్య తాం చ దీప్తాం నృపశ్రియమ్
 భోగాంశ్చ పృష్ఠతః కృత్వా తపస్యేవ మనో దధే
 స గత్వా తపసా సిద్ధిం లోకాన్విష్టభ్య తేజసా
 తతాప సర్వాన్దీప్తౌజా బ్రాహ్మణత్వమవాప చ
 అపిబచ్చ సుతం సోమమిన్ద్రేణ సహ కౌశికః
  గన్ధర్వ ఉవాచ
 కల్మాషపాద ఇత్యస్మిఀల్లోకే రాజా బభూవ హ
 ఇక్ష్వాకువంశజః పార్థ తేజసాసదృశో భువి
 స కదాచిద్వనం రాజా మృగయాం నిర్యయౌ పురాత్
 మృగాన్విధ్యన్వరాహాంశ్చ చచార రిపుమర్దనః
 స తు రాజా మహాత్మానం వాసిష్ఠమృషిసత్తమమ్
 తృషార్తశ్చ క్షుధార్తశ్చ ఏకాయనగతః పథి
 అపశ్యదజితః సంఖ్యే మునిం ప్రతిముఖాగతమ్
 శక్తిం నామ మహాభాగం వసిష్ఠకులనన్దనమ్
 జ్యేష్ఠం పుత్రశతాత్పుత్రం వసిష్ఠస్య మహాత్మనః
 అపగచ్ఛ పథోఽస్మాకమిత్యేవం పార్థివోఽబ్రవీత్
 తథా ఋషిరువాచైనం సాన్త్వయఞ్శ్లక్ష్ణయా గిరా
 ఋషిస్తు నాపచక్రామ తస్మిన్ధర్మపథే స్థితః
 నాపి రాజా మునేర్మానాత్క్రోధాచ్చాపి జగామ హ
 అముఞ్చన్తం తు పన్థానం తమృషిం నృపసత్తమః
 జఘాన కశయా మోహాత్తదా రాక్షసవన్మునిమ్
 కశాప్రహారాభిహతస్తతః స మునిసత్తమః
 తం శశాప నృపశ్రేష్ఠం వాసిష్ఠః క్రోధమూర్చ్ఛితః
 హంసి రాక్షసవద్యస్మాద్రాజాపసద తాపసమ్
 తస్మాత్త్వమద్య ప్రభృతి పురుషాదో భవిష్యసి
 మనుష్యపిశితే సక్తశ్చరిష్యసి మహీమిమామ్
 గచ్ఛ రాజాధమేత్యుక్తః శక్తినా వీర్యశక్తినా
 తతో యాజ్యనిమిత్తం తు విశ్వామిత్రవసిష్ఠయోః
 వైరమాసీత్తదా తం తు విశ్వామిత్రోఽన్వపద్యత
 తయోర్వివదతోరేవం సమీపముపచక్రమే
 ఋషిరుగ్రతపాః పార్థ విశ్వామిత్రః ప్రతాపవాన్
 తతః స బుబుధే పశ్చాత్తమృషిం నృపసత్తమః
 ఋషేః పుత్రం వసిష్ఠస్య వసిష్ఠమివ తేజసా
 అన్తర్ధాయ తదాత్మానం విశ్వామిత్రోఽపి భారత
 తావుభావుపచక్రామ చికీర్షన్నాత్మనః ప్రియమ్
 స తు శప్తస్తదా తేన శక్తినా వై నృపోత్తమః
 జగామ శరణం శక్తిం ప్రసాదయితుమర్హయన్
 తస్య భావం విదిత్వా స నృపతేః కురునన్దన
 విశ్వామిత్రస్తతో రక్ష ఆదిదేశ నృపం ప్రతి
 స శాపాత్తస్య విప్రర్షేర్విశ్వామిత్రస్య చాజ్ఞయా
 రాక్షసః కింకరో నామ వివేశ నృపతిం తదా
 రక్షసా తు గృహీతం తం విదిత్వా స మునిస్తదా
 విశ్వామిత్రోఽప్యపక్రామత్తస్మాద్దేశాదరిందమ
 తతః స నృపతిర్విద్వాన్రక్షన్నాత్మానమాత్మనా
 బలవత్పీడ్యమానోఽపి రక్షసాన్తర్గతేన హ
 దదర్శ తం ద్విజః కశ్చిద్రాజానం ప్రస్థితం పునః
 యయాచే క్షుధితశ్చైనం సమాంసం భోజనం తదా
 తమువాచాథ రాజర్షిర్ద్విజం మిత్రసహస్తదా
 ఆస్స్వ బ్రహ్మంస్త్వమత్రైవ ముహూర్తమితి సాన్త్వయన్
 నివృత్తః ప్రతిదాస్యామి భోజనం తే యథేప్సితమ్
 ఇత్యుక్త్వా ప్రయయౌ రాజా తస్థౌ చ ద్విజసత్తమః
 అన్తర్గతం తు తద్రాజ్ఞస్తదా బ్రాహ్మణభాషితమ్
 సోఽన్తఃపురం ప్రవిశ్యాథ సంవివేశ నరాధిపః
 తతోఽర్ధరాత్ర ఉత్థాయ సూదమానాయ్య సత్వరమ్
 ఉవాచ రాజా సంస్మృత్య బ్రాహ్మణస్య ప్రతిశ్రుతమ్
 గచ్ఛాముష్మిన్నసౌ దేశే బ్రాహ్మణో మాం ప్రతీక్షతే
 అన్నార్థీ త్వం తమన్నేన సమాంసేనోపపాదయ
 ఏవముక్తస్తదా సూదః సోఽనాసాద్యామిషం క్వచిత్
 నివేదయామాస తదా తస్మై రాజ్ఞే వ్యథాన్వితః
 రాజా తు రక్షసావిష్టః సూదమాహ గతవ్యథః
 అప్యేనం నరమాంసేన భోజయేతి పునః పునః
 తథేత్యుక్త్వా తతః సూదః సంస్థానం వధ్యఘాతినామ్
 గత్వా జహార త్వరితో నరమాంసమపేతభీః
 స తత్సంస్కృత్య విధివదన్నోపహితమాశు వై
 తస్మై ప్రాదాద్బ్రాహ్మణాయ క్షుధితాయ తపస్వినే
 స సిద్ధచక్షుషా దృష్ట్వా తదన్నం ద్విజసత్తమః
 అభోజ్యమిదమిత్యాహ క్రోధపర్యాకులేక్షణః
 యస్మాదభోజ్యమన్నం మే దదాతి స నరాధిపః
 తస్మాత్తస్యైవ మూఢస్య భవిష్యత్యత్ర లోలుపా
 సక్తో మానుషమాంసేషు యథోక్తః శక్తినా పురా
 ఉద్వేజనీయో భూతానాం చరిష్యతి మహీమిమామ్
 ద్విరనువ్యాహృతే రాజ్ఞః స శాపో బలవానభూత్
 రక్షోబలసమావిష్టో విసంజ్ఞశ్చాభవత్తదా
 తతః స నృపతిశ్రేష్ఠో రాక్షసోపహతేన్ద్రియః
 ఉవాచ శక్తిం తం దృష్ట్వా నచిరాదివ భారత
 యస్మాదసదృశః శాపః ప్రయుక్తోఽయం త్వయా మయి
 తస్మాత్త్వత్తః ప్రవర్తిష్యే ఖాదితుం మానుషానహమ్
 ఏవముక్త్వా తతః సద్యస్తం ప్రాణైర్విప్రయుజ్య సః
 శక్తినం భక్షయామాస వ్యాఘ్రః పశుమివేప్సితమ్
 శక్తినం తు హతం దృష్ట్వా విశ్వామిత్రస్తతః పునః
 వసిష్ఠస్యైవ పుత్రేషు తద్రక్షః సందిదేశ హ
 స తాఞ్శతావరాన్పుత్రాన్వసిష్ఠస్య మహాత్మనః
 భక్షయామాస సంక్రుద్ధః సింహః క్షుద్రమృగానివ
 వసిష్ఠో ఘాతితాఞ్శ్రుత్వా విశ్వామిత్రేణ తాన్సుతాన్
 ధారయామాస తం శోకం మహాద్రిరివ మేదినీమ్
 చక్రే చాత్మవినాశాయ బుద్ధిం స మునిసత్తమః
 న త్వేవ కుశికోచ్ఛేదం మేనే మతిమతాం వరః
 స మేరుకూటాదాత్మానం ముమోచ భగవానృషిః
 శిరస్తస్య శిలాయాం చ తూలరాశావివాపతత్
 న మమార చ పాతేన స యదా తేన పాణ్డవ
 తదాగ్నిమిద్ధ్వా భగవాన్సంవివేశ మహావనే
 తం తదా సుసమిద్ధోఽపి న దదాహ హుతాశనః
 దీప్యమానోఽప్యమిత్రఘ్న శీతోఽగ్నిరభవత్తతః
 స సముద్రమభిప్రేత్య శోకావిష్టో మహామునిః
 బద్ధ్వా కణ్ఠే శిలాం గుర్వీం నిపపాత తదమ్భసి
 స సముద్రోర్మివేగేన స్థలే న్యస్తో మహామునిః
 జగామ స తతః ఖిన్నః పునరేవాశ్రమం ప్రతి
  గన్ధర్వ ఉవాచ
 తతో దృష్ట్వాశ్రమపదం రహితం తైః సుతైర్మునిః
 నిర్జగామ సుదుఃఖార్తః పునరేవాశ్రమాత్తతః
 సోఽపశ్యత్సరితం పూర్ణాం ప్రావృట్కాలే నవామ్భసా
 వృక్షాన్బహువిధాన్పార్థ వహన్తీం తీరజాన్బహూన్
 అథ చిన్తాం సమాపేదే పునః పౌరవనన్దన
 అమ్భస్యస్యా నిమజ్జేయమితి దుఃఖసమన్వితః
 తతః పాశైస్తదాత్మానం గాఢం బద్ధ్వా మహామునిః
 తస్యా జలే మహానద్యా నిమమజ్జ సుదుఃఖితః
 అథ ఛిత్త్వా నదీ పాశాంస్తస్యారిబలమర్దన
 సమస్థం తమృషిం కృత్వా విపాశం సమవాసృజత్
 ఉత్తతార తతః పాశైర్విముక్తః స మహానృషిః
 విపాశేతి చ నామాస్యా నద్యాశ్చక్రే మహానృషిః
 శోకే బుద్ధిం తతశ్చక్రే న చైకత్ర వ్యతిష్ఠత
 సోఽగచ్ఛత్పర్వతాంశ్చైవ సరితశ్చ సరాంసి చ
 తతః స పునరేవర్షిర్నదీం హైమవతీం తదా
 చణ్డగ్రాహవతీం దృష్ట్వా తస్యాః స్రోతస్యవాపతత్
 సా తమగ్నిసమం విప్రమనుచిన్త్య సరిద్వరా
 శతధా విద్రుతా యస్మాచ్ఛతద్రురితి విశ్రుతా
 తతః స్థలగతం దృష్ట్వా తత్రాప్యాత్మానమాత్మనా
 మర్తుం న శక్యమిత్యుక్త్వా పునరేవాశ్రమం యయౌ
 వధ్వాదృశ్యన్త్యానుగత ఆశ్రమాభిముఖో వ్రజన్
 అథ శుశ్రావ సంగత్యా వేదాధ్యయననిఃస్వనమ్
 పృష్ఠతః పరిపూర్ణార్థైః షడ్భిరఙ్గైరలంకృతమ్
 అనువ్రజతి కో న్వేష మామిత్యేవ చ సోఽబ్రవీత్
 అహం త్వదృశ్యతీ నామ్నా తం స్నుషా ప్రత్యభాషత
 శక్తేర్భార్యా మహాభాగ తపోయుక్తా తపస్వినీ
  వసిష్ఠ ఉవాచ
 పుత్రి కస్యైష సాఙ్గస్య వేదస్యాధ్యయనస్వనః
 పురా సాఙ్గస్య వేదస్య శక్తేరివ మయా శ్రుతః
  అదృశ్యన్త్యువాచ
 అయం కుక్షౌ సముత్పన్నః శక్తేర్గర్భః సుతస్య తే
 సమా ద్వాదశ తస్యేహ వేదానభ్యసతో మునే
  గన్ధర్వ ఉవాచ
 ఏవముక్తస్తతో హృష్టో వసిష్ఠః శ్రేష్ఠభాగృషిః
 అస్తి సంతానమిత్యుక్త్వా మృత్యోః పార్థ న్యవర్తత
 తతః ప్రతినివృత్తః స తయా వధ్వా సహానఘ
 కల్మాషపాదమాసీనం దదర్శ విజనే వనే
 స తు దృష్ట్వైవ తం రాజా క్రుద్ధ ఉత్థాయ భారత
 ఆవిష్టో రక్షసోగ్రేణ ఇయేషాత్తుం తతః స్మ తమ్
 అదృశ్యన్తీ తు తం దృష్ట్వా క్రూరకర్మాణమగ్రతః
 భయసంవిగ్నయా వాచా వసిష్ఠమిదమబ్రవీత్
 అసౌ మృత్యురివోగ్రేణ దణ్డేన భగవన్నితః
 ప్రగృహీతేన కాష్ఠేన రాక్షసోఽభ్యేతి భీషణః
 తం నివారయితుం శక్తో నాన్యోఽస్తి భువి కశ్చన
 త్వదృతేఽద్య మహాభాగ సర్వవేదవిదాం వర
 త్రాహి మాం భగవన్పాపాదస్మాద్దారుణదర్శనాత్
 రక్షో అత్తుమిహ హ్యావాం నూనమేతచ్చికీర్షతి
  వసిష్ఠ ఉవాచ
 మా భైః పుత్రి న భేతవ్యం రక్షసస్తే కథంచన
 నైతద్రక్షో భయం యస్మాత్పశ్యసి త్వముపస్థితమ్
 రాజా కల్మాషపాదోఽయం వీర్యవాన్ప్రథితో భువి
 స ఏషోఽస్మిన్వనోద్దేశే నివసత్యతిభీషణః
  గన్ధర్వ ఉవాచ
 తమాపతన్తం సంప్రేక్ష్య వసిష్ఠో భగవానృషిః
 వారయామాస తేజస్వీ హుంకరేణైవ భారత
 మన్త్రపూతేన చ పునః స తమభ్యుక్ష్య వారిణా
 మోక్షయామాస వై ఘోరాద్రాక్షసాద్రాజసత్తమమ్
 స హి ద్వాదశ వర్షాణి వసిష్ఠస్యైవ తేజసా
 గ్రస్త ఆసీద్గృహేణేవ పర్వకాలే దివాకరః
 రక్షసా విప్రముక్తోఽథ స నృపస్తద్వనం మహత్
 తేజసా రఞ్జయామాస సంధ్యాభ్రమివ భాస్కరః
 ప్రతిలభ్య తతః సంజ్ఞామభివాద్య కృతాఞ్జలిః
 ఉవాచ నృపతిః కాలే వసిష్ఠమృషిసత్తమమ్
 సౌదాసోఽహం మహాభాగ యాజ్యస్తే ద్విజసత్తమ
 అస్మిన్కాలే యదిష్టం తే బ్రూహి కిం కరవాణి తే
  వసిష్ఠ ఉవాచ
 వృత్తమేతద్యథాకాలం గచ్ఛ రాజ్యం ప్రశాధి తత్
 బ్రాహ్మణాంశ్చ మనుష్యేన్ద్ర మావమంస్థాః కదాచన
  రాజోవాచ
 నావమంస్యామ్యహం బ్రహ్మన్కదాచిద్బ్రాహ్మణర్షభాన్
 త్వన్నిదేశే స్థితః శశ్వత్పుజయిష్యామ్యహం ద్విజాన్
 ఇక్ష్వాకూణాం తు యేనాహమనృణః స్యాం ద్విజోత్తమ
 తత్త్వత్తః ప్రాప్తుమిచ్ఛామి వరం వేదవిదాం వర
 అపత్యాయేప్సితాం మహ్యం మహిషీం గన్తుమర్హసి
 శీలరూపగుణోపేతామిక్ష్వాకుకులవృద్ధయే
  గన్ధర్వ ఉవాచ
 దదానీత్యేవ తం తత్ర రాజానం ప్రత్యువాచ హ
 వసిష్ఠః పరమేష్వాసం సత్యసంధో ద్విజోత్తమః
 తతః ప్రతియయౌ కాలే వసిష్ఠసహితోఽనఘ
 ఖ్యాతం పురవరం లోకేష్వయోధ్యాం మనుజేశ్వరః
 తం ప్రజాః ప్రతిమోదన్త్యః సర్వాః ప్రత్యుద్యయుస్తదా
 విపాప్మానం మహాత్మానం దివౌకస ఇవేశ్వరమ్
 అచిరాత్స మనుష్యేన్ద్రో నగరీం పుణ్యకర్మణామ్
 వివేశ సహితస్తేన వసిష్ఠేన మహాత్మనా
 దదృశుస్తం తతో రాజన్నయోధ్యావాసినో జనాః
 పుష్యేణ సహితం కాలే దివాకరమివోదితమ్
 స హి తాం పూరయామాస లక్ష్మ్యా లక్ష్మీవతాం వరః
 అయోధ్యాం వ్యోమ శీతాంశుః శరత్కాల ఇవోదితః
 సంసిక్తమృష్టపన్థానం పతాకోచ్ఛ్రయభూషితమ్
 మనః ప్రహ్లాదయామాసా తస్య తత్పురముత్తమమ్
 తుష్టపుష్టజనాకీర్ణా సా పురీ కురునన్దన
 అశోభత తదా తేన శక్రేణేవామరావతీ
 తతః ప్రవిష్టే రాజేన్ద్రే తస్మిన్రాజని తాం పురీమ్
 తస్య రాజ్ఞోఽఽజ్ఞయా దేవీ వసిష్ఠముపచక్రమే
 ఋతావథ మహర్షిః స సంబభూవ తయా సహ
 దేవ్యా దివ్యేన విధినా వసిష్ఠః శ్రేష్ఠభాగృషిః
 అథ తస్యాం సముత్పన్నే గర్భే స మునిసత్తమః
 రాజ్ఞాభివాదితస్తేన జగామ పునరాశ్రమమ్
 దీర్ఘకాలధృతం గర్భం సుషావ న తు తం యదా
 సాథ దేవ్యశ్మనా కుక్షిం నిర్బిభేద తదా స్వకమ్
 ద్వాదశేఽథ తతో వర్షే స జజ్ఞే మనుజర్షభ
 అశ్మకో నామ రాజర్షిః పోతనం యో న్యవేశయత్
  గన్ధర్వ ఉవాచ
 ఆశ్రమస్థా తతః పుత్రమదృశ్యన్తీ వ్యజాయత
 శక్తేః కులకరం రాజన్ద్వితీయమివ శక్తినమ్
 జాతకర్మాదికాస్తస్య క్రియాః స మునిపుంగవః
 పౌత్రస్య భరతశ్రేష్ఠ చకార భగవాన్స్వయమ్
 పరాసుశ్చ యతస్తేన వసిష్ఠః స్థాపితస్తదా
 గర్భస్థేన తతో లోకే పరాశర ఇతి స్మృతః
 అమన్యత స ధర్మాత్మా వసిష్ఠం పితరం తదా
 జన్మప్రభృతి తస్మింశ్చ పితరీవ వ్యవర్తత
 స తాత ఇతి విప్రర్షిం వసిష్ఠం ప్రత్యభాషత
 మాతుః సమక్షం కౌన్తేయ అదృశ్యన్త్యాః పరంతప
 తాతేతి పరిపూర్ణార్థం తస్య తన్మధురం వచః
 అదృశ్యన్త్యశ్రుపూర్ణాక్షీ శృణ్వన్తీ తమువాచ హ
 మా తాత తాత తాతేతి న తే తాతో మహామునిః
 రక్షసా భక్షితస్తాత తవ తాతో వనాన్తరే
 మన్యసే యం తు తాతేతి నైష తాతస్తవానఘ
 ఆర్యస్త్వేష పితా తస్య పితుస్తవ మహాత్మనః
 స ఏవముక్తో దుఃఖార్తః సత్యవాగృషిసత్తమః
 సర్వలోకవినాశాయ మతిం చక్రే మహామనాః
 తం తథా నిశ్చితాత్మానం మహాత్మానం మహాతపాః
 వసిష్ఠో వారయామాస హేతునా యేన తచ్ఛృణు
  వసిష్ఠ ఉవాచ
 కృతవీర్య ఇతి ఖ్యాతో బభూవ నృపతిః క్షితౌ
 యాజ్యో వేదవిదాం లోకే భృగూణాం పార్థివర్షభః
 స తానగ్రభుజస్తాత ధాన్యేన చ ధనేన చ
 సోమాన్తే తర్పయామాస విపులేన విశాం పతిః
 తస్మిన్నృపతిశార్దూలే స్వర్యాతేఽథ కదాచన
 బభూవ తత్కులేయానాం ద్రవ్యకార్యముపస్థితమ్
 తే భృగూణాం ధనం జ్ఞాత్వా రాజానః సర్వ ఏవ హ
 యాచిష్ణవోఽభిజగ్ముస్తాంస్తాత భార్గవసత్తమాన్
 భూమౌ తు నిదధుః కేచిద్భృగవో ధనమక్షయమ్
 దదుః కేచిద్ద్విజాతిభ్యో జ్ఞాత్వా క్షత్రియతో భయమ్
 భృగవస్తు దదుః కేచిత్తేషాం విత్తం యథేప్సితమ్
 క్షత్రియాణాం తదా తాత కారణాన్తరదర్శనాత్
 తతో మహీతలం తాత క్షత్రియేణ యదృచ్ఛయా
 ఖనతాధిగతం విత్తం కేనచిద్భృగువేశ్మని
 తద్విత్తం దదృశుః సర్వే సమేతాః క్షత్రియర్షభాః
 అవమన్య తతః కోపాద్భృగూంస్తాఞ్శరణాగతాన్
 నిజఘ్నుస్తే మహేష్వాసాః సర్వాంస్తాన్నిశితైః శరైః
 ఆ గర్భాదనుకృన్తన్తశ్చేరుశ్చైవ వసుంధరామ్
 తత ఉచ్ఛిద్యమానేషు భృగుష్వేవం భయాత్తదా
 భృగుపత్న్యో గిరిం తాత హిమవన్తం ప్రపేదిరే
 తాసామన్యతమా గర్భం భయాద్దాధార తైజసమ్
 ఊరుణైకేన వామోరూర్భర్తుః కులవివృద్ధయే
 దదృశుర్బ్రాహ్మణీం తాం తే దీప్యమానాం స్వతేజసా
 అథ గర్భః స భిత్త్వోరుం బ్రాహ్మణ్యా నిర్జగామ హ
 ముష్ణన్దృష్టీః క్షత్రియాణాం మధ్యాహ్న ఇవ భాస్కరః
 తతశ్చక్షుర్వియుక్తాస్తే గిరిదుర్గేషు బభ్రముః
 తతస్తే మోఘసంకల్పా భయార్తాః క్షత్రియర్షభాః
 బ్రహ్మణీం శరణం జగ్ముర్దృష్ట్యర్థం తామనిన్దితామ్
 ఊచుశ్చైనాం మహాభాగాం క్షత్రియాస్తే విచేతసః
 జ్యోతిఃప్రహీణా దుఃఖార్తాః శాన్తార్చిష ఇవాగ్నయః
 భగవత్యాః ప్రసాదేన గచ్ఛేత్క్షత్రం సచక్షుషమ్
 ఉపారమ్య చ గచ్ఛేమ సహితాః పాపకర్మణః
 సపుత్రా త్వం ప్రసాదం నః సర్వేషాం కర్తుమర్హసి
 పునర్దృష్టిప్రదానేన రాజ్ఞః సంత్రాతుమర్హసి
  బ్రాహ్మణ్యువాచ
 నాహం గృహ్ణామి వస్తాత దృష్టీర్నాస్తి రుషాన్వితా
 అయం తు భార్గవో నూనమూరుజః కుపితోఽద్య వః
 తేన చక్షూంషి వస్తాత నూనం కోపాన్మహాత్మనా
 స్మరతా నిహతాన్బన్ధూనాదత్తాని న సంశయః
 గర్భానపి యదా యూయం భృగూణాం ఘ్నత పుత్రకాః
 తదాయమూరుణా గర్భో మయా వర్షశతం ధృతః
 షడఙ్గశ్చాఖిలో వేద ఇమం గర్భస్థమేవ హి
 వివేశ భృగువంశస్య భూయః ప్రియచికీర్షయా
 సోఽయం పితృవధాన్నూనం క్రోధాద్వో హన్తుమిచ్ఛతి
 తేజసా యస్య దివ్యేన చక్షూంషి ముషితాని వః
 తమిమం తాత యాచధ్వమౌర్వం మమ సుతోత్తమమ్
 అయం వః ప్రణిపాతేన తుష్టో దృష్టీర్విమోక్ష్యతి
  గన్ధర్వ ఉవాచ
 ఏవముక్తాస్తతః సర్వే రాజానస్తే తమూరుజమ్
 ఊచుః ప్రసీదేతి తదా ప్రసాదం చ చకార సః
 అనేనైవ చ విఖ్యాతో నామ్నా లోకేషు సత్తమః
 స ఔర్వ ఇతి విప్రర్షిరూరుం భిత్త్వా వ్యజాయత
 చక్షూంషి ప్రతిలభ్యాథ ప్రతిజగ్ముస్తతో నృపాః
 భార్గవస్తు మునిర్మేనే సర్వలోకపరాభవమ్
 స చక్రే తాత లోకానాం వినాశాయ మహామనాః
 సర్వేషామేవ కార్త్స్న్యేన మనః ప్రవణమాత్మనః
 ఇచ్ఛన్నపచితిం కర్తుం భృగూణాం భృగుసత్తమః
 సర్వలోకవినాశాయ తపసా మహతైధితః
 తాపయామాస లోకాన్స సదేవాసురమానుషాన్
 తపసోగ్రేణ మహతా నన్దయిష్యన్పితామహాన్
 తతస్తం పితరస్తాత విజ్ఞాయ భృగుసత్తమమ్
 పితృలోకాదుపాగమ్య సర్వ ఊచురిదం వచః
 ఔర్వ దృష్టః ప్రభావస్తే తపసోగ్రస్య పుత్రక
 ప్రసాదం కురు లోకానాం నియచ్ఛ క్రోధమాత్మనః
 నానీశైర్హి తదా తాత భృగుభిర్భావితాత్మభిః
 వధోఽభ్యుపేక్షితః సర్వైః క్షత్రియాణాం విహింసతామ్
 ఆయుషా హి ప్రకృష్టేన యదా నః ఖేద ఆవిశత్
 తదాస్మాభిర్వధస్తాత క్షత్రియైరీప్సితః స్వయమ్
 నిఖాతం తద్ధి వై విత్తం కేనచిద్భృగువేశ్మని
 వైరాయైవ తదా న్యస్తం క్షత్రియాన్కోపయిష్ణుభిః
 కిం హి విత్తేన నః కార్యం స్వర్గేప్సూనాం ద్విజర్షభ
 యదా తు మృత్యురాదాతుం న నః శక్నోతి సర్వశః
 తదాస్మాభిరయం దృష్ట ఉపాయస్తాత సంమతః
 ఆత్మహా చ పుమాంస్తాత న లోకాఀల్లభతే శుభాన్
 తతోఽస్మాభిః సమీక్ష్యైవం నాత్మనాత్మా వినాశితః
 న చైతన్నః ప్రియం తాత యదిదం కర్తుమిచ్ఛసి
 నియచ్ఛేదం మనః పాపాత్సర్వలోకపరాభవాత్
 న హి నః క్షత్రియాః కేచిన్న లోకాః సప్త పుత్రక
 దూషయన్తి తపస్తేజః క్రోధముత్పతితం జహి
  ఔర్వ ఉవాచ
 ఉక్తవానస్మి యాం క్రోధాత్ప్రతిజ్ఞాం పితరస్తదా
 సర్వలోకవినాశాయ న సా మే వితథా భవేత్
 వృథారోషప్రతిజ్ఞో హి నాహం జీవితుముత్సహే
 అనిస్తీర్ణో హి మాం రోషో దహేదగ్నిరివారణిమ్
 యో హి కారణతః క్రోధం సంజాతం క్షన్తుమర్హతి
 నాలం స మనుజః సమ్యక్త్రివర్గం పరిరక్షితుమ్
 అశిష్టానాం నియన్తా హి శిష్టానాం పరిరక్షతా
 స్థానే రోషః ప్రయుక్తః స్యాన్నృపైః స్వర్గజిగీషుభిః
 అశ్రౌషమహమూరుస్థో గర్భశయ్యాగతస్తదా
 ఆరావం మాతృవర్గస్య భృగూణాం క్షత్రియైర్వధే
 సామరైర్హి యదా లోకైర్భృగూణాం క్షత్రియాధమైః
 ఆగర్భోత్సాదనం క్షాన్తం తదా మాం మన్యురావిషత్
 ఆపూర్ణకోశాః కిల మే మాతరః పితరస్తథా
 భయాత్సర్వేషు లోకేషు నాధిజగ్ముః పరాయణమ్
 తాన్భృగూణాం తదా దారాన్కశ్చిన్నాభ్యవపద్యత
 యదా తదా దధారేయమూరుణైకేన మాం శుభా
 ప్రతిషేద్ధా హి పాపస్య యదా లోకేషు విద్యతే
 తదా సర్వేషు లోకేషు పాపకృన్నోపపద్యతే
 యదా తు ప్రతిషేద్ధారం పాపో న లభతే క్వచిత్
 తిష్ఠన్తి బహవో లోకే తదా పాపేషు కర్మసు
 జానన్నపి చ యః పాపం శక్తిమాన్న నియచ్ఛతి
 ఈశః సన్సోఽపి తేనైవ కర్మణా సంప్రయుజ్యతే
 రాజభిశ్చేశ్వరైశ్చైవ యది వై పితరో మమ
 శక్తైర్న శకితా త్రాతుమిష్టం మత్వేహ జీవితమ్
 అత ఏషామహం క్రుద్ధో లోకానామీశ్వరోఽద్య సన్
 భవతాం తు వచో నాహమలం సమతివర్తితుమ్
 మమ చాపి భవేదేతదీశ్వరస్య సతో మహత్
 ఉపేక్షమాణస్య పునర్లోకానాం కిల్బిషాద్భయమ్
 యశ్చాయం మన్యుజో మేఽగ్నిర్లోకానాదాతుమిచ్ఛతి
 దహేదేష చ మామేవ నిగృహీతః స్వతేజసా
 భవతాం చ విజానామి సర్వలోకహితేప్సుతామ్
 తస్మాద్విదధ్వం యచ్ఛ్రేయో లోకానాం మమ చేశ్వరాః
  పితర ఊచుః
 య ఏష మన్యుజస్తేఽగ్నిర్లోకానాదాతుమిచ్ఛతి
 అప్సు తం ముఞ్చ భద్రం తే లోకా హ్యప్సు ప్రతిష్ఠితాః
 ఆపోమయాః సర్వరసాః సర్వమాపోమయం జగత్
 తస్మాదప్సు విముఞ్చేమం క్రోధాగ్నిం ద్విజసత్తమ
 అయం తిష్ఠతు తే విప్ర యదీచ్ఛసి మహోదధౌ
 మన్యుజోఽగ్నిర్దహన్నాపో లోకా హ్యాపోమయాః స్మృతాః
 ఏవం ప్రతిజ్ఞా సత్యేయం తవానఘ భవిష్యతి
 న చైవ సామరా లోకా గమిష్యన్తి పరాభవమ్
  వసిష్ఠ ఉవాచ
 తతస్తం క్రోధజం తాత ఔర్వోఽగ్నిం వరుణాలయే
 ఉత్ససర్జ స చైవాప ఉపయుఙ్క్తే మహోదధౌ
 మహద్ధయశిరో భూత్వా యత్తద్వేదవిదో విదుః
 తమగ్నిముద్గిరన్వక్త్రాత్పిబత్యాపో మహోదధౌ
 తస్మాత్త్వమపి భద్రం తే న లోకాన్హన్తుమర్హసి
 పరాశర పరాన్ధర్మాఞ్జానఞ్జ్ఞానవతాం వర
  గన్ధర్వ ఉవాచ
 ఏవముక్తః స విప్రర్షిర్వసిష్ఠేన మహాత్మనా
 న్యయచ్ఛదాత్మనః కోపం సర్వలోకపరాభవాత్
 ఈజే చ స మహాతేజాః సర్వవేదవిదాం వరః
 ఋషీ రాక్షససత్రేణ శాక్తేయోఽథ పరాశరః
 తతో వృద్ధాంశ్చ బాలాంశ్చ రాక్షసాన్స మహామునిః
 దదాహ వితతే యజ్ఞే శక్తేర్వధమనుస్మరన్
 న హి తం వారయామాస వసిష్ఠో రక్షసాం వధాత్
 ద్వితీయామస్య మా భాఙ్క్షం ప్రతిజ్ఞామితి నిశ్చయాత్
 త్రయాణాం పావకానాం స సత్రే తస్మిన్మహామునిః
 ఆసీత్పురస్తాద్దీప్తానాం చతుర్థ ఇవ పావకః
 తేన యజ్ఞేన శుభ్రేణ హూయమానేన యుక్తితః
 తద్విదీపితమాకాశం సూర్యేణేవ ఘనాత్యయే
 తం వసిష్ఠాదయః సర్వే మునయస్తత్ర మేనిరే
 తేజసా దివి దీప్యన్తం ద్వితీయమివ భాస్కరమ్
 తతః పరమదుష్ప్రాపమన్యైరృషిరుదారధీః
 సమాపిపయిషుః సత్రం తమత్రిః సముపాగమత్
 తథా పులస్త్యః పులహః క్రతుశ్చైవ మహాక్రతుమ్
 ఉపాజగ్మురమిత్రఘ్న రక్షసాం జీవితేప్సయా
 పులస్త్యస్తు వధాత్తేషాం రక్షసాం భరతర్షభ
 ఉవాచేదం వచః పార్థ పరాశరమరిందమమ్
 కచ్చిత్తాతాపవిఘ్నం తే కచ్చిన్నన్దసి పుత్రక
 అజానతామదోషాణాం సర్వేషాం రక్షసాం వధాత్
 ప్రజోచ్ఛేదమిమం మహ్యం సర్వం సోమపసత్తమ
 అధర్మిష్ఠం వరిష్ఠః సన్కురుషే త్వం పరాశర
 రాజా కల్మాషపాదశ్చ దివమారోఢుమిచ్ఛతి
 యే చ శక్త్యవరాః పుత్రా వసిష్ఠస్య మహామునేః
 తే చ సర్వే ముదా యుక్తా మోదన్తే సహితాః సురైః
 సర్వమేతద్వసిష్ఠస్య విదితం వై మహామునే
 రక్షసాం చ సముచ్ఛేద ఏష తాత తపస్వినామ్
 నిమిత్తభూతస్త్వం చాత్ర క్రతౌ వాసిష్ఠనన్దన
 స సత్రం ముఞ్చ భద్రం తే సమాప్తమిదమస్తు తే
 ఏవముక్తః పులస్త్యేన వసిష్ఠేన చ ధీమతా
 తదా సమాపయామాస సత్రం శాక్తిః పరాశరః
 సర్వరాక్షససత్రాయ సంభృతం పావకం మునిః
 ఉత్తరే హిమవత్పార్శ్వే ఉత్ససర్జ మహావనే
 స తత్రాద్యాపి రక్షాంసి వృక్షానశ్మాన ఏవ చ
 భక్షయన్దృశ్యతే వహ్నిః సదా పర్వణి పర్వణి
  అర్జున ఉవాచ
 రాజ్ఞా కల్మాషపాదేన గురౌ బ్రహ్మవిదాం వరే
 కారణం కిం పురస్కృత్య భార్యా వై సంనియోజితా
 జానతా చ పరం ధర్మం లోక్యం తేన మహాత్మనా
 అగమ్యాగమనం కస్మాద్వసిష్ఠేన మహాత్మనా
 కృతం తేన పురా సర్వం వక్తుమర్హసి పృచ్ఛతః
  గన్ధర్వ ఉవాచ
 ధనంజయ నిబోధేదం యన్మాం త్వం పరిపృచ్ఛసి
 వసిష్ఠం ప్రతి దుర్ధర్షం తథామిత్రసహం నృపమ్
 కథితం తే మయా పూర్వం యథా శప్తః స పార్థివః
 శక్తినా భరతశ్రేష్ఠ వాసిష్ఠేన మహాత్మనా
 స తు శాపవశం ప్రాప్తః క్రోధపర్యాకులేక్షణః
 నిర్జగామ పురాద్రాజా సహదారః పరంతపః
 అరణ్యం నిర్జనం గత్వా సదారః పరిచక్రమే
 నానామృగగణాకీర్ణం నానాసత్త్వసమాకులమ్
 నానాగుల్మలతాచ్ఛన్నం నానాద్రుమసమావృతమ్
 అరణ్యం ఘోరసంనాదం శాపగ్రస్తః పరిభ్రమన్
 స కదాచిత్క్షుధావిష్టో మృగయన్భక్షమాత్మనః
 దదర్శ సుపరిక్లిష్టః కస్మింశ్చిద్వననిర్ఝరే
 బ్రాహ్మణీం బ్రాహ్మణం చైవ మైథునాయోపసంగతౌ
 తౌ సమీక్ష్య తు విత్రస్తావకృతార్థౌ ప్రధావితౌ
 తయోశ్చ ద్రవతోర్విప్రం జగృహే నృపతిర్బలాత్
 దృష్ట్వా గృహీతం భర్తారమథ బ్రాహ్మణ్యభాషత
 శృణు రాజన్వచో మహ్యం యత్త్వాం వక్ష్యామి సువ్రత
 ఆదిత్యవంశప్రభవస్త్వం హి లోకపరిశ్రుతః
 అప్రమత్తః స్థితో ధర్మే గురుశుశ్రూషణే రతః
 శాపం ప్రాప్తోఽసి దుర్ధర్ష న పాపం కర్తుమర్హసి
 ఋతుకాలే తు సంప్రాప్తే భర్త్రాస్మ్యద్య సమాగతా
 అకృతార్థా హ్యహం భర్త్రా ప్రసవార్థశ్చ మే మహాన్
 ప్రసీద నృపతిశ్రేష్ఠ భర్తా మేఽయం విసృజ్యతామ్
 ఏవం విక్రోశమానాయాస్తస్యాః స సునృశంసకృత్
 భర్తారం భక్షయామాస వ్యాఘ్రో మృగమివేప్సితమ్
 తస్యాః క్రోధాభిభూతాయా యదశ్రు న్యపతద్భువి
 సోఽగ్నిః సమభవద్దీప్తస్తం చ దేశం వ్యదీపయత్
 తతః సా శోకసంతప్తా భర్తృవ్యసనదుఃఖితా
 కల్మాషపాదం రాజర్షిమశపద్బ్రాహ్మణీ రుషా
 యస్మాన్మమాకృతార్థాయాస్త్వయా క్షుద్ర నృశంసవత్
 ప్రేక్షన్త్యా భక్షితో మేఽద్య ప్రభుర్భర్తా మహాయశాః
 తస్మాత్త్వమపి దుర్బుద్ధే మచ్ఛాపపరివిక్షతః
 పత్నీమృతావనుప్రాప్య సద్యస్త్యక్ష్యసి జీవితమ్
 యస్య చర్షేర్వసిష్ఠస్య త్వయా పుత్రా వినాశితాః
 తేన సంగమ్య తే భార్యా తనయం జనయిష్యతి
 స తే వంశకరః పుత్రో భవిష్యతి నృపాధమ
 ఏవం శప్త్వా తు రాజానం సా తమాఙ్గిరసీ శుభా
 తస్యైవ సంనిధౌ దీప్తం ప్రవివేశ హుతాశనమ్
 వసిష్ఠశ్చ మహాభాగః సర్వమేతదపశ్యత
 జ్ఞానయోగేన మహతా తపసా చ పరంతప
 ముక్తశాపశ్చ రాజర్షిః కాలేన మహతా తతః
 ఋతుకాలేఽభిపతితో మదయన్త్యా నివారితః
 న హి సస్మార నృపతిస్తం శాపం శాపమోహితః
 దేవ్యాః సోఽథ వచః శ్రుత్వా స తస్యా నృపసత్తమః
 తం చ శాపమనుస్మృత్య పర్యతప్యద్భృశం తదా
 ఏతస్మాత్కారణాద్రాజా వసిష్ఠం సంన్యయోజయత్
 స్వదారే భరతశ్రేష్ఠ శాపదోషసమన్వితః
  అర్జున ఉవాచ
 అస్మాకమనురూపో వై యః స్యాద్గన్ధర్వ వేదవిత్
 పురోహితస్తమాచక్ష్వ సర్వం హి విదితం తవ
  గన్ధర్వ ఉవాచ
 యవీయాన్దేవలస్యైష వనే భ్రాతా తపస్యతి
 ధౌమ్య ఉత్కోచకే తీర్థే తం వృణుధ్వం యదీచ్ఛథ
  వైశంపాయన ఉవాచ
 తతోఽర్జునోఽస్త్రమాగ్నేయం ప్రదదౌ తద్యథావిధి
 గన్ధర్వాయ తదా ప్రీతో వచనం చేదమబ్రవీత్
 త్వయ్యేవ తావత్తిష్ఠన్తు హయా గన్ధర్వసత్తమ
 కర్మకాలే గ్రహీష్యామి స్వస్తి తేఽస్త్వితి చాబ్రవీత్
 తేఽన్యోన్యమభిసంపూజ్య గన్ధర్వః పాణ్డవాశ్చ హ
 రమ్యాద్భాగీరథీకచ్ఛాద్యథాకామం ప్రతస్థిరే
 తత ఉత్కోచకం తీర్థం గత్వా ధౌమ్యాశ్రమం తు తే
 తం వవ్రుః పాణ్డవా ధౌమ్యం పౌరోహిత్యాయ భారత
 తాన్ధౌమ్యః ప్రతిజగ్రాహ సర్వవేదవిదాం వరః
 పాద్యేన ఫలమూలేన పౌరోహిత్యేన చైవ హ
 తే తదాశంసిరే లబ్ధాం శ్రియం రాజ్యం చ పాణ్డవాః
 తం బ్రాహ్మణం పురస్కృత్య పాఞ్చాల్యాశ్చ స్వయంవరమ్
 మాతృషష్ఠాస్తు తే తేన గురుణా సంగతాస్తదా
 నాథవన్తమివాత్మానం మేనిరే భరతర్షభాః
 స హి వేదార్థతత్త్వజ్ఞస్తేషాం గురురుదారధీః
 తేన ధర్మవిదా పార్థా యాజ్యాః సర్వవిదా కృతాః
 వీరాంస్తు స హి తాన్మేనే ప్రాప్తరాజ్యాన్స్వధర్మతః
 బుద్ధివీర్యబలోత్సాహైర్యుక్తాన్దేవానివాపరాన్
 కృతస్వస్త్యయనాస్తేన తతస్తే మనుజాధిపాః
 మేనిరే సహితా గన్తుం పాఞ్చాల్యాస్తం స్వయంవరమ్
  వైశంపాయన ఉవాచ
 తతస్తే నరశార్దూలా భ్రాతరః పఞ్చ పాణ్డవాః
 ప్రయయుర్ద్రౌపదీం ద్రష్టుం తం చ దేవమహోత్సవమ్
 తే ప్రయాతా నరవ్యాఘ్రా మాత్రా సహ పరంతపాః
 బ్రాహ్మణాన్దదృశుర్మార్గే గచ్ఛతః సగణాన్బహూన్
 తానూచుర్బ్రాహ్మణా రాజన్పాణ్డవాన్బ్రహ్మచారిణః
 క్వ భవన్తో గమిష్యన్తి కుతో వాగచ్ఛతేతి హ
  యుధిష్ఠిర ఉవాచ
 ఆగతానేకచక్రాయాః సోదర్యాన్దేవదర్శినః
 భవన్తో హి విజానన్తు సహితాన్మాతృచారిణః
  బ్రాహ్మణా ఊచుః
 గచ్ఛతాద్యైవ పాఞ్చాలాన్ద్రుపదస్య నివేశనమ్
 స్వయంవరో మహాంస్తత్ర భవితా సుమహాధనః
 ఏకసార్థం ప్రయాతాః స్మో వయమప్యత్ర గామినః
 తత్ర హ్యద్భుతసంకాశో భవితా సుమహోత్సవః
 యజ్ఞసేనస్య దుహితా ద్రుపదస్య మహాత్మనః
 వేదీమధ్యాత్సముత్పన్నా పద్మపత్రనిభేక్షణా
 దర్శనీయానవద్యాఙ్గీ సుకుమారీ మనస్వినీ
 ధృష్టద్యుమ్నస్య భగినీ ద్రోణశత్రోః ప్రతాపినః
 యో జాతః కవచీ ఖడ్గీ సశరః సశరాసనః
 సుసమిద్ధే మహాబాహుః పావకే పావకప్రభః
 స్వసా తస్యానవద్యాఙ్గీ ద్రౌపదీ తనుమధ్యమా
 నీలోత్పలసమో గన్ధో యస్యాః క్రోశాత్ప్రవాయతి
 తాం యజ్ఞసేనస్య సుతాం స్వయంవరకృతక్షణామ్
 గచ్ఛామహే వయం ద్రష్టుం తం చ దేవమహోత్సవమ్
 రాజానో రాజపుత్రాశ్చ యజ్వానో భూరిదక్షిణాః
 స్వాధ్యాయవన్తః శుచయో మహాత్మానో యతవ్రతాః
 తరుణా దర్శనీయాశ్చ నానాదేశసమాగతాః
 మహారథాః కృతాస్త్రాశ్చ సముపైష్యన్తి భూమిపాః
 తే తత్ర వివిధాన్దాయాన్విజయార్థం నరేశ్వరాః
 ప్రదాస్యన్తి ధనం గాశ్చ భక్ష్యం భోజ్యం చ సర్వశః
 ప్రతిగృహ్య చ తత్సర్వం దృష్ట్వా చైవ స్వయంవరమ్
 అనుభూయోత్సవం చైవ గమిష్యామో యథేప్సితమ్
 నటా వైతాలికాశ్చైవ నర్తకాః సూతమాగధాః
 నియోధకాశ్చ దేశేభ్యః సమేష్యన్తి మహాబలాః
 ఏవం కౌతూహలం కృత్వా దృష్ట్వా చ ప్రతిగృహ్య చ
 సహాస్మాభిర్మహాత్మానః పునః ప్రతినివర్త్స్యథ
 దర్శనీయాంశ్చ వః సర్వాన్దేవరూపానవస్థితాన్
 సమీక్ష్య కృష్ణా వరయేత్సంగత్యాన్యతమం వరమ్
 అయం భ్రాతా తవ శ్రీమాన్దర్శనీయో మహాభుజః
 నియుధ్యమానో విజయేత్సంగత్యా ద్రవిణం బహు
  యుధిష్ఠిర ఉవాచ
 పరమం భో గమిష్యామో ద్రష్టుం దేవమహోత్సవమ్
 భవద్భిః సహితాః సర్వే కన్యాయాస్తం స్వయంవరమ్
  వైశంపాయన ఉవాచ
 ఏవముక్తాః ప్రయాతాస్తే పాణ్డవా జనమేజయ
 రాజ్ఞా దక్షిణపాఞ్చాలాన్ద్రుపదేనాభిరక్షితాన్
 తతస్తే తం మహాత్మానం శుద్ధాత్మానమకల్మషమ్
 దదృశుః పాణ్డవా రాజన్పథి ద్వైపాయనం తదా
 తస్మై యథావత్సత్కారం కృత్వా తేన చ సాన్త్వితాః
 కథాన్తే చాభ్యనుజ్ఞాతాః ప్రయయుర్ద్రుపదక్షయమ్
 పశ్యన్తో రమణీయాని వనాని చ సరాంసి చ
 తత్ర తత్ర వసన్తశ్చ శనైర్జగ్ముర్మహారథాః
 స్వాధ్యాయవన్తః శుచయో మధురాః ప్రియవాదినః
 ఆనుపూర్వ్యేణ సంప్రాప్తాః పాఞ్చాలాన్కురునన్దనాః
 తే తు దృష్ట్వా పురం తచ్చ స్కన్ధావారం చ పాణ్డవాః
 కుమ్భకారస్య శాలాయాం నివేశం చక్రిరే తదా
 తత్ర భైక్షం సమాజహ్రుర్బ్రాహ్మీం వృత్తిం సమాశ్రితాః
 తాంశ్చ ప్రాప్తాంస్తదా వీరాఞ్జజ్ఞిరే న నరాః క్వచిత్
 యజ్ఞసేనస్య కామస్తు పాణ్డవాయ కిరీటినే
 కృష్ణాం దద్యామితి సదా న చైతద్వివృణోతి సః
 సోఽన్వేషమాణః కౌన్తేయాన్పాఞ్చాల్యో జనమేజయ
 దృఢం ధనురనాయమ్యం కారయామాస భారత
 యన్త్రం వైహాయసం చాపి కారయామాస కృత్రిమమ్
 తేన యన్త్రేణ సహితం రాజా లక్ష్యం చ కాఞ్చనమ్
  ద్రుపద ఉవాచ
 ఇదం సజ్యం ధనుః కృత్వా సజ్యేనానేన సాయకైః
 అతీత్య లక్ష్యం యో వేద్ధా స లబ్ధా మత్సుతామితి
  వైశంపాయన ఉవాచ
 ఇతి స ద్రుపదో రాజా సర్వతః సమఘోషయత్
 తచ్ఛ్రుత్వా పార్థివాః సర్వే సమీయుస్తత్ర భారత
 ఋషయశ్చ మహాత్మానః స్వయంవరదిదృక్షయా
 దుర్యోధనపురోగాశ్చ సకర్ణాః కురవో నృప
 బ్రాహ్మణాశ్చ మహాభాగా దేశేభ్యః సముపాగమన్
 తేఽభ్యర్చితా రాజగణా ద్రుపదేన మహాత్మనా
 తతః పౌరజనాః సర్వే సాగరోద్ధూతనిఃస్వనాః
 శిశుమారపురం ప్రాప్య న్యవిశంస్తే చ పార్థివాః
 ప్రాగుత్తరేణ నగరాద్భూమిభాగే సమే శుభే
 సమాజవాటః శుశుభే భవనైః సర్వతో వృతః
 ప్రాకారపరిఖోపేతో ద్వారతోరణమణ్డితః
 వితానేన విచిత్రేణ సర్వతః సమవస్తృతః
 తూర్యౌఘశతసంకీర్ణః పరార్ధ్యాగురుధూపితః
 చన్దనోదకసిక్తశ్చ మాల్యదామైశ్చ శోభితః
 కైలాసశిఖరప్రఖ్యైర్నభస్తలవిలేఖిభిః
 సర్వతః సంవృతైర్నద్ధః ప్రాసాదైః సుకృతోచ్ఛ్రితైః
 సువర్ణజాలసంవీతైర్మణికుట్టిమభూషితైః
 సుఖారోహణసోపానైర్మహాసనపరిచ్ఛదైః
 అగ్రామ్యసమవచ్ఛన్నైరగురూత్తమవాసితైః
 హంసాచ్ఛవర్ణైర్బహుభిరాయోజనసుగన్ధిభిః
 అసంబాధశతద్వారైః శయనాసనశోభితైః
 బహుధాతుపినద్ధాఙ్గైర్హిమవచ్ఛిఖరైరివ
 తత్ర నానాప్రకారేషు విమానేషు స్వలంకృతాః
 స్పర్ధమానాస్తదాన్యోన్యం నిషేదుః సర్వపార్థివాః
 తత్రోపవిష్టాన్దదృశుర్మహాసత్త్వపరాక్రమాన్
 రాజసింహాన్మహాభాగాన్కృష్ణాగురువిభూషితాన్
 మహాప్రసాదాన్బ్రహ్మణ్యాన్స్వరాష్ట్రపరిరక్షిణః
 ప్రియాన్సర్వస్య లోకస్య సుకృతైః కర్మభిః శుభైః
 మఞ్చేషు చ పరార్ధ్యేషు పౌరజానపదా జనాః
 కృష్ణాదర్శనతుష్ట్యర్థం సర్వతః సముపావిశన్
 బ్రాహ్మణైస్తే చ సహితాః పాణ్డవాః సముపావిశన్
 ఋద్ధిం పాఞ్చాలరాజస్య పశ్యన్తస్తామనుత్తమామ్
 తతః సమాజో వవృధే స రాజన్దివసాన్బహూన్
 రత్నప్రదానబహులః శోభితో నటనర్తకైః
 వర్తమానే సమాజే తు రమణీయేఽహ్ని షోడశే
 ఆప్లుతాఙ్గీ సువసనా సర్వాభరణభూషితా
 వీరకాంస్యముపాదాయ కాఞ్చనం సమలంకృతమ్
 అవతీర్ణా తతో రఙ్గం ద్రౌపదీ భరతర్షభ
 పురోహితః సోమకానాం మన్త్రవిద్బ్రాహ్మణః శుచిః
 పరిస్తీర్య జుహావాగ్నిమాజ్యేన విధినా తదా
 స తర్పయిత్వా జ్వలనం బ్రాహ్మణాన్స్వస్తి వాచ్య చ
 వారయామాస సర్వాణి వాదిత్రాణి సమన్తతః
 నిఃశబ్దే తు కృతే తస్మిన్ధృష్టద్యుమ్నో విశాం పతే
 రఙ్గమధ్యగతస్తత్ర మేఘగమ్భీరయా గిరా
 వాక్యముచ్చైర్జగాదేదం శ్లక్ష్ణమర్థవదుత్తమమ్
 ఇదం ధనుర్లక్ష్యమిమే చ బాణాః శృణ్వన్తు మే పార్థివాః సర్వ ఏవ
 యన్త్రచ్ఛిద్రేణాభ్యతిక్రమ్య లక్ష్యం సమర్పయధ్వం ఖగమైర్దశార్ధైః
 ఏతత్కర్తా కర్మ సుదుష్కరం యః కులేన రూపేణ బలేన యుక్తః
 తస్యాద్య భార్యా భగినీ మమేయం కృష్ణా భవిత్రీ న మృషా బ్రవీమి
 తానేవముక్త్వా ద్రుపదస్య పుత్రః పశ్చాదిదం ద్రౌపదీమభ్యువాచ
 నామ్నా చ గోత్రేణ చ కర్మణా చ సంకీర్తయంస్తాన్నృపతీన్సమేతాన్
  ధృష్టద్యుమ్న ఉవాచ
 దుర్యోధనో దుర్విషహో దుర్ముఖో దుష్ప్రధర్షణః
 వివింశతిర్వికర్ణశ్చ సహో దుఃశాసనః సమః
 యుయుత్సుర్వాతవేగశ్చ భీమవేగధరస్తథా
 ఉగ్రాయుధో బలాకీ చ కనకాయుర్విరోచనః
 సుకుణ్డలశ్చిత్రసేనః సువర్చాః కనకధ్వజః
 నన్దకో బాహుశాలీ చ కుణ్డజో వికటస్తథా
 ఏతే చాన్యే చ బహవో ధార్తరాష్ట్రా మహాబలాః
 కర్ణేన సహితా వీరాస్త్వదర్థం సముపాగతాః
 శతసంఖ్యా మహాత్మానః ప్రథితాః క్షత్రియర్షభాః
 శకునిశ్చ బలశ్చైవ వృషకోఽథ బృహద్బలః
 ఏతే గాన్ధారరాజస్య సుతాః సర్వే సమాగతాః
 అశ్వత్థామా చ భోజశ్చ సర్వశస్త్రభృతాం వరౌ
 సమవేతౌ మహాత్మానౌ త్వదర్థే సమలంకృతౌ
 బృహన్తో మణిమాంశ్చైవ దణ్డధారశ్చ వీర్యవాన్
 సహదేవో జయత్సేనో మేఘసంధిశ్చ మాగధః
 విరాటః సహ పుత్రాభ్యాం శఙ్ఖేనైవోత్తరేణ చ
 వార్ధక్షేమిః సువర్చాశ్చ సేనాబిన్దుశ్చ పార్థివః
 అభిభూః సహ పుత్రేణ సుదామ్నా చ సువర్చసా
 సుమిత్రః సుకుమారశ్చ వృకః సత్యధృతిస్తథా
 సూర్యధ్వజో రోచమానో నీలశ్చిత్రాయుధస్తథా
 అంశుమాంశ్చేకితానశ్చ శ్రేణిమాంశ్చ మహాబలః
 సముద్రసేనపుత్రశ్చ చన్ద్రసేనః ప్రతాపవాన్
 జలసంధః పితాపుత్రౌ సుదణ్డో దణ్డ ఏవ చ
 పౌణ్డ్రకో వాసుదేవశ్చ భగదత్తశ్చ వీర్యవాన్
 కలిఙ్గస్తామ్రలిప్తశ్చ పత్తనాధిపతిస్తథా
 మద్రరాజస్తథా శల్యః సహపుత్రో మహారథః
 రుక్మాఙ్గదేన వీరేణ తథా రుక్మరథేన చ
 కౌరవ్యః సోమదత్తశ్చ పుత్రాశ్చాస్య మహారథాః
 సమవేతాస్త్రయః శూరా భూరిర్భూరిశ్రవాః శలః
 సుదక్షిణశ్చ కామ్బోజో దృఢధన్వా చ కౌరవః
 బృహద్బలః సుషేణశ్చ శిబిరౌశీనరస్తథా
 సంకర్షణో వాసుదేవో రౌక్మిణేయశ్చ వీర్యవాన్
 సామ్బశ్చ చారుదేష్ణశ్చ సారణోఽథ గదస్తథా
 అక్రూరః సాత్యకిశ్చైవ ఉద్ధవశ్చ మహాబలః
 కృతవర్మా చ హార్దిక్యః పృథుర్విపృథురేవ చ
 విడూరథశ్చ కఙ్కశ్చ సమీకః సారమేజయః
 వీరో వాతపతిశ్చైవ ఝిల్లీ పిణ్డారకస్తథా
 ఉశీనరశ్చ విక్రాన్తో వృష్ణయస్తే ప్రకీర్తితాః
 భగీరథో బృహత్క్షత్రః సైన్ధవశ్చ జయద్రథః
 బృహద్రథో బాహ్లికశ్చ శ్రుతాయుశ్చ మహారథః
 ఉలూకః కైతవో రాజా చిత్రాఙ్గదశుభాఙ్గదౌ
 వత్సరాజశ్చ ధృతిమాన్కోసలాధిపతిస్తథా
 ఏతే చాన్యే చ బహవో నానాజనపదేశ్వరాః
 త్వదర్థమాగతా భద్రే క్షత్రియాః ప్రథితా భువి
 ఏతే వేత్స్యన్తి విక్రాన్తాస్త్వదర్థం లక్ష్యముత్తమమ్
 విధ్యేత య ఇమం లక్ష్యం వరయేథాః శుభేఽద్య తమ్
  వైశంపాయన ఉవాచ
 తేఽలంకృతాః కుణ్డలినో యువానః పరస్పరం స్పర్ధమానాః సమేతాః
 అస్త్రం బలం చాత్మని మన్యమానాః సర్వే సముత్పేతురహంకృతేన
 రూపేణ వీర్యేణ కులేన చైవ ధర్మేణ చైవాపి చ యౌవనేన
 సమృద్ధదర్పా మదవేగభిన్నా మత్తా యథా హైమవతా గజేన్ద్రాః
 పరస్పరం స్పర్ధయా ప్రేక్షమాణాః సంకల్పజేనాపి పరిప్లుతాఙ్గాః
 కృష్ణా మమైషేత్యభిభాషమాణా నృపాసనేభ్యః సహసోపతస్థుః
 తే క్షత్రియా రఙ్గగతాః సమేతా జిగీషమాణా ద్రుపదాత్మజాం తామ్
 చకాశిరే పర్వతరాజకన్యాముమాం యథా దేవగణాః సమేతాః
 కన్దర్పబాణాభినిపీడితాఙ్గాః కృష్ణాగతైస్తే హృదయైర్నరేన్ద్రాః
 రఙ్గావతీర్ణా ద్రుపదాత్మజార్థం ద్వేష్యాన్హి చక్రుః సుహృదోఽపి తత్ర
 అథాయయుర్దేవగణా విమానై రుద్రాదిత్యా వసవోఽథాశ్వినౌ చ
 సాధ్యాశ్చ సర్వే మరుతస్తథైవ యమం పురస్కృత్య ధనేశ్వరం చ
 దైత్యాః సుపర్ణాశ్చ మహోరగాశ్చ దేవర్షయో గుహ్యకాశ్చారణాశ్చ
 విశ్వావసుర్నారదపర్వతౌ చ గన్ధర్వముఖ్యాశ్చ సహాప్సరోభిః
 హలాయుధస్తత్ర చ కేశవశ్చ వృష్ణ్యన్ధకాశ్చైవ యథా ప్రధానాః
 ప్రేక్షాం స్మ చక్రుర్యదుపుంగవాస్తే స్థితాశ్చ కృష్ణస్య మతే బభూవుః
 దృష్ట్వా హి తాన్మత్తగజేన్ద్రరూపాన్పఞ్చాభిపద్మానివ వారణేన్ద్రాన్
 భస్మావృతాఙ్గానివ హవ్యవాహాన్పార్థాన్ప్రదధ్యౌ స యదుప్రవీరః
 శశంస రామాయ యుధిష్ఠిరం చ భీమం చ జిష్ణుం చ యమౌ చ వీరౌ
 శనైః శనైస్తాంశ్చ నిరీక్ష్య రామో జనార్దనం ప్రీతమనా దదర్శ
 అన్యే తు నానానృపపుత్రపౌత్రాః కృష్ణాగతైర్నేత్రమనఃస్వభావైః
 వ్యాయచ్ఛమానా దదృశుర్భ్రమన్తీం సందష్టదన్తచ్ఛదతామ్రవక్త్రాః
 తథైవ పార్థాః పృథుబాహవస్తే వీరౌ యమౌ చైవ మహానుభావౌ
 తాం ద్రౌపదీం ప్రేక్ష్య తదా స్మ సర్వే కన్దర్పబాణాభిహతా బభూవుః
 దేవర్షిగన్ధర్వసమాకులం తత్సుపర్ణనాగాసురసిద్ధజుష్టమ్
 దివ్యేన గన్ధేన సమాకులం చ దివ్యైశ్చ మాల్యైరవకీర్యమాణమ్
 మహాస్వనైర్దున్దుభినాదితైశ్చ బభూవ తత్సంకులమన్తరిక్షమ్
 విమానసంబాధమభూత్సమన్తాత్సవేణువీణాపణవానునాదమ్
 తతస్తు తే రాజగణాః క్రమేణ కృష్ణానిమిత్తం నృప విక్రమన్తః
 తత్కార్ముకం సంహననోపపన్నం సజ్యం న శేకుస్తరసాపి కర్తుమ్
 తే విక్రమన్తః స్ఫురతా దృఢేన నిష్కృష్యమాణా ధనుషా నరేన్ద్రాః
 విచేష్టమానా ధరణీతలస్థా దీనా అదృశ్యన్త విభగ్నచిత్తాః
 హాహాకృతం తద్ధనుషా దృఢేన నిష్పిష్టభగ్నాఙ్గదకుణ్డలం చ
 కృష్ణానిమిత్తం వినివృత్తభావం రాజ్ఞాం తదా మణ్డలమార్తమాసీత్
 తస్మింస్తు సంభ్రాన్తజనే సమాజే నిక్షిప్తవాదేషు నరాధిపేషు
 కున్తీసుతో జిష్ణురియేష కర్తుం సజ్యం ధనుస్తత్సశరం స వీరః
  వైశంపాయన ఉవాచ
 యదా నివృత్తా రాజానో ధనుషః సజ్యకర్మణి
 అథోదతిష్ఠద్విప్రాణాం మధ్యాజ్జిష్ణురుదారధీః
 ఉదక్రోశన్విప్రముఖ్యా విధున్వన్తోఽజినాని చ
 దృష్ట్వా సంప్రస్థితం పార్థమిన్ద్రకేతుసమప్రభమ్
 కేచిదాసన్విమనసః కేచిదాసన్ముదా యుతాః
 ఆహుః పరస్పరం కేచిన్నిపుణా బుద్ధిజీవినః
 యత్కర్ణశల్యప్రముఖైః పార్థివైర్లోకవిశ్రుతైః
 నానతం బలవద్భిర్హి ధనుర్వేదపరాయణైః
 తత్కథం త్వకృతాస్త్రేణ ప్రాణతో దుర్బలీయసా
 బటుమాత్రేణ శక్యం హి సజ్యం కర్తుం ధనుర్ద్విజాః
 అవహాస్యా భవిష్యన్తి బ్రాహ్మణాః సర్వరాజసు
 కర్మణ్యస్మిన్నసంసిద్ధే చాపలాదపరీక్షితే
 యద్యేష దర్పాద్ధర్షాద్వా యది వా బ్రహ్మచాపలాత్
 ప్రస్థితో ధనురాయన్తుం వార్యతాం సాధు మా గమత్
 నావహాస్యా భవిష్యామో న చ లాఘవమాస్థితాః
 న చ విద్విష్టతాం లోకే గమిష్యామో మహీక్షితామ్
 కేచిదాహుర్యువా శ్రీమాన్నాగరాజకరోపమః
 పీనస్కన్ధోరుబాహుశ్చ ధైర్యేణ హిమవానివ
 సంభావ్యమస్మిన్కర్మేదముత్సాహాచ్చానుమీయతే
 శక్తిరస్య మహోత్సాహా న హ్యశక్తః స్వయం వ్రజేత్
 న చ తద్విద్యతే కించిత్కర్మ లోకేషు యద్భవేత్
 బ్రాహ్మణానామసాధ్యం చ త్రిషు సంస్థానచారిషు
 అబ్భక్షా వాయుభక్షాశ్చ ఫలాహారా దృఢవ్రతాః
 దుర్బలా హి బలీయాంసో విప్రా హి బ్రహ్మతేజసా
 బ్రాహ్మణో నావమన్తవ్యః సద్వాసద్వా సమాచరన్
 సుఖం దుఃఖం మహద్ధ్రస్వం కర్మ యత్సముపాగతమ్
 ఏవం తేషాం విలపతాం విప్రాణాం వివిధా గిరః
 అర్జునో ధనుషోఽభ్యాశే తస్థౌ గిరిరివాచలః
 స తద్ధనుః పరిక్రమ్య ప్రదక్షిణమథాకరోత్
 ప్రణమ్య శిరసా హృష్టో జగృహే చ పరంతపః
 సజ్యం చ చక్రే నిమిషాన్తరేణ శరాంశ్చ జగ్రాహ దశార్ధసంఖ్యాన్
 వివ్యాధ లక్ష్యం నిపపాత తచ్చ ఛిద్రేణ భూమౌ సహసాతివిద్ధమ్
 తతోఽన్తరిక్షే చ బభూవ నాదః సమాజమధ్యే చ మహాన్నినాదః
 పుష్పాణి దివ్యాని వవర్ష దేవః పార్థస్య మూర్ధ్ని ద్విషతాం నిహన్తుః
 చేలావేధాంస్తతశ్చక్రుర్హాహాకారాంశ్చ సర్వశః
 న్యపతంశ్చాత్ర నభసః సమన్తాత్పుష్పవృష్టయః
 శతాఙ్గాని చ తూర్యాణి వాదకాశ్చాప్యవాదయన్
 సూతమాగధసంఘాశ్చ అస్తువంస్తత్ర సుస్వనాః
 తం దృష్ట్వా ద్రుపదః ప్రీతో బభూవారినిషూదనః
 సహసైన్యశ్చ పార్థస్య సాహాయ్యార్థమియేష సః
 తస్మింస్తు శబ్దే మహతి ప్రవృత్తే యుధిష్ఠిరో ధర్మభృతాం వరిష్ఠః
 ఆవాసమేవోపజగామ శీఘ్రం సార్ధం యమాభ్యాం పురుషోత్తమాభ్యామ్
 విద్ధం తు లక్ష్యం ప్రసమీక్ష్య కృష్ణా పార్థం చ శక్రప్రతిమం నిరీక్ష్య
 ఆదాయ శుక్లం వరమాల్యదామ జగామ కున్తీసుతముత్స్మయన్తీ
 స తాముపాదాయ విజిత్య రఙ్గే ద్విజాతిభిస్తైరభిపూజ్యమానః
 రఙ్గాన్నిరక్రామదచిన్త్యకర్మా పత్న్యా తయా చాప్యనుగమ్యమానః
  వైశంపాయన ఉవాచ
 తస్మై దిత్సతి కన్యాం తు బ్రాహ్మణాయ మహాత్మనే
 కోప ఆసీన్మహీపానామాలోక్యాన్యోన్యమన్తికాత్
 అస్మానయమతిక్రమ్య తృణీకృత్య చ సంగతాన్
 దాతుమిచ్ఛతి విప్రాయ ద్రౌపదీం యోషితాం వరామ్
 నిహన్మైనం దురాత్మానం యోఽయమస్మాన్న మన్యతే
 న హ్యర్హత్యేష సత్కారం నాపి వృద్ధక్రమం గుణైః
 హన్మైనం సహ పుత్రేణ దురాచారం నృపద్విషమ్
 అయం హి సర్వానాహూయ సత్కృత్య చ నరాధిపాన్
 గుణవద్భోజయిత్వా చ తతః పశ్చాద్వినిన్దతి
 అస్మిన్రాజసమావాయే దేవానామివ సంనయే
 కిమయం సదృశం కంచిన్నృపతిం నైవ దృష్టవాన్
 న చ విప్రేష్వధీకారో విద్యతే వరణం ప్రతి
 స్వయంవరః క్షత్రియాణామితీయం ప్రథితా శ్రుతిః
 అథ వా యది కన్యేయం నేహ కంచిద్బుభూషతి
 అగ్నావేనాం పరిక్షిప్య యామ రాష్ట్రాణి పార్థివాః
 బ్రాహ్మణో యది వా బాల్యాల్లోభాద్వా కృతవానిదమ్
 విప్రియం పార్థివేన్ద్రాణాం నైష వధ్యః కథంచన
 బ్రాహ్మణార్థం హి నో రాజ్యం జీవితం చ వసూని చ
 పుత్రపౌత్రం చ యచ్చాన్యదస్మాకం విద్యతే ధనమ్
 అవమానభయాదేతత్స్వధర్మస్య చ రక్షణాత్
 స్వయంవరాణాం చాన్యేషాం మా భూదేవంవిధా గతిః
 ఇత్యుక్త్వా రాజశార్దూలా హృష్టాః పరిఘబాహవః
 ద్రుపదం సంజిఘృక్షన్తః సాయుధాః సముపాద్రవన్
 తాన్గృహీతశరావాపాన్క్రుద్ధానాపతతో నృపాన్
 ద్రుపదో వీక్ష్య సంత్రాసాద్బ్రాహ్మణాఞ్శరణం గతః
 వేగేనాపతతస్తాంస్తు ప్రభిన్నానివ వారణాన్
 పాణ్డుపుత్రౌ మహావీర్యౌ ప్రతీయతురరిందమౌ
 తతః సముత్పేతురుదాయుధాస్తే మహీక్షితో బద్ధతలాఙ్గులిత్రాః
 జిఘాంసమానాః కురురాజపుత్రావమర్షయన్తోఽర్జునభీమసేనౌ
 తతస్తు భీమోఽద్భుతవీర్యకర్మా మహాబలో వజ్రసమానవీర్యః
 ఉత్పాట్య దోర్భ్యాం ద్రుమమేకవీరో నిష్పత్రయామాస యథా గజేన్ద్రః
 తం వృక్షమాదాయ రిపుప్రమాథీ దణ్డీవ దణ్డం పితృరాజ ఉగ్రమ్
 తస్థౌ సమీపే పురుషర్షభస్య పార్థస్య పార్థః పృథుదీర్ఘబాహుః
 తత్ప్రేక్ష్య కర్మాతిమనుష్యబుద్ధేర్జిష్ణోః సహభ్రాతురచిన్త్యకర్మా
 దామోదరో భ్రాతరముగ్రవీర్యం హలాయుధం వాక్యమిదం బభాషే
 య ఏష మత్తర్షభతుల్యగామీ మహద్ధనుః కర్షతి తాలమాత్రమ్
 ఏషోఽర్జునో నాత్ర విచార్యమస్తి యద్యస్మి సంకర్షణ వాసుదేవః
 య ఏష వృక్షం తరసావరుజ్య రాజ్ఞాం వికారే సహసా నివృత్తః
 వృకోదరో నాన్య ఇహైతదద్య కర్తుం సమర్థో భువి మర్త్యధర్మా
 యోఽసౌ పురస్తాత్కమలాయతాక్షస్తనుర్మహాసింహగతిర్వినీతః
 గౌరః ప్రలమ్బోజ్జ్వలచారుఘోణో వినిఃసృతః సోఽచ్యుత ధర్మరాజః
 యౌ తౌ కుమారావివ కార్త్తికేయౌ ద్వావశ్వినేయావితి మే ప్రతర్కః
 ముక్తా హి తస్మాజ్జతువేశ్మదాహాన్మయా శ్రుతాః పాణ్డుసుతాః పృథా చ
 తమబ్రవీన్నిర్మలతోయదాభో హలాయుధోఽనన్తరజం ప్రతీతః
 ప్రీతోఽస్మి దిష్ట్యా హి పితృష్వసా నః పృథా విముక్తా సహ కౌరవాగ్ర్యైః
  వైశంపాయన ఉవాచ
 అజినాని విధున్వన్తః కరకాంశ్చ ద్విజర్షభాః
 ఊచుస్తం భీర్న కర్తవ్యా వయం యోత్స్యామహే పరాన్
 తానేవం వదతో విప్రానర్జునః ప్రహసన్నివ
 ఉవాచ ప్రేక్షకా భూత్వా యూయం తిష్ఠత పార్శ్వతః
 అహమేనానజిహ్మాగ్రైః శతశో వికిరఞ్శరైః
 వారయిష్యామి సంక్రుద్ధాన్మన్త్రైరాశీవిషానివ
 ఇతి తద్ధనురాదాయ శుల్కావాప్తం మహారథః
 భ్రాత్రా భీమేన సహితస్తస్థౌ గిరిరివాచలః
 తతః కర్ణముఖాన్క్రుద్ధాన్క్షత్రియాంస్తాన్రుషోత్థితాన్
 సంపేతతురభీతౌ తౌ గజౌ ప్రతిగజానివ
 ఊచుశ్చ వాచః పరుషాస్తే రాజానో జిఘాంసవః
 ఆహవే హి ద్విజస్యాపి వధో దృష్టో యుయుత్సతః
 తతో వైకర్తనః కర్ణో జగామార్జునమోజసా
 యుద్ధార్థీ వాశితాహేతోర్గజః ప్రతిగజం యథా
 భీమసేనం యయౌ శల్యో మద్రాణామీశ్వరో బలీ
 దుర్యోధనాదయస్త్వన్యే బ్రాహ్మణైః సహ సంగతాః
 మృదుపూర్వమయత్నేన ప్రత్యయుధ్యంస్తదాహవే
 తతోఽర్జునః ప్రత్యవిధ్యదాపతన్తం త్రిభిః శరైః
 కర్ణం వైకర్తనం ధీమాన్వికృష్య బలవద్ధనుః
 తేషాం శరాణాం వేగేన శితానాం తిగ్మతేజసామ్
 విముహ్యమానో రాధేయో యత్నాత్తమనుధావతి
 తావుభావప్యనిర్దేశ్యౌ లాఘవాజ్జయతాం వరౌ
 అయుధ్యేతాం సుసంరబ్ధావన్యోన్యవిజయైషిణౌ
 కృతే ప్రతికృతం పశ్య పశ్య బాహుబలం చ మే
 ఇతి శూరార్థవచనైరాభాషేతాం పరస్పరమ్
 తతోఽర్జునస్య భుజయోర్వీర్యమప్రతిమం భువి
 జ్ఞాత్వా వైకర్తనః కర్ణః సంరబ్ధః సమయోధయత్
 అర్జునేన ప్రయుక్తాంస్తాన్బాణాన్వేగవతస్తదా
 ప్రతిహత్య ననాదోచ్చైః సైన్యాస్తమభిపూజయన్
  కర్ణ ఉవాచ
 తుష్యామి తే విప్రముఖ్య భుజవీర్యస్య సంయుగే
 అవిషాదస్య చైవాస్య శస్త్రాస్త్రవినయస్య చ
 కిం త్వం సాక్షాద్ధనుర్వేదో రామో వా విప్రసత్తమ
 అథ సాక్షాద్ధరిహయః సాక్షాద్వా విష్ణురచ్యుతః
 ఆత్మప్రచ్ఛాదనార్థం వై బాహువీర్యముపాశ్రితః
 విప్రరూపం విధాయేదం తతో మాం ప్రతియుధ్యసే
 న హి మామాహవే క్రుద్ధమన్యః సాక్షాచ్ఛచీపతేః
 పుమాన్యోధయితుం శక్తః పాణ్డవాద్వా కిరీటినః
  వైశంపాయన ఉవాచ
 తమేవంవాదినం తత్ర ఫల్గునః ప్రత్యభాషత
 నాస్మి కర్ణ ధనుర్వేదో నాస్మి రామః ప్రతాపవాన్
 బ్రాహ్మణోఽస్మి యుధాం శ్రేష్ఠః సర్వశస్త్రభృతాం వరః
 బ్రాహ్మే పౌరందరే చాస్త్రే నిష్ఠితో గురుశాసనాత్
 స్థితోఽస్మ్యద్య రణే జేతుం త్వాం వీరావిచలో భవ
 ఏవముక్తస్తు రాధేయో యుద్ధాత్కర్ణో న్యవర్తత
 బ్రాహ్మం తేజస్తదాజయ్యం మన్యమానో మహారథః
 యుద్ధం తూపేయతుస్తత్ర రాజఞ్శల్యవృకోదరౌ
 బలినౌ యుగపన్మత్తౌ స్పర్ధయా చ బలేన చ
 అన్యోన్యమాహ్వయన్తౌ తౌ మత్తావివ మహాగజౌ
 ముష్టిభిర్జానుభిశ్చైవ నిఘ్నన్తావితరేతరమ్
 ముహూర్తం తౌ తథాన్యోన్యం సమరే పర్యకర్షతామ్
 తతో భీమః సముత్క్షిప్య బాహుభ్యాం శల్యమాహవే
 న్యవధీద్బలినాం శ్రేష్ఠో జహసుర్బ్రాహ్మణాస్తతః
 తత్రాశ్చర్యం భీమసేనశ్చకార పురుషర్షభః
 యచ్ఛల్యం పతితం భూమౌ నాహనద్బలినం బలీ
 పాతితే భీమసేనేన శల్యే కర్ణే చ శఙ్కితే
 శఙ్కితాః సర్వరాజానః పరివవ్రుర్వృకోదరమ్
 ఊచుశ్చ సహితాస్తత్ర సాధ్విమే బ్రాహ్మణర్షభాః
 విజ్ఞాయన్తాం క్వజన్మానః క్వనివాసాస్తథైవ చ
 కో హి రాధాసుతం కర్ణం శక్తో యోధయితుం రణే
 అన్యత్ర రామాద్ద్రోణాద్వా కృపాద్వాపి శరద్వతః
 కృష్ణాద్వా దేవకీపుత్రాత్ఫల్గునాద్వా పరంతపాత్
 కో వా దుర్యోధనం శక్తః ప్రతియోధయితుం రణే
 తథైవ మద్రరాజానం శల్యం బలవతాం వరమ్
 బలదేవాదృతే వీరాత్పాణ్డవాద్వా వృకోదరాత్
 క్రియతామవహారోఽస్మాద్యుద్ధాద్బ్రాహ్మణసంయుతాత్
 అథైనానుపలభ్యేహ పునర్యోత్స్యామహే వయమ్
 తత్కర్మ భీమస్య సమీక్ష్య కృష్ణః కున్తీసుతౌ తౌ పరిశఙ్కమానః
 నివారయామాస మహీపతీంస్తాన్ధర్మేణ లబ్ధేత్యనునీయ సర్వాన్
 త ఏవం సంనివృత్తాస్తు యుద్ధాద్యుద్ధవిశారదాః
 యథావాసం యయుః సర్వే విస్మితా రాజసత్తమాః
 వృత్తో బ్రహ్మోత్తరో రఙ్గః పాఞ్చాలీ బ్రాహ్మణైర్వృతా
 ఇతి బ్రువన్తః ప్రయయుర్యే తత్రాసన్సమాగతాః
 బ్రాహ్మణైస్తు ప్రతిచ్ఛన్నౌ రౌరవాజినవాసిభిః
 కృచ్ఛ్రేణ జగ్మతుస్తత్ర భీమసేనధనంజయౌ
 విముక్తౌ జనసంబాధాచ్ఛత్రుభిః పరివిక్షతౌ
 కృష్ణయానుగతౌ తత్ర నృవీరౌ తౌ విరేజతుః
 తేషాం మాతా బహువిధం వినాశం పర్యచిన్తయత్
 అనాగచ్ఛత్సు పుత్రేషు భైక్షకాలేఽతిగచ్ఛతి
 ధార్తరాష్ట్రైర్హతా న స్యుర్విజ్ఞాయ కురుపుంగవాః
 మాయాన్వితైర్వా రక్షోభిః సుఘోరైర్దృఢవైరిభిః
 విపరీతం మతం జాతం వ్యాసస్యాపి మహాత్మనః
 ఇత్యేవం చిన్తయామాస సుతస్నేహాన్వితా పృథా
 మహత్యథాపరాహ్ణే తు ఘనైః సూర్య ఇవావృతః
 బ్రాహ్మణైః ప్రావిశత్తత్ర జిష్ణుర్బ్రహ్మపురస్కృతః
  వైశంపాయన ఉవాచ
 గత్వా తు తాం భార్గవకర్మశాలాం పార్థౌ పృథాం ప్రాప్య మహానుభావౌ
 తాం యాజ్ఞసేనీం పరమప్రతీతౌ భిక్షేత్యథావేదయతాం నరాగ్ర్యౌ
 కుటీగతా సా త్వనవేక్ష్య పుత్రానువాచ భుఙ్క్తేతి సమేత్య సర్వే
 పశ్చాత్తు కున్తీ ప్రసమీక్ష్య కన్యాం కష్టం మయా భాషితమిత్యువాచ
 సాధర్మభీతా హి విలజ్జమానా తాం యాజ్ఞసేనీం పరమప్రతీతామ్
 పాణౌ గృహీత్వోపజగామ కున్తీ యుధిష్ఠిరం వాక్యమువాచ చేదమ్
 ఇయం హి కన్యా ద్రుపదస్య రాజ్ఞస్తవానుజాభ్యాం మయి సంనిసృష్టా
 యథోచితం పుత్ర మయాపి చోక్తం సమేత్య భుఙ్క్తేతి నృప ప్రమాదాత్
 కథం మయా నానృతముక్తమద్య భవేత్కురూణామృషభ బ్రవీహి
 పాఞ్చాలరాజస్య సుతామధర్మో న చోపవర్తేత నభూతపూర్వః
 ముహూర్తమాత్రం త్వనుచిన్త్య రాజా యుధిష్ఠిరో మాతరముత్తమౌజాః
 కున్తీం సమాశ్వాస్య కురుప్రవీరో ధనంజయం వాక్యమిదం బభాషే
 త్వయా జితా పాణ్డవ యాజ్ఞసేనీ త్వయా చ తోషిష్యతి రాజపుత్రీ
 ప్రజ్వాల్యతాం హూయతాం చాపి వహ్నిర్గృహాణ పాణిం విధివత్త్వమస్యాః
  అర్జున ఉవాచ
 మా మాం నరేన్ద్ర త్వమధర్మభాజం కృథా న ధర్మో హ్యయమీప్సితోఽన్యైః
 భవాన్నివేశ్యః ప్రథమం తతోఽయం భీమో మహాబాహురచిన్త్యకర్మా
 అహం తతో నకులోఽనన్తరం మే మాద్రీసుతః సహదేవో జఘన్యః
 వృకోదరోఽహం చ యమౌ చ రాజన్నియం చ కన్యా భవతః స్మ సర్వే
 ఏవంగతే యత్కరణీయమత్ర ధర్మ్యం యశస్యం కురు తత్ప్రచిన్త్య
 పాఞ్చాలరాజస్య చ యత్ప్రియం స్యాత్తద్బ్రూహి సర్వే స్మ వశే స్థితాస్తే
  వైశంపాయన ఉవాచ
 తే దృష్ట్వా తత్ర తిష్ఠన్తీం సర్వే కృష్ణాం యశస్వినీమ్
 సంప్రేక్ష్యాన్యోన్యమాసీనా హృదయైస్తామధారయన్
 తేషాం హి ద్రౌపదీం దృష్ట్వా సర్వేషామమితౌజసామ్
 సంప్రమథ్యేన్ద్రియగ్రామం ప్రాదురాసీన్మనోభవః
 కామ్యం రూపం హి పాఞ్చాల్యా విధాత్రా విహితం స్వయమ్
 బభూవాధికమన్యాభ్యః సర్వభూతమనోహరమ్
 తేషామాకారభావజ్ఞః కున్తీపుత్రో యుధిష్ఠిరః
 ద్వైపాయనవచః కృత్స్నం సంస్మరన్వై నరర్షభ
 అబ్రవీత్స హి తాన్భ్రాతౄన్మిథోభేదభయాన్నృపః
 సర్వేషాం ద్రౌపదీ భార్యా భవిష్యతి హి నః శుభా
  వైశంపాయన ఉవాచ
 భ్రాతుర్వచస్తత్ప్రసమీక్ష్య సర్వే జ్యేష్ఠస్య పాణ్డోస్తనయాస్తదానీమ్
 తమేవార్థం ధ్యాయమానా మనోభిరాసాం చక్రురథ తత్రామితౌజాః
 వృష్ణిప్రవీరస్తు కురుప్రవీరానాశఙ్కమానః సహరౌహిణేయః
 జగామ తాం భార్గవకర్మశాలాం యత్రాసతే తే పురుషప్రవీరాః
 తత్రోపవిష్టం పృథుదీర్ఘబాహుం దదర్శ కృష్ణః సహరౌహిణేయః
 అజాతశత్రుం పరివార్య తాంశ్చ ఉపోపవిష్టాఞ్జ్వలనప్రకాశాన్
 తతోఽబ్రవీద్వాసుదేవోఽభిగమ్య కున్తీసుతం ధర్మభృతాం వరిష్ఠమ్
 కృష్ణోఽహమస్మీతి నిపీడ్య పాదౌ యుధిష్ఠిరస్యాజమీఢస్య రాజ్ఞః
 తథైవ తస్యాప్యను రౌహిణేయస్తౌ చాపి హృష్టాః కురవోఽభ్యనన్దన్
 పితృష్వసుశ్చాపి యదుప్రవీరావగృహ్ణతాం భారతముఖ్య పాదౌ
 అజాతశత్రుశ్చ కురుప్రవీరః పప్రచ్ఛ కృష్ణం కుశలం నివేద్య
 కథం వయం వాసుదేవ త్వయేహ గూఢా వసన్తో విదితాః స్మ సర్వే
 తమబ్రవీద్వాసుదేవః ప్రహస్య గూఢోఽప్యగ్నిర్జ్ఞాయత ఏవ రాజన్
 తం విక్రమం పాణ్డవేయానతీత్య కోఽన్యః కర్తా విద్యతే మానుషేషు
 దిష్ట్యా తస్మాత్పావకాత్సంప్రముక్తా యూయం సర్వే పాణ్డవాః శత్రుసాహాః
 దిష్ట్యా పాపో ధృతరాష్ట్రస్య పుత్రః సహామాత్యో న సకామోఽభవిష్యత్
 భద్రం వోఽస్తు నిహితం యద్గుహాయాం వివర్ధధ్వం జ్వలన ఇవేధ్యమానః
 మా వో విద్యుః పార్థివాః కేచనేహ యాస్యావహే శిబిరాయైవ తావత్
 సోఽనుజ్ఞాతః పాణ్డవేనావ్యయశ్రీః ప్రాయాచ్ఛీఘ్రం బలదేవేన సార్ధమ్
  వైశంపాయన ఉవాచ
 ధృష్టద్యుమ్నస్తు పాఞ్చాల్యః పృష్ఠతః కురునన్దనౌ
 అన్వగచ్ఛత్తదా యాన్తౌ భార్గవస్య నివేశనమ్
 సోఽజ్ఞాయమానః పురుషానవధాయ సమన్తతః
 స్వయమారాన్నివిష్టోఽభూద్భార్గవస్య నివేశనే
 సాయేఽథ భీమస్తు రిపుప్రమాథీ జిష్ణుర్యమౌ చాపి మహానుభావౌ
 భైక్షం చరిత్వా తు యుధిష్ఠిరాయ నివేదయాం చక్రురదీనసత్త్వాః
 తతస్తు కున్తీ ద్రుపదాత్మజాం తామువాచ కాలే వచనం వదాన్యా
 అతోఽగ్రమాదాయ కురుష్వ భద్రే బలిం చ విప్రాయ చ దేహి భిక్షామ్
 యే చాన్నమిచ్ఛన్తి దదస్వ తేభ్యః పరిశ్రితా యే పరితో మనుష్యాః
 తతశ్చ శేషం ప్రవిభజ్య శీఘ్రమర్ధం చతుర్ణాం మమ చాత్మనశ్చ
 అర్ధం చ భీమాయ దదాహి భద్రే య ఏష మత్తర్షభతుల్యరూపః
 శ్యామో యువా సంహననోపపన్న ఏషో హి వీరో బహుభుక్సదైవ
 సా హృష్టరూపైవ తు రాజపుత్రీ తస్యా వచః సాధ్వవిశఙ్కమానా
 యథావదుక్తం ప్రచకార సాధ్వీ తే చాపి సర్వేఽభ్యవజహ్రురన్నమ్
 కుశైస్తు భూమౌ శయనం చకార మాద్రీసుతః సహదేవస్తరస్వీ
 యథాత్మీయాన్యజినాని సర్వే సంస్తీర్య వీరాః సుషుపుర్ధరణ్యామ్
 అగస్త్యశాస్తామభితో దిశం తు శిరాంసి తేషాం కురుసత్తమానామ్
 కున్తీ పురస్తాత్తు బభూవ తేషాం కృష్ణా తిరశ్చైవ బభూవ పత్తః
 అశేత భూమౌ సహ పాణ్డుపుత్రైః పాదోపధానేవ కృతా కుశేషు
 న తత్ర దుఃఖం చ బభూవ తస్యా న చావమేనే కురుపుంగవాంస్తాన్
 తే తత్ర శూరాః కథయాం బభూవుః కథా విచిత్రాః పృతనాధికారాః
 అస్త్రాణి దివ్యాని రథాంశ్చ నాగాన్ఖడ్గాన్గదాశ్చాపి పరశ్వధాంశ్చ
 తేషాం కథాస్తాః పరికీర్త్యమానాః పాఞ్చాలరాజస్య సుతస్తదానీమ్
 శుశ్రావ కృష్ణాం చ తథా నిషణ్ణాం తే చాపి సర్వే దదృశుర్మనుష్యాః
 ధృష్టద్యుమ్నో రాజపుత్రస్తు సర్వం వృత్తం తేషాం కథితం చైవ రాత్రౌ
 సర్వం రాజ్ఞే ద్రుపదాయాఖిలేన నివేదయిష్యంస్త్వరితో జగామ
 పాఞ్చాలరాజస్తు విషణ్ణరూపస్తాన్పాణ్డవానప్రతివిన్దమానః
 ధృష్టద్యుమ్నం పర్యపృచ్ఛన్మహాత్మా క్వ సా గతా కేన నీతా చ కృష్ణా
 కచ్చిన్న శూద్రేణ న హీనజేన వైశ్యేన వా కరదేనోపపన్నా
 కచ్చిత్పదం మూర్ధ్ని న మే నిదిగ్ధం కచ్చిన్మాలా పతితా న శ్మశానే
 కచ్చిత్సవర్ణప్రవరో మనుష్య ఉద్రిక్తవర్ణోఽప్యుత వేహ కచ్చిత్
 కచ్చిన్న వామో మమ మూర్ధ్ని పాదః కృష్ణాభిమర్శేన కృతోఽద్య పుత్ర
 కచ్చిచ్చ యక్ష్యే పరమప్రతీతః సంయుజ్య పార్థేన నరర్షభేణ
 బ్రవీహి తత్త్వేన మహానుభావః కోఽసౌ విజేతా దుహితుర్మమాద్య
 విచిత్రవీర్యస్య తు కచ్చిదద్య కురుప్రవీరస్య ధరన్తి పుత్రాః
 కచ్చిత్తు పార్థేన యవీయసాద్య ధనుర్గృహీతం నిహతం చ లక్ష్యమ్
  వైశంపాయన ఉవాచ
 తతస్తథోక్తః పరిహృష్టరూపః పిత్రే శశంసాథ స రాజపుత్రః
 ధృష్టద్యుమ్నః సోమకానాం ప్రబర్హో వృత్తం యథా యేన హృతా చ కృష్ణా
 యోఽసౌ యువా స్వాయతలోహితాక్షః కృష్ణాజినీ దేవసమానరూపః
 యః కార్ముకాగ్ర్యం కృతవానధిజ్యం లక్ష్యం చ తత్పాతితవాన్పృథివ్యామ్
 అసజ్జమానశ్చ గతస్తరస్వీ వృతో ద్విజాగ్ర్యైరభిపూజ్యమానః
 చక్రామ వజ్రీవ దితేః సుతేషు సర్వైశ్చ దేవైరృషిభిశ్చ జుష్టః
 కృష్ణా చ గృహ్యాజినమన్వయాత్తం నాగం యథా నాగవధూః ప్రహృష్టా
 అమృష్యమాణేషు నరాధిపేషు క్రుద్ధేషు తం తత్ర సమాపతత్సు
 తతోఽపరః పార్థివరాజమధ్యే ప్రవృద్ధమారుజ్య మహీప్రరోహమ్
 ప్రకాలయన్నేవ స పార్థివౌఘాన్క్రుద్ధోఽన్తకః ప్రాణభృతో యథైవ
 తౌ పార్థివానాం మిషతాం నరేన్ద్ర కృష్ణాముపాదాయ గతౌ నరాగ్ర్యౌ
 విభ్రాజమానావివ చన్ద్రసూర్యౌ బాహ్యాం పురాద్భార్గవకర్మశాలామ్
 తత్రోపవిష్టార్చిరివానలస్య తేషాం జనిత్రీతి మమ ప్రతర్కః
 తథావిధైరేవ నరప్రవీరైరుపోపవిష్టైస్త్రిభిరగ్నికల్పైః
 తస్యాస్తతస్తావభివాద్య పాదావుక్త్వా చ కృష్ణామభివాదయేతి
 స్థితౌ చ తత్రైవ నివేద్య కృష్ణాం భైక్షప్రచారాయ గతా నరాగ్ర్యాః
 తేషాం తు భైక్షం ప్రతిగృహ్య కృష్ణా కృత్వా బలిం బ్రాహ్మణసాచ్చ కృత్వా
 తాం చైవ వృద్ధాం పరివిష్య తాంశ్చ నరప్రవీరాన్స్వయమప్యభుఙ్క్త
 సుప్తాస్తు తే పార్థివ సర్వ ఏవ కృష్ణా తు తేషాం చరణోపధానమ్
 ఆసీత్పృథివ్యాం శయనం చ తేషాం దర్భాజినాగ్ర్యాస్తరణోపపన్నమ్
 తే నర్దమానా ఇవ కాలమేఘాః కథా విచిత్రాః కథయాం బభూవుః
 న వైశ్యశూద్రౌపయికీః కథాస్తా న చ ద్విజాతేః కథయన్తి వీరాః
 నిఃసంశయం క్షత్రియపుంగవాస్తే యథా హి యుద్ధం కథయన్తి రాజన్
 ఆశా హి నో వ్యక్తమియం సమృద్ధా ముక్తాన్హి పార్థాఞ్శృణుమోఽగ్నిదాహాత్
 యథా హి లక్ష్యం నిహతం ధనుశ్చ సజ్యం కృతం తేన తథా ప్రసహ్య
 యథా చ భాషన్తి పరస్పరం తే ఛన్నా ధ్రువం తే ప్రచరన్తి పార్థాః
 తతః స రాజా ద్రుపదః ప్రహృష్టః పురోహితం ప్రేషయాం తత్ర చక్రే
 విద్యామ యుష్మానితి భాషమాణో మహాత్మనః పాణ్డుసుతాః స్థ కచ్చిత్
 గృహీతవాక్యో నృపతేః పురోధా గత్వా ప్రశంసామభిధాయ తేషామ్
 వాక్యం యథావన్నృపతేః సమగ్రమువాచ తాన్స క్రమవిత్క్రమేణ
 విజ్ఞాతుమిచ్ఛత్యవనీశ్వరో వః పాఞ్చాలరాజో ద్రుపదో వరార్హాః
 లక్ష్యస్య వేద్ధారమిమం హి దృష్ట్వా హర్షస్య నాన్తం పరిపశ్యతే సః
 తదాచడ్ఢ్వం జ్ఞాతికులానుపూర్వీం పదం శిరఃసు ద్విషతాం కురుధ్వమ్
 ప్రహ్లాదయధ్వం హృదయం మమేదం పాఞ్చాలరాజస్య సహానుగస్య
 పాణ్డుర్హి రాజా ద్రుపదస్య రాజ్ఞః ప్రియః సఖా చాత్మసమో బభూవ
 తస్యైష కామో దుహితా మమేయం స్నుషా యది స్యాదితి కౌరవస్య
 అయం చ కామో ద్రుపదస్య రాజ్ఞో హృది స్థితో నిత్యమనిన్దితాఙ్గాః
 యదర్జునో వై పృథుదీర్ఘబాహుర్ధర్మేణ విన్దేత సుతాం మమేతి
 తథోక్తవాక్యం తు పురోహితం తం స్థితం వినీతం సముదీక్ష్య రాజా
 సమీపస్థం భీమమిదం శశాస ప్రదీయతాం పాద్యమర్ఘ్యం తథాస్మై
 మాన్యః పురోధా ద్రుపదస్య రాజ్ఞస్తస్మై ప్రయోజ్యాభ్యధికైవ పూజా
 భీమస్తథా తత్కృతవాన్నరేన్ద్ర తాం చైవ పూజాం ప్రతిసంగృహీత్వా
 సుఖోపవిష్టం తు పురోహితం తం యుధిష్ఠిరో బ్రాహ్మణమిత్యువాచ
 పాఞ్చాలరాజేన సుతా నిసృష్టా స్వధర్మదృష్టేన యథానుకామమ్
 ప్రదిష్టశుల్కా ద్రుపదేన రాజ్ఞా సానేన వీరేణ తథానువృత్తా
 న తత్ర వర్ణేషు కృతా వివక్షా న జీవశిల్పే న కులే న గోత్రే
 కృతేన సజ్యేన హి కార్ముకేణ విద్ధేన లక్ష్యేణ చ సంనిసృష్టా
 సేయం తథానేన మహాత్మనేహ కృష్ణా జితా పార్థివసంఘమధ్యే
 నైవంగతే సౌమకిరద్య రాజా సంతాపమర్హత్యసుఖాయ కర్తుమ్
 కామశ్చ యోఽసౌ ద్రుపదస్య రాజ్ఞః స చాపి సంపత్స్యతి పార్థివస్య
 అప్రాప్యరూపాం హి నరేన్ద్రకన్యామిమామహం బ్రాహ్మణ సాధు మన్యే
 న తద్ధనుర్మన్దబలేన శక్యం మౌర్వ్యా సమాయోజయితుం తథా హి
 న చాకృతాస్త్రేణ న హీనజేన లక్ష్యం తథా పాతయితుం హి శక్యమ్
 తస్మాన్న తాపం దుహితుర్నిమిత్తం పాఞ్చాలరాజోఽర్హతి కర్తుమద్య
 న చాపి తత్పాతనమన్యథేహ కర్తుం విషహ్యం భువి మానవేన
 ఏవం బ్రువత్యేవ యుధిష్ఠిరే తు పాఞ్చాలరాజస్య సమీపతోఽన్యః
 తత్రాజగామాశు నరో ద్వితీయో నివేదయిష్యన్నిహ సిద్ధమన్నమ్
  దూత ఉవాచ
 జన్యార్థమన్నం ద్రుపదేన రాజ్ఞా వివాహహేతోరుపసంస్కృతం చ
 తదాప్నువధ్వం కృతసర్వకార్యాః కృష్ణా చ తత్రైవ చిరం న కార్యమ్
 ఇమే రథాః కాఞ్చనపద్మచిత్రాః సదశ్వయుక్తా వసుధాధిపార్హాః
 ఏతాన్సమారుహ్య పరైత సర్వే పాఞ్చాలరాజస్య నివేశనం తత్
  వైశంపాయన ఉవాచ
 తతః ప్రయాతాః కురుపుంగవాస్తే పురోహితం తం ప్రథమం ప్రయాప్య
 ఆస్థాయ యానాని మహాన్తి తాని కున్తీ చ కృష్ణా చ సహైవ యాతే
 శ్రుత్వా తు వాక్యాని పురోహితస్య యాన్యుక్తవాన్భారత ధర్మరాజః
 జిజ్ఞాసయైవాథ కురూత్తమానాం ద్రవ్యాణ్యనేకాన్యుపసంజహార
 ఫలాని మాల్యాని సుసంస్కృతాని చర్మాణి వర్మాణి తథాసనాని
 గాశ్చైవ రాజన్నథ చైవ రజ్జూర్ద్రవ్యాణి చాన్యాని కృషీనిమిత్తమ్
 అన్యేషు శిల్పేషు చ యాన్యపి స్యుః సర్వాణి కౢప్తాన్యఖిలేన తత్ర
 క్రీడానిమిత్తాని చ యాని తాని సర్వాణి తత్రోపజహార రాజా
 రథాశ్వవర్మాణి చ భానుమన్తి ఖడ్గా మహాన్తోఽశ్వరథాశ్చ చిత్రాః
 ధనూంషి చాగ్ర్యాణి శరాశ్చ ముఖ్యాః శక్త్యృష్టయః కాఞ్చనభూషితాశ్చ
 ప్రాసా భుశుణ్డ్యశ్చ పరశ్వధాశ్చ సాంగ్రామికం చైవ తథైవ సర్వమ్
 శయ్యాసనాన్యుత్తమసంస్కృతాని తథైవ చాసన్వివిధాని తత్ర
 కున్తీ తు కృష్ణాం పరిగృహ్య సాధ్వీమన్తఃపురం ద్రుపదస్యావివేష
 స్త్రియశ్చ తాం కౌరవరాజపత్నీం ప్రత్యర్చయాం చక్రురదీనసత్త్వాః
 తాన్సింహవిక్రాన్తగతీనవేక్ష్య మహర్షభాక్షానజినోత్తరీయాన్
 గూఢోత్తరాంసాన్భుజగేన్ద్రభోగప్రలమ్బబాహూన్పురుషప్రవీరాన్
 రాజా చ రాజ్ఞః సచివాశ్చ సర్వే పుత్రాశ్చ రాజ్ఞః సుహృదస్తథైవ
 ప్రేష్యాశ్చ సర్వే నిఖిలేన రాజన్హర్షం సమాపేతురతీవ తత్ర
 తే తత్ర వీరాః పరమాసనేషు సపాదపీఠేష్వవిశఙ్కమానాః
 యథానుపూర్వ్యా వివిశుర్నరాగ్ర్యాస్తదా మహార్హేషు న విస్మయన్తః
 ఉచ్చావచం పార్థివభోజనీయం పాత్రీషు జామ్బూనదరాజతీషు
 దాసాశ్చ దాస్యశ్చ సుమృష్టవేషాః భోజాపకాశ్చాప్యుపజహ్రురన్నమ్
 తే తత్ర భుక్త్వా పురుషప్రవీరా యథానుకామం సుభృశం ప్రతీతాః
 ఉత్క్రమ్య సర్వాణి వసూని తత్ర సాంగ్రామికాన్యావివిశుర్నృవీరాః
 తల్లక్షయిత్వా ద్రుపదస్య పుత్రో రాజా చ సర్వైః సహ మన్త్రిముఖ్యైః
 సమర్చయామాసురుపేత్య హృష్టాః కున్తీసుతాన్పార్థివపుత్రపౌత్రాన్
  వైశంపాయన ఉవాచ
 తత ఆహూయ పాఞ్చాల్యో రాజపుత్రం యుధిష్ఠిరమ్
 పరిగ్రహేణ బ్రాహ్మేణ పరిగృహ్య మహాద్యుతిః
 పర్యపృచ్ఛదదీనాత్మా కున్తీపుత్రం సువర్చసమ్
 కథం జానీమ భవతః క్షత్రియాన్బ్రాహ్మణానుత
 వైశ్యాన్వా గుణసంపన్నానుత వా శూద్రయోనిజాన్
 మాయామాస్థాయ వా సిద్ధాంశ్చరతః సర్వతోదిశమ్
 కృష్ణాహేతోరనుప్రాప్తాన్దివః సందర్శనార్థినః
 బ్రవీతు నో భవాన్సత్యం సందేహో హ్యత్ర నో మహాన్
 అపి నః సంశయస్యాన్తే మనస్తుష్టిరిహావిశేత్
 అపి నో భాగధేయాని శుభాని స్యుః పరంతప
 కామయా బ్రూహి సత్యం త్వం సత్యం రాజసు శోభతే
 ఇష్టాపూర్తేన చ తథా వక్తవ్యమనృతం న తు
 శ్రుత్వా హ్యమరసంకాశ తవ వాక్యమరిందమ
 ధ్రువం వివాహకరణమాస్థాస్యామి విధానతః
  యుధిష్ఠిర ఉవాచ
 మా రాజన్విమనా భూస్త్వం పాఞ్చాల్య ప్రీతిరస్తు తే
 ఈప్సితస్తే ధ్రువః కామః సంవృత్తోఽయమసంశయమ్
 వయం హి క్షత్రియా రాజన్పాణ్డోః పుత్రా మహాత్మనః
 జ్యేష్ఠం మాం విద్ధి కౌన్తేయం భీమసేనార్జునావిమౌ
 యాభ్యాం తవ సుతా రాజన్నిర్జితా రాజసంసది
 యమౌ తు తత్ర రాజేన్ద్ర యత్ర కృష్ణా ప్రతిష్ఠితా
 వ్యేతు తే మానసం దుఃఖం క్షత్రియాః స్మో నరర్షభ
 పద్మినీవ సుతేయం తే హ్రదాదన్యం హ్రదం గతా
 ఇతి తథ్యం మహారాజ సర్వమేతద్బ్రవీమి తే
 భవాన్హి గురురస్మాకం పరమం చ పరాయణమ్
  వైశంపాయన ఉవాచ
 తతః స ద్రుపదో రాజా హర్షవ్యాకులలోచనః
 ప్రతివక్తుం తదా యుక్తం నాశకత్తం యుధిష్ఠిరమ్
 యత్నేన తు స తం హర్షం సంనిగృహ్య పరంతపః
 అనురూపం తతో రాజా ప్రత్యువాచ యుధిష్ఠిరమ్
 పప్రచ్ఛ చైనం ధర్మాత్మా యథా తే ప్రద్రుతాః పురా
 స తస్మై సర్వమాచఖ్యావానుపూర్వ్యేణ పాణ్డవః
 తచ్ఛ్రుత్వా ద్రుపదో రాజా కున్తీపుత్రస్య భాషితమ్
 విగర్హయామాస తదా ధృతరాష్ట్రం జనేశ్వరమ్
 ఆశ్వాసయామాస చ తం కున్తీపుత్రం యుధిష్ఠిరమ్
 ప్రతిజజ్ఞే చ రాజ్యాయ ద్రుపదో వదతాం వరః
 తతః కున్తీ చ కృష్ణా చ భీమసేనార్జునావపి
 యమౌ చ రాజ్ఞా సందిష్టౌ వివిశుర్భవనం మహత్
 తత్ర తే న్యవసన్రాజన్యజ్ఞసేనేన పూజితాః
 ప్రత్యాశ్వస్తాంస్తతో రాజా సహ పుత్రైరువాచ తాన్
 గృహ్ణాతు విధివత్పాణిమద్యైవ కురునన్దనః
 పుణ్యేఽహని మహాబాహురర్జునః కురుతాం క్షణమ్
 తతస్తమబ్రవీద్రాజా ధర్మపుత్రో యుధిష్ఠిరః
 మమాపి దారసంబన్ధః కార్యస్తావద్విశాం పతే
  ద్రుపద ఉవాచ
 భవాన్వా విధివత్పాణిం గృహ్ణాతు దుహితుర్మమ
 యస్య వా మన్యసే వీర తస్య కృష్ణాముపాదిశ
  యుధిష్ఠిర ఉవాచ
 సర్వేషాం ద్రౌపదీ రాజన్మహిషీ నో భవిష్యతి
 ఏవం హి వ్యాహృతం పూర్వం మమ మాత్రా విశాం పతే
 అహం చాప్యనివిష్టో వై భీమసేనశ్చ పాణ్డవః
 పార్థేన విజితా చైషా రత్నభూతా చ తే సుతా
 ఏష నః సమయో రాజన్రత్నస్య సహభోజనమ్
 న చ తం హాతుమిచ్ఛామః సమయం రాజసత్తమ
 సర్వేషాం ధర్మతః కృష్ణా మహిషీ నో భవిష్యతి
 ఆనుపూర్వ్యేణ సర్వేషాం గృహ్ణాతు జ్వలనే కరమ్
  ద్రుపద ఉవాచ
 ఏకస్య బహ్వ్యో విహితా మహిష్యః కురునన్దన
 నైకస్యా బహవః పుంసో విధీయన్తే కదాచన
 లోకవేదవిరుద్ధం త్వం నాధర్మం ధార్మికః శుచిః
 కర్తుమర్హసి కౌన్తేయ కస్మాత్తే బుద్ధిరీదృశీ
  యుధిష్ఠిర ఉవాచ
 సూక్ష్మో ధర్మో మహారాజ నాస్య విద్మో వయం గతిమ్
 పూర్వేషామానుపూర్వ్యేణ యాతం వర్త్మానుయామహే
 న మే వాగనృతం ప్రాహ నాధర్మే ధీయతే మతిః
 ఏవం చైవ వదత్యమ్బా మమ చైవ మనోగతమ్
 ఏష ధర్మో ధ్రువో రాజంశ్చరైనమవిచారయన్
 మా చ తేఽత్ర విశఙ్కా భూత్కథంచిదపి పార్థివ
  ద్రుపద ఉవాచ
 త్వం చ కున్తీ చ కౌన్తేయ ధృష్టద్యుమ్నశ్చ మే సుతః
 కథయన్త్వితికర్తవ్యం శ్వః కాలే కరవామహే
  వైశంపాయన ఉవాచ
 తే సమేత్య తతః సర్వే కథయన్తి స్మ భారత
 అథ ద్వైపాయనో రాజన్నభ్యాగచ్ఛద్యదృచ్ఛయా
  వైశంపాయన ఉవాచ
 తతస్తే పాణ్డవాః సర్వే పాఞ్చాల్యశ్చ మహాయశాః
 ప్రత్యుత్థాయ మహాత్మానం కృష్ణం దృష్ట్వాభ్యపూజయన్
 ప్రతినన్ద్య స తాన్సర్వాన్పృష్ట్వా కుశలమన్తతః
 ఆసనే కాఞ్చనే శుభ్రే నిషసాద మహామనాః
 అనుజ్ఞాతాస్తు తే సర్వే కృష్ణేనామితతేజసా
 ఆసనేషు మహార్హేషు నిషేదుర్ద్విపదాం వరాః
 తతో ముహూర్తాన్మధురాం వాణీముచ్చార్య పార్షతః
 పప్రచ్ఛ తం మహాత్మానం ద్రౌపద్యర్థే విశాం పతిః
 కథమేకా బహూనాం స్యాన్న చ స్యాద్ధర్మసంకరః
 ఏతన్నో భగవాన్సర్వం ప్రబ్రవీతు యథాతథమ్
  వ్యాస ఉవాచ
 అస్మిన్ధర్మే విప్రలమ్భే లోకవేదవిరోధకే
 యస్య యస్య మతం యద్యచ్ఛ్రోతుమిచ్ఛామి తస్య తత్
  ద్రుపద ఉవాచ
 అధర్మోఽయం మమ మతో విరుద్ధో లోకవేదయోః
 న హ్యేకా విద్యతే పత్నీ బహూనాం ద్విజసత్తమ
 న చాప్యాచరితః పూర్వైరయం ధర్మో మహాత్మభిః
 న చ ధర్మోఽప్యనేకస్థశ్చరితవ్యః సనాతనః
 అతో నాహం కరోమ్యేవం వ్యవసాయం క్రియాం ప్రతి
 ధర్మసందేహసందిగ్ధం ప్రతిభాతి హి మామిదమ్
  ధృష్టద్యుమ్న ఉవాచ
 యవీయసః కథం భార్యాం జ్యేష్ఠో భ్రాతా ద్విజర్షభ
 బ్రహ్మన్సమభివర్తేత సద్వృత్తః సంస్తపోధన
 న తు ధర్మస్య సూక్ష్మత్వాద్గతిం విద్మః కథంచన
 అధర్మో ధర్మ ఇతి వా వ్యవసాయో న శక్యతే
 కర్తుమస్మద్విధైర్బ్రహ్మంస్తతో న వ్యవసామ్యహమ్
 పఞ్చానాం మహిషీ కృష్ణా భవత్వితి కథంచన
  యుధిష్ఠిర ఉవాచ
 న మే వాగనృతం ప్రాహ నాధర్మే ధీయతే మతిః
 వర్తతే హి మనో మేఽత్ర నైషోఽధర్మః కథంచన
 శ్రూయతే హి పురాణేఽపి జటిలా నామ గౌతమీ
 ఋషీనధ్యాసితవతీ సప్త ధర్మభృతాం వర
 గురోశ్చ వచనం ప్రాహుర్ధర్మం ధర్మజ్ఞసత్తమ
 గురూణాం చైవ సర్వేషాం జనిత్రీ పరమో గురుః
 సా చాప్యుక్తవతీ వాచం భైక్షవద్భుజ్యతామితి
 తస్మాదేతదహం మన్యే ధర్మం ద్విజవరోత్తమ
  కున్త్యువాచ
 ఏవమేతద్యథాహాయం ధర్మచారీ యుధిష్ఠిరః
 అనృతాన్మే భయం తీవ్రం ముచ్యేయమనృతాత్కథమ్
  వ్యాస ఉవాచ
 అనృతాన్మోక్ష్యసే భద్రే ధర్మశ్చైష సనాతనః
 న తు వక్ష్యామి సర్వేషాం పాఞ్చాల శృణు మే స్వయమ్
 యథాయం విహితో ధర్మో యతశ్చాయం సనాతనః
 యథా చ ప్రాహ కౌన్తేయస్తథా ధర్మో న సంశయః
  వైశంపాయన ఉవాచ
 తత ఉత్థాయ భగవాన్వ్యాసో ద్వైపాయనః ప్రభుః
 కరే గృహీత్వా రాజానం రాజవేశ్మ సమావిశత్
 పాణ్డవాశ్చాపి కున్తీ చ ధృష్టద్యుమ్నశ్చ పార్షతః
 విచేతసస్తే తత్రైవ ప్రతీక్షన్తే స్మ తావుభౌ
 తతో ద్వైపాయనస్తస్మై నరేన్ద్రాయ మహాత్మనే
 ఆచఖ్యౌ తద్యథా ధర్మో బహూనామేకపత్నితా
  వ్యాస ఉవాచ
 పురా వై నైమిషారణ్యే దేవాః సత్రముపాసతే
 తత్ర వైవస్వతో రాజఞ్శామిత్రమకరోత్తదా
 తతో యమో దీక్షితస్తత్ర రాజన్నామారయత్కించిదపి ప్రజాభ్యః
 తతః ప్రజాస్తా బహులా బభూవుః కాలాతిపాతాన్మరణాత్ప్రహీణాః
 తతస్తు శక్రో వరుణః కుబేరః సాధ్యా రుద్రా వసవశ్చాశ్వినౌ చ
 ప్రణేతారం భువనస్య ప్రజాపతిం సమాజగ్ముస్తత్ర దేవాస్తథాన్యే
 తతోఽబ్రువఀల్లోకగురుం సమేతా భయం నస్తీవ్రం మానుషాణాం వివృద్ధ్యా
 తస్మాద్భయాదుద్విజన్తః సుఖేప్సవః ప్రయామ సర్వే శరణం భవన్తమ్
  బ్రహ్మోవాచ
 కిం వో భయం మానుషేభ్యో యూయం సర్వే యదామరాః
 మా వో మర్త్యసకాశాద్వై భయం భవతు కర్హిచిత్
  దేవా ఊచుః
 మర్త్యా హ్యమర్త్యాః సంవృత్తా న విశేషోఽస్తి కశ్చన
 అవిశేషాదుద్విజన్తో విశేషార్థమిహాగతాః
  బ్రహ్మోవాచ
 వైవస్వతో వ్యాపృతః సత్రహేతోస్తేన త్విమే న మ్రియన్తే మనుష్యాః
 తస్మిన్నేకాగ్రే కృతసర్వకార్యే తత ఏషాం భవితైవాన్తకాలః
 వైవస్వతస్యాపి తనుర్విభూతా వీర్యేణ యుష్మాకముత ప్రయుక్తా
 సైషామన్తో భవితా హ్యన్తకాలే తనుర్హి వీర్యం భవితా నరేషు
  వ్యాస ఉవాచ
 తతస్తు తే పూర్వజదేవవాక్యం శ్రుత్వా దేవా యత్ర దేవా యజన్తే
 సమాసీనాస్తే సమేతా మహాబలా భాగీరథ్యాం దదృశుః పుణ్డరీకమ్
 దృష్ట్వా చ తద్విస్మితాస్తే బభూవుస్తేషామిన్ద్రస్తత్ర శూరో జగామ
 సోఽపశ్యద్యోషామథ పావకప్రభాం యత్ర గఙ్గా సతతం సంప్రసూతా
 సా తత్ర యోషా రుదతీ జలార్థినీ గఙ్గాం దేవీం వ్యవగాహ్యావతిష్ఠత్
 తస్యాశ్రుబిన్దుః పతితో జలే వై తత్పద్మమాసీదథ తత్ర కాఞ్చనమ్
 తదద్భుతం ప్రేక్ష్య వజ్రీ తదానీమపృచ్ఛత్తాం యోషితమన్తికాద్వై
 కా త్వం కథం రోదిషి కస్య హేతోర్వాక్యం తథ్యం కామయేహ బ్రవీహి
  స్త్ర్యువాచ
 త్వం వేత్స్యసే మామిహ యాస్మి శక్ర యదర్థం చాహం రోదిమి మన్దభాగ్యా
 ఆగచ్ఛ రాజన్పురతోఽహం గమిష్యే ద్రష్టాసి తద్రోదిమి యత్కృతేఽహమ్
  వ్యాస ఉవాచ
 తాం గచ్ఛన్తీమన్వగచ్ఛత్తదానీం సోఽపశ్యదారాత్తరుణం దర్శనీయమ్
 సింహాసనస్థం యువతీసహాయం క్రీడన్తమక్షైర్గిరిరాజమూర్ధ్ని
 తమబ్రవీద్దేవరాజో మమేదం త్వం విద్ధి విశ్వం భువనం వశే స్థితమ్
 ఈశోఽహమస్మీతి సమన్యురబ్రవీద్దృష్ట్వా తమక్షైః సుభృశం ప్రమత్తమ్
 క్రుద్ధం తు శక్రం ప్రసమీక్ష్య దేవో జహాస శక్రం చ శనైరుదైక్షత
 సంస్తమ్భితోఽభూదథ దేవరాజస్తేనేక్షితః స్థాణురివావతస్థే
 యదా తు పర్యాప్తమిహాస్య క్రీడయా తదా దేవీం రుదతీం తామువాచ
 ఆనీయతామేష యతోఽహమారాన్మైనం దర్పః పునరప్యావిశేత
 తతః శక్రః స్పృష్టమాత్రస్తయా తు స్రస్తైరఙ్గైః పతితోఽభూద్ధరణ్యామ్
 తమబ్రవీద్భగవానుగ్రతేజా మైవం పునః శక్ర కృథాః కథంచిత్
 వివర్తయైనం చ మహాద్రిరాజం బలం చ వీర్యం చ తవాప్రమేయమ్
 వివృత్య చైవావిశ మధ్యమస్య యత్రాసతే త్వద్విధాః సూర్యభాసః
 స తద్వివృత్య శిఖరం మహాగిరేస్తుల్యద్యుతీంశ్చతురోఽన్యాన్దదర్శ
 స తానభిప్రేక్ష్య బభూవ దుఃఖితః కచ్చిన్నాహం భవితా వై యథేమే
 తతో దేవో గిరిశో వజ్రపాణిం వివృత్య నేత్రే కుపితోఽభ్యువాచ
 దరీమేతాం ప్రవిశ త్వం శతక్రతో యన్మాం బాల్యాదవమంస్థాః పురస్తాత్
 ఉక్తస్త్వేవం విభునా దేవరాజః ప్రవేపమానో భృశమేవాభిషఙ్గాత్
 స్రస్తైరఙ్గైరనిలేనేవ నున్నమశ్వత్థపత్రం గిరిరాజమూర్ధ్ని
 స ప్రాఞ్జలిర్వినతేనాననేన ప్రవేపమానః సహసైవముక్తః
 ఉవాచ చేదం బహురూపముగ్రం ద్రష్టా శేషస్య భగవంస్త్వం భవాద్య
 తమబ్రవీదుగ్రధన్వా ప్రహస్య నైవంశీలాః శేషమిహాప్నువన్తి
 ఏతేఽప్యేవం భవితారః పురస్తాత్తస్మాదేతాం దరిమావిశ్య శేధ్వమ్
 శేషోఽప్యేవం భవితా వో న సంశయో యోనిం సర్వే మానుషీమావిశధ్వమ్
 తత్ర యూయం కర్మ కృత్వావిషహ్యం బహూనన్యాన్నిధనం ప్రాపయిత్వా
 ఆగన్తారః పునరేవేన్ద్రలోకం స్వకర్మణా పూర్వజితం మహార్హమ్
 సర్వం మయా భాషితమేతదేవం కర్తవ్యమన్యద్వివిధార్థవచ్చ
  పూర్వేన్ద్రా ఊచుః
 గమిష్యామో మానుషం దేవలోకాద్దురాధరో విహితో యత్ర మోక్షః
 దేవాస్త్వస్మానాదధీరఞ్జనన్యాం ధర్మో వాయుర్మఘవానశ్వినౌ చ
  వ్యాస ఉవాచ
 ఏతచ్ఛ్రుత్వా వజ్రపాణిర్వచస్తు దేవశ్రేష్ఠం పునరేవేదమాహ
 వీర్యేణాహం పురుషం కార్యహేతోర్దద్యామేషాం పఞ్చమం మత్ప్రసూతమ్
 తేషాం కామం భగవానుగ్రధన్వా ప్రాదాదిష్టం సన్నిసర్గాద్యథోక్తమ్
 తాం చాప్యేషాం యోషితం లోకకాన్తాం శ్రియం భార్యాం వ్యదధాన్మానుషేషు
 తైరేవ సార్ధం తు తతః స దేవో జగామ నారాయణమప్రమేయమ్
 స చాపి తద్వ్యదధాత్సర్వమేవ తతః సర్వే సంబభూవుర్ధరణ్యామ్
 స చాపి కేశౌ హరిరుద్బబర్హ శుక్లమేకమపరం చాపి కృష్ణమ్
 తౌ చాపి కేశౌ విశతాం యదూనాం కులే స్త్రియౌ రోహిణీం దేవకీం చ
 తయోరేకో బలదేవో బభూవ కృష్ణో ద్వితీయః కేశవః సంబభూవ
 యే తే పూర్వం శక్రరూపా నిరుద్ధాస్తస్యాం దర్యాం పర్వతస్యోత్తరస్య
 ఇహైవ తే పాణ్డవా వీర్యవన్తః శక్రస్యాంశః పాణ్డవః సవ్యసాచీ
 ఏవమేతే పాణ్డవాః సంబభూవుర్యే తే రాజన్పూర్వమిన్ద్రా బభూవుః
 లక్ష్మీశ్చైషాం పూర్వమేవోపదిష్టా భార్యా యైషా ద్రౌపదీ దివ్యరూపా
 కథం హి స్త్రీ కర్మణోఽన్తే మహీతలాత్సముత్తిష్ఠేదన్యతో దైవయోగాత్
 యస్యా రూపం సోమసూర్యప్రకాశం గన్ధశ్చాగ్ర్యః క్రోశమాత్రాత్ప్రవాతి
 ఇదం చాన్యత్ప్రీతిపూర్వం నరేన్ద్ర దదామి తే వరమత్యద్భుతం చ
 దివ్యం చక్షుః పశ్య కున్తీసుతాంస్త్వం పుణ్యైర్దివ్యైః పూర్వదేహైరుపేతాన్
  వైశంపాయన ఉవాచ
 తతో వ్యాసః పరమోదారకర్మా శుచిర్విప్రస్తపసా తస్య రాజ్ఞః
 చక్షుర్దివ్యం ప్రదదౌ తాన్స సర్వాన్రాజాపశ్యత్పూర్వదేహైర్యథావత్
 తతో దివ్యాన్హేమకిరీటమాలినః శక్రప్రఖ్యాన్పావకాదిత్యవర్ణాన్
 బద్ధాపీడాంశ్చారురూపాంశ్చ యూనో వ్యూఢోరస్కాంస్తాలమాత్రాన్దదర్శ
 దివ్యైర్వస్త్రైరరజోభిః సువర్ణైర్మాల్యైశ్చాగ్ర్యైః శోభమానానతీవ
 సాక్షాత్త్ర్యక్షాన్వసవో వాథ దివ్యానాదిత్యాన్వా సర్వగుణోపపన్నాన్
 తాన్పూర్వేన్ద్రానేవమీక్ష్యాభిరూపాన్ప్రీతో రాజా ద్రుపదో విస్మితశ్చ
 దివ్యాం మాయాం తామవాప్యాప్రమేయాం తాం చైవాగ్ర్యాం శ్రియమివ రూపిణీం చ
 యోగ్యాం తేషాం రూపతేజోయశోభిః పత్నీమృద్ధాం దృష్టవాన్పార్థివేన్ద్రః
 స తద్దృష్ట్వా మహదాశ్చర్యరూపం జగ్రాహ పాదౌ సత్యవత్యాః సుతస్య
 నైతచ్చిత్రం పరమర్షే త్వయీతి ప్రసన్నచేతాః స ఉవాచ చైనమ్
  వ్యాస ఉవాచ
 ఆసీత్తపోవనే కాచిదృషేః కన్యా మహాత్మనః
 నాధ్యగచ్ఛత్పతిం సా తు కన్యా రూపవతీ సతీ
 తోషయామాస తపసా సా కిలోగ్రేణ శంకరమ్
 తామువాచేశ్వరః ప్రీతో వృణు కామమితి స్వయమ్
 సైవముక్తాబ్రవీత్కన్యా దేవం వరదమీశ్వరమ్
 పతిం సర్వగుణోపేతమిచ్ఛామీతి పునః పునః
 దదౌ తస్యై స దేవేశస్తం వరం ప్రీతిమాంస్తదా
 పఞ్చ తే పతయః శ్రేష్ఠా భవిష్యన్తీతి శంకరః
 సా ప్రసాదయతీ దేవమిదం భూయోఽభ్యభాషత
 ఏకం పతిం గుణోపేతం త్వత్తోఽర్హామీతి వై తదా
 తాం దేవదేవః ప్రీతాత్మా పునః ప్రాహ శుభం వచః
 పఞ్చకృత్వస్త్వయా ఉక్తః పతిం దేహీత్యహం పునః
 తత్తథా భవితా భద్రే తవ తద్భద్రమస్తు తే
 దేహమన్యం గతాయాస్తే యథోక్తం తద్భవిష్యతి
 ద్రుపదైషా హి సా జజ్ఞే సుతా తే దేవరూపిణీ
 పఞ్చానాం విహితా పత్నీ కృష్ణా పార్షత్యనిన్దితా
 స్వర్గశ్రీః పాణ్డవార్థాయ సముత్పన్నా మహామఖే
 సేహ తప్త్వా తపో ఘోరం దుహితృత్వం తవాగతా
 సైషా దేవీ రుచిరా దేవజుష్టా పఞ్చానామేకా స్వకృతేన కర్మణా
 సృష్టా స్వయం దేవపత్నీ స్వయమ్భువా శ్రుత్వా రాజన్ద్రుపదేష్టం కురుష్వ
  ద్రుపద ఉవాచ
 అశ్రుత్వైవం వచనం తే మహర్షే మయా పూర్వం యతితం కార్యమేతత్
 న వై శక్యం విహితస్యాపయాతుం తదేవేదముపపన్నం విధానమ్
 దిష్టస్య గ్రన్థిరనివర్తనీయః స్వకర్మణా విహితం నేహ కించిత్
 కృతం నిమిత్తం హి వరైకహేతోస్తదేవేదముపపన్నం బహూనామ్
 యథైవ కృష్ణోక్తవతీ పురస్తాన్నైకాన్పతీన్మే భగవాన్దదాతు
 స చాప్యేవం వరమిత్యబ్రవీత్తాం దేవో హి వేద పరమం యదత్ర
 యది వాయం విహితః శంకరేణ ధర్మోఽధర్మో వా నాత్ర మమాపరాధః
 గృహ్ణన్త్విమే విధివత్పాణిమస్యా యథోపజోషం విహితైషాం హి కృష్ణా
  వైశంపాయన ఉవాచ
 తతోఽబ్రవీద్భగవాన్ధర్మరాజమద్య పుణ్యాహముత పాణ్డవేయ
 అద్య పౌష్యం యోగముపైతి చన్ద్రమాః పాణిం కృష్ణాయాస్త్వం గృహాణాద్య పూర్వమ్
 తతో రాజా యజ్ఞసేనః సపుత్రో జన్యార్థ యుక్తం బహు తత్తదగ్ర్యమ్
 సమానయామాస సుతాం చ కృష్ణామాప్లావ్య రత్నైర్బహుభిర్విభూష్య
 తతః సర్వే సుహృదస్తత్ర తస్య సమాజగ్ముః సచివా మన్త్రిణశ్చ
 ద్రష్టుం వివాహం పరమప్రతీతా ద్విజాశ్చ పౌరాశ్చ యథాప్రధానాః
 తత్తస్య వేశ్మార్థిజనోపశోభితం వికీర్ణపద్మోత్పలభూషితాజిరమ్
 మహార్హరత్నౌఘవిచిత్రమాబభౌ దివం యథా నిర్మలతారకాచితమ్
 తతస్తు తే కౌరవరాజపుత్రా విభూషితాః కుణ్డలినో యువానః
 మహార్హవస్త్రా వరచన్దనోక్షితాః కృతాభిషేకాః కృతమఙ్గలక్రియాః
 పురోహితేనాగ్నిసమానవర్చసా సహైవ ధౌమ్యేన యథావిధి ప్రభో
 క్రమేణ సర్వే వివిశుశ్చ తత్సదో మహర్షభా గోష్ఠమివాభినన్దినః
 తతః సమాధాయ స వేదపారగో జుహావ మన్త్రైర్జ్వలితం హుతాశనమ్
 యుధిష్ఠిరం చాప్యుపనీయ మన్త్రవిన్నియోజయామాస సహైవ కృష్ణయా
 ప్రదక్షిణం తౌ ప్రగృహీతపాణీ సమానయామాస స వేదపారగః
 తతోఽభ్యనుజ్ఞాయ తమాజిశోభినం పురోహితో రాజగృహాద్వినిర్యయౌ
 క్రమేణ చానేన నరాధిపాత్మజా వరస్త్రియాస్తే జగృహుస్తదా కరమ్
 అహన్యహన్యుత్తమరూపధారిణో మహారథాః కౌరవవంశవర్ధనాః
 ఇదం చ తత్రాద్భుతరూపముత్తమం జగాద విప్రర్షిరతీతమానుషమ్
 మహానుభావా కిల సా సుమధ్యమా బభూవ కన్యైవ గతే గతేఽహని
 కృతే వివాహే ద్రుపదో ధనం దదౌ మహారథేభ్యో బహురూపముత్తమమ్
 శతం రథానాం వరహేమభూషిణాం చతుర్యుజాం హేమఖలీనమాలినామ్
 శతం గజానామభిపద్మినాం తథా శతం గిరీణామివ హేమశృఙ్గిణామ్
 తథైవ దాసీశతమగ్ర్యయౌవనం మహార్హవేషాభరణామ్బరస్రజమ్
 పృథక్పృథక్చైవ దశాయుతాన్వితం ధనం దదౌ సౌమకిరగ్నిసాక్షికమ్
 తథైవ వస్త్రాణి చ భూషణాని ప్రభావయుక్తాని మహాధనాని
 కృతే వివాహే చ తతః స్మ పాణ్డవాః ప్రభూతరత్నాముపలభ్య తాం శ్రియమ్
 విజహ్రురిన్ద్రప్రతిమా మహాబలాః పురే తు పాఞ్చాలనృపస్య తస్య హ
  వైశంపాయన ఉవాచ
 పాణ్డవైః సహ సంయోగం గతస్య ద్రుపదస్య తు
 న బభూవ భయం కించిద్దేవేభ్యోఽపి కథంచన
 కున్తీమాసాద్య తా నార్యో ద్రుపదస్య మహాత్మనః
 నామ సంకీర్తయన్త్యస్తాః పాదౌ జగ్ముః స్వమూర్ధభిః
 కృష్ణా చ క్షౌమసంవీతా కృతకౌతుకమఙ్గలా
 కృతాభివాదనా శ్వశ్ర్వాస్తస్థౌ ప్రహ్వా కృతాఞ్జలిః
 రూపలక్షణసంపన్నాం శీలాచారసమన్వితామ్
 ద్రౌపదీమవదత్ప్రేమ్ణా పృథాశీర్వచనం స్నుషామ్
 యథేన్ద్రాణీ హరిహయే స్వాహా చైవ విభావసౌ
 రోహిణీ చ యథా సోమే దమయన్తీ యథా నలే
 యథా వైశ్రవణే భద్రా వసిష్ఠే చాప్యరున్ధతీ
 యథా నారాయణే లక్ష్మీస్తథా త్వం భవ భర్తృషు
 జీవసూర్వీరసూర్భద్రే బహుసౌఖ్యసమన్వితా
 సుభగా భోగసంపన్నా యజ్ఞపత్నీ స్వనువ్రతా
 అతిథీనాగతాన్సాధూన్బాలాన్వృద్ధాన్గురూంస్తథా
 పూజయన్త్యా యథాన్యాయం శశ్వద్గచ్ఛన్తు తే సమాః
 కురుజాఙ్గలముఖ్యేషు రాష్ట్రేషు నగరేషు చ
 అను త్వమభిషిచ్యస్వ నృపతిం ధర్మవత్సలమ్
 పతిభిర్నిర్జితాముర్వీం విక్రమేణ మహాబలైః
 కురు బ్రాహ్మణసాత్సర్వామశ్వమేధే మహాక్రతౌ
 పృథివ్యాం యాని రత్నాని గుణవన్తి గునాన్వితే
 తాన్యాప్నుహి త్వం కల్యాణి సుఖినీ శరదాం శతమ్
 యథా చ త్వాభినన్దామి వధ్వద్య క్షౌమసంవృతామ్
 తథా భూయోఽభినన్దిష్యే సూతపుత్రాం గుణాన్వితామ్
 తతస్తు కృతదారేభ్యః పాణ్డుభ్యః ప్రాహిణోద్ధరిః
 ముక్తావైడూర్యచిత్రాణి హైమాన్యాభరణాని చ
 వాసాంసి చ మహార్హాణి నానాదేశ్యాని మాధవః
 కమ్బలాజినరత్నాని స్పర్శవన్తి శుభాని చ
 శయనాసనయానాని వివిధాని మహాన్తి చ
 వైడూర్యవజ్రచిత్రాణి శతశో భాజనాని చ
 రూపయౌవనదాక్షిణ్యైరుపేతాశ్చ స్వలంకృతాః
 ప్రేష్యాః సంప్రదదౌ కృష్ణో నానాదేశ్యాః సహస్రశః
 గజాన్వినీతాన్భద్రాంశ్చ సదశ్వాంశ్చ స్వలంకృతాన్
 రథాంశ్చ దాన్తాన్సౌవర్ణైః శుభైః పట్టైరలంకృతాన్
 కోటిశశ్చ సువర్ణం స తేషామకృతకం తథా
 వీతీకృతమమేయాత్మా ప్రాహిణోన్మధుసూదనః
 తత్సర్వం ప్రతిజగ్రాహ ధర్మరాజో యుధిష్ఠిరః
 ముదా పరమయా యుక్తో గోవిన్దప్రియకామ్యయా
  వైశంపాయన ఉవాచ
 తతో రాజ్ఞాం చరైరాప్తైశ్చారః సముపనీయత
 పాణ్డవైరుపసంపన్నా ద్రౌపదీ పతిభిః శుభా
 యేన తద్ధనురాయమ్య లక్ష్యం విద్ధం మహాత్మనా
 సోఽర్జునో జయతాం శ్రేష్ఠో మహాబాణధనుర్ధరః
 యః శల్యం మద్రరాజానముత్క్షిప్యాభ్రామయద్బలీ
 త్రాసయంశ్చాపి సంక్రుద్ధో వృక్షేణ పురుషాన్రణే
 న చాపి సంభ్రమః కశ్చిదాసీత్తత్ర మహాత్మనః
 స భీమో భీమసంస్పర్శః శత్రుసేనాఙ్గపాతనః
 బ్రహ్మరూపధరాఞ్శ్రుత్వా పాణ్డురాజసుతాంస్తదా
 కౌన్తేయాన్మనుజేన్ద్రాణాం విస్మయః సమజాయత
 సపుత్రా హి పురా కున్తీ దగ్ధా జతుగృహే శ్రుతా
 పునర్జాతానితి స్మైతాన్మన్యన్తే సర్వపార్థివాః
 ధిక్కుర్వన్తస్తదా భీష్మం ధృతరాష్ట్రం చ కౌరవమ్
 కర్మణా సునృశంసేన పురోచనకృతేన వై
 వృత్తే స్వయంవరే చైవ రాజానః సర్వ ఏవ తే
 యథాగతం విప్రజగ్ముర్విదిత్వా పాణ్డవాన్వృతాన్
 అథ దుర్యోధనో రాజా విమనా భ్రాతృభిః సహ
 అశ్వత్థామ్నా మాతులేన కర్ణేన చ కృపేణ చ
 వినివృత్తో వృతం దృష్ట్వా ద్రౌపద్యా శ్వేతవాహనమ్
 తం తు దుఃశాసనో వ్రీడన్మన్దం మన్దమివాబ్రవీత్
 యద్యసౌ బ్రాహ్మణో న స్యాద్విన్దేత ద్రౌపదీం న సః
 న హి తం తత్త్వతో రాజన్వేద కశ్చిద్ధనంజయమ్
 దైవం తు పరమం మన్యే పౌరుషం తు నిరర్థకమ్
 ధిగస్మత్పౌరుషం తాత యద్ధరన్తీహ పాణ్డవాః
 ఏవం సంభాషమాణాస్తే నిన్దన్తశ్చ పురోచనమ్
 వివిశుర్హాస్తినపురం దీనా విగతచేతసః
 త్రస్తా విగతసంకల్పా దృష్ట్వా పార్థాన్మహౌజసః
 ముక్తాన్హవ్యవహాచ్చైనాన్సంయుక్తాన్ద్రుపదేన చ
 ధృష్టద్యుమ్నం చ సంచిన్త్య తథైవ చ శిఖణ్డినమ్
 ద్రుపదస్యాత్మజాంశ్చాన్యాన్సర్వయుద్ధవిశారదాన్
 విదురస్త్వథ తాఞ్శ్రుత్వా ద్రౌపద్యా పాణ్డవాన్వృతాన్
 వ్రీడితాన్ధార్తరాష్ట్రాంశ్చ భగ్నదర్పానుపాగతాన్
 తతః ప్రీతమనాః క్షత్తా ధృతరాష్ట్రం విశాం పతే
 ఉవాచ దిష్ట్యా కురవో వర్ధన్త ఇతి విస్మితః
 వైచిత్రవీర్యస్తు నృపో నిశమ్య విదురస్య తత్
 అబ్రవీత్పరమప్రీతో దిష్ట్యా దిష్ట్యేతి భారత
 మన్యతే హి వృతం పుత్రం జ్యేష్ఠం ద్రుపదకన్యయా
 దుర్యోధనమవిజ్ఞానాత్ప్రజ్ఞాచక్షుర్నరేశ్వరః
 అథ త్వాజ్ఞాపయామాస ద్రౌపద్యా భూషణం బహు
 ఆనీయతాం వై కృష్ణేతి పుత్రం దుర్యోధనం తదా
 అథాస్య పశ్చాద్విదుర ఆచఖ్యౌ పాణ్డవాన్వృతాన్
 సర్వాన్కుశలినో వీరాన్పూజితాన్ద్రుపదేన చ
 తేషాం సంబన్ధినశ్చాన్యాన్బహూన్బలసమన్వితాన్
  ధృతరాష్ట్ర ఉవాచ
 యథైవ పాణ్డోః పుత్రాస్తే తథైవాభ్యధికా మమ
 సేయమభ్యధికా ప్రీతిర్వృద్ధిర్విదుర మే మతా
 యత్తే కుశలినో వీరా మిత్రవన్తశ్చ పాణ్డవాః
 కో హి ద్రుపదమాసాద్య మిత్రం క్షత్తః సబాన్ధవమ్
 న బుభూషేద్భవేనార్థీ గతశ్రీరపి పార్థివః
  వైశంపాయన ఉవాచ
 తం తథా భాషమాణం తు విదురః ప్రత్యభాషత
 నిత్యం భవతు తే బుద్ధిరేషా రాజఞ్శతం సమాః
 తతో దుర్యోధనశ్చైవ రాధేయశ్చ విశాం పతే
 ధృతరాష్ట్రముపాగమ్య వచోఽబ్రూతామిదం తదా
 సంనిధౌ విదురస్య త్వాం వక్తుం నృప న శక్నువః
 వివిక్తమితి వక్ష్యావః కిం తవేదం చికీర్షితమ్
 సపత్నవృద్ధిం యత్తాత మన్యసే వృద్ధిమాత్మనః
 అభిష్టౌషి చ యత్క్షత్తుః సమీపే ద్విపదాం వర
 అన్యస్మిన్నృప కర్తవ్యే త్వమన్యత్కురుషేఽనఘ
 తేషాం బలవిఘాతో హి కర్తవ్యస్తాత నిత్యశః
 తే వయం ప్రాప్తకాలస్య చికీర్షాం మన్త్రయామహే
 యథా నో న గ్రసేయుస్తే సపుత్రబలబాన్ధవాన్
  ధృతరాష్ట్ర ఉవాచ
 అహమప్యేవమేవైతచ్చిన్తయామి యథా యువామ్
 వివేక్తుం నాహమిచ్ఛామి త్వాకారం విదురం ప్రతి
 అతస్తేషాం గుణానేవ కీర్తయామి విశేషతః
 నావబుధ్యేత విదురో మమాభిప్రాయమిఙ్గితైః
 యచ్చ త్వం మన్యసే ప్రాప్తం తద్బ్రూహి త్వం సుయోధన
 రాధేయ మన్యసే త్వం చ యత్ప్రాప్తం తద్బ్రవీహి మే
  దుర్యోధన ఉవాచ
 అద్య తాన్కుశలైర్విప్రైః సుకృతైరాప్తకారిభిః
 కున్తీపుత్రాన్భేదయామో మాద్రీపుత్రౌ చ పాణ్డవౌ
 అథ వా ద్రుపదో రాజా మహద్భిర్విత్తసంచయైః
 పుత్రాశ్చాస్య ప్రలోభ్యన్తామమాత్యాశ్చైవ సర్వశః
 పరిత్యజధ్వం రాజానం కున్తీపుత్రం యుధిష్ఠిరమ్
 అథ తత్రైవ వా తేషాం నివాసం రోచయన్తు తే
 ఇహైషాం దోషవద్వాసం వర్ణయన్తు పృథక్పృథక్
 తే భిద్యమానాస్తత్రైవ మనః కుర్వన్తు పాణ్డవాః
 అథ వా కుశలాః కేచిదుపాయనిపుణా నరాః
 ఇతరేతరతః పార్థాన్భేదయన్త్వనురాగతః
 వ్యుత్థాపయన్తు వా కృష్ణాం బహుత్వాత్సుకరం హి తత్
 అథ వా పాణ్డవాంస్తస్యాం భేదయన్తు తతశ్చ తామ్
 భీమసేనస్య వా రాజన్నుపాయకుశలైర్నరైః
 మృత్యుర్విధీయతాం ఛన్నైః స హి తేషాం బలాధికః
 తస్మింస్తు నిహతే రాజన్హతోత్సాహా హతౌజసః
 యతిష్యన్తే న రాజ్యాయ స హి తేషాం వ్యపాశ్రయః
 అజేయో హ్యర్జునః సంఖ్యే పృష్ఠగోపే వృకోదరే
 తమృతే ఫల్గునో యుద్ధే రాధేయస్య న పాదభాక్
 తే జానమానా దౌర్బల్యం భీమసేనమృతే మహత్
 అస్మాన్బలవతో జ్ఞాత్వా నశిష్యన్త్యబలీయసః
 ఇహాగతేషు పార్థేషు నిదేశవశవర్తిషు
 ప్రవర్తిష్యామహే రాజన్యథాశ్రద్ధం నిబర్హణే
 అథ వా దర్శనీయాభిః ప్రమదాభిర్విలోభ్యతామ్
 ఏకైకస్తత్ర కౌన్తేయస్తతః కృష్ణా విరజ్యతామ్
 ప్రేష్యతాం వాపి రాధేయస్తేషామాగమనాయ వై
 తే లోప్త్రహారైః సంధాయ వధ్యన్తామాప్తకారిభిః
 ఏతేషామభ్యుపాయానాం యస్తే నిర్దోషవాన్మతః
 తస్య ప్రయోగమాతిష్ఠ పురా కాలోఽతివర్తతే
 యావచ్చాకృతవిశ్వాసా ద్రుపదే పార్థివర్షభే
 తావదేవాద్య తే శక్యా న శక్యాస్తు తతః పరమ్
 ఏషా మమ మతిస్తాత నిగ్రహాయ ప్రవర్తతే
 సాధు వా యది వాసాధు కిం వా రాధేయ మన్యసే
  కర్ణ ఉవాచ
 దుర్యోధన తవ ప్రజ్ఞా న సమ్యగితి మే మతిః
 న హ్యుపాయేన తే శక్యాః పాణ్డవాః కురునన్దన
 పూర్వమేవ హి తే సూక్ష్మైరుపాయైర్యతితాస్త్వయా
 నిగ్రహీతుం యదా వీర శకితా న తదా త్వయా
 ఇహైవ వర్తమానాస్తే సమీపే తవ పార్థివ
 అజాతపక్షాః శిశవః శకితా నైవ బాధితుమ్
 జాతపక్షా విదేశస్థా వివృద్ధాః సర్వశోఽద్య తే
 నోపాయసాధ్యాః కౌన్తేయా మమైషా మతిరచ్యుత
 న చ తే వ్యసనైర్యోక్తుం శక్యా దిష్టకృతా హి తే
 శఙ్కితాశ్చేప్సవశ్చైవ పితృపైతామహం పదమ్
 పరస్పరేణ భేదశ్చ నాధాతుం తేషు శక్యతే
 ఏకస్యాం యే రతాః పత్న్యాం న భిద్యన్తే పరస్పరమ్
 న చాపి కృష్ణా శక్యేత తేభ్యో భేదయితుం పరైః
 పరిద్యూనాన్వృతవతీ కిముతాద్య మృజావతః
 ఈప్సితశ్చ గుణః స్త్రీణామేకస్యా బహుభర్తృతా
 తం చ ప్రాప్తవతీ కృష్ణా న సా భేదయితుం సుఖమ్
 ఆర్యవృత్తశ్చ పాఞ్చాల్యో న స రాజా ధనప్రియః
 న సంత్యక్ష్యతి కౌన్తేయాన్రాజ్యదానైరపి ధ్రువమ్
 తథాస్య పుత్రో గుణవాననురక్తశ్చ పాణ్డవాన్
 తస్మాన్నోపాయసాధ్యాంస్తానహం మన్యే కథంచన
 ఇదం త్వద్య క్షమం కర్తుమస్మాకం పురుషర్షభ
 యావన్న కృతమూలాస్తే పాణ్డవేయా విశాం పతే
 తావత్ప్రహరణీయాస్తే రోచతాం తవ విక్రమః
 అస్మత్పక్షో మహాన్యావద్యావత్పాఞ్చాలకో లఘుః
 తావత్ప్రహరణం తేషాం క్రియతాం మా విచారయ
 వాహనాని ప్రభూతాని మిత్రాణి బహులాని చ
 యావన్న తేషాం గాన్ధారే తావదేవాశు విక్రమ
 యావచ్చ రాజా పాఞ్చాల్యో నోద్యమే కురుతే మనః
 సహ పుత్రైర్మహావీర్యైస్తావదేవాశు విక్రమ
 యావన్నాయాతి వార్ష్ణేయః కర్షన్యాదవవాహినీమ్
 రాజ్యార్థే పాణ్డవేయానాం తావదేవాశు విక్రమ
 వసూని వివిధాన్భోగాన్రాజ్యమేవ చ కేవలమ్
 నాత్యాజ్యమస్తి కృష్ణస్య పాణ్డవార్థే మహీపతే
 విక్రమేణ మహీ ప్రాప్తా భరతేన మహాత్మనా
 విక్రమేణ చ లోకాంస్త్రీఞ్జితవాన్పాకశాసనః
 విక్రమం చ ప్రశంసన్తి క్షత్రియస్య విశాం పతే
 స్వకో హి ధర్మః శూరాణాం విక్రమః పార్థివర్షభ
 తే బలేన వయం రాజన్మహతా చతురఙ్గిణా
 ప్రమథ్య ద్రుపదం శీఘ్రమానయామేహ పాణ్డవాన్
 న హి సామ్నా న దానేన న భేదేన చ పాణ్డవాః
 శక్యాః సాధయితుం తస్మాద్విక్రమేణైవ తాఞ్జహి
 తాన్విక్రమేణ జిత్వేమామఖిలాం భుఙ్క్ష్వ మేదినీమ్
 నాన్యమత్ర ప్రపశ్యామి కార్యోపాయం జనాధిప
  వైశంపాయన ఉవాచ
 శ్రుత్వా తు రాధేయవచో ధృతరాష్ట్రః ప్రతాపవాన్
 అభిపూజ్య తతః పశ్చాదిదం వచనమబ్రవీత్
 ఉపపన్నం మహాప్రాజ్ఞే కృతాస్త్రే సూతనన్దనే
 త్వయి విక్రమసంపన్నమిదం వచనమీదృశమ్
 భూయ ఏవ తు భీష్మశ్చ ద్రోణో విదుర ఏవ చ
 యువాం చ కురుతాం బుద్ధిం భవేద్యా నః సుఖోదయా
 తత ఆనాయ్య తాన్సర్వాన్మన్త్రిణః సుమహాయశాః
 ధృతరాష్ట్రో మహారాజ మన్త్రయామాస వై తదా
  భీష్మ ఉవాచ
 న రోచతే విగ్రహో మే పాణ్డుపుత్రైః కథంచన
 యథైవ ధృతరాష్ట్రో మే తథా పాణ్డురసంశయమ్
 గాన్ధార్యాశ్చ యథా పుత్రాస్తథా కున్తీసుతా మతాః
 యథా చ మమ తే రక్ష్యా ధృతరాష్ట్ర తథా తవ
 యథా చ మమ రాజ్ఞశ్చ తథా దుర్యోధనస్య తే
 తథా కురూణాం సర్వేషామన్యేషామపి భారత
 ఏవం గతే విగ్రహం తైర్న రోచయే సంధాయ వీరైర్దీయతామద్య భూమిః
 తేషామపీదం ప్రపితామహానాం రాజ్యం పితుశ్చైవ కురూత్తమానామ్
 దుర్యోధన యథా రాజ్యం త్వమిదం తాత పశ్యసి
 మమ పైతృకమిత్యేవం తేఽపి పశ్యన్తి పాణ్డవాః
 యది రాజ్యం న తే ప్రాప్తాః పాణ్డవేయాస్తపస్వినః
 కుత ఏవ తవాపీదం భారతస్య చ కస్యచిత్
 అథ ధర్మేణ రాజ్యం త్వం ప్రాప్తవాన్భరతర్షభ
 తేఽపి రాజ్యమనుప్రాప్తాః పూర్వమేవేతి మే మతిః
 మధురేణైవ రాజ్యస్య తేషామర్ధం ప్రదీయతామ్
 ఏతద్ధి పురుషవ్యాఘ్ర హితం సర్వజనస్య చ
 అతోఽన్యథా చేత్క్రియతే న హితం నో భవిష్యతి
 తవాప్యకీర్తిః సకలా భవిష్యతి న సంశయః
 కీర్తిరక్షణమాతిష్ఠ కీర్తిర్హి పరమం బలమ్
 నష్టకీర్తేర్మనుష్యస్య జీవితం హ్యఫలం స్మృతమ్
 యావత్కీర్తిర్మనుష్యస్య న ప్రణశ్యతి కౌరవ
 తావజ్జీవతి గాన్ధారే నష్టకీర్తిస్తు నశ్యతి
 తమిమం సముపాతిష్ఠ ధర్మం కురుకులోచితమ్
 అనురూపం మహాబాహో పూర్వేషామాత్మనః కురు
 దిష్ట్యా ధరన్తి తే వీరా దిష్ట్యా జీవతి సా పృథా
 దిష్ట్యా పురోచనః పాపో నసకామోఽత్యయం గతః
 తదా ప్రభృతి గాన్ధారే న శక్నోమ్యభివీక్షితుమ్
 లోకే ప్రాణభృతాం కంచిచ్ఛ్రుత్వా కున్తీం తథాగతామ్
 న చాపి దోషేణ తథా లోకో వైతి పురోచనమ్
 యథా త్వాం పురుషవ్యాఘ్ర లోకో దోషేణ గచ్ఛతి
 తదిదం జీవితం తేషాం తవ కల్మషనాశనమ్
 సంమన్తవ్యం మహారాజ పాణ్డవానాం చ దర్శనమ్
 న చాపి తేషాం వీరాణాం జీవతాం కురునన్దన
 పిత్ర్యోంఽశః శక్య ఆదాతుమపి వజ్రభృతా స్వయమ్
 తే హి సర్వే స్థితా ధర్మే సర్వే చైవైకచేతసః
 అధర్మేణ నిరస్తాశ్చ తుల్యే రాజ్యే విశేషతః
 యది ధర్మస్త్వయా కార్యో యది కార్యం ప్రియం చ మే
 క్షేమం చ యది కర్తవ్యం తేషామర్ధం ప్రదీయతామ్
  ద్రోణ ఉవాచ
 మన్త్రాయ సముపానీతైర్ధృతరాష్ట్రహితైర్నృప
 ధర్మ్యం పథ్యం యశస్యం చ వాచ్యమిత్యనుశుశ్రుమః
 మమాప్యేషా మతిస్తాత యా భీష్మస్య మహాత్మనః
 సంవిభజ్యాస్తు కౌన్తేయా ధర్మ ఏష సనాతనః
 ప్రేష్యతాం ద్రుపదాయాశు నరః కశ్చిత్ప్రియంవదః
 బహులం రత్నమాదాయ తేషామర్థాయ భారత
 మిథః కృత్యం చ తస్మై స ఆదాయ బహు గచ్ఛతు
 వృద్ధిం చ పరమాం బ్రూయాత్తత్సంయోగోద్భవాం తథా
 సంప్రీయమాణం త్వాం బ్రూయాద్రాజన్దుర్యోధనం తథా
 అసకృద్ద్రుపదే చైవ ధృష్టద్యుమ్నే చ భారత
 ఉచితత్వం ప్రియత్వం చ యోగస్యాపి చ వర్ణయేత్
 పునః పునశ్చ కౌన్తేయాన్మాద్రీపుత్రౌ చ సాన్త్వయన్
 హిరణ్మయాని శుభ్రాణి బహూన్యాభరణాని చ
 వచనాత్తవ రాజేన్ద్ర ద్రౌపద్యాః సంప్రయచ్ఛతు
 తథా ద్రుపదపుత్రాణాం సర్వేషాం భరతర్షభ
 పాణ్డవానాం చ సర్వేషాం కున్త్యా యుక్తాని యాని చ
 ఏవం సాన్త్వసమాయుక్తం ద్రుపదం పాణ్డవైః సహ
 ఉక్త్వాథానన్తరం బ్రూయాత్తేషామాగమనం ప్రతి
 అనుజ్ఞాతేషు వీరేషు బలం గచ్ఛతు శోభనమ్
 దుఃశాసనో వికర్ణశ్చ పాణ్డవానానయన్త్విహ
 తతస్తే పార్థివశ్రేష్ఠ పూజ్యమానాః సదా త్వయా
 ప్రకృతీనామనుమతే పదే స్థాస్యన్తి పైతృకే
 ఏవం తవ మహారాజ తేషు పుత్రేషు చైవ హ
 వృత్తమౌపయికం మన్యే భీష్మేణ సహ భారత
  కర్ణ ఉవాచ
 యోజితావర్థమానాభ్యాం సర్వకార్యేష్వనన్తరౌ
 న మన్త్రయేతాం త్వచ్ఛ్రేయః కిమద్భుతతరం తతః
 దుష్టేన మనసా యో వై ప్రచ్ఛన్నేనాన్తరాత్మనా
 బ్రూయాన్నిఃశ్రేయసం నామ కథం కుర్యాత్సతాం మతమ్
 న మిత్రాణ్యర్థకృచ్ఛ్రేషు శ్రేయసే వేతరాయ వా
 విధిపూర్వం హి సర్వస్య దుఃఖం వా యది వా సుఖమ్
 కృతప్రజ్ఞోఽకృతప్రజ్ఞో బాలో వృద్ధశ్చ మానవః
 ససహాయోఽసహాయశ్చ సర్వం సర్వత్ర విన్దతి
 శ్రూయతే హి పురా కశ్చిదమ్బువీచ ఇతి శ్రుతః
 ఆసీద్రాజగృహే రాజా మాగధానాం మహీక్షితామ్
 స హీనః కరణైః సర్వైరుచ్ఛ్వాసపరమో నృపః
 అమాత్యసంస్థః కార్యేషు సర్వేష్వేవాభవత్తదా
 తస్యామాత్యో మహాకర్ణిర్బభూవైకేశ్వరః పురా
 స లబ్ధబలమాత్మానం మన్యమానోఽవమన్యతే
 స రాజ్ఞ ఉపభోగ్యాని స్త్రియో రత్నధనాని చ
 ఆదదే సర్వశో మూఢ ఐశ్వర్యం చ స్వయం తదా
 తదాదాయ చ లుబ్ధస్య లాభాల్లోభో వ్యవర్ధత
 తథా హి సర్వమాదాయ రాజ్యమస్య జిహీర్షతి
 హీనస్య కరణైః సర్వైరుచ్ఛ్వాసపరమస్య చ
 యతమానోఽపి తద్రాజ్యం న శశాకేతి నః శ్రుతమ్
 కిమన్యద్విహితాన్నూనం తస్య సా పురుషేన్ద్రతా
 యది తే విహితం రాజ్యం భవిష్యతి విశాం పతే
 మిషతః సర్వలోకస్య స్థాస్యతే త్వయి తద్ధ్రువమ్
 అతోఽన్యథా చేద్విహితం యతమానో న లప్స్యసే
 ఏవం విద్వన్నుపాదత్స్వ మన్త్రిణాం సాధ్వసాధుతామ్
 దుష్టానాం చైవ బోద్ధవ్యమదుష్టానాం చ భాషితమ్
  ద్రోణ ఉవాచ
 విద్మ తే భావదోషేణ యదర్థమిదముచ్యతే
 దుష్టః పాణ్డవహేతోస్త్వం దోషం ఖ్యాపయసే హి నః
 హితం తు పరమం కర్ణ బ్రవీమి కురువర్ధనమ్
 అథ త్వం మన్యసే దుష్టం బ్రూహి యత్పరమం హితమ్
 అతోఽన్యథా చేత్క్రియతే యద్బ్రవీమి పరం హితమ్
 కురవో వినశిష్యన్తి నచిరేణేతి మే మతిః
  విదుర ఉవాచ
 రాజన్నిఃసంశయం శ్రేయో వాచ్యస్త్వమసి బాన్ధవైః
 న త్వశుశ్రూషమాణేషు వాక్యం సంప్రతితిష్ఠతి
 హితం హి తవ తద్వాక్యముక్తవాన్కురుసత్తమః
 భీష్మః శాంతనవో రాజన్ప్రతిగృహ్ణాసి తన్న చ
 తథా ద్రోణేన బహుధా భాషితం హితముత్తమమ్
 తచ్చ రాధాసుతః కర్ణో మన్యతే న హితం తవ
 చిన్తయంశ్చ న పశ్యామి రాజంస్తవ సుహృత్తమమ్
 ఆభ్యాం పురుషసింహాభ్యాం యో వా స్యాత్ప్రజ్ఞయాధికః
 ఇమౌ హి వృద్ధౌ వయసా ప్రజ్ఞయా చ శ్రుతేన చ
 సమౌ చ త్వయి రాజేన్ద్ర తేషు పాణ్డుసుతేషు చ
 ధర్మే చానవమౌ రాజన్సత్యతాయాం చ భారత
 రామాద్దాశరథేశ్చైవ గయాచ్చైవ న సంశయః
 న చోక్తవన్తావశ్రేయః పురస్తాదపి కించన
 న చాప్యపకృతం కించిదనయోర్లక్ష్యతే త్వయి
 తావిమౌ పురుషవ్యాఘ్రావనాగసి నృప త్వయి
 న మన్త్రయేతాం త్వచ్ఛ్రేయః కథం సత్యపరాక్రమౌ
 ప్రజ్ఞావన్తౌ నరశ్రేష్ఠావస్మిఀల్లోకే నరాధిప
 త్వన్నిమిత్తమతో నేమౌ కించిజ్జిహ్మం వదిష్యతః
 ఇతి మే నైష్ఠికీ బుద్ధిర్వర్తతే కురునన్దన
 న చార్థహేతోర్ధర్మజ్ఞౌ వక్ష్యతః పక్షసంశ్రితమ్
 ఏతద్ధి పరమం శ్రేయో మేనాతే తవ భారత
 దుర్యోధనప్రభృతయః పుత్రా రాజన్యథా తవ
 తథైవ పాణ్డవేయాస్తే పుత్రా రాజన్న సంశయః
 తేషు చేదహితం కించిన్మన్త్రయేయురబుద్ధితః
 మన్త్రిణస్తే న తే శ్రేయః ప్రపశ్యన్తి విశేషతః
 అథ తే హృదయే రాజన్విశేషస్తేషు వర్తతే
 అన్తరస్థం వివృణ్వానాః శ్రేయః కుర్యుర్న తే ధ్రువమ్
 ఏతదర్థమిమౌ రాజన్మహాత్మానౌ మహాద్యుతీ
 నోచతుర్వివృతం కించిన్న హ్యేష తవ నిశ్చయః
 యచ్చాప్యశక్యతాం తేషామాహతుః పురుషర్షభౌ
 తత్తథా పురుషవ్యాఘ్ర తవ తద్భద్రమస్తు తే
 కథం హి పాణ్డవః శ్రీమాన్సవ్యసాచీ పరంతపః
 శక్యో విజేతుం సంగ్రామే రాజన్మఘవతా అపి
 భీమసేనో మహాబాహుర్నాగాయుతబలో మహాన్
 కథం హి యుధి శక్యేత విజేతుమమరైరపి
 తథైవ కృతినౌ యుద్ధే యమౌ యమసుతావివ
 కథం విషహితుం శక్యౌ రణే జీవితుమిచ్ఛతా
 యస్మిన్ధృతిరనుక్రోశః క్షమా సత్యం పరాక్రమః
 నిత్యాని పాణ్డవశ్రేష్ఠే స జీయేత కథం రణే
 యేషాం పక్షధరో రామో యేషాం మన్త్రీ జనార్దనః
 కిం ను తైరజితం సంఖ్యే యేషాం పక్షే చ సాత్యకిః
 ద్రుపదః శ్వశురో యేషాం యేషాం శ్యాలాశ్చ పార్షతాః
 ధృష్టద్యుమ్నముఖా వీరా భ్రాతరో ద్రుపదాత్మజాః
 సోఽశక్యతాం చ విజ్ఞాయ తేషామగ్రేణ భారత
 దాయాద్యతాం చ ధర్మేణ సమ్యక్తేషు సమాచర
 ఇదం నిర్దిగ్ధమయశః పురోచనకృతం మహత్
 తేషామనుగ్రహేణాద్య రాజన్ప్రక్షాలయాత్మనః
 ద్రుపదోఽపి మహాన్రాజా కృతవైరశ్చ నః పురా
 తస్య సంగ్రహణం రాజన్స్వపక్షస్య వివర్ధనమ్
 బలవన్తశ్చ దాశార్హా బహవశ్చ విశాం పతే
 యతః కృష్ణస్తతస్తే స్యుర్యతః కృష్ణస్తతో జయః
 యచ్చ సామ్నైవ శక్యేత కార్యం సాధయితుం నృప
 కో దైవశప్తస్తత్కార్తుం విగ్రహేణ సమాచరేత్
 శ్రుత్వా చ జీవతః పార్థాన్పౌరజానపదో జనః
 బలవద్దర్శనే గృధ్నుస్తేషాం రాజన్కురు ప్రియమ్
 దుర్యోధనశ్చ కర్ణశ్చ శకునిశ్చాపి సౌబలః
 అధర్మయుక్తా దుష్ప్రజ్ఞా బాలా మైషాం వచః కృథాః
 ఉక్తమేతన్మయా రాజన్పురా గుణవతస్తవ
 దుర్యోధనాపరాధేన ప్రజేయం వినశిష్యతి
  ధృతరాష్ట్ర ఉవాచ
 భీష్మః శాంతనవో విద్వాన్ద్రోణశ్చ భగవానృషిః
 హితం పరమకం వాక్యం త్వం చ సత్యం బ్రవీషి మామ్
 యథైవ పాణ్డోస్తే వీరాః కున్తీపుత్రా మహారథాః
 తథైవ ధర్మతః సర్వే మమ పుత్రా న సంశయః
 యథైవ మమ పుత్రాణామిదం రాజ్యం విధీయతే
 తథైవ పాణ్డుపుత్రాణామిదం రాజ్యం న సంశయః
 క్షత్తరానయ గచ్ఛైతాన్సహ మాత్రా సుసత్కృతాన్
 తయా చ దేవరూపిణ్యా కృష్ణయా సహ భారత
 దిష్ట్యా జీవన్తి తే పార్థా దిష్ట్యా జీవతి సా పృథా
 దిష్ట్యా ద్రుపదకన్యాం చ లబ్ధవన్తో మహారథాః
 దిష్ట్యా వర్ధామహే సర్వే దిష్ట్యా శాన్తః పురోచనః
 దిష్ట్యా మమ పరం దుఃఖమపనీతం మహాద్యుతే
  వైశంపాయన ఉవాచ
 తతో జగామ విదురో ధృతరాష్ట్రస్య శాసనాత్
 సకాశం యజ్ఞసేనస్య పాణ్డవానాం చ భారత
 తత్ర గత్వా స ధర్మజ్ఞః సర్వశాస్త్రవిశారదః
 ద్రుపదం న్యాయతో రాజన్సంయుక్తముపతస్థివాన్
 స చాపి ప్రతిజగ్రాహ ధర్మేణ విదురం తతః
 చక్రతుశ్చ యథాన్యాయం కుశలప్రశ్నసంవిదమ్
 దదర్శ పాణ్డవాంస్తత్ర వాసుదేవం చ భారత
 స్నేహాత్పరిష్వజ్య స తాన్పప్రచ్ఛానామయం తతః
 తైశ్చాప్యమితబుద్ధిః స పూజితోఽథ యథాక్రమమ్
 వచనాద్ధృతరాష్ట్రస్య స్నేహయుక్తం పునః పునః
 పప్రచ్ఛానామయం రాజంస్తతస్తాన్పాణ్డునన్దనాన్
 ప్రదదౌ చాపి రత్నాని వివిధాని వసూని చ
 పాణ్డవానాం చ కున్త్యాశ్చ ద్రౌపద్యాశ్చ విశాం పతే
 ద్రుపదస్య చ పుత్రాణాం యథా దత్తాని కౌరవైః
 ప్రోవాచ చామితమతిః ప్రశ్రితం వినయాన్వితః
 ద్రుపదం పాణ్డుపుత్రాణాం సంనిధౌ కేశవస్య చ
 రాజఞ్శృణు సహామాత్యః సపుత్రశ్చ వచో మమ
 ధృతరాష్ట్రః సపుత్రస్త్వాం సహామాత్యః సబాన్ధవః
 అబ్రవీత్కుశలం రాజన్ప్రీయమాణః పునః పునః
 ప్రీతిమాంస్తే దృఢం చాపి సంబన్ధేన నరాధిప
 తథా భీష్మః శాంతనవః కౌరవైః సహ సర్వశః
 కుశలం త్వాం మహాప్రాజ్ఞః సర్వతః పరిపృచ్ఛతి
 భారద్వాజో మహేష్వాసో ద్రోణః ప్రియసఖస్తవ
 సమాశ్లేషముపేత్య త్వాం కుశలం పరిపృచ్ఛతి
 ధృతరాష్ట్రశ్చ పాఞ్చాల్య త్వయా సంబన్ధమీయివాన్
 కృతార్థం మన్యతేఽఽత్మానం తథా సర్వేఽపి కౌరవాః
 న తథా రాజ్యసంప్రాప్తిస్తేషాం ప్రీతికరీ మతా
 యథా సంబన్ధకం ప్రాప్య యజ్ఞసేన త్వయా సహ
 ఏతద్విదిత్వా తు భవాన్ప్రస్థాపయతు పాణ్డవాన్
 ద్రష్టుం హి పాణ్డుదాయాదాంస్త్వరన్తే కురవో భృశమ్
 విప్రోషితా దీర్ఘకాలమిమే చాపి నరర్షభాః
 ఉత్సుకా నగరం ద్రష్టుం భవిష్యన్తి పృథా తథా
 కృష్ణామపి చ పాఞ్చాలీం సర్వాః కురువరస్త్రియః
 ద్రష్టుకామాః ప్రతీక్షన్తే పురం చ విషయం చ నః
 స భవాన్పాణ్డుపుత్రాణామాజ్ఞాపయతు మాచిరమ్
 గమనం సహదారాణామేతదాగమనం మమ
 విసృష్టేషు త్వయా రాజన్పాణ్డవేషు మహాత్మసు
 తతోఽహం ప్రేషయిష్యామి ధృతరాష్ట్రస్య శీఘ్రగాన్
 ఆగమిష్యన్తి కౌన్తేయాః కున్తీ చ సహ కృష్ణయా
  ద్రుపద ఉవాచ
 ఏవమేతన్మహాప్రాజ్ఞ యథాత్థ విదురాద్య మామ్
 మమాపి పరమో హర్షః సంబన్ధేఽస్మిన్కృతే విభో
 గమనం చాపి యుక్తం స్యాద్గృహమేషాం మహాత్మనామ్
 న తు తావన్మయా యుక్తమేతద్వక్తుం స్వయం గిరా
 యదా తు మన్యతే వీరః కున్తీపుత్రో యుధిష్ఠిరః
 భీమసేనార్జునౌ చైవ యమౌ చ పురుషర్షభౌ
 రామకృష్ణౌ చ ధర్మజ్ఞౌ తదా గచ్ఛన్తు పాణ్డవాః
 ఏతౌ హి పురుషవ్యాఘ్రావేషాం ప్రియహితే రతౌ
  యుధిష్ఠిర ఉవాచ
 పరవన్తో వయం రాజంస్త్వయి సర్వే సహానుగాః
 యథా వక్ష్యసి నః ప్రీత్యా కరిష్యామస్తథా వయమ్
  వైశంపాయన ఉవాచ
 తతోఽబ్రవీద్వాసుదేవో గమనం మమ రోచతే
 యథా వా మన్యతే రాజా ద్రుపదః సర్వధర్మవిత్
  ద్రుపద ఉవాచ
 యథైవ మన్యతే వీరో దాశార్హః పురుషోత్తమః
 ప్రాప్తకాలం మహాబాహుః సా బుద్ధిర్నిశ్చితా మమ
 యథైవ హి మహాభాగాః కౌన్తేయా మమ సాంప్రతమ్
 తథైవ వాసుదేవస్య పాణ్డుపుత్రా న సంశయః
 న తద్ధ్యాయతి కౌన్తేయో ధర్మపుత్రో యుధిష్ఠిరః
 యదేషాం పురుషవ్యాఘ్రః శ్రేయో ధ్యాయతి కేశవః
  వైశంపాయన ఉవాచ
 తతస్తే సమనుజ్ఞాతా ద్రుపదేన మహాత్మనా
 పాణ్డవాశ్చైవ కృష్ణశ్చ విదురశ్చ మహామతిః
 ఆదాయ ద్రౌపదీం కృష్ణాం కున్తీం చైవ యశస్వినీమ్
 సవిహారం సుఖం జగ్ముర్నగరం నాగసాహ్వయమ్
 శ్రుత్వా చోపస్థితాన్వీరాన్ధృతరాష్ట్రోఽపి కౌరవః
 ప్రతిగ్రహాయ పాణ్డూనాం ప్రేషయామాస కౌరవాన్
 వికర్ణం చ మహేష్వాసం చిత్రసేనం చ భారత
 ద్రోణం చ పరమేష్వాసం గౌతమం కృపమేవ చ
 తైస్తే పరివృతా వీరాః శోభమానా మహారథాః
 నగరం హాస్తినపురం శనైః ప్రవివిశుస్తదా
 కౌతూహలేన నగరం దీర్యమాణమివాభవత్
 యత్ర తే పురుషవ్యాఘ్రాః శోకదుఃఖవినాశనాః
 తత ఉచ్చావచా వాచః ప్రియాః ప్రియచికీర్షుభిః
 ఉదీరితా అశృణ్వంస్తే పాణ్డవా హృదయంగమాః
 అయం స పురుషవ్యాఘ్రః పునరాయాతి ధర్మవిత్
 యో నః స్వానివ దాయాదాన్ధర్మేణ పరిరక్షతి
 అద్య పాణ్డుర్మహారాజో వనాదివ వనప్రియః
 ఆగతః ప్రియమస్మాకం చికీర్షుర్నాత్ర సంశయః
 కిం ను నాద్య కృతం తావత్సర్వేషాం నః పరం ప్రియమ్
 యన్నః కున్తీసుతా వీరా భర్తారః పునరాగతాః
 యది దత్తం యది హుతం విద్యతే యది నస్తపః
 తేన తిష్ఠన్తు నగరే పాణ్డవాః శరదాం శతమ్
 తతస్తే ధృతరాష్ట్రస్య భీష్మస్య చ మహాత్మనః
 అన్యేషాం చ తదర్హాణాం చక్రుః పాదాభివన్దనమ్
 కృత్వా తు కుశలప్రశ్నం సర్వేణ నగరేణ తే
 సమావిశన్త వేశ్మాని ధృతరాష్ట్రస్య శాసనాత్
 విశ్రాన్తాస్తే మహాత్మానః కంచిత్కాలం మహాబలాః
 ఆహూతా ధృతరాష్ట్రేణ రాజ్ఞా శాంతనవేన చ
  ధృతరాష్ట్ర ఉవాచ
 భ్రాతృభిః సహ కౌన్తేయ నిబోధేదం వచో మమ
 పునర్వో విగ్రహో మా భూత్ఖాణ్డవప్రస్థమావిశ
 న చ వో వసతస్తత్ర కశ్చిచ్ఛక్తః ప్రబాధితుమ్
 సంరక్ష్యమాణాన్పార్థేన త్రిదశానివ వజ్రిణా
 అర్ధం రాజ్యస్య సంప్రాప్య ఖాణ్డవప్రస్థమావిశ
  వైశంపాయన ఉవాచ
 ప్రతిగృహ్య తు తద్వాక్యం నృపం సర్వే ప్రణమ్య చ
 ప్రతస్థిరే తతో ఘోరం వనం తన్మనుజర్షభాః
 అర్ధం రాజ్యస్య సంప్రాప్య ఖాణ్డవప్రస్థమావిశన్
 తతస్తే పాణ్డవాస్తత్ర గత్వా కృష్ణపురోగమాః
 మణ్డయాం చక్రిరే తద్వై పురం స్వర్గవదచ్యుతాః
 తతః పుణ్యే శివే దేశే శాన్తిం కృత్వా మహారథాః
 నగరం మాపయామాసుర్ద్వైపాయనపురోగమాః
 సాగరప్రతిరూపాభిః పరిఖాభిరలంకృతమ్
 ప్రాకారేణ చ సంపన్నం దివమావృత్య తిష్ఠతా
 పాణ్డురాభ్రప్రకాశేన హిమరాశినిభేన చ
 శుశుభే తత్పురశ్రేష్ఠం నాగైర్భోగవతీ యథా
 ద్విపక్షగరుడప్రఖ్యైర్ద్వారైర్ఘోరప్రదర్శనైః
 గుప్తమభ్రచయప్రఖ్యైర్గోపురైర్మన్దరోపమైః
 వివిధైరతినిర్విద్ధైః శస్త్రోపేతైః సుసంవృతైః
 శక్తిభిశ్చావృతం తద్ధి ద్విజిహ్వైరివ పన్నగైః
 తల్పైశ్చాభ్యాసికైర్యుక్తం శుశుభే యోధరక్షితమ్
 తీక్ష్ణాఙ్కుశశతఘ్నీభిర్యన్త్రజాలైశ్చ శోభితమ్
 ఆయసైశ్చ మహాచక్రైః శుశుభే తత్పురోత్తమమ్
 సువిభక్తమహారథ్యం దేవతాబాధవర్జితమ్
 విరోచమానం వివిధైః పాణ్డురైర్భవనోత్తమైః
 తత్త్రివిష్టపసంకాశమిన్ద్రప్రస్థం వ్యరోచత
 మేఘవృన్దమివాకాశే వృద్ధం విద్యుత్సమావృతమ్
 తత్ర రమ్యే శుభే దేశే కౌరవ్యస్య నివేశనమ్
 శుశుభే ధనసంపూర్ణం ధనాధ్యక్షక్షయోపమమ్
 తత్రాగచ్ఛన్ద్విజా రాజన్సర్వవేదవిదాం వరాః
 నివాసం రోచయన్తి స్మ సర్వభాషావిదస్తథా
 వణిజశ్చాభ్యయుస్తత్ర దేశే దిగ్భ్యో ధనార్థినః
 సర్వశిల్పవిదశ్చైవ వాసాయాభ్యాగమంస్తదా
 ఉద్యానాని చ రమ్యాణి నగరస్య సమన్తతః
 ఆమ్రైరామ్రాతకైర్నీపైరశోకైశ్చమ్పకైస్తథా
 పుంనాగైర్నాగపుష్పైశ్చ లకుచైః పనసైస్తథా
 శాలతాలకదమ్బైశ్చ బకులైశ్చ సకేతకైః
 మనోహరైః పుష్పితైశ్చ ఫలభారావనామితైః
 ప్రాచీనామలకైర్లోధ్రైరఙ్కోలైశ్చ సుపుష్పితైః
 జమ్బూభిః పాటలాభిశ్చ కుబ్జకైరతిముక్తకైః
 కరవీరైః పారిజాతైరన్యైశ్చ వివిధైర్ద్రుమైః
 నిత్యపుష్పఫలోపేతైర్నానాద్విజగణాయుతమ్
 మత్తబర్హిణసంఘుష్టం కోకిలైశ్చ సదామదైః
 గృహైరాదర్శవిమలైర్వివిధైశ్చ లతాగృహైః
 మనోహరైశ్చిత్రగృహైస్తథా జగతిపర్వతైః
 వాపీభిర్వివిధాభిశ్చ పూర్ణాభిః పరమామ్భసా
 సరోభిరతిరమ్యైశ్చ పద్మోత్పలసుగన్ధిభిః
 హంసకారణ్డవయుతైశ్చక్రవాకోపశోభితైః
 రమ్యాశ్చ వివిధాస్తత్ర పుష్కరిణ్యో వనావృతాః
 తడాగాని చ రమ్యాణి బృహన్తి చ మహాన్తి చ
 తేషాం పుణ్యజనోపేతం రాష్ట్రమావసతాం మహత్
 పాణ్డవానాం మహారాజ శశ్వత్ప్రీతిరవర్ధత
 తత్ర భీష్మేణ రాజ్ఞా చ ధర్మప్రణయనే కృతే
 పాణ్డవాః సమపద్యన్త ఖాణ్డవప్రస్థవాసినః
 పఞ్చభిస్తైర్మహేష్వాసైరిన్ద్రకల్పైః సమన్వితమ్
 శుశుభే తత్పురశ్రేష్ఠం నాగైర్భోగవతీ యథా
 తాన్నివేశ్య తతో వీరో రామేణ సహ కేశవః
 యయౌ ద్వారవతీం రాజన్పాణ్డవానుమతే తదా
  జనమేజయ ఉవాచ
 ఏవం సంప్రాప్య రాజ్యం తదిన్ద్రప్రస్థే తపోధన
 అత ఊర్ధ్వం మహాత్మానః కిమకుర్వన్త పాణ్డవాః
 సర్వ ఏవ మహాత్మానః పూర్వే మమ పితామహాః
 ద్రౌపదీ ధర్మపత్నీ చ కథం తానన్వవర్తత
 కథం వా పఞ్చ కృష్ణాయామేకస్యాం తే నరాధిపాః
 వర్తమానా మహాభాగా నాభిద్యన్త పరస్పరమ్
 శ్రోతుమిచ్ఛామ్యహం సర్వం విస్తరేణ తపోధన
 తేషాం చేష్టితమన్యోన్యం యుక్తానాం కృష్ణయా తయా
  వైశంపాయన ఉవాచ
 ధృతరాష్ట్రాభ్యనుజ్ఞాతాః కృష్ణయా సహ పాణ్డవాః
 రేమిరే పురుషవ్యాఘ్రాః ప్రాప్తరాజ్యాః పరంతపాః
 ప్రాప్య రాజ్యం మహాతేజాః సత్యసంధో యుధిష్ఠిరః
 పాలయామాస ధర్మేణ పృథివీం భ్రాతృభిః సహ
 జితారయో మహాప్రాజ్ఞాః సత్యధర్మపరాయణాః
 ముదం పరమికాం ప్రాప్తాస్తత్రోషుః పాణ్డునన్దనాః
 కుర్వాణాః పౌరకార్యాణి సర్వాణి పురుషర్షభాః
 ఆసాం చక్రుర్మహార్హేషు పార్థివేష్వాసనేషు చ
 అథ తేషూపవిష్టేషు సర్వేష్వేవ మహాత్మసు
 నారదస్త్వథ దేవర్షిరాజగామ యదృచ్ఛయా
 ఆసనం రుచిరం తస్మై ప్రదదౌ స్వం యుధిష్ఠిరః
 దేవర్షేరుపవిష్టస్య స్వయమర్ఘ్యం యథావిధి
 ప్రాదాద్యుధిష్ఠిరో ధీమాన్రాజ్యం చాస్మై న్యవేదయత్
 ప్రతిగృహ్య తు తాం పూజామృషిః ప్రీతమనాభవత్
 ఆశీర్భిర్వర్ధయిత్వా తు తమువాచాస్యతామితి
 నిషసాదాభ్యనుజ్ఞాతస్తతో రాజా యుధిష్ఠిరః
 ప్రేషయామాస కృష్ణాయై భగవన్తముపస్థితమ్
 శ్రుత్వైవ ద్రౌపదీ చాపి శుచిర్భూత్వా సమాహితా
 జగామ తత్ర యత్రాస్తే నారదః పాణ్డవైః సహ
 తస్యాభివాద్య చరణౌ దేవర్షేర్ధర్మచారిణీ
 కృతాఞ్జలిః సుసంవీతా స్థితాథ ద్రుపదాత్మజా
 తస్యాశ్చాపి స ధర్మాత్మా సత్యవాగృషిసత్తమః
 ఆశిషో వివిధాః ప్రోచ్య రాజపుత్ర్యాస్తు నారదః
 గమ్యతామితి హోవాచ భగవాంస్తామనిన్దితామ్
 గతాయామథ కృష్ణాయాం యుధిష్ఠిరపురోగమాన్
 వివిక్తే పాణ్డవాన్సర్వానువాచ భగవానృషిః
 పాఞ్చాలీ భవతామేకా ధర్మపత్నీ యశస్వినీ
 యథా వో నాత్ర భేదః స్యాత్తథా నీతిర్విధీయతామ్
 సున్దోపసున్దావసురౌ భ్రాతరౌ సహితావుభౌ
 ఆస్తామవధ్యావన్యేషాం త్రిషు లోకేషు విశ్రుతౌ
 ఏకరాజ్యావేకగృహావేకశయ్యాసనాశనౌ
 తిలోత్తమాయాస్తౌ హేతోరన్యోన్యమభిజఘ్నతుః
 రక్ష్యతాం సౌహృదం తస్మాదన్యోన్యప్రతిభావికమ్
 యథా వో నాత్ర భేదః స్యాత్తత్కురుష్వ యుధిష్ఠిర
  యుధిష్ఠిర ఉవాచ
 సున్దోపసున్దావసురౌ కస్య పుత్రౌ మహామునే
 ఉత్పన్నశ్చ కథం భేదః కథం చాన్యోన్యమఘ్నతామ్
 అప్సరా దేవకన్యా వా కస్య చైషా తిలోత్తమా
 యస్యాః కామేన సంమత్తౌ జఘ్నతుస్తౌ పరస్పరమ్
 ఏతత్సర్వం యథావృత్తం విస్తరేణ తపోధన
 శ్రోతుమిచ్ఛామహే విప్ర పరం కౌతూహలం హి నః
  నారద ఉవాచ
 శృణు మే విస్తరేణేమమితిహాసం పురాతనమ్
 భ్రాతృభీః సహితః పార్థ యథావృత్తం యుధిష్ఠిర
 మహాసురస్యాన్వవాయే హిరణ్యకశిపోః పురా
 నికుమ్భో నామ దైత్యేన్ద్రస్తేజస్వీ బలవానభూత్
 తస్య పుత్రౌ మహావీర్యౌ జాతౌ భీమపరాక్రమౌ
 సహాన్యోన్యేన భుఞ్జాతే వినాన్యోన్యం న గచ్ఛతః
 అన్యోన్యస్య ప్రియకరావన్యోన్యస్య ప్రియంవదౌ
 ఏకశీలసమాచారౌ ద్విధైవైకం యథా కృతౌ
 తౌ వివృద్ధౌ మహావీర్యౌ కార్యేష్వప్యేకనిశ్చయౌ
 త్రైలోక్యవిజయార్థాయ సమాస్థాయైకనిశ్చయమ్
 కృత్వా దీక్షాం గతౌ విన్ధ్యం తత్రోగ్రం తేపతుస్తపః
 తౌ తు దీర్ఘేణ కాలేన తపోయుక్తౌ బభూవతుః
 క్షుత్పిపాసాపరిశ్రాన్తౌ జటావల్కలధారిణౌ
 మలోపచితసర్వాఙ్గౌ వాయుభక్షౌ బభూవతుః
 ఆత్మమాంసాని జుహ్వన్తౌ పాదాఙ్గుష్ఠాగ్రధిష్ఠితౌ
 ఊర్ధ్వబాహూ చానిమిషౌ దీర్ఘకాలం ధృతవ్రతౌ
 తయోస్తపఃప్రభావేణ దీర్ఘకాలం ప్రతాపితః
 ధూమం ప్రముముచే విన్ధ్యస్తదద్భుతమివాభవత్
 తతో దేవాభవన్భీతా ఉగ్రం దృష్ట్వా తయోస్తపః
 తపోవిఘాతార్థమథో దేవా విఘ్నాని చక్రిరే
 రత్నైః ప్రలోభయామాసుః స్త్రీభిశ్చోభౌ పునః పునః
 న చ తౌ చక్రతుర్భఙ్గం వ్రతస్య సుమహావ్రతౌ
 అథ మాయాం పునర్దేవాస్తయోశ్చక్రుర్మహాత్మనోః
 భగిన్యో మాతరో భార్యాస్తయోః పరిజనస్తథా
 పరిపాత్యమానా విత్రస్తాః శూలహస్తేన రక్షసా
 స్రస్తాభరణకేశాన్తా ఏకాన్తభ్రష్టవాససః
 అభిధావ్య తతః సర్వాస్తౌ త్రాహీతి విచుక్రుశుః
 న చ తౌ చక్రతుర్భఙ్గం వ్రతస్య సుమహావ్రతౌ
 యదా క్షోభం నోపయాతి నార్తిమన్యతరస్తయోః
 తతః స్త్రియస్తా భూతం చ సర్వమన్తరధీయత
 తతః పితామహః సాక్షాదభిగమ్య మహాసురౌ
 వరేణ ఛన్దయామాస సర్వలోకపితామహః
 తతః సున్దోపసున్దౌ తౌ భ్రాతరౌ దృఢవిక్రమౌ
 దృష్ట్వా పితామహం దేవం తస్థతుః ప్రాఞ్జలీ తదా
 ఊచతుశ్చ ప్రభుం దేవం తతస్తౌ సహితౌ తదా
 ఆవయోస్తపసానేన యది ప్రీతః పితామహః
 మాయావిదావస్త్రవిదౌ బలినౌ కామరూపిణౌ
 ఉభావప్యమరౌ స్యావః ప్రసన్నో యది నౌ ప్రభుః
  పితామహ ఉవాచ
 ఋతేఽమరత్వమన్యద్వాం సర్వముక్తం భవిష్యతి
 అన్యద్వృణీతాం మృత్యోశ్చ విధానమమరైః సమమ్
 కరిష్యావేదమితి యన్మహదభ్యుత్థితం తపః
 యువయోర్హేతునానేన నామరత్వం విధీయతే
 త్రైలోక్యవిజయార్థాయ భవద్భ్యామాస్థితం తపః
 హేతునానేన దైత్యేన్ద్రౌ న వాం కామం కరోమ్యహమ్
  సున్దోపసున్దావూచతుః
 త్రిషు లోకేషు యద్భూతం కించిత్స్థావరజఙ్గమమ్
 సర్వస్మాన్నౌ భయం న స్యాదృతేఽన్యోన్యం పితామహ
  పితామహ ఉవాచ
 యత్ప్రార్థితం యథోక్తం చ కామమేతద్దదాని వామ్
 మృత్యోర్విధానమేతచ్చ యథావద్వాం భవిష్యతి
  నారద ఉవాచ
 తతః పితామహో దత్త్వా వరమేతత్తదా తయోః
 నివర్త్య తపసస్తౌ చ బ్రహ్మలోకం జగామ హ
 లబ్ధ్వా వరాణి సర్వాణి దైత్యేన్ద్రావపి తావుభౌ
 అవధ్యౌ సర్వలోకస్య స్వమేవ భవనం గతౌ
 తౌ తు లబ్ధవరౌ దృష్ట్వా కృతకామౌ మహాసురౌ
 సర్వః సుహృజ్జనస్తాభ్యాం ప్రమోదముపజగ్మివాన్
 తతస్తౌ తు జటా హిత్వా మౌలినౌ సంబభూవతుః
 మహార్హాభరణోపేతౌ విరజోమ్బరధారిణౌ
 అకాలకౌముదీం చైవ చక్రతుః సార్వకామికీమ్
 దైత్యేన్ద్రౌ పరమప్రీతౌ తయోశ్చైవ సుహృజ్జనః
 భక్ష్యతాం భుజ్యతాం నిత్యం రమ్యతాం గీయతామితి
 పీయతాం దీయతాం చేతి వాచ ఆసన్గృహే గృహే
 తత్ర తత్ర మహాపానైరుత్కృష్టతలనాదితైః
 హృష్టం ప్రముదితం సర్వం దైత్యానామభవత్పురమ్
 తైస్తైర్విహారైర్బహుభిర్దైత్యానాం కామరూపిణామ్
 సమాః సంక్రీడతాం తేషామహరేకమివాభవత్
  నారద ఉవాచ
 ఉత్సవే వృత్తమాత్రే తు త్రైలోక్యాకాఙ్క్షిణావుభౌ
 మన్త్రయిత్వా తతః సేనాం తావాజ్ఞాపయతాం తదా
 సుహృద్భిరభ్యనుజ్ఞాతౌ దైత్యవృద్ధైశ్చ మన్త్రిభిః
 కృత్వా ప్రాస్థానికం రాత్రౌ మఘాసు యయతుస్తదా
 గదాపట్టిశధారిణ్యా శూలముద్గరహస్తయా
 ప్రస్థితౌ సహధర్మిణ్యా మహత్యా దైత్యసేనయా
 మఙ్గలైః స్తుతిభిశ్చాపి విజయప్రతిసంహితైః
 చారణైః స్తూయమానౌ తు జగ్మతుః పరయా ముదా
 తావన్తరిక్షముత్పత్య దైత్యౌ కామగమావుభౌ
 దేవానామేవ భవనం జగ్మతుర్యుద్ధదుర్మదౌ
 తయోరాగమనం జ్ఞాత్వా వరదానం చ తత్ప్రభోః
 హిత్వా త్రివిష్టపం జగ్ముర్బ్రహ్మలోకం తతః సురాః
 తావిన్ద్రలోకం నిర్జిత్య యక్షరక్షోగణాంస్తథా
 ఖేచరాణ్యపి భూతాని జిగ్యతుస్తీవ్రవిక్రమౌ
 అన్తర్భూమిగతాన్నాగాఞ్జిత్వా తౌ చ మహాసురౌ
 సముద్రవాసినః సర్వాన్మ్లేచ్ఛజాతీన్విజిగ్యతుః
 తతః సర్వాం మహీం జేతుమారబ్ధావుగ్రశాసనౌ
 సైనికాంశ్చ సమాహూయ సుతీక్ష్ణాం వాచమూచతుః
 రాజర్షయో మహాయజ్ఞైర్హవ్యకవ్యైర్ద్విజాతయః
 తేజో బలం చ దేవానాం వర్ధయన్తి శ్రియం తథా
 తేషామేవం ప్రవృద్ధానాం సర్వేషామసురద్విషామ్
 సంభూయ సర్వైరస్మాభిః కార్యః సర్వాత్మనా వధః
 ఏవం సర్వాన్సమాదిశ్య పూర్వతీరే మహోదధేః
 క్రూరాం మతిం సమాస్థాయ జగ్మతుః సర్వతోముఖమ్
 యజ్ఞైర్యజన్తే యే కేచిద్యాజయన్తి చ యే ద్విజాః
 తాన్సర్వాన్ప్రసభం దృష్ట్వా బలినౌ జఘ్నతుస్తదా
 ఆశ్రమేష్వగ్నిహోత్రాణి ఋషీణాం భావితాత్మనామ్
 గృహీత్వా ప్రక్షిపన్త్యప్సు విశ్రబ్ధాః సైనికాస్తయోః
 తపోధనైశ్చ యే శాపాః క్రుద్ధైరుక్తా మహాత్మభిః
 నాక్రామన్తి తయోస్తేఽపి వరదానేన జృమ్భతోః
 నాక్రామన్తి యదా శాపా బాణా ముక్తాః శిలాస్వివ
 నియమాంస్తదా పరిత్యజ్య వ్యద్రవన్త ద్విజాతయః
 పృథివ్యాం యే తపఃసిద్ధా దాన్తాః శమపరాయణాః
 తయోర్భయాద్దుద్రువుస్తే వైనతేయాదివోరగాః
 మథితైరాశ్రమైర్భగ్నైర్వికీర్ణకలశస్రువైః
 శూన్యమాసీజ్జగత్సర్వం కాలేనేవ హతం యథా
 రాజర్షిభిరదృశ్యద్భిరృషిభిశ్చ మహాసురౌ
 ఉభౌ వినిశ్చయం కృత్వా వికుర్వాతే వధైషిణౌ
 ప్రభిన్నకరటౌ మత్తౌ భూత్వా కుఞ్జరరూపిణౌ
 సంలీనానపి దుర్గేషు నిన్యతుర్యమసాదనమ్
 సింహౌ భూత్వా పునర్వ్యాఘ్రౌ పునశ్చాన్తర్హితావుభౌ
 తైస్తైరుపాయైస్తౌ క్రూరావృషీన్దృష్ట్వా నిజఘ్నతుః
 నివృత్తయజ్ఞస్వాధ్యాయా ప్రణష్టనృపతిద్విజా
 ఉత్సన్నోత్సవయజ్ఞా చ బభూవ వసుధా తదా
 హాహాభూతా భయార్తా చ నివృత్తవిపణాపణా
 నివృత్తదేవకార్యా చ పుణ్యోద్వాహవివర్జితా
 నివృత్తకృషిగోరక్షా విధ్వస్తనగరాశ్రమా
 అస్థికఙ్కాలసంకీర్ణా భూర్బభూవోగ్రదర్శనా
 నివృత్తపితృకార్యం చ నిర్వషట్కారమఙ్గలమ్
 జగత్ప్రతిభయాకారం దుష్ప్రేక్ష్యమభవత్తదా
 చన్ద్రాదిత్యౌ గ్రహాస్తారా నక్షత్రాణి దివౌకసః
 జగ్ముర్విషాదం తత్కర్మ దృష్ట్వా సున్దోపసున్దయోః
 ఏవం సర్వా దిశో దైత్యౌ జిత్వా క్రూరేణ కర్మణా
 నిఃసపత్నౌ కురుక్షేత్రే నివేశమభిచక్రతుః
  నారద ఉవాచ
 తతో దేవర్షయః సర్వే సిద్ధాశ్చ పరమర్షయః
 జగ్ముస్తదా పరామార్తిం దృష్ట్వా తత్కదనం మహత్
 తేఽభిజగ్ముర్జితక్రోధా జితాత్మానో జితేన్ద్రియాః
 పితామహస్య భవనం జగతః కృపయా తదా
 తతో దదృశురాసీనం సహ దేవైః పితామహమ్
 సిద్ధైర్బ్రహ్మర్షిభిశ్చైవ సమన్తాత్పరివారితమ్
 తత్ర దేవో మహాదేవస్తత్రాగ్నిర్వాయునా సహ
 చన్ద్రాదిత్యౌ చ ధర్మశ్చ పరమేష్ఠీ తథా బుధః
 వైఖానసా వాలఖిల్యా వానప్రస్థా మరీచిపాః
 అజాశ్చైవావిమూఢాశ్చ తేజోగర్భాస్తపస్వినః
 ఋషయః సర్వ ఏవైతే పితామహముపాసతే
 తతోఽభిగమ్య సహితాః సర్వ ఏవ మహర్షయః
 సున్దోపసున్దయోః కర్మ సర్వమేవ శశంసిరే
 యథాకృతం యథా చైవ కృతం యేన క్రమేణ చ
 న్యవేదయంస్తతః సర్వమఖిలేన పితామహే
 తతో దేవగణాః సర్వే తే చైవ పరమర్షయః
 తమేవార్థం పురస్కృత్య పితామహమచోదయన్
 తతః పితామహః శ్రుత్వా సర్వేషాం తద్వచస్తదా
 ముహూర్తమివ సంచిన్త్య కర్తవ్యస్య వినిశ్చయమ్
 తయోర్వధం సముద్దిశ్య విశ్వకర్మాణమాహ్వయత్
 దృష్ట్వా చ విశ్వకర్మాణం వ్యాదిదేశ పితామహః
 సృజ్యతాం ప్రార్థనీయేహ ప్రమదేతి మహాతపాః
 పితామహం నమస్కృత్య తద్వాక్యమభినన్ద్య చ
 నిర్మమే యోషితం దివ్యాం చిన్తయిత్వా ప్రయత్నతః
 త్రిషు లోకేషు యత్కించిద్భూతం స్థావరజఙ్గమమ్
 సమానయద్దర్శనీయం తత్తద్యత్నాత్తతస్తతః
 కోటిశశ్చాపి రత్నాని తస్యా గాత్రే న్యవేశయత్
 తాం రత్నసంఘాతమయీమసృజద్దేవరూపిణీమ్
 సా ప్రయత్నేన మహతా నిర్మితా విశ్వకర్మణా
 త్రిషు లోకేషు నారీణాం రూపేణాప్రతిమాభవత్
 న తస్యాః సూక్ష్మమప్యస్తి యద్గాత్రే రూపసంపదా
 న యుక్తం యత్ర వా దృష్టిర్న సజ్జతి నిరీక్షతామ్
 సా విగ్రహవతీవ శ్రీః కాన్తరూపా వపుష్మతీ
 జహార సర్వభూతానాం చక్షూంషి చ మనాంసి చ
 తిలం తిలం సమానీయ రత్నానాం యద్వినిర్మితా
 తిలోత్తమేత్యతస్తస్యా నామ చక్రే పితామహః
  పితామహ ఉవాచ
 గచ్ఛ సున్దోపసున్దాభ్యామసురాభ్యాం తిలోత్తమే
 ప్రార్థనీయేన రూపేణ కురు భద్రే ప్రలోభనమ్
 త్వత్కృతే దర్శనాదేవ రూపసంపత్కృతేన వై
 విరోధః స్యాద్యథా తాభ్యామన్యోన్యేన తథా కురు
  నారద ఉవాచ
 సా తథేతి ప్రతిజ్ఞాయ నమస్కృత్య పితామహమ్
 చకార మణ్డలం తత్ర విబుధానాం ప్రదక్షిణమ్
 ప్రాఙ్ముఖో భగవానాస్తే దక్షిణేన మహేశ్వరః
 దేవాశ్చైవోత్తరేణాసన్సర్వతస్త్వృషయోఽభవన్
 కుర్వన్త్యా తు తయా తత్ర మణ్డలం తత్ప్రదక్షిణమ్
 ఇన్ద్రః స్థాణుశ్చ భగవాన్ధైర్యేణ ప్రత్యవస్థితౌ
 ద్రష్టుకామస్య చాత్యర్థం గతాయాః పార్శ్వతస్తదా
 అన్యదఞ్చితపక్ష్మాన్తం దక్షిణం నిఃసృతం ముఖమ్
 పృష్ఠతః పరివర్తన్త్యాః పశ్చిమం నిఃసృతం ముఖమ్
 గతాయాశ్చోత్తరం పార్శ్వముత్తరం నిఃసృతం ముఖమ్
 మహేన్ద్రస్యాపి నేత్రాణాం పార్శ్వతః పృష్ఠతోఽగ్రతః
 రక్తాన్తానాం విశాలానాం సహస్రం సర్వతోఽభవత్
 ఏవం చతుర్ముఖః స్థాణుర్మహాదేవోఽభవత్పురా
 తథా సహస్రనేత్రశ్చ బభూవ బలసూదనః
 తథా దేవనికాయానామృషీణాం చైవ సర్వశః
 ముఖాన్యభిప్రవర్తన్తే యేన యాతి తిలోత్తమా
 తస్యా గాత్రే నిపతితా తేషాం దృష్టిర్మహాత్మనామ్
 సర్వేషామేవ భూయిష్ఠమృతే దేవం పితామహమ్
 గచ్ఛన్త్యాస్తు తదా దేవాః సర్వే చ పరమర్షయః
 కృతమిత్యేవ తత్కార్యం మేనిరే రూపసంపదా
 తిలోత్తమాయాం తు తదా గతాయాం లోకభావనః
 సర్వాన్విసర్జయామాస దేవానృషిగణాంశ్చ తాన్
  నారద ఉవాచ
 జిత్వా తు పృథివీం దైత్యౌ నిఃసపత్నౌ గతవ్యథౌ
 కృత్వా త్రైలోక్యమవ్యగ్రం కృతకృత్యౌ బభూవతుః
 దేవగన్ధర్వయక్షాణాం నాగపార్థివరక్షసామ్
 ఆదాయ సర్వరత్నాని పరాం తుష్టిముపాగతౌ
 యదా న ప్రతిషేద్ధారస్తయోః సన్తీహ కేచన
 నిరుద్యోగౌ తదా భూత్వా విజహ్రాతేఽమరావివ
 స్త్రీభిర్మాల్యైశ్చ గన్ధైశ్చ భక్షైర్భోజ్యైశ్చ పుష్కలైః
 పానైశ్చ వివిధైర్హృద్యైః పరాం ప్రీతిమవాపతుః
 అన్తఃపురే వనోద్యానే పర్వతోపవనేషు చ
 యథేప్సితేషు దేశేషు విజహ్రాతేఽమరావివ
 తతః కదాచిద్విన్ధ్యస్య పృష్ఠే సమశిలాతలే
 పుష్పితాగ్రేషు శాలేషు విహారమభిజగ్మతుః
 దివ్యేషు సర్వకామేషు సమానీతేషు తత్ర తౌ
 వరాసనేషు సంహృష్టౌ సహ స్త్రీభిర్నిషేదతుః
 తతో వాదిత్రనృత్తాభ్యాముపాతిష్ఠన్త తౌ స్త్రియః
 గీతైశ్చ స్తుతిసంయుక్తైః ప్రీత్యర్థముపజగ్మిరే
 తతస్తిలోత్తమా తత్ర వనే పుష్పాణి చిన్వతీ
 వేషమాక్షిప్తమాధాయ రక్తేనైకేన వాససా
 నదీతీరేషు జాతాన్సా కర్ణికారాన్విచిన్వతీ
 శనైర్జగామ తం దేశం యత్రాస్తాం తౌ మహాసురౌ
 తౌ తు పీత్వా వరం పానం మదరక్తాన్తలోచనౌ
 దృష్ట్వైవ తాం వరారోహాం వ్యథితౌ సంబభూవతుః
 తావుత్పత్యాసనం హిత్వా జగ్మతుర్యత్ర సా స్థితా
 ఉభౌ చ కామసంమత్తావుభౌ ప్రార్థయతశ్చ తామ్
 దక్షిణే తాం కరే సుభ్రూం సున్దో జగ్రాహ పాణినా
 ఉపసున్దోఽపి జగ్రాహ వామే పాణౌ తిలోత్తమామ్
 వరప్రదానమత్తౌ తావౌరసేన బలేన చ
 ధనరత్నమదాభ్యాం చ సురాపానమదేన చ
 సర్వైరేతైర్మదైర్మత్తావన్యోన్యం భ్రుకుటీకృతౌ
 మదకామసమావిష్టౌ పరస్పరమథోచతుః
 మమ భార్యా తవ గురురితి సున్దోఽభ్యభాషత
 మమ భార్యా తవ వధూరుపసున్దోఽభ్యభాషత
 నైషా తవ మమైషేతి తత్ర తౌ మన్యురావిశత్
 తస్యా హేతోర్గదే భీమే తావుభావప్యగృహ్ణతామ్
 తౌ ప్రగృహ్య గదే భీమే తస్యాః కామేన మోహితౌ
 అహం పూర్వమహం పూర్వమిత్యన్యోన్యం నిజఘ్నతుః
 తౌ గదాభిహతౌ భీమౌ పేతతుర్ధరణీతలే
 రుధిరేణావలిప్తాఙ్గౌ ద్వావివార్కౌ నభశ్చ్యుతౌ
 తతస్తా విద్రుతా నార్యః స చ దైత్యగణస్తదా
 పాతాలమగమత్సర్వో విషాదభయకమ్పితః
 తతః పితామహస్తత్ర సహ దేవైర్మహర్షిభిః
 ఆజగామ విశుద్ధాత్మా పూజయిష్యంస్తిలోత్తమామ్
 వరేణ ఛన్దితా సా తు బ్రహ్మణా ప్రీతిమేవ హ
 వరయామాస తత్రైనాం ప్రీతః ప్రాహ పితామహః
 ఆదిత్యచరితాఀల్లోకాన్విచరిష్యసి భామిని
 తేజసా చ సుదృష్టాం త్వాం న కరిష్యతి కశ్చన
 ఏవం తస్యై వరం దత్త్వా సర్వలోకపితామహః
 ఇన్ద్రే త్రైలోక్యమాధాయ బ్రహ్మలోకం గతః ప్రభుః
 ఏవం తౌ సహితౌ భూత్వా సర్వార్థేష్వేకనిశ్చయౌ
 తిలోత్తమార్థే సంక్రుద్ధావన్యోన్యమభిజఘ్నతుః
 తస్మాద్బ్రవీమి వః స్నేహాత్సర్వాన్భరతసత్తమాన్
 యథా వో నాత్ర భేదః స్యాత్సర్వేషాం ద్రౌపదీకృతే
 తథా కురుత భద్రం వో మమ చేత్ప్రియమిచ్ఛథ
  వైశంపాయన ఉవాచ
 ఏవముక్తా మహాత్మానో నారదేన మహర్షిణా
 సమయం చక్రిరే రాజంస్తేఽన్యోన్యేన సమాగతాః
 సమక్షం తస్య దేవర్షేర్నారదస్యామితౌజసః
 ద్రౌపద్యా నః సహాసీనమన్యోఽన్యం యోఽభిదర్శయేత్
 స నో ద్వాదశ వర్షాణి బ్రహ్మచారీ వనే వసేత్
 కృతే తు సమయే తస్మిన్పాణ్డవైర్ధర్మచారిభిః
 నారదోఽప్యగమత్ప్రీత ఇష్టం దేశం మహామునిః
 ఏవం తైః సమయః పూర్వం కృతో నారదచోదితైః
 న చాభిద్యన్త తే సార్వే తదాన్యోన్యేన భారత
  వైశంపాయన ఉవాచ
 ఏవం తే సమయం కృత్వా న్యవసంస్తత్ర పాణ్డవాః
 వశే శస్త్రప్రతాపేన కుర్వన్తోఽన్యాన్మహీక్షితః
 తేషాం మనుజసింహానాం పఞ్చానామమితౌజసామ్
 బభూవ కృష్ణా సర్వేషాం పార్థానాం వశవర్తినీ
 తే తయా తైశ్చ సా వీరైః పతిభిః సహ పఞ్చభిః
 బభూవ పరమప్రీతా నాగైరివ సరస్వతీ
 వర్తమానేషు ధర్మేణ పాణ్డవేషు మహాత్మసు
 వ్యవర్ధన్కురవః సర్వే హీనదోషాః సుఖాన్వితాః
 అథ దీర్ఘేణ కాలేన బ్రాహ్మణస్య విశాం పతే
 కస్యచిత్తస్కరాః కేచిజ్జహ్రుర్గా నృపసత్తమ
 హ్రియమాణే ధనే తస్మిన్బ్రాహ్మణః క్రోధమూర్చ్ఛితః
 ఆగమ్య ఖాణ్డవప్రస్థముదక్రోశత పాణ్డవాన్
 హ్రియతే గోధనం క్షుద్రైర్నృశంసైరకృతాత్మభిః
 ప్రసహ్య వోఽస్మాద్విషయాదభిధావత పాణ్డవాః
 బ్రాహ్మణస్య ప్రమత్తస్య హవిర్ధ్వాఙ్క్షైర్విలుప్యతే
 శార్దూలస్య గుహాం శూన్యాం నీచః క్రోష్టాభిమర్శతి
 బ్రాహ్మణస్వే హృతే చోరైర్ధర్మార్థే చ విలోపితే
 రోరూయమాణే చ మయి క్రియతామస్త్రధారణమ్
 రోరూయమాణస్యాభ్యాశే తస్య విప్రస్య పాణ్డవః
 తాని వాక్యాని శుశ్రావ కున్తీపుత్రో ధనంజయః
 శ్రుత్వా చైవ మహాబాహుర్మా భైరిత్యాహ తం ద్విజమ్
 ఆయుధాని చ యత్రాసన్పాణ్డవానాం మహాత్మనామ్
 కృష్ణయా సహ తత్రాసీద్ధర్మరాజో యుధిష్ఠిరః
 స ప్రవేశాయ చాశక్తో గమనాయ చ పాణ్డవః
 తస్య చార్తస్య తైర్వాక్యైశ్చోద్యమానః పునః పునః
 ఆక్రన్దే తత్ర కౌన్తేయశ్చిన్తయామాస దుఃఖితః
 హ్రియమాణే ధనే తస్మిన్బ్రాహ్మణస్య తపస్వినః
 అశ్రుప్రమార్జనం తస్య కర్తవ్యమితి నిశ్చితః
 ఉపప్రేక్షణజోఽధర్మః సుమహాన్స్యాన్మహీపతేః
 యద్యస్య రుదతో ద్వారి న కరోమ్యద్య రక్షణమ్
 అనాస్తిక్యం చ సర్వేషామస్మాకమపి రక్షణే
 ప్రతితిష్ఠేత లోకేఽస్మిన్నధర్మశ్చైవ నో భవేత్
 అనాపృచ్ఛ్య చ రాజానం గతే మయి న సంశయః
 అజాతశత్రోర్నృపతేర్మమ చైవాప్రియం భవేత్
 అనుప్రవేశే రాజ్ఞస్తు వనవాసో భవేన్మమ
 అధర్మో వా మహానస్తు వనే వా మరణం మమ
 శరీరస్యాపి నాశేన ధర్మ ఏవ విశిష్యతే
 ఏవం వినిశ్చిత్య తతః కున్తీపుత్రో ధనంజయః
 అనుప్రవిశ్య రాజానమాపృచ్ఛ్య చ విశాం పతే
 ధనురాదాయ సంహృష్టో బ్రాహ్మణం ప్రత్యభాషత
 బ్రాహ్మణాగమ్యతాం శీఘ్రం యావత్పరధనైషిణః
 న దూరే తే గతాః క్షుద్రాస్తావద్గచ్ఛామహే సహ
 యావదావర్తయామ్యద్య చోరహస్తాద్ధనం తవ
 సోఽనుసృత్య మహాబాహుర్ధన్వీ వర్మీ రథీ ధ్వజీ
 శరైర్విధ్వంసితాంశ్చోరానవజిత్య చ తద్ధనమ్
 బ్రాహ్మణస్య ఉపాహృత్య యశః పీత్వా చ పాణ్డవః
 ఆజగామ పురం వీరః సవ్యసాచీ పరంతపః
 సోఽభివాద్య గురూన్సర్వాంస్తైశ్చాపి ప్రతినన్దితః
 ధర్మరాజమువాచేదం వ్రతమాదిశ్యతాం మమ
 సమయః సమతిక్రాన్తో భవత్సందర్శనాన్మయా
 వనవాసం గమిష్యామి సమయో హ్యేష నః కృతః
 ఇత్యుక్తో ధర్మరాజస్తు సహసా వాక్యమప్రియమ్
 కథమిత్యబ్రవీద్వాచా శోకార్తః సజ్జమానయా
 యుధిష్ఠిరో గుడాకేశం భ్రాతా భ్రాతరమచ్యుతమ్
 ప్రమాణమస్మి యది తే మత్తః శృణు వచోఽనఘ
 అనుప్రవేశే యద్వీర కృతవాంస్త్వం మమాప్రియమ్
 సర్వం తదనుజానామి వ్యలీకం న చ మే హృది
 గురోరనుప్రవేశో హి నోపఘాతో యవీయసః
 యవీయసోఽనుప్రవేశో జ్యేష్ఠస్య విధిలోపకః
 నివర్తస్వ మహాబాహో కురుష్వ వచనం మమ
 న హి తే ధర్మలోపోఽస్తి న చ మే ధర్షణా కృతా
  అర్జున ఉవాచ
 న వ్యాజేన చరేద్ధర్మమితి మే భవతః శ్రుతమ్
 న సత్యాద్విచలిష్యామి సత్యేనాయుధమాలభే
  వైశంపాయన ఉవాచ
 సోఽభ్యనుజ్ఞాప్య రాజానం బ్రహ్మచర్యాయ దీక్షితః
 వనే ద్వాదశ వర్షాణి వాసాయోపజగామ హ
  వైశంపాయన ఉవాచ
 తం ప్రయాన్తం మహాబాహుం కౌరవాణాం యశస్కరమ్
 అనుజగ్ముర్మహాత్మానో బ్రాహ్మణా వేదపారగాః
 వేదవేదాఙ్గవిద్వాంసస్తథైవాధ్యాత్మచిన్తకాః
 చౌక్షాశ్చ భగవద్భక్తాః సూతాః పౌరాణికాశ్చ యే
 కథకాశ్చాపరే రాజఞ్శ్రమణాశ్చ వనౌకసః
 దివ్యాఖ్యానాని యే చాపి పఠన్తి మధురం ద్విజాః
 ఏతైశ్చాన్యైశ్చ బహుభిః సహాయైః పాణ్డునన్దనః
 వృతః శ్లక్ష్ణకథైః ప్రాయాన్మరుద్భిరివ వాసవః
 రమణీయాని చిత్రాణి వనాని చ సరాంసి చ
 సరితః సాగరాంశ్చైవ దేశానపి చ భారత
 పుణ్యాని చైవ తీర్థాని దదర్శ భరతర్షభ
 స గఙ్గాద్వారమాసాద్య నివేశమకరోత్ప్రభుః
 తత్ర తస్యాద్భుతం కర్మ శృణు మే జనమేజయ
 కృతవాన్యద్విశుద్ధాత్మా పాణ్డూనాం ప్రవరో రథీ
 నివిష్టే తత్ర కౌన్తేయే బ్రాహ్మణేషు చ భారత
 అగ్నిహోత్రాణి విప్రాస్తే ప్రాదుశ్చక్రురనేకశః
 తేషు ప్రబోధ్యమానేషు జ్వలితేషు హుతేషు చ
 కృతపుష్పోపహారేషు తీరాన్తరగతేషు చ
 కృతాభిషేకైర్విద్వద్భిర్నియతైః సత్పథి స్థితైః
 శుశుభేఽతీవ తద్రాజన్గఙ్గాద్వారం మహాత్మభిః
 తథా పర్యాకులే తస్మిన్నివేశే పాణ్డునన్దనః
 అభిషేకాయ కౌన్తేయో గఙ్గామవతతార హ
 తత్రాభిషేకం కృత్వా స తర్పయిత్వా పితామహాన్
 ఉత్తితీర్షుర్జలాద్రాజన్నగ్నికార్యచికీర్షయా
 అపకృష్టో మహాబాహుర్నాగరాజస్య కన్యయా
 అన్తర్జలే మహారాజ ఉలూప్యా కామయానయా
 దదర్శ పాణ్డవస్తత్ర పావకం సుసమాహితమ్
 కౌరవ్యస్యాథ నాగస్య భవనే పరమార్చితే
 తత్రాగ్నికార్యం కృతవాన్కున్తీపుత్రో ధనంజయః
 అశఙ్కమానేన హుతస్తేనాతుష్యద్ధుతాశనః
 అగ్నికార్యం స కృత్వా తు నాగరాజసుతాం తదా
 ప్రహసన్నివ కౌన్తేయ ఇదం వచనమబ్రవీత్
 కిమిదం సాహసం భీరు కృతవత్యసి భామిని
 కశ్చాయం సుభగో దేశః కా చ త్వం కస్య చాత్మజా
  ఉలూప్యువాచ
 ఐరావతకులే జాతః కౌరవ్యో నామ పన్నగః
 తస్యాస్మి దుహితా పార్థ ఉలూపీ నామ పన్నగీ
 సాహం త్వామభిషేకార్థమవతీర్ణం సముద్రగామ్
 దృష్టవత్యేవ కౌన్తేయ కన్దర్పేణాస్మి మూర్చ్ఛితా
 తాం మామనఙ్గమథితాం త్వత్కృతే కురునన్దన
 అనన్యాం నన్దయస్వాద్య ప్రదానేనాత్మనో రహః
  అర్జున ఉవాచ
 బ్రహ్మచర్యమిదం భద్రే మమ ద్వాదశవార్షికమ్
 ధర్మరాజేన చాదిష్టం నాహమస్మి స్వయంవశః
 తవ చాపి ప్రియం కర్తుమిచ్ఛామి జలచారిణి
 అనృతం నోక్తపూర్వం చ మయా కించన కర్హిచిత్
 కథం చ నానృతం తత్స్యాత్తవ చాపి ప్రియం భవేత్
 న చ పీడ్యేత మే ధర్మస్తథా కుర్యాం భుజంగమే
  ఉలూప్యువాచ
 జానామ్యహం పాణ్డవేయ యథా చరసి మేదినీమ్
 యథా చ తే బ్రహ్మచర్యమిదమాదిష్టవాన్గురుః
 పరస్పరం వర్తమానాన్ద్రుపదస్యాత్మజాం ప్రతి
 యో నోఽనుప్రవిశేన్మోహాత్స నో ద్వాదశవార్షికమ్
 వనే చరేద్బ్రహ్మచర్యమితి వః సమయః కృతః
 తదిదం ద్రౌపదీహేతోరన్యోన్యస్య ప్రవాసనమ్
 కృతం వస్తత్ర ధర్మార్థమత్ర ధర్మో న దుష్యతి
 పరిత్రాణం చ కర్తవ్యమార్తానాం పృథులోచన
 కృత్వా మమ పరిత్రాణం తవ ధర్మో న లుప్యతే
 యది వాప్యస్య ధర్మస్య సూక్ష్మోఽపి స్యాద్వ్యతిక్రమః
 స చ తే ధర్మ ఏవ స్యాద్దత్త్వా ప్రాణాన్మమార్జున
 భక్తాం భజస్వ మాం పార్థ సతామేతన్మతం ప్రభో
 న కరిష్యసి చేదేవం మృతాం మాముపధారయ
 ప్రాణదానాన్మహాబాహో చర ధర్మమనుత్తమమ్
 శరణం చ ప్రపన్నాస్మి త్వామద్య పురుషోత్తమ
 దీనాననాథాన్కౌన్తేయ పరిరక్షసి నిత్యశః
 సాహం శరణమభ్యేమి రోరవీమి చ దుఃఖితా
 యాచే త్వామభికామాహం తస్మాత్కురు మమ ప్రియమ్
 స త్వమాత్మప్రదానేన సకామాం కర్తుమర్హసి
  వైశంపాయన ఉవాచ
 ఏవముక్తస్తు కౌన్తేయః పన్నగేశ్వరకన్యయా
 కృతవాంస్తత్తథా సర్వం ధర్మముద్దిశ్య కారణమ్
 స నాగభవనే రాత్రిం తాముషిత్వా ప్రతాపవాన్
 ఉదితేఽభ్యుత్థితః సూర్యే కౌరవ్యస్య నివేశనాత్
  వైశంపాయన ఉవాచ
 కథయిత్వా తు తత్సర్వం బ్రాహ్మణేభ్యః స భారత
 ప్రయయౌ హిమవత్పార్శ్వం తతో వజ్రధరాత్మజః
 అగస్త్యవటమాసాద్య వసిష్ఠస్య చ పర్వతమ్
 భృగుతుఙ్గే చ కౌన్తేయః కృతవాఞ్శౌచమాత్మనః
 ప్రదదౌ గోసహస్రాణి తీర్థేష్వాయతనేషు చ
 నివేశాంశ్చ ద్విజాతిభ్యః సోఽదదత్కురుసత్తమః
 హిరణ్యబిన్దోస్తీర్థే చ స్నాత్వా పురుషసత్తమః
 దృష్టవాన్పర్వతశ్రేష్ఠం పుణ్యాన్యాయతనాని చ
 అవతీర్య నరశ్రేష్ఠో బ్రాహ్మణైః సహ భారత
 ప్రాచీం దిశమభిప్రేప్సుర్జగామ భరతర్షభః
 ఆనుపూర్వ్యేణ తీర్థాని దృష్టవాన్కురుసత్తమః
 నదీం చోత్పలినీం రమ్యామరణ్యం నైమిషం ప్రతి
 నన్దామపరనన్దాం చ కౌశికీం చ యశస్వినీమ్
 మహానదీం గయాం చైవ గఙ్గామపి చ భారత
 ఏవం సర్వాణి తీర్థాని పశ్యమానస్తథాశ్రమాన్
 ఆత్మనః పావనం కుర్వన్బ్రాహ్మణేభ్యో దదౌ వసు
 అఙ్గవఙ్గకలిఙ్గేషు యాని పుణ్యాని కానిచిత్
 జగామ తాని సర్వాణి తీర్థాన్యాయతనాని చ
 దృష్ట్వా చ విధివత్తాని ధనం చాపి దదౌ తతః
 కలిఙ్గరాష్ట్రద్వారేషు బ్రాహ్మణాః పాణ్డవానుగాః
 అభ్యనుజ్ఞాయ కౌన్తేయముపావర్తన్త భారత
 స తు తైరభ్యనుజ్ఞాతః కున్తీపుత్రో ధనంజయః
 సహాయైరల్పకైః శూరః ప్రయయౌ యేన సాగరమ్
 స కలిఙ్గానతిక్రమ్య దేశానాయతనాని చ
 ధర్మ్యాణి రమణీయాని ప్రేక్షమాణో యయౌ ప్రభుః
 మహేన్ద్రపర్వతం దృష్ట్వా తాపసైరుపశోభితమ్
 సముద్రతీరేణ శనైర్మణలూరం జగామ హ
 తత్ర సర్వాణి తీర్థాని పుణ్యాన్యాయతనాని చ
 అభిగమ్య మహాబాహురభ్యగచ్ఛన్మహీపతిమ్
 మణలూరేశ్వరం రాజన్ధర్మజ్ఞం చిత్రవాహనమ్
 తస్య చిత్రాఙ్గదా నామ దుహితా చారుదర్శనా
 తాం దదర్శ పురే తస్మిన్విచరన్తీం యదృచ్ఛయా
 దృష్ట్వా చ తాం వరారోహాం చకమే చైత్రవాహినీమ్
 అభిగమ్య చ రాజానం జ్ఞాపయత్స్వం ప్రయోజనమ్
 తమువాచాథ రాజా స సాన్త్వపూర్వమిదం వచః
 రాజా ప్రభంకరో నామ కులే అస్మిన్బభూవ హ
 అపుత్రః ప్రసవేనార్థీ తపస్తేపే స ఉత్తమమ్
 ఉగ్రేణ తపసా తేన ప్రణిపాతేన శంకరః
 ఈశ్వరస్తోషితస్తేన మహాదేవ ఉమాపతిః
 స తస్మై భగవాన్ప్రాదాదేకైకం ప్రసవం కులే
 ఏకైకః ప్రసవస్తస్మాద్భవత్యస్మిన్కులే సదా
 తేషాం కుమారాః సర్వేషాం పూర్వేషాం మమ జజ్ఞిరే
 కన్యా తు మమ జాతేయం కులస్యోత్పాదనీ ధ్రువమ్
 పుత్రో మమేయమితి మే భావనా పురుషోత్తమ
 పుత్రికా హేతువిధినా సంజ్ఞితా భరతర్షభ
 ఏతచ్ఛుల్కం భవత్వస్యాః కులకృజ్జాయతామిహ
 ఏతేన సమయేనేమాం ప్రతిగృహ్ణీష్వ పాణ్డవ
 స తథేతి ప్రతిజ్ఞాయ కన్యాం తాం ప్రతిగృహ్య చ
 ఉవాస నగరే తస్మిన్కౌన్తేయస్త్రిహిమాః సమాః
  వైశంపాయన ఉవాచ
 తతః సముద్రే తీర్థాని దక్షిణే భరతర్షభః
 అభ్యగచ్ఛత్సుపుణ్యాని శోభితాని తపస్విభిః
 వర్జయన్తి స్మ తీర్థాని పఞ్చ తత్ర తు తాపసాః
 ఆచీర్ణాని తు యాన్యాసన్పురస్తాత్తు తపస్విభిః
 అగస్త్యతీర్థం సౌభద్రం పౌలోమం చ సుపావనమ్
 కారంధమం ప్రసన్నం చ హయమేధఫలం చ యత్
 భారద్వాజస్య తీర్థం చ పాపప్రశమనం మహత్
 వివిక్తాన్యుపలక్ష్యాథ తాని తీర్థాని పాణ్డవః
 దృష్ట్వా చ వర్జ్యమానాని మునిభిర్ధర్మబుద్ధిభిః
 తపస్వినస్తతోఽపృచ్ఛత్ప్రాజ్ఞలిః కురునన్దనః
 తీర్థానీమాని వర్జ్యన్తే కిమర్థం బ్రహ్మవాదిభిః
  తాపసా ఊచుః
 గ్రాహాః పఞ్చ వసన్త్యేషు హరన్తి చ తపోధనాన్
 అత ఏతాని వర్జ్యన్తే తీర్థాని కురునన్దన
  వైశంపాయన ఉవాచ
 తేషాం శ్రుత్వా మహాబాహుర్వార్యమాణస్తపోధనైః
 జగామ తాని తీర్థాని ద్రష్టుం పురుషసత్తమః
 తతః సౌభద్రమాసాద్య మహర్షేస్తీర్థముత్తమమ్
 విగాహ్య తరసా శూరః స్నానం చక్రే పరంతపః
 అథ తం పురుషవ్యాఘ్రమన్తర్జలచరో మహాన్
 నిజగ్రాహ జలే గ్రాహః కున్తీపుత్రం ధనంజయమ్
 స తమాదాయ కౌన్తేయో విస్ఫురన్తం జలేచరమ్
 ఉదతిష్ఠన్మహాబాహుర్బలేన బలినాం వరః
 ఉత్కృష్ట ఏవ తు గ్రాహః సోఽర్జునేన యశస్వినా
 బభూవ నారీ కల్యాణీ సర్వాభరణభూషితా
 దీప్యమానా శ్రియా రాజన్దివ్యరూపా మనోరమా
 తదద్భుతం మహద్దృష్ట్వా కున్తీపుత్రో ధనంజయః
 తాం స్త్రియం పరమప్రీత ఇదం వచనమబ్రవీత్
 కా వై త్వమసి కల్యాణి కుతో వాసి జలేచరీ
 కిమర్థం చ మహత్పాపమిదం కృతవతీ పురా
  నార్యువాచ
 అప్సరాస్మి మహాబాహో దేవారణ్యవిచారిణీ
 ఇష్టా ధనపతేర్నిత్యం వర్గా నామ మహాబల
 మమ సఖ్యశ్చతస్రోఽన్యాః సర్వాః కామగమాః శుభాః
 తాభిః సార్ధం ప్రయాతాస్మి లోకపాలనివేశనమ్
 తతః పశ్యామహే సర్వా బ్రాహ్మణం సంశితవ్రతమ్
 రూపవన్తమధీయానమేకమేకాన్తచారిణమ్
 తస్య వై తపసా రాజంస్తద్వనం తేజసావృతమ్
 ఆదిత్య ఇవ తం దేశం కృత్స్నం స వ్యవభాసయత్
 తస్య దృష్ట్వా తపస్తాదృగ్రూపం చాద్భుతదర్శనమ్
 అవతీర్ణాః స్మ తం దేశం తపోవిఘ్నచికీర్షయా
 అహం చ సౌరభేయీ చ సమీచీ బుద్బుదా లతా
 యౌగపద్యేన తం విప్రమభ్యగచ్ఛామ భారత
 గాయన్త్యో వై హసన్త్యశ్చ లోభయన్త్యశ్చ తం ద్విజమ్
 స చ నాస్మాసు కృతవాన్మనో వీర కథంచన
 నాకమ్పత మహాతేజాః స్థితస్తపసి నిర్మలే
 సోఽశపత్కుపితోఽస్మాంస్తు బ్రాహ్మణః క్షత్రియర్షభ
 గ్రాహభూతా జలే యూయం చరిష్యధ్వం శతం సమాః
  వర్గోవాచ
 తతో వయం ప్రవ్యథితాః సర్వా భరతసత్తమ
 ఆయామ శరణం విప్రం తం తపోధనమచ్యుతమ్
 రూపేణ వయసా చైవ కన్దర్పేణ చ దర్పితాః
 అయుక్తం కృతవత్యః స్మ క్షన్తుమర్హసి నో ద్విజ
 ఏష ఏవ వధోఽస్మాకం సుపర్యాప్తస్తపోధన
 యద్వయం సంశితాత్మానం ప్రలోబ్ధుం త్వామిహాగతాః
 అవధ్యాస్తు స్త్రియః సృష్టా మన్యన్తే ధర్మచిన్తకాః
 తస్మాద్ధర్మేణ ధర్మజ్ఞ నాస్మాన్హింసితుమర్హసి
 సర్వభూతేషు ధర్మజ్ఞ మైత్రో బ్రాహ్మణ ఉచ్యతే
 సత్యో భవతు కల్యాణ ఏష వాదో మనీషిణామ్
 శరణం చ ప్రపన్నానాం శిష్టాః కుర్వన్తి పాలనమ్
 శరణం త్వాం ప్రపన్నాః స్మ తస్మాత్త్వం క్షన్తుమర్హసి
  వైశంపాయన ఉవాచ
 ఏవముక్తస్తు ధర్మాత్మా బ్రాహ్మణః శుభకర్మకృత్
 ప్రసాదం కృతవాన్వీర రవిసోమసమప్రభః
  బ్రాహ్మణ ఉవాచ
 శతం సహస్రం విశ్వం చ సర్వమక్షయవాచకమ్
 పరిమాణం శతం త్వేతన్నైతదక్షయవాచకమ్
 యదా చ వో గ్రాహభూతా గృహ్ణన్తీః పురుషాఞ్జలే
 ఉత్కర్షతి జలాత్కశ్చిత్స్థలం పురుషసత్తమః
 తదా యూయం పునః సర్వాః స్వరూపం ప్రతిపత్స్యథ
 అనృతం నోక్తపూర్వం మే హసతాపి కదాచన
 తాని సర్వాణి తీర్థాని ఇతః ప్రభృతి చైవ హ
 నారీతీర్థాని నామ్నేహ ఖ్యాతిం యాస్యన్తి సర్వశః
 పుణ్యాని చ భవిష్యన్తి పావనాని మనీషిణామ్
  వర్గోవాచ
 తతోఽభివాద్య తం విప్రం కృత్వా చైవ ప్రదక్షిణమ్
 అచిన్తయామోపసృత్య తస్మాద్దేశాత్సుదుఃఖితాః
 క్వ ను నామ వయం సర్వాః కాలేనాల్పేన తం నరమ్
 సమాగచ్ఛేమ యో నస్తద్రూపమాపాదయేత్పునః
 తా వయం చిన్తయిత్వైవం ముహూర్తాదివ భారత
 దృష్టవత్యో మహాభాగం దేవర్షిముత నారదమ్
 సర్వా హృష్టాః స్మ తం దృష్ట్వా దేవర్షిమమితద్యుతిమ్
 అభివాద్య చ తం పార్థ స్థితాః స్మ వ్యథితాననాః
 స నోఽపృచ్ఛద్దుఃఖమూలముక్తవత్యో వయం చ తత్
 శ్రుత్వా తచ్చ యథావృత్తమిదం వచనమబ్రవీత్
 దక్షిణే సాగరానూపే పఞ్చ తీర్థాని సన్తి వై
 పుణ్యాని రమణీయాని తాని గచ్ఛత మాచిరమ్
 తత్రాశు పురుషవ్యాఘ్రః పాణ్డవో వో ధనంజయః
 మోక్షయిష్యతి శుద్ధాత్మా దుఃఖాదస్మాన్న సంశయః
 తస్య సర్వా వయం వీర శ్రుత్వా వాక్యమిహాగతాః
 తదిదం సత్యమేవాద్య మోక్షితాహం త్వయానఘ
 ఏతాస్తు మమ వై సఖ్యశ్చతస్రోఽన్యా జలే స్థితాః
 కురు కర్మ శుభం వీర ఏతాః సర్వా విమోక్షయ
  వైశంపాయన ఉవాచ
 తతస్తాః పాణ్డవశ్రేష్ఠః సర్వా ఏవ విశాం పతే
 తస్మాచ్ఛాపాదదీనాత్మా మోక్షయామాస వీర్యవాన్
 ఉత్థాయ చ జలాత్తస్మాత్ప్రతిలభ్య వపుః స్వకమ్
 తాస్తదాప్సరసో రాజన్నదృశ్యన్త యథా పురా
 తీర్థాని శోధయిత్వా తు తథానుజ్ఞాయ తాః ప్రభుః
 చిత్రాఙ్గదాం పునర్ద్రష్టుం మణలూరపురం యయౌ
 తస్యామజనయత్పుత్రం రాజానం బభ్రువాహనమ్
 తం దృష్ట్వా పాణ్డవో రాజన్గోకర్ణమభితోఽగమత్
  వైశంపాయన ఉవాచ
 సోఽపరాన్తేషు తీర్థాని పుణ్యాన్యాయతనాని చ
 సర్వాణ్యేవానుపూర్వ్యేణ జగామామితవిక్రమః
 సముద్రే పశ్చిమే యాని తీర్థాన్యాయతనాని చ
 తాని సర్వాణి గత్వా స ప్రభాసముపజగ్మివాన్
 ప్రభాసదేశం సంప్రాప్తం బీభత్సుమపరాజితమ్
 తీర్థాన్యనుచరన్తం చ శుశ్రావ మధుసూదనః
 తతోఽభ్యగచ్ఛత్కౌన్తేయమజ్ఞాతో నామ మాధవః
 దదృశాతే తదాన్యోన్యం ప్రభాసే కృష్ణపాణ్డవౌ
 తావన్యోన్యం సమాశ్లిష్య పృష్ట్వా చ కుశలం వనే
 ఆస్తాం ప్రియసఖాయౌ తౌ నరనారాయణావృషీ
 తతోఽర్జునం వాసుదేవస్తాం చర్యాం పర్యపృచ్ఛత
 కిమర్థం పాణ్డవేమాని తీర్థాన్యనుచరస్యుత
 తతోఽర్జునో యథావృత్తం సర్వమాఖ్యాతవాంస్తదా
 శ్రుత్వోవాచ చ వార్ష్ణేయ ఏవమేతదితి ప్రభుః
 తౌ విహృత్య యథాకామం ప్రభాసే కృష్ణపాణ్డవౌ
 మహీధరం రైవతకం వాసాయైవాభిజగ్మతుః
 పూర్వమేవ తు కృష్ణస్య వచనాత్తం మహీధరమ్
 పురుషాః సమలంచక్రురుపజహ్రుశ్చ భోజనమ్
 ప్రతిగృహ్యార్జునః సర్వముపభుజ్య చ పాణ్డవః
 సహైవ వాసుదేవేన దృష్టవాన్నటనర్తకాన్
 అభ్యనుజ్ఞాప్య తాన్సర్వానర్చయిత్వా చ పాణ్డవః
 సత్కృతం శయనం దివ్యమభ్యగచ్ఛన్మహాద్యుతిః
 తీర్థానాం దర్శనం చైవ పర్వతానాం చ భారత
 ఆపగానాం వనానాం చ కథయామాస సాత్వతే
 స కథాః కథయన్నేవ నిద్రయా జనమేజయ
 కౌన్తేయోఽపహృతస్తస్మిఞ్శయనే స్వర్గసంమితే
 మధురేణ స గీతేన వీణాశబ్దేన చానఘ
 ప్రబోధ్యమానో బుబుధే స్తుతిభిర్మఙ్గలైస్తథా
 స కృత్వావశ్యకార్యాణి వార్ష్ణేయేనాభినన్దితః
 రథేన కాఞ్చనాఙ్గేన ద్వారకామభిజగ్మివాన్
 అలంకృతా ద్వారకా తు బభూవ జనమేజయ
 కున్తీసుతస్య పూజార్థమపి నిష్కుటకేష్వపి
 దిదృక్షవశ్చ కౌన్తేయం ద్వారకావాసినో జనాః
 నరేన్ద్రమార్గమాజగ్ముస్తూర్ణం శతసహస్రశః
 అవలోకేషు నారీణాం సహస్రాణి శతాని చ
 భోజవృష్ణ్యన్ధకానాం చ సమవాయో మహానభూత్
 స తథా సత్కృతః సర్వైర్భోజవృష్ణ్యన్ధకాత్మజైః
 అభివాద్యాభివాద్యాంశ్చ సర్వైశ్చ ప్రతినన్దితః
 కుమారైః సర్వశో వీరః సత్కారేణాభివాదితః
 సమానవయసః సర్వానాశ్లిష్య స పునః పునః
 కృష్ణస్య భవనే రమ్యే రత్నభోజ్యసమావృతే
 ఉవాస సహ కృష్ణేన బహులాస్తత్ర శర్వరీః
  వైశంపాయన ఉవాచ
 తతః కతిపయాహస్య తస్మిన్రైవతకే గిరౌ
 వృష్ణ్యన్ధకానామభవత్సుమహానుత్సవో నృప
 తత్ర దానం దదుర్వీరా బ్రాహ్మణానాం సహస్రశః
 భోజవృష్ణ్యన్ధకాశ్చైవ మహే తస్య గిరేస్తదా
 ప్రాసాదై రత్నచిత్రైశ్చ గిరేస్తస్య సమన్తతః
 స దేశః శోభితో రాజన్దీపవృక్షైశ్చ సర్వశః
 వాదిత్రాణి చ తత్ర స్మ వాదకాః సమవాదయన్
 ననృతుర్నర్తకాశ్చైవ జగుర్గానాని గాయనాః
 అలంకృతాః కుమారాశ్చ వృష్ణీనాం సుమహౌజసః
 యానైర్హాటకచిత్రాఙ్గైశ్చఞ్చూర్యన్తే స్మ సర్వశః
 పౌరాశ్చ పాదచారేణ యానైరుచ్చావచైస్తథా
 సదారాః సానుయాత్రాశ్చ శతశోఽథ సహస్రశః
 తతో హలధరః క్షీబో రేవతీసహితః ప్రభుః
 అనుగమ్యమానో గన్ధర్వైరచరత్తత్ర భారత
 తథైవ రాజా వృష్ణీనాముగ్రసేనః ప్రతాపవాన్
 ఉపగీయమానో గన్ధర్వైః స్త్రీసహస్రసహాయవాన్
 రౌక్మిణేయశ్చ సామ్బశ్చ క్షీబౌ సమరదుర్మదౌ
 దివ్యమాల్యామ్బరధరౌ విజహ్రాతేఽమరావివ
 అక్రూరః సారణశ్చైవ గదో భానుర్విడూరథః
 నిశఠశ్చారుదేష్ణశ్చ పృథుర్విపృథురేవ చ
 సత్యకః సాత్యకిశ్చైవ భఙ్గకారసహాచరౌ
 హార్దిక్యః కృతవర్మా చ యే చాన్యే నానుకీర్తితాః
 ఏతే పరివృతాః స్త్రీభిర్గన్ధర్వైశ్చ పృథక్పృథక్
 తముత్సవం రైవతకే శోభయాం చక్రిరే తదా
 తదా కోలాహలే తస్మిన్వర్తమానే మహాశుభే
 వాసుదేవశ్చ పార్థశ్చ సహితౌ పరిజగ్మతుః
 తత్ర చఙ్క్రమ్యమాణౌ తౌ వసుదేవసుతాం శుభామ్
 అలంకృతాం సఖీమధ్యే భద్రాం దదృశతుస్తదా
 దృష్ట్వైవ తామర్జునస్య కన్దర్పః సమజాయత
 తం తథైకాగ్రమనసం కృష్ణః పార్థమలక్షయత్
 అథాబ్రవీత్పుష్కరాక్షః ప్రహసన్నివ భారత
 వనేచరస్య కిమిదం కామేనాలోడ్యతే మనః
 మమైషా భగినీ పార్థ సారణస్య సహోదరా
 యది తే వర్తతే బుద్ధిర్వక్ష్యామి పితరం స్వయమ్
  అర్జున ఉవాచ
 దుహితా వసుదేవస్య వాసుదేవస్య చ స్వసా
 రూపేణ చైవ సంపన్నా కమివైషా న మోహయేత్
 కృతమేవ తు కల్యాణం సర్వం మమ భవేద్ధ్రువమ్
 యది స్యాన్మమ వార్ష్ణేయీ మహిషీయం స్వసా తవ
 ప్రాప్తౌ తు క ఉపాయః స్యాత్తద్బ్రవీహి జనార్దన
 ఆస్థాస్యామి తథా సర్వం యది శక్యం నరేణ తత్
  వాసుదేవ ఉవాచ
 స్వయంవరః క్షత్రియాణాం వివాహః పురుషర్షభ
 స చ సంశయితః పార్థ స్వభావస్యానిమిత్తతః
 ప్రసహ్య హరణం చాపి క్షత్రియాణాం ప్రశస్యతే
 వివాహహేతోః శూరాణామితి ధర్మవిదో విదుః
 స త్వమర్జున కల్యాణీం ప్రసహ్య భగినీం మమ
 హర స్వయంవరే హ్యస్యాః కో వై వేద చికీర్షితమ్
  వైశంపాయన ఉవాచ
 తతోఽర్జునశ్చ కృష్ణశ్చ వినిశ్చిత్యేతికృత్యతామ్
 శీఘ్రగాన్పురుషాన్రాజన్ప్రేషయామాసతుస్తదా
 ధర్మరాజాయ తత్సర్వమిన్ద్రప్రస్థగతాయ వై
 శ్రుత్వైవ చ మహాబాహురనుజజ్ఞే స పాణ్డవః
  వైశంపాయన ఉవాచ
 తతః సంవాదితే తస్మిన్ననుజ్ఞాతో ధనంజయః
 గతాం రైవతకే కన్యాం విదిత్వా జనమేజయ
 వాసుదేవాభ్యనుజ్ఞాతః కథయిత్వేతికృత్యతామ్
 కృష్ణస్య మతమాజ్ఞాయ ప్రయయౌ భరతర్షభః
 రథేన కాఞ్చనాఙ్గేన కల్పితేన యథావిధి
 సైన్యసుగ్రీవయుక్తేన కిఙ్కిణీజాలమాలినా
 సర్వశస్త్రోపపన్నేన జీమూతరవనాదినా
 జ్వలితాగ్నిప్రకాశేన ద్విషతాం హర్షఘాతినా
 సంనద్ధః కవచీ ఖడ్గీ బద్ధగోధాఙ్గులిత్రవాన్
 మృగయావ్యపదేశేన యౌగపద్యేన భారత
 సుభద్రా త్వథ శైలేన్ద్రమభ్యర్చ్య సహ రైవతమ్
 దైవతాని చ సర్వాణి బ్రాహ్మణాన్స్వస్తి వాచ్య చ
 ప్రదక్షిణం గిరిం కృత్వా ప్రయయౌ ద్వారకాం ప్రతి
 తామభిద్రుత్య కౌన్తేయః ప్రసహ్యారోపయద్రథమ్
 తతః స పురుషవ్యాఘ్రస్తామాదాయ శుచిస్మితామ్
 రథేనాకాశగేనైవ ప్రయయౌ స్వపురం ప్రతి
 హ్రియమాణాం తు తాం దృష్ట్వా సుభద్రాం సైనికో జనః
 విక్రోశన్ప్రాద్రవత్సర్వో ద్వారకామభితః పురీమ్
 తే సమాసాద్య సహితాః సుధర్మామభితః సభామ్
 సభాపాలస్య తత్సర్వమాచఖ్యుః పార్థవిక్రమమ్
 తేషాం శ్రుత్వా సభాపాలో భేరీం సాంనాహికీం తతః
 సమాజఘ్నే మహాఘోషాం జామ్బూనదపరిష్కృతామ్
 క్షుబ్ధాస్తేనాథ శబ్దేన భోజవృష్ణ్యన్ధకాస్తదా
 అన్నపానమపాస్యాథ సమాపేతుః సభాం తతః
 తతో జామ్బూనదాఙ్గాని స్పర్ధ్యాస్తరణవన్తి చ
 మణివిద్రుమచిత్రాణి జ్వలితాగ్నిప్రభాణి చ
 భేజిరే పురుషవ్యాఘ్రా వృష్ణ్యన్ధకమహారథాః
 సింహాసనాని శతశో ధిష్ణ్యానీవ హుతాశనాః
 తేషాం సముపవిష్టానాం దేవానామివ సంనయే
 ఆచఖ్యౌ చేష్టితం జిష్ణోః సభాపాలః సహానుగః
 తచ్ఛ్రుత్వా వృష్ణివీరాస్తే మదరక్తాన్తలోచనాః
 అమృష్యమాణాః పార్థస్య సముత్పేతురహంకృతాః
 యోజయధ్వం రథానాశు ప్రాసానాహరతేతి చ
 ధనూంషి చ మహార్హాణి కవచాని బృహన్తి చ
 సూతానుచ్చుక్రుశుః కేచిద్రథాన్యోజయతేతి చ
 స్వయం చ తురగాన్కేచిన్నిన్యుర్హేమవిభూషితాన్
 రథేష్వానీయమానేషు కవచేషు ధ్వజేషు చ
 అభిక్రన్దే నృవీరాణాం తదాసీత్సంకులం మహత్
 వనమాలీ తతః క్షీబః కైలాసశిఖరోపమః
 నీలవాసా మదోత్సిక్త ఇదం వచనమబ్రవీత్
 కిమిదం కురుథాప్రజ్ఞాస్తూష్ణీం భూతే జనార్దనే
 అస్య భావమవిజ్ఞాయ సంక్రుద్ధా మోఘగర్జితాః
 ఏష తావదభిప్రాయమాఖ్యాతు స్వం మహామతిః
 యదస్య రుచితం కర్తుం తత్కురుధ్వమతన్ద్రితాః
 తతస్తే తద్వచః శ్రుత్వా గ్రాహ్యరూపం హలాయుధాత్
 తూష్ణీం భూతాస్తతః సర్వే సాధు సాధ్వితి చాబ్రువన్
 సమం వచో నిశమ్యేతి బలదేవస్య ధీమతః
 పునరేవ సభామధ్యే సర్వే తు సముపావిశన్
 తతోఽబ్రవీత్కామపాలో వాసుదేవం పరంతపమ్
 కిమవాగుపవిష్టోఽసి ప్రేక్షమాణో జనార్దన
 సత్కృతస్త్వత్కృతే పార్థః సర్వైరస్మాభిరచ్యుత
 న చ సోఽర్హతి తాం పూజాం దుర్బుద్ధిః కులపాంసనః
 కో హి తత్రైవ భుక్త్వాన్నం భాజనం భేత్తుమర్హతి
 మన్యమానః కులే జాతమాత్మానం పురుషః క్వచిత్
 ఈప్సమానశ్చ సంబన్ధం కృతపూర్వం చ మానయన్
 కో హి నామ భవేనార్థీ సాహసేన సమాచరేత్
 సోఽవమన్య చ నామాస్మాననాదృత్య చ కేశవమ్
 ప్రసహ్య హృతవానద్య సుభద్రాం మృత్యుమాత్మనః
 కథం హి శిరసో మధ్యే పదం తేన కృతం మమ
 మర్షయిష్యామి గోవిన్ద పాదస్పర్శమివోరగః
 అద్య నిష్కౌరవామేకః కరిష్యామి వసుంధరామ్
 న హి మే మర్షణీయోఽయమర్జునస్య వ్యతిక్రమః
 తం తథా గర్జమానం తు మేఘదున్దుభినిఃస్వనమ్
 అన్వపద్యన్త తే సర్వే భోజవృష్ణ్యన్ధకాస్తదా
  వైశంపాయన ఉవాచ
 ఉక్తవన్తో యదా వాక్యమసకృత్సర్వవృష్ణయః
 తతోఽబ్రవీద్వాసుదేవో వాక్యం ధర్మార్థసంహితమ్
 నావమానం కులస్యాస్య గుడాకేశః ప్రయుక్తవాన్
 సంమానోఽభ్యధికస్తేన ప్రయుక్తోఽయమసంశయమ్
 అర్థలుబ్ధాన్న వః పార్థో మన్యతే సాత్వతాన్సదా
 స్వయంవరమనాధృష్యం మన్యతే చాపి పాణ్డవః
 ప్రదానమపి కన్యాయాః పశువత్కోఽనుమంస్యతే
 విక్రయం చాప్యపత్యస్య కః కుర్యాత్పురుషో భువి
 ఏతాన్దోషాంశ్చ కౌన్తేయో దృష్టవానితి మే మతిః
 అతః ప్రసహ్య హృతవాన్కన్యాం ధర్మేణ పాణ్డవః
 ఉచితశ్చైవ సంబన్ధః సుభద్రా చ యశస్వినీ
 ఏష చాపీదృశః పార్థః ప్రసహ్య హృతవానితి
 భరతస్యాన్వయే జాతం శంతనోశ్చ మహాత్మనః
 కున్తిభోజాత్మజాపుత్రం కో బుభూషేత నార్జునమ్
 న చ పశ్యామి యః పార్థం విక్రమేణ పరాజయేత్
 అపి సర్వేషు లోకేషు సేన్ద్రరుద్రేషు మారిష
 స చ నామ రథస్తాదృఙ్మదీయాస్తే చ వాజినః
 యోద్ధా పార్థశ్చ శీఘ్రాస్త్రః కో ను తేన సమో భవేత్
 తమనుద్రుత్య సాన్త్వేన పరమేణ ధనంజయమ్
 నివర్తయధ్వం సంహృష్టా మమైషా పరమా మతిః
 యది నిర్జిత్య వః పార్థో బలాద్గచ్ఛేత్స్వకం పురమ్
 ప్రణశ్యేద్వో యశః సద్యో న తు సాన్త్వే పరాజయః
 తచ్ఛ్రుత్వా వాసుదేవస్య తథా చక్రుర్జనాధిప
 నివృత్తశ్చార్జునస్తత్ర వివాహం కృతవాంస్తతః
 ఉషిత్వా తత్ర కౌన్తేయః సంవత్సరపరాః క్షపాః
 పుష్కరేషు తతః శిష్టం కాలం వర్తితవాన్ప్రభుః
 పూర్ణే తు ద్వాదశే వర్షే ఖాణ్డవప్రస్థమావిశత్
 అభిగమ్య స రాజానం వినయేన సమాహితః
 అభ్యర్చ్య బ్రాహ్మణాన్పార్థో ద్రౌపదీమభిజగ్మివాన్
 తం ద్రౌపదీ ప్రత్యువాచ ప్రణయాత్కురునన్దనమ్
 తత్రైవ గచ్ఛ కౌన్తేయ యత్ర సా సాత్వతాత్మజా
 సుబద్ధస్యాపి భారస్య పూర్వబన్ధః శ్లథాయతే
 తథా బహువిధం కృష్ణాం విలపన్తీం ధనంజయః
 సాన్త్వయామాస భూయశ్చ క్షమయామాస చాసకృత్
 సుభద్రాం త్వరమాణశ్చ రక్తకౌశేయవాససమ్
 పార్థః ప్రస్థాపయామాస కృత్వా గోపాలికావపుః
 సాధికం తేన రూపేణ శోభమానా యశస్వినీ
 భవనం శ్రేష్ఠమాసాద్య వీరపత్నీ వరాఙ్గనా
 వవన్దే పృథుతామ్రాక్షీ పృథాం భద్రా యశస్వినీ
 తతోఽభిగమ్య త్వరితా పూర్ణేన్దుసదృశాననా
 వవన్దే ద్రౌపదీం భద్రా ప్రేష్యాహమితి చాబ్రవీత్
 ప్రత్యుత్థాయ చ తాం కృష్ణా స్వసారం మాధవస్య తామ్
 సస్వజే చావదత్ప్రీతా నిఃసపత్నోఽస్తు తే పతిః
 తథైవ ముదితా భద్రా తామువాచైవమస్త్వితి
 తతస్తే హృష్టమనసః పాణ్డవేయా మహారథాః
 కున్తీ చ పరమప్రీతా బభూవ జనమేజయ
 శ్రుత్వా తు పుణ్డరీకాక్షః సంప్రాప్తం స్వపురోత్తమమ్
 అర్జునం పాణ్డవశ్రేష్ఠమిన్ద్రప్రస్థగతం తదా
 ఆజగామ విశుద్ధాత్మా సహ రామేణ కేశవః
 వృష్ణ్యన్ధకమహామాత్రైః సహ వీరైర్మహారథైః
 భ్రాతృభిశ్చ కుమారైశ్చ యోధైశ్చ శతశో వృతః
 సైన్యేన మహతా శౌరిరభిగుప్తః పరంతపః
 తత్ర దానపతిర్ధీమానాజగామ మహాయశాః
 అక్రూరో వృష్ణివీరాణాం సేనాపతిరరిందమః
 అనాధృష్టిర్మహాతేజా ఉద్ధవశ్చ మహాయశాః
 సాక్షాద్బృహస్పతేః శిష్యో మహాబుద్ధిర్మహాయశాః
 సత్యకః సాత్యకిశ్చైవ కృతవర్మా చ సాత్వతః
 ప్రద్యుమ్నశ్చైవ సామ్బశ్చ నిశఠః శఙ్కురేవ చ
 చారుదేష్ణశ్చ విక్రాన్తో ఝిల్లీ విపృథురేవ చ
 సారణశ్చ మహాబాహుర్గదశ్చ విదుషాం వరః
 ఏతే చాన్యే చ బహవో వృష్ణిభోజాన్ధకాస్తథా
 ఆజగ్ముః ఖాణ్డవప్రస్థమాదాయ హరణం బహు
 తతో యుధిష్ఠిరో రాజా శ్రుత్వా మాధవమాగతమ్
 ప్రతిగ్రహార్థం కృష్ణస్య యమౌ ప్రాస్థాపయత్తదా
 తాభ్యాం ప్రతిగృహీతం తద్వృష్ణిచక్రం సమృద్ధిమత్
 వివేశ ఖాణ్డవప్రస్థం పతాకాధ్వజశోభితమ్
 సిక్తసంమృష్టపన్థానం పుష్పప్రకరశోభితమ్
 చన్దనస్య రసైః శీతైః పుణ్యగన్ధైర్నిషేవితమ్
 దహ్యతాగురుణా చైవ దేశే దేశే సుగన్ధినా
 సుసంమృష్టజనాకీర్ణం వణిగ్భిరుపశోభితమ్
 ప్రతిపేదే మహాబాహుః సహ రామేణ కేశవః
 వృష్ణ్యన్ధకమహాభోజైః సంవృతః పురుషోత్తమః
 సంపూజ్యమానః పౌరైశ్చ బ్రాహ్మణైశ్చ సహస్రశః
 వివేశ భవనం రాజ్ఞః పురందరగృహోపమమ్
 యుధిష్ఠిరస్తు రామేణ సమాగచ్ఛద్యథావిధి
 మూర్ధ్ని కేశవమాఘ్రాయ పర్యష్వజత బాహునా
 తం ప్రీయమాణం కృష్ణస్తు వినయేనాభ్యపూజయత్
 భీమం చ పురుషవ్యాఘ్రం విధివత్ప్రత్యపూజయత్
 తాంశ్చ వృష్ణ్యన్ధకశ్రేష్ఠాన్ధర్మరాజో యుధిష్ఠిరః
 ప్రతిజగ్రాహ సత్కారైర్యథావిధి యథోపగమ్
 గురువత్పూజయామాస కాంశ్చిత్కాంశ్చిద్వయస్యవత్
 కాంశ్చిదభ్యవదత్ప్రేమ్ణా కైశ్చిదప్యభివాదితః
 తతో దదౌ వాసుదేవో జన్యార్థే ధనముత్తమమ్
 హరణం వై సుభద్రాయా జ్ఞాతిదేయం మహాయశాః
 రథానాం కాఞ్చనాఙ్గానాం కిఙ్కిణీజాలమాలినామ్
 చతుర్యుజాముపేతానాం సూతైః కుశలసంమతైః
 సహస్రం ప్రదదౌ కృష్ణో గవామయుతమేవ చ
 శ్రీమాన్మాథురదేశ్యానాం దోగ్ధ్రీణాం పుణ్యవర్చసామ్
 వడవానాం చ శుభ్రాణాం చన్ద్రాంశుసమవర్చసామ్
 దదౌ జనార్దనః ప్రీత్యా సహస్రం హేమభూషణమ్
 తథైవాశ్వతరీణాం చ దాన్తానాం వాతరంహసామ్
 శతాన్యఞ్జనకేశీనాం శ్వేతానాం పఞ్చ పఞ్చ చ
 స్నాపనోత్సాదనే చైవ సుయుక్తం వయసాన్వితమ్
 స్త్రీణాం సహస్రం గౌరీణాం సువేషాణాం సువర్చసామ్
 సువర్ణశతకణ్ఠీనామరోగాణాం సువాససామ్
 పరిచర్యాసు దక్షాణాం ప్రదదౌ పుష్కరేక్షణః
 కృతాకృతస్య ముఖ్యస్య కనకస్యాగ్నివర్చసః
 మనుష్యభారాన్దాశార్హో దదౌ దశ జనార్దనః
 గజానాం తు ప్రభిన్నానాం త్రిధా ప్రస్రవతాం మదమ్
 గిరికూటనికాశానాం సమరేష్వనివర్తినామ్
 కౢప్తానాం పటుఘణ్టానాం వరాణాం హేమమాలినామ్
 హస్త్యారోహైరుపేతానాం సహస్రం సాహసప్రియః
 రామః పాదగ్రాహణికం దదౌ పార్థాయ లాఙ్గలీ
 ప్రీయమాణో హలధరః సంబన్ధప్రీతిమావహన్
 స మహాధనరత్నౌఘో వస్త్రకమ్బలఫేనవాన్
 మహాగజమహాగ్రాహః పతాకాశైవలాకులః
 పాణ్డుసాగరమావిద్ధః ప్రవివేశ మహానదః
 పూర్ణమాపూరయంస్తేషాం ద్విషచ్ఛోకావహోఽభవత్
 ప్రతిజగ్రాహ తత్సర్వం ధర్మరాజో యుధిష్ఠిరః
 పూజయామాస తాంశ్చైవ వృష్ణ్యన్ధకమహారథాన్
 తే సమేతా మహాత్మానః కురువృష్ణ్యన్ధకోత్తమాః
 విజహ్రురమరావాసే నరాః సుకృతినో యథా
 తత్ర తత్ర మహాపానైరుత్కృష్టతలనాదితైః
 యథాయోగం యథాప్రీతి విజహ్రుః కురువృష్ణయః
 ఏవముత్తమవీర్యాస్తే విహృత్య దివసాన్బహూన్
 పూజితాః కురుభిర్జగ్ముః పునర్ద్వారవతీం పురీమ్
 రామం పురస్కృత్య యయుర్వృష్ణ్యన్ధకమహారథాః
 రత్నాన్యాదాయ శుభ్రాణి దత్తాని కురుసత్తమైః
 వాసుదేవస్తు పార్థేన తత్రైవ సహ భారత
 ఉవాస నగరే రమ్యే శక్రప్రస్థే మహామనాః
 వ్యచరద్యమునాకూలే పార్థేన సహ భారత
 తతః సుభద్రా సౌభద్రం కేశవస్య ప్రియా స్వసా
 జయన్తమివ పౌలోమీ ద్యుతిమన్తమజీజనత్
 దీర్ఘబాహుం మహాసత్త్వమృషభాక్షమరిందమమ్
 సుభద్రా సుషువే వీరమభిమన్యుం నరర్షభమ్
 అభీశ్చ మన్యుమాంశ్చైవ తతస్తమరిమర్దనమ్
 అభిమన్యుమితి ప్రాహురార్జునిం పురుషర్షభమ్
 స సాత్వత్యామతిరథః సంబభూవ ధనంజయాత్
 మఖే నిర్మథ్యమానాద్వా శమీగర్భాద్ధుతాశనః
 యస్మిఞ్జాతే మహాబాహుః కున్తీపుత్రో యుధిష్ఠిరః
 అయుతం గా ద్విజాతిభ్యః ప్రాదాన్నిష్కాంశ్చ తావతః
 దయితో వాసుదేవస్య బాల్యాత్ప్రభృతి చాభవత్
 పితౄణాం చైవ సర్వేషాం ప్రజానామివ చన్ద్రమాః
 జన్మప్రభృతి కృష్ణశ్చ చక్రే తస్య క్రియాః శుభాః
 స చాపి వవృధే బాలః శుక్లపక్షే యథా శశీ
 చతుష్పాదం దశవిధం ధనుర్వేదమరిందమః
 అర్జునాద్వేద వేదజ్ఞాత్సకలం దివ్యమానుషమ్
 విజ్ఞానేష్వపి చాస్త్రాణాం సౌష్ఠవే చ మహాబలః
 క్రియాస్వపి చ సర్వాసు విశేషానభ్యశిక్షయత్
 ఆగమే చ ప్రయోగే చ చక్రే తుల్యమివాత్మనః
 తుతోష పుత్రం సౌభద్రం ప్రేక్షమాణో ధనంజయః
 సర్వసంహననోపేతం సర్వలక్షణలక్షితమ్
 దుర్ధర్షమృషభస్కన్ధం వ్యాత్తాననమివోరగమ్
 సింహదర్పం మహేష్వాసం మత్తమాతఙ్గవిక్రమమ్
 మేఘదున్దుభినిర్ఘోషం పూర్ణచన్ద్రనిభాననమ్
 కృష్ణస్య సదృశం శౌర్యే వీర్యే రూపే తథాకృతౌ
 దదర్శ పుత్రం బీభత్సుర్మఘవానివ తం యథా
 పాఞ్చాల్యపి చ పఞ్చభ్యః పతిభ్యః శుభలక్షణా
 లేభే పఞ్చ సుతాన్వీరాఞ్శుభాన్పఞ్చాచలానివ
 యుధిష్ఠిరాత్ప్రతివిన్ధ్యం సుతసోమం వృకోదరాత్
 అర్జునాచ్ఛ్రుతకర్మాణం శతానీకం చ నాకులిమ్
 సహదేవాచ్ఛ్రుతసేనమేతాన్పఞ్చ మహారథాన్
 పాఞ్చాలీ సుషువే వీరానాదిత్యానదితిర్యథా
 శాస్త్రతః ప్రతివిన్ధ్యం తమూచుర్విప్రా యుధిష్ఠిరమ్
 పరప్రహరణజ్ఞానే ప్రతివిన్ధ్యో భవత్వయమ్
 సుతే సోమసహస్రే తు సోమార్కసమతేజసమ్
 సుతసోమం మహేష్వాసం సుషువే భీమసేనతః
 శ్రుతం కర్మ మహత్కృత్వా నివృత్తేన కిరీటినా
 జాతః పుత్రస్తవేత్యేవం శ్రుతకర్మా తతోఽభవత్
 శతానీకస్య రాజర్షేః కౌరవ్యః కురునన్దనః
 చక్రే పుత్రం సనామానం నకులః కీర్తివర్ధనమ్
 తతస్త్వజీజనత్కృష్ణా నక్షత్రే వహ్నిదైవతే
 సహదేవాత్సుతం తస్మాచ్ఛ్రుతసేనేతి తం విదుః
 ఏకవర్షాన్తరాస్త్వేవ ద్రౌపదేయా యశస్వినః
 అన్వజాయన్త రాజేన్ద్ర పరస్పరహితే రతాః
 జాతకర్మాణ్యానుపూర్వ్యాచ్చూడోపనయనాని చ
 చకార విధివద్ధౌమ్యస్తేషాం భరతసత్తమ
 కృత్వా చ వేదాధ్యయనం తతః సుచరితవ్రతాః
 జగృహుః సర్వమిష్వస్త్రమర్జునాద్దివ్యమానుషమ్
 దేవగర్భోపమైః పుత్రైర్వ్యూఢోరస్కైర్మహాబలైః
 అన్వితా రాజశార్దూల పాణ్డవా ముదమాప్నువన్
  వైశంపాయన ఉవాచ
 ఇన్ద్రప్రస్థే వసన్తస్తే జఘ్నురన్యాన్నరాధిపాన్
 శాసనాద్ధృతరాష్ట్రస్య రాజ్ఞః శాంతనవస్య చ
 ఆశ్రిత్య ధర్మరాజానం సర్వలోకోఽవసత్సుఖమ్
 పుణ్యలక్షణకర్మాణం స్వదేహమివ దేహినః
 స సమం ధర్మకామార్థాన్సిషేవే భరతర్షభః
 త్రీనివాత్మసమాన్బన్ధూన్బన్ధుమానివ మానయన్
 తేషాం సమవిభక్తానాం క్షితౌ దేహవతామివ
 బభౌ ధర్మార్థకామానాం చతుర్థ ఇవ పార్థివః
 అధ్యేతారం పరం వేదాః ప్రయోక్తారం మహాధ్వరాః
 రక్షితారం శుభం వర్ణా లేభిరే తం జనాధిపమ్
 అధిష్ఠానవతీ లక్ష్మీః పరాయణవతీ మతిః
 బన్ధుమానఖిలో ధర్మస్తేనాసీత్పృథివీక్షితా
 భ్రాతృభిః సహితో రాజా చతుర్భిరధికం బభౌ
 ప్రయుజ్యమానైర్వితతో వేదైరివ మహాధ్వరః
 తం తు ధౌమ్యాదయో విప్రాః పరివార్యోపతస్థిరే
 బృహస్పతిసమా ముఖ్యాః ప్రజాపతిమివామరాః
 ధర్మరాజే అతిప్రీత్యా పూర్ణచన్ద్ర ఇవామలే
 ప్రజానాం రేమిరే తుల్యం నేత్రాణి హృదయాని చ
 న తు కేవలదైవేన ప్రజా భావేన రేమిరే
 యద్బభూవ మనఃకాన్తం కర్మణా స చకార తత్
 న హ్యయుక్తం న చాసత్యం నానృతం న చ విప్రియమ్
 భాషితం చారుభాషస్య జజ్ఞే పార్థస్య ధీమతః
 స హి సర్వస్య లోకస్య హితమాత్మన ఏవ చ
 చికీర్షుః సుమహాతేజా రేమే భరతసత్తమః
 తథా తు ముదితాః సర్వే పాణ్డవా విగతజ్వరాః
 అవసన్పృథివీపాలాంస్త్రాసయన్తః స్వతేజసా
 తతః కతిపయాహస్య బీభత్సుః కృష్ణమబ్రవీత్
 ఉష్ణాని కృష్ణ వర్తన్తే గచ్ఛామో యమునాం ప్రతి
 సుహృజ్జనవృతాస్తత్ర విహృత్య మధుసూదన
 సాయాహ్నే పునరేష్యామో రోచతాం తే జనార్దన
  వాసుదేవ ఉవాచ
 కున్తీమాతర్మమాప్యేతద్రోచతే యద్వయం జలే
 సుహృజ్జనవృతాః పార్థ విహరేమ యథాసుఖమ్
  వైశంపాయన ఉవాచ
 ఆమన్త్ర్య ధర్మరాజానమనుజ్ఞాప్య చ భారత
 జగ్మతుః పార్థగోవిన్దౌ సుహృజ్జనవృతౌ తతః
 విహారదేశం సంప్రాప్య నానాద్రుమవదుత్తమమ్
 గృహైరుచ్చావచైర్యుక్తం పురందరగృహోపమమ్
 భక్ష్యైర్భోజ్యైశ్చ పేయైశ్చ రసవద్భిర్మహాధనైః
 మాల్యైశ్చ వివిధైర్యుక్తం యుక్తం వార్ష్ణేయపార్థయోః
 ఆవివేశతురాపూర్ణం రత్నైరుచ్చావచైః శుభైః
 యథోపజోషం సర్వశ్చ జనశ్చిక్రీడ భారత
 వనే కాశ్చిజ్జలే కాశ్చిత్కాశ్చిద్వేశ్మసు చాఙ్గనాః
 యథాదేశం యథాప్రీతి చిక్రీడుః కృష్ణపార్థయోః
 ద్రౌపదీ చ సుభద్రా చ వాసాంస్యాభరణాని చ
 ప్రయచ్ఛేతాం మహార్హాణి స్త్రీణాం తే స్మ మదోత్కటే
 కాశ్చిత్ప్రహృష్టా ననృతుశ్చుక్రుశుశ్చ తథాపరాః
 జహసుశ్చాపరా నార్యః పపుశ్చాన్యా వరాసవమ్
 రురుదుశ్చాపరాస్తత్ర ప్రజఘ్నుశ్చ పరస్పరమ్
 మన్త్రయామాసురన్యాశ్చ రహస్యాని పరస్పరమ్
 వేణువీణామృదఙ్గానాం మనోజ్ఞానాం చ సర్వశః
 శబ్దేనాపూర్యతే హ స్మ తద్వనం సుసమృద్ధిమత్
 తస్మింస్తథా వర్తమానే కురుదాశార్హనన్దనౌ
 సమీపే జగ్మతుః కంచిదుద్దేశం సుమనోహరమ్
 తత్ర గత్వా మహాత్మానౌ కృష్ణౌ పరపురంజయౌ
 మహార్హాసనయో రాజంస్తతస్తౌ సంనిషీదతుః
 తత్ర పూర్వవ్యతీతాని విక్రాన్తాని రతాని చ
 బహూని కథయిత్వా తౌ రేమాతే పార్థమాధవౌ
 తత్రోపవిష్టౌ ముదితౌ నాకపృష్ఠేఽశ్వినావివ
 అభ్యగచ్ఛత్తదా విప్రో వాసుదేవధనంజయౌ
 బృహచ్ఛాలప్రతీకాశః ప్రతప్తకనకప్రభః
 హరిపిఙ్గో హరిశ్మశ్రుః ప్రమాణాయామతః సమః
 తరుణాదిత్యసంకాశః కృష్ణవాసా జటాధరః
 పద్మపత్రాననః పిఙ్గస్తేజసా ప్రజ్వలన్నివ
 ఉపసృష్టం తు తం కృష్ణౌ భ్రాజమానం ద్విజోత్తమమ్
 అర్జునో వాసుదేవశ్చ తూర్ణముత్పత్య తస్థతుః
  వైశంపాయన ఉవాచ
 సోఽబ్రవీదర్జునం చైవ వాసుదేవం చ సాత్వతమ్
 లోకప్రవీరౌ తిష్ఠన్తౌ ఖాణ్డవస్య సమీపతః
 బ్రాహ్మణో బహుభోక్తాస్మి భుఞ్జేఽపరిమితం సదా
 భిక్షే వార్ష్ణేయపార్థౌ వామేకాం తృప్తిం ప్రయచ్ఛతామ్
 ఏవముక్తౌ తమబ్రూతాం తతస్తౌ కృష్ణపాణ్డవౌ
 కేనాన్నేన భవాంస్తృప్యేత్తస్యాన్నస్య యతావహే
 ఏవముక్తః స భగవానబ్రవీత్తావుభౌ తతః
 భాషమాణౌ తదా వీరౌ కిమన్నం క్రియతామితి
 నాహమన్నం బుభుక్షే వై పావకం మాం నిబోధతమ్
 యదన్నమనురూపం మే తద్యువాం సంప్రయచ్ఛతమ్
 ఇదమిన్ద్రః సదా దావం ఖాణ్డవం పరిరక్షతి
 తం న శక్నోమ్యహం దగ్ధుం రక్ష్యమాణం మహాత్మనా
 వసత్యత్ర సఖా తస్య తక్షకః పన్నగః సదా
 సగణస్తత్కృతే దావం పరిరక్షతి వజ్రభృత్
 తత్ర భూతాన్యనేకాని రక్ష్యన్తే స్మ ప్రసఙ్గతః
 తం దిధక్షుర్న శక్నోమి దగ్ధుం శక్రస్య తేజసా
 స మాం ప్రజ్వలితం దృష్ట్వా మేఘామ్భోభిః ప్రవర్షతి
 తతో దగ్ధుం న శక్నోమి దిధక్షుర్దావమీప్సితమ్
 స యువాభ్యాం సహాయాభ్యామస్త్రవిద్భ్యాం సమాగతః
 దహేయం ఖాణ్డవం దావమేతదన్నం వృతం మయా
 యువాం హ్యుదకధారాస్తా భూతాని చ సమన్తతః
 ఉత్తమాస్త్రవిదౌ సమ్యక్సర్వతో వారయిష్యథః
 ఏవముక్తే ప్రత్యువాచ బీభత్సుర్జాతవేదసమ్
 దిధక్షుం ఖాణ్డవం దావమకామస్య శతక్రతోః
 ఉత్తమాస్త్రాణి మే సన్తి దివ్యాని చ బహూని చ
 యైరహం శక్నుయాం యోద్ధుమపి వజ్రధరాన్బహూన్
 ధనుర్మే నాస్తి భగవన్బాహువీర్యేణ సంమితమ్
 కుర్వతః సమరే యత్నం వేగం యద్విషహేత మే
 శరైశ్చ మేఽర్థో బహుభిరక్షయైః క్షిప్రమస్యతః
 న హి వోఢుం రథః శక్తః శరాన్మమ యథేప్సితాన్
 అశ్వాంశ్చ దివ్యానిచ్ఛేయం పాణ్డురాన్వాతరంహసః
 రథం చ మేఘనిర్ఘోషం సూర్యప్రతిమతేజసమ్
 తథా కృష్ణస్య వీర్యేణ నాయుధం విద్యతే సమమ్
 యేన నాగాన్పిశాచాంశ్చ నిహన్యాన్మాధవో రణే
 ఉపాయం కర్మణః సిద్ధౌ భగవన్వక్తుమర్హసి
 నివారయేయం యేనేన్ద్రం వర్షమాణం మహావనే
 పౌరుషేణ తు యత్కార్యం తత్కర్తారౌ స్వ పావక
 కరణాని సమర్థాని భగవన్దాతుమర్హసి
  వైశంపాయన ఉవాచ
 ఏవముక్తస్తు భగవాన్ధూమకేతుర్హుతాశనః
 చిన్తయామాస వరుణం లోకపాలం దిదృక్షయా
 ఆదిత్యముదకే దేవం నివసన్తం జలేశ్వరమ్
 స చ తచ్చిన్తితం జ్ఞాత్వా దర్శయామాస పావకమ్
 తమబ్రవీద్ధూమకేతుః ప్రతిపూజ్య జలేశ్వరమ్
 చతుర్థం లోకపాలానాం రక్షితారం మహేశ్వరమ్
 సోమేన రాజ్ఞా యద్దత్తం ధనుశ్చైవేషుధీ చ తే
 తత్ప్రయచ్ఛోభయం శీఘ్రం రథం చ కపిలక్షణమ్
 కార్యం హి సుమహత్పార్థో గాణ్డీవేన కరిష్యతి
 చక్రేణ వాసుదేవశ్చ తన్మదర్థే ప్రదీయతామ్
 దదానీత్యేవ వరుణః పావకం ప్రత్యభాషత
 తతోఽద్భుతం మహావీర్యం యశఃకీర్తివివర్ధనమ్
 సర్వశస్త్రైరనాధృష్యం సర్వశస్త్రప్రమాథి చ
 సర్వాయుధమహామాత్రం పరసేనాప్రధర్షణమ్
 ఏకం శతసహస్రేణ సంమితం రాష్ట్రవర్ధనమ్
 చిత్రముచ్చావచైర్వర్ణైః శోభితం శ్లక్ష్ణమవ్రణమ్
 దేవదానవగన్ధర్వైః పూజితం శాశ్వతీః సమాః
 ప్రాదాద్వై ధనురత్నం తదక్షయ్యౌ చ మహేషుధీ
 రథం చ దివ్యాశ్వయుజం కపిప్రవరకేతనమ్
 ఉపేతం రాజతైరశ్వైర్గాన్ధర్వైర్హేమమాలిభిః
 పాణ్డురాభ్రప్రతీకాశైర్మనోవాయుసమైర్జవే
 సర్వోపకరణైర్యుక్తమజయ్యం దేవదానవైః
 భానుమన్తం మహాఘోషం సర్వభూతమనోహరమ్
 ససర్జ యత్స్వతపసా భౌవనో భువనప్రభుః
 ప్రజాపతిరనిర్దేశ్యం యస్య రూపం రవేరివ
 యం స్మ సోమః సమారుహ్య దానవానజయత్ప్రభుః
 నగమేఘప్రతీకాశం జ్వలన్తమివ చ శ్రియా
 ఆశ్రితా తం రథశ్రేష్ఠం శక్రాయుధసమా శుభా
 తాపనీయా సురుచిరా ధ్వజయష్టిరనుత్తమా
 తస్యాం తు వానరో దివ్యః సింహశార్దూలలక్షణః
 వినర్దన్నివ తత్రస్థః సంస్థితో మూర్ధ్న్యశోభత
 ధ్వజే భూతాని తత్రాసన్వివిధాని మహాన్తి చ
 నాదేన రిపుసైన్యానాం యేషాం సంజ్ఞా ప్రణశ్యతి
 స తం నానాపతాకాభిః శోభితం రథముత్తమమ్
 ప్రదక్షిణముపావృత్య దైవతేభ్యః ప్రణమ్య చ
 సంనద్ధః కవచీ ఖడ్గీ బద్ధగోధాఙ్గులిత్రవాన్
 ఆరురోహ రథం పార్థో విమానం సుకృతీ యథా
 తచ్చ దివ్యం ధనుఃశ్రేష్ఠం బ్రహ్మణా నిర్మితం పురా
 గాణ్డీవముపసంగృహ్య బభూవ ముదితోఽర్జునః
 హుతాశనం నమస్కృత్య తతస్తదపి వీర్యవాన్
 జగ్రాహ బలమాస్థాయ జ్యయా చ యుయుజే ధనుః
 మౌర్వ్యాం తు యుజ్యమానాయాం బలినా పాణ్డవేన హ
 యేఽశృణ్వన్కూజితం తత్ర తేషాం వై వ్యథితం మనః
 లబ్ధ్వా రథం ధనుశ్చైవ తథాక్షయ్యౌ మహేషుధీ
 బభూవ కల్యః కౌన్తేయః ప్రహృష్టః సాహ్యకర్మణి
 వజ్రనాభం తతశ్చక్రం దదౌ కృష్ణాయ పావకః
 ఆగ్నేయమస్త్రం దయితం స చ కల్యోఽభవత్తదా
 అబ్రవీత్పావకశ్చైనమేతేన మధుసూదన
 అమానుషానపి రణే విజేష్యసి న సంశయః
 అనేన త్వం మనుష్యాణాం దేవానామపి చాహవే
 రక్షఃపిశాచదైత్యానాం నాగానాం చాధికః సదా
 భవిష్యసి న సందేహః ప్రవరారినిబర్హణే
 క్షిప్తం క్షిప్తం రణే చైతత్త్వయా మాధవ శత్రుషు
 హత్వాప్రతిహతం సంఖ్యే పాణిమేష్యతి తే పునః
 వరుణశ్చ దదౌ తస్మై గదామశనినిఃస్వనామ్
 దైత్యాన్తకరణీం ఘోరాం నామ్నా కౌమోదకీం హరేః
 తతః పావకమబ్రూతాం ప్రహృష్టౌ కృష్ణపాణ్డవౌ
 కృతాస్త్రౌ శస్త్రసంపన్నౌ రథినౌ ధ్వజినావపి
 కల్యౌ స్వో భగవన్యోద్ధుమపి సర్వైః సురాసురైః
 కిం పునర్వజ్రిణైకేన పన్నగార్థే యుయుత్సునా
  అర్జున ఉవాచ
 చక్రమస్త్రం చ వార్ష్ణేయో విసృజన్యుధి వీర్యవాన్
 త్రిషు లోకేషు తన్నాస్తి యన్న జీయాజ్జనార్దనః
 గాణ్డీవం ధనురాదాయ తథాక్షయ్యౌ మహేషుధీ
 అహమప్యుత్సహే లోకాన్విజేతుం యుధి పావక
 సర్వతః పరివార్యైనం దావేన మహతా ప్రభో
 కామం సంప్రజ్వలాద్యైవ కల్యౌ స్వః సాహ్యకర్మణి
  వైశంపాయన ఉవాచ
 ఏవముక్తః స భగవాన్దాశార్హేణార్జునేన చ
 తైజసం రూపమాస్థాయ దావం దగ్ధుం ప్రచక్రమే
 సర్వతః పరివార్యాథ సప్తార్చిర్జ్వలనస్తదా
 దదాహ ఖాణ్డవం క్రుద్ధో యుగాన్తమివ దర్శయన్
 పరిగృహ్య సమావిష్టస్తద్వనం భరతర్షభ
 మేఘస్తనితనిర్ఘోషం సర్వభూతాని నిర్దహన్
 దహ్యతస్తస్య విబభౌ రూపం దావస్య భారత
 మేరోరివ నగేన్ద్రస్య కాఞ్చనస్య మహాద్యుతేః
  వైశంపాయన ఉవాచ
 తౌ రథాభ్యాం నరవ్యాఘ్రౌ దావస్యోభయతః స్థితౌ
 దిక్షు సర్వాసు భూతానాం చక్రాతే కదనం మహత్
 యత్ర యత్ర హి దృశ్యన్తే ప్రాణినః ఖాణ్డవాలయాః
 పలాయన్తస్తత్ర తత్ర తౌ వీరౌ పర్యధావతామ్
 ఛిద్రం హి న ప్రపశ్యన్తి రథయోరాశువిక్రమాత్
 ఆవిద్ధావివ దృశ్యేతే రథినౌ తౌ రథోత్తమౌ
 ఖాణ్డవే దహ్యమానే తు భూతాన్యథ సహస్రశః
 ఉత్పేతుర్భైరవాన్నాదాన్వినదన్తో దిశో దశ
 దగ్ధైకదేశా బహవో నిష్టప్తాశ్చ తథాపరే
 స్ఫుటితాక్షా విశీర్ణాశ్చ విప్లుతాశ్చ విచేతసః
 సమాలిఙ్గ్య సుతానన్యే పితౄన్మాతౄంస్తథాపరే
 త్యక్తుం న శేకుః స్నేహేన తథైవ నిధనం గతాః
 వికృతైర్దర్శనైరన్యే సముత్పేతుః సహస్రశః
 తత్ర తత్ర విఘూర్ణన్తః పునరగ్నౌ ప్రపేదిరే
 దగ్ధపక్షాక్షిచరణా విచేష్టన్తో మహీతలే
 తత్ర తత్ర స్మ దృశ్యన్తే వినశ్యన్తః శరీరిణః
 జలస్థానేషు సర్వేషు క్వాథ్యమానేషు భారత
 గతసత్త్వాః స్మ దృశ్యన్తే కూర్మమత్స్యాః సహస్రశః
 శరీరైః సంప్రదీప్తైశ్చ దేహవన్త ఇవాగ్నయః
 అదృశ్యన్త వనే తస్మిన్ప్రాణినః ప్రాణసంక్షయే
 తాంస్తథోత్పతతః పార్థః శరైః సంఛిద్య ఖణ్డశః
 దీప్యమానే తతః ప్రాస్యత్ప్రహసన్కృష్ణవర్త్మని
 తే శరాచితసర్వాఙ్గా వినదన్తో మహారవాన్
 ఊర్ధ్వముత్పత్య వేగేన నిపేతుః పావకే పునః
 శరైరభ్యాహతానాం చ దహ్యతాం చ వనౌకసామ్
 విరావః శ్రూయతే హ స్మ సముద్రస్యేవ మథ్యతః
 వహ్నేశ్చాపి ప్రహృష్టస్య ఖముత్పేతుర్మహార్చిషః
 జనయామాసురుద్వేగం సుమహాన్తం దివౌకసామ్
 తతో జగ్ముర్మహాత్మానః సర్వ ఏవ దివౌకసః
 శరణం దేవరాజానం సహస్రాక్షం పురందరమ్
  దేవా ఊచుః
 కిం న్విమే మానవాః సర్వే దహ్యన్తే కృష్ణవర్త్మనా
 కచ్చిన్న సంక్షయః ప్రాప్తో లోకానామమరేశ్వర
  వైశంపాయన ఉవాచ
 తచ్ఛ్రుత్వా వృత్రహా తేభ్యః స్వయమేవాన్వవేక్ష్య చ
 ఖాణ్డవస్య విమోక్షార్థం ప్రయయౌ హరివాహనః
 మహతా మేఘజాలేన నానారూపేణ వజ్రభృత్
 ఆకాశం సమవస్తీర్య ప్రవవర్ష సురేశ్వరః
 తతోఽక్షమాత్రా విసృజన్ధారాః శతసహస్రశః
 అభ్యవర్షత్సహస్రాక్షః పావకం ఖాణ్డవం ప్రతి
 అసంప్రాప్తాస్తు తా ధారాస్తేజసా జాతవేదసః
 ఖ ఏవ సమశుష్యన్త న కాశ్చిత్పావకం గతాః
 తతో నముచిహా క్రుద్ధో భృశమర్చిష్మతస్తదా
 పునరేవాభ్యవర్షత్తమమ్భః ప్రవిసృజన్బహు
 అర్చిర్ధారాభిసంబద్ధం ధూమవిద్యుత్సమాకులమ్
 బభూవ తద్వనం ఘోరం స్తనయిత్నుసఘోషవత్
  వైశంపాయన ఉవాచ
 తస్యాభివర్షతో వారి పాణ్డవః ప్రత్యవారయత్
 శరవర్షేణ బీభత్సురుత్తమాస్త్రాణి దర్శయన్
 శరైః సమన్తతః సర్వం ఖాణ్డవం చాపి పాణ్డవః
 ఛాదయామాస తద్వర్షమపకృష్య తతో వనాత్
 న చ స్మ కించిచ్ఛక్నోతి భూతం నిశ్చరితుం తతః
 సంఛాద్యమానే ఖగమైరస్యతా సవ్యసాచినా
 తక్షకస్తు న తత్రాసీత్సర్పరాజో మహాబలః
 దహ్యమానే వనే తస్మిన్కురుక్షేత్రేఽభవత్తదా
 అశ్వసేనస్తు తత్రాసీత్తక్షకస్య సుతో బలీ
 స యత్నమకరోత్తీవ్రం మోక్షార్థం హవ్యవాహనాత్
 న శశాక వినిర్గన్తుం కౌన్తేయశరపీడితః
 మోక్షయామాస తం మాతా నిగీర్య భుజగాత్మజా
 తస్య పూర్వం శిరో గ్రస్తం పుచ్ఛమస్య నిగీర్యతే
 ఊర్ధ్వమాచక్రమే సా తు పన్నగీ పుత్రగృద్ధినీ
 తస్యాస్తీక్ష్ణేన భల్లేన పృథుధారేణ పాణ్డవః
 శిరశ్చిచ్ఛేద గచ్ఛన్త్యాస్తామపశ్యత్సురేశ్వరః
 తం ముమోచయిషుర్వజ్రీ వాతవర్షేణ పాణ్డవమ్
 మోహయామాస తత్కాలమశ్వసేనస్త్వముచ్యత
 తాం చ మాయాం తదా దృష్ట్వా ఘోరాం నాగేన వఞ్చితః
 ద్విధా త్రిధా చ చిచ్ఛేద ఖగతానేవ భారత
 శశాప తం చ సంక్రుద్ధో బీభత్సుర్జిహ్మగామినమ్
 పావకో వాసుదేవశ్చ అప్రతిష్ఠో భవేదితి
 తతో జిష్ణుః సహస్రాక్షం ఖం వితత్యేషుభిః శితైః
 యోధయామాస సంక్రుద్ధో వఞ్చనాం తామనుస్మరన్
 దేవరాడపి తం దృష్ట్వా సంరబ్ధమివ ఫల్గునమ్
 స్వమస్త్రమసృజద్దీప్తం యత్తతానాఖిలం నభః
 తతో వాయుర్మహాఘోషః క్షోభయన్సర్వసాగరాన్
 వియత్స్థోఽజనయన్మేఘాఞ్జలధారాముచోఽఽకులాన్
 తద్విఘాతార్థమసృజదర్జునోఽప్యస్త్రముత్తమమ్
 వాయవ్యమేవాభిమన్త్ర్య ప్రతిపత్తివిశారదః
 తేనేన్ద్రాశనిమేఘానాం వీర్యౌజస్తద్వినాశితమ్
 జలధారాశ్చ తాః శోషం జగ్ముర్నేశుశ్చ విద్యుతః
 క్షణేన చాభవద్వ్యోమ సంప్రశాన్తరజస్తమః
 సుఖశీతానిలగుణం ప్రకృతిస్థార్కమణ్డలమ్
 నిష్ప్రతీకారహృష్టశ్చ హుతభుగ్వివిధాకృతిః
 ప్రజజ్వాలాతులార్చిష్మాన్స్వనాదైః పూరయఞ్జగత్
 కృష్ణాభ్యాం రక్షితం దృష్ట్వా తం చ దావమహంకృతాః
 సముత్పేతురథాకాశం సుపర్ణాద్యాః పతత్రిణః
 గరుడా వజ్రసదృశైః పక్షతుణ్డనఖైస్తథా
 ప్రహర్తుకామాః సంపేతురాకాశాత్కృష్ణపాణ్డవౌ
 తథైవోరగసంఘాతాః పాణ్డవస్య సమీపతః
 ఉత్సృజన్తో విషం ఘోరం నిశ్చేరుర్జ్వలితాననాః
 తాంశ్చకర్త శరైః పార్థః సరోషాన్దృశ్య ఖేచరాన్
 వివశాశ్చాపతన్దీప్తం దేహాభావాయ పావకమ్
 తతః సురాః సగన్ధర్వా యక్షరాక్షసపన్నగాః
 ఉత్పేతుర్నాదమతులముత్సృజన్తో రణార్థిణః
 అయఃకణపచక్రాశ్మభుశుణ్డ్యుద్యతబాహవః
 కృష్ణపార్థౌ జిఘాంసన్తః క్రోధసంమూర్చ్ఛితౌజసః
 తేషామభివ్యాహరతాం శస్త్రవర్షం చ ముఞ్చతామ్
 ప్రమమాథోత్తమాఙ్గాని బీభత్సుర్నిశితైః శరైః
 కృష్ణశ్చ సుమహాతేజాశ్చక్రేణారినిహా తదా
 దైత్యదానవసంఘానాం చకార కదనం మహత్
 అథాపరే శరైర్విద్ధాశ్చక్రవేగేరితాస్తదా
 వేలామివ సమాసాద్య వ్యాతిష్ఠన్త మహౌజసః
 తతః శక్రోఽభిసంక్రుద్ధస్త్రిదశానాం మహేశ్వరః
 పాణ్డురం గజమాస్థాయ తావుభౌ సమభిద్రవత్
 అశనిం గృహ్య తరసా వజ్రమస్త్రమవాసృజత్
 హతావేతావితి ప్రాహ సురానసురసూదనః
 తతః సముద్యతాం దృష్ట్వా దేవేన్ద్రేణ మహాశనిమ్
 జగృహుః సర్వశస్త్రాణి స్వాని స్వాని సురాస్తదా
 కాలదణ్డం యమో రాజా శిబికాం చ ధనేశ్వరః
 పాశం చ వరుణస్తత్ర విచక్రం చ తథా శివః
 ఓషధీర్దీప్యమానాశ్చ జగృహాతేఽశ్వినావపి
 జగృహే చ ధనుర్ధాతా ముసలం చ జయస్తథా
 పర్వతం చాపి జగ్రాహ క్రుద్ధస్త్వష్టా మహాబలః
 అంశస్తు శక్తిం జగ్రాహ మృత్యుర్దేవః పరశ్వధమ్
 ప్రగృహ్య పరిఘం ఘోరం విచచారార్యమా అపి
 మిత్రశ్చ క్షురపర్యన్తం చక్రం గృహ్య వ్యతిష్ఠత
 పూషా భగశ్చ సంక్రుద్ధః సవితా చ విశాం పతే
 ఆత్తకార్ముకనిస్త్రింశాః కృష్ణపార్థావభిద్రుతాః
 రుద్రాశ్చ వసవశ్చైవ మరుతశ్చ మహాబలాః
 విశ్వేదేవాస్తథా సాధ్యా దీప్యమానాః స్వతేజసా
 ఏతే చాన్యే చ బహవో దేవాస్తౌ పురుషోత్తమౌ
 కృష్ణపార్థౌ జిఘాంసన్తః ప్రతీయుర్వివిధాయుధాః
 తత్రాద్భుతాన్యదృశ్యన్త నిమిత్తాని మహాహవే
 యుగాన్తసమరూపాణి భూతోత్సాదాయ భారత
 తథా తు దృష్ట్వా సంరబ్ధం శక్రం దేవైః సహాచ్యుతౌ
 అభీతౌ యుధి దుర్ధర్షౌ తస్థతుః సజ్జకార్ముకౌ
 ఆగతాంశ్చైవ తాన్దృష్ట్వా దేవానేకైకశస్తతః
 న్యవారయేతాం సంక్రుద్ధౌ బాణైర్వజ్రోపమైస్తదా
 అసకృద్భగ్నసంకల్పాః సురాశ్చ బహుశః కృతాః
 భయాద్రణం పరిత్యజ్య శక్రమేవాభిశిశ్రియుః
 దృష్ట్వా నివారితాన్దేవాన్మాధవేనార్జునేన చ
 ఆశ్చర్యమగమంస్తత్ర మునయో దివి విష్ఠితాః
 శక్రశ్చాపి తయోర్వీర్యముపలభ్యాసకృద్రణే
 బభూవ పరమప్రీతో భూయశ్చైతావయోధయత్
 తతోఽశ్మవర్షం సుమహద్వ్యసృజత్పాకశాసనః
 భూయ ఏవ తదా వీర్యం జిజ్ఞాసుః సవ్యసాచినః
 తచ్ఛరైరర్జునో వర్షం ప్రతిజఘ్నేఽత్యమర్షణః
 విఫలం క్రియమాణం తత్సంప్రేక్ష్య చ శతక్రతుః
 భూయః సంవర్ధయామాస తద్వర్షం దేవరాడథ
 సోఽశ్మవర్షం మహావేగైరిషుభిః పాకశాసనిః
 విలయం గమయామాస హర్షయన్పితరం తదా
 సముత్పాట్య తు పాణిభ్యాం మన్దరాచ్ఛిఖరం మహత్
 సద్రుమం వ్యసృజచ్ఛక్రో జిఘాంసుః పాణ్డునన్దనమ్
 తతోఽర్జునో వేగవద్భిర్జ్వలితాగ్రైరజిహ్మగైః
 బాణైర్విధ్వంసయామాస గిరేః శృఙ్గం సహస్రధా
 గిరేర్విశీర్యమాణస్య తస్య రూపం తదా బభౌ
 సార్కచన్ద్రగ్రహస్యేవ నభసః ప్రవిశీర్యతః
 తేనావాక్పతతా దావే శైలేన మహతా భృశమ్
 భూయ ఏవ హతాస్తత్ర ప్రాణినః ఖాణ్డవాలయాః
  వైశంపాయన ఉవాచ
 తథా శైలనిపాతేన భీషితాః ఖాణ్డవాలయాః
 దానవా రాక్షసా నాగాస్తరక్ష్వృక్షవనౌకసః
 ద్విపాః ప్రభిన్నాః శార్దూలాః సింహాః కేసరిణస్తథా
 మృగాశ్చ మహిషాశ్చైవ శతశః పక్షిణస్తథా
 సముద్విగ్నా విససృపుస్తథాన్యా భూతజాతయః
 తం దావం సముదీక్షన్తః కృష్ణౌ చాభ్యుద్యతాయుధౌ
 ఉత్పాతనాదశబ్దేన సంత్రాసిత ఇవాభవన్
 స్వతేజోభాస్వరం చక్రముత్ససర్జ జనార్దనః
 తేన తా జాతయః క్షుద్రాః సదానవనిశాచరాః
 నికృత్తాః శతశః సర్వా నిపేతురనలం క్షణాత్
 అదృశ్యన్రాక్షసాస్తత్ర కృష్ణచక్రవిదారితాః
 వసారుధిరసంపృక్తాః సంధ్యాయామివ తోయదాః
 పిశాచాన్పక్షిణో నాగాన్పశూంశ్చాపి సహస్రశః
 నిఘ్నంశ్చరతి వార్ష్ణేయః కాలవత్తత్ర భారత
 క్షిప్తం క్షిప్తం హి తచ్చక్రం కృష్ణస్యామిత్రఘాతినః
 హత్వానేకాని సత్త్వాని పాణిమేతి పునః పునః
 తథా తు నిఘ్నతస్తస్య సర్వసత్త్వాని భారత
 బభూవ రూపమత్యుగ్రం సర్వభూతాత్మనస్తదా
 సమేతానాం చ దేవానాం దానవానాం చ సర్వశః
 విజేతా నాభవత్కశ్చిత్కృష్ణపాణ్డవయోర్మృధే
 తయోర్బలాత్పరిత్రాతుం తం దావం తు యదా సురాః
 నాశక్నువఞ్శమయితుం తదాభూవన్పరాఙ్ముఖాః
 శతక్రతుశ్చ సంప్రేక్ష్య విముఖాన్దేవతాగణాన్
 బభూవావస్థితః ప్రీతః ప్రశంసన్కృష్ణపాణ్డవౌ
 నివృత్తేషు తు దేవేషు వాగువాచాశరీరిణీ
 శతక్రతుమభిప్రేక్ష్య మహాగమ్భీరనిఃస్వనా
 న తే సఖా సంనిహితస్తక్షకః పన్నగోత్తమః
 దాహకాలే ఖాణ్డవస్య కురుక్షేత్రం గతో హ్యసౌ
 న చ శక్యౌ త్వయా జేతుం యుద్ధేఽస్మిన్సమవస్థితౌ
 వాసుదేవార్జునౌ శక్ర నిబోధేదం వచో మమ
 నరనారాయణౌ దేవౌ తావేతౌ విశ్రుతౌ దివి
 భవానప్యభిజానాతి యద్వీర్యౌ యత్పరాక్రమౌ
 నైతౌ శక్యౌ దురాధర్షౌ విజేతుమజితౌ యుధి
 అపి సర్వేషు లోకేషు పురాణావృషిసత్తమౌ
 పూజనీయతమావేతావపి సర్వైః సురాసురైః
 సయక్షరక్షోగన్ధర్వనరకింనరపన్నగైః
 తస్మాదితః సురైః సార్ధం గన్తుమర్హసి వాసవ
 దిష్టం చాప్యనుపశ్యైతత్ఖాణ్డవస్య వినాశనమ్
 ఇతి వాచమభిశ్రుత్య తథ్యమిత్యమరేశ్వరః
 కోపామర్షౌ సముత్సృజ్య సంప్రతస్థే దివం తదా
 తం ప్రస్థితం మహాత్మానం సమవేక్ష్య దివౌకసః
 త్వరితాః సహితా రాజన్ననుజగ్ముః శతక్రతుమ్
 దేవరాజం తదా యాన్తం సహ దేవైరుదీక్ష్య తు
 వాసుదేవార్జునౌ వీరౌ సింహనాదం వినేదతుః
 దేవరాజే గతే రాజన్ప్రహృష్టౌ కృష్ణపాణ్డవౌ
 నిర్విశఙ్కం పునర్దావం దాహయామాసతుస్తదా
 స మారుత ఇవాభ్రాణి నాశయిత్వార్జునః సురాన్
 వ్యధమచ్ఛరసంపాతైః ప్రాణినః ఖాణ్డవాలయాన్
 న చ స్మ కించిచ్ఛక్నోతి భూతం నిశ్చరితుం తతః
 సంఛిద్యమానమిషుభిరస్యతా సవ్యసాచినా
 నాశకంస్తత్ర భూతాని మహాన్త్యపి రణేఽర్జునమ్
 నిరీక్షితుమమోఘేషుం కరిష్యన్తి కుతో రణమ్
 శతేనైకం చ వివ్యాధ శతం చైకేన పత్రిణా
 వ్యసవస్తేఽపతన్నగ్నౌ సాక్షాత్కాలహతా ఇవ
 న చాలభన్త తే శర్మ రోధఃసు విషమేషు చ
 పితృదేవనివాసేషు సంతాపశ్చాప్యజాయత
 భూతసంఘసహస్రాశ్చ దీనాశ్చక్రుర్మహాస్వనమ్
 రురువుర్వారణాశ్చైవ తథైవ మృగపక్షిణః
 తేన శబ్దేన విత్రేసుర్గఙ్గోదధిచరా ఝషాః
 న హ్యర్జునం మహాబాహుం నాపి కృష్ణం మహాబలమ్
 నిరీక్షితుం వై శక్నోతి కశ్చిద్యోద్ధుం కుతః పునః
 ఏకాయనగతా యేఽపి నిష్పతన్త్యత్ర కేచన
 రాక్షసాన్దానవాన్నాగాఞ్జఘ్నే చక్రేణ తాన్హరిః
 తే విభిన్నశిరోదేహాశ్చక్రవేగాద్గతాసవః
 పేతురాస్యే మహాకాయా దీప్తస్య వసురేతసః
 స మాంసరుధిరౌఘైశ్చ మేదౌఘైశ్చ సమీరితః
 ఉపర్యాకాశగో వహ్నిర్విధూమః సమదృశ్యత
 దీప్తాక్షో దీప్తజిహ్వశ్చ దీప్తవ్యాత్తమహాననః
 దీప్తోర్ధ్వకేశః పిఙ్గాక్షః పిబన్ప్రాణభృతాం వసామ్
 తాం స కృష్ణార్జునకృతాం సుధాం ప్రాప్య హుతాశనః
 బభూవ ముదితస్తృప్తః పరాం నిర్వృతిమాగతః
 అథాసురం మయం నామ తక్షకస్య నివేశనాత్
 విప్రద్రవన్తం సహసా దదర్శ మధుసూదనః
 తమగ్నిః ప్రార్థయామాస దిధక్షుర్వాతసారథిః
 దేహవాన్వై జటీ భూత్వా నదంశ్చ జలదో యథా
 జిఘాంసుర్వాసుదేవశ్చ చక్రముద్యమ్య విష్ఠితః
 స చక్రముద్యతం దృష్ట్వా దిధక్షుం చ హుతాశనమ్
 అభిధావార్జునేత్యేవం మయశ్చుక్రోశ భారత
 తస్య భీతస్వనం శ్రుత్వా మా భైరితి ధనంజయః
 ప్రత్యువాచ మయం పార్థో జీవయన్నివ భారత
 తం పార్థేనాభయే దత్తే నముచేర్భ్రాతరం మయమ్
 న హన్తుమైచ్ఛద్దాశార్హః పావకో న దదాహ చ
 తస్మిన్వనే దహ్యమానే షడగ్నిర్న దదాహ చ
 అశ్వసేనం మయం చాపి చతురః శార్ఙ్గకానితి
  జనమేజయ ఉవాచ
 కిమర్థం శార్ఙ్గకానగ్నిర్న దదాహ తథాగతే
 తస్మిన్వనే దహ్యమానే బ్రహ్మన్నేతద్వదాశు మే
 అదాహే హ్యశ్వసేనస్య దానవస్య మయస్య చ
 కారణం కీర్తితం బ్రహ్మఞ్శార్ఙ్గకానాం న కీర్తితమ్
 తదేతదద్భుతం బ్రహ్మఞ్శార్ఙ్గానామవినాశనమ్
 కీర్తయస్వాగ్నిసంమర్దే కథం తే న వినాశితాః
  వైశంపాయన ఉవాచ
 యదర్థం శార్ఙ్గకానగ్నిర్న దదాహ తథాగతే
 తత్తే సర్వం యథావృత్తం కథయిష్యామి భారత
 ధర్మజ్ఞానాం ముఖ్యతమస్తపస్వీ సంశితవ్రతః
 ఆసీన్మహర్షిః శ్రుతవాన్మన్దపాల ఇతి శ్రుతః
 స మార్గమాస్థితో రాజన్నృషీణామూర్ధ్వరేతసామ్
 స్వాధ్యాయవాన్ధర్మరతస్తపస్వీ విజితేన్ద్రియః
 స గత్వా తపసః పారం దేహముత్సృజ్య భారత
 జగామ పితృలోకాయ న లేభే తత్ర తత్ఫలమ్
 స లోకానఫలాన్దృష్ట్వా తపసా నిర్జితానపి
 పప్రచ్ఛ ధర్మరాజస్య సమీపస్థాన్దివౌకసః
 కిమర్థమావృతా లోకా మమైతే తపసార్జితాః
 కిం మయా న కృతం తత్ర యస్యేదం కర్మణః ఫలమ్
 తత్రాహం తత్కరిష్యామి యదర్థమిదమావృతమ్
 ఫలమేతస్య తపసః కథయధ్వం దివౌకసః
  దేవా ఊచుః
 ఋణినో మానవా బ్రహ్మఞ్జాయన్తే యేన తచ్ఛృణు
 క్రియాభిర్బ్రహ్మచర్యేణ ప్రజయా చ న సంశయః
 తదపాక్రియతే సర్వం యజ్ఞేన తపసా సుతైః
 తపస్వీ యజ్ఞకృచ్చాసి న తు తే విద్యతే ప్రజా
 త ఇమే ప్రసవస్యార్థే తవ లోకాః సమావృతాః
 ప్రజాయస్వ తతో లోకానుపభోక్తాసి శాశ్వతాన్
 పున్నామ్నో నరకాత్పుత్రస్త్రాతీతి పితరం మునే
 తస్మాదపత్యసంతానే యతస్వ ద్విజసత్తమ
  వైశంపాయన ఉవాచ
 తచ్ఛ్రుత్వా మన్దపాలస్తు తేషాం వాక్యం దివౌకసామ్
 క్వ ను శీఘ్రమపత్యం స్యాద్బహులం చేత్యచిన్తయత్
 స చిన్తయన్నభ్యగచ్ఛద్బహులప్రసవాన్ఖగాన్
 శార్ఙ్గికాం శార్ఙ్గకో భూత్వా జరితాం సముపేయివాన్
 తస్యాం పుత్రానజనయచ్చతురో బ్రహ్మవాదినః
 తానపాస్య స తత్రైవ జగామ లపితాం ప్రతి
 బాలాన్సుతానణ్డగతాన్మాత్రా సహ మునిర్వనే
 తస్మిన్గతే మహాభాగే లపితాం ప్రతి భారత
 అపత్యస్నేహసంవిగ్నా జరితా బహ్వచిన్తయత్
 తేన త్యక్తానసంత్యాజ్యానృషీనణ్డగతాన్వనే
 నాజహత్పుత్రకానార్తా జరితా ఖాణ్డవే నృప
 బభార చైతాన్సంజాతాన్స్వవృత్త్యా స్నేహవిక్లవా
 తతోఽగ్నిం ఖాణ్డవం దగ్ధుమాయాన్తం దృష్టవానృషిః
 మన్దపాలశ్చరంస్తస్మిన్వనే లపితయా సహ
 తం సంకల్పం విదిత్వాస్య జ్ఞాత్వా పుత్రాంశ్చ బాలకాన్
 సోఽభితుష్టావ విప్రర్షిర్బ్రాహ్మణో జాతవేదసమ్
 పుత్రాన్పరిదదద్భీతో లోకపాలం మహౌజసమ్
  మన్దపాల ఉవాచ
 త్వమగ్నే సర్వదేవానాం ముఖం త్వమసి హవ్యవాట్
 త్వమన్తః సర్వభూతానాం గూఢశ్చరసి పావక
 త్వామేకమాహుః కవయస్త్వామాహుస్త్రివిధం పునః
 త్వామష్టధా కల్పయిత్వా యజ్ఞవాహమకల్పయన్
 త్వయా సృష్టమిదం విశ్వం వదన్తి పరమర్షయః
 త్వదృతే హి జగత్కృత్స్నం సద్యో న స్యాద్ధుతాశన
 తుభ్యం కృత్వా నమో విప్రాః స్వకర్మవిజితాం గతిమ్
 గచ్ఛన్తి సహ పత్నీభిః సుతైరపి చ శాశ్వతీమ్
 త్వామగ్నే జలదానాహుః ఖే విషక్తాన్సవిద్యుతః
 దహన్తి సర్వభూతాని త్వత్తో నిష్క్రమ్య హాయనాః
 జాతవేదస్తవైవేయం విశ్వసృష్టిర్మహాద్యుతే
 తవైవ కర్మ విహితం భూతం సర్వం చరాచరమ్
 త్వయాపో విహితాః పూర్వం త్వయి సర్వమిదం జగత్
 త్వయి హవ్యం చ కవ్యం చ యథావత్సంప్రతిష్ఠితమ్
 అగ్నే త్వమేవ జ్వలనస్త్వం ధాతా త్వం బృహస్పతిః
 త్వమశ్వినౌ యమౌ మిత్రః సోమస్త్వమసి చానిలః
  వైశంపాయన ఉవాచ
 ఏవం స్తుతస్తతస్తేన మన్దపాలేన పావకః
 తుతోష తస్య నృపతే మునేరమితతేజసః
 ఉవాచ చైనం ప్రీతాత్మా కిమిష్టం కరవాణి తే
 తమబ్రవీన్మన్దపాలః ప్రాఞ్జలిర్హవ్యవాహనమ్
 ప్రదహన్ఖాణ్డవం దావం మమ పుత్రాన్విసర్జయ
 తథేతి తత్ప్రతిశ్రుత్య భగవాన్హవ్యవాహనః
 ఖాణ్డవే తేన కాలేన ప్రజజ్వాల దిధక్షయా
  వైశంపాయన ఉవాచ
 తతః ప్రజ్వలితే శుక్రే శార్ఙ్గకాస్తే సుదుఃఖితాః
 వ్యథితాః పరమోద్విగ్నా నాధిజగ్ముః పరాయణమ్
 నిశామ్య పుత్రకాన్బాలాన్మాతా తేషాం తపస్వినీ
 జరితా దుఃఖసంతప్తా విలలాప నరేశ్వర
 అయమగ్నిర్దహన్కక్షమిత ఆయాతి భీషణః
 జగత్సందీపయన్భీమో మమ దుఃఖవివర్ధనః
 ఇమే చ మాం కర్షయన్తి శిశవో మన్దచేతసః
 అబర్హాశ్చరణైర్హీనాః పూర్వేషాం నః పరాయణమ్
 త్రాసయంశ్చాయమాయాతి లేలిహానో మహీరుహాన్
 అశక్తిమత్త్వాచ్చ సుతా న శక్తాః సరణే మమ
 ఆదాయ చ న శక్తాస్మి పుత్రాన్సరితుమన్యతః
 న చ త్యక్తుమహం శక్తా హృదయం దూయతీవ మే
 కం ను జహ్యామహం పుత్రం కమాదాయ వ్రజామ్యహమ్
 కిం ను మే స్యాత్కృతం కృత్వా మన్యధ్వం పుత్రకాః కథమ్
 చిన్తయానా విమోక్షం వో నాధిగచ్ఛామి కించన
 ఛాదయిత్వా చ వో గాత్రైః కరిష్యే మరణం సహ
 జరితారౌ కులం హీదం జ్యేష్ఠత్వేన ప్రతిష్ఠితమ్
 సారిసృక్వః ప్రజాయేత పితౄణాం కులవర్ధనః
 స్తమ్బమిత్రస్తపః కుర్యాద్ద్రోణో బ్రహ్మవిదుత్తమః
 ఇత్యేవముక్త్వా ప్రయయౌ పితా వో నిర్ఘృణః పురా
 కముపాదాయ శక్యేత గన్తుం కస్యాపదుత్తమా
 కిం ను కృత్వా కృతం కార్యం భవేదితి చ విహ్వలా
 నాపశ్యత్స్వధియా మోక్షం స్వసుతానాం తదానలాత్
 ఏవం బ్రువన్తీం శార్ఙ్గాస్తే ప్రత్యూచురథ మాతరమ్
 స్నేహముత్సృజ్య మాతస్త్వం పత యత్ర న హవ్యవాట్
 అస్మాసు హి వినష్టేషు భవితారః సుతాస్తవ
 త్వయి మాతర్వినష్టాయాం న నః స్యాత్కులసంతతిః
 అన్వవేక్ష్యైతదుభయం క్షమం స్యాద్యత్కులస్య నః
 తద్వై కర్తుం పరః కాలో మాతరేష భవేత్తవ
 మా వై కులవినాశాయ స్నేహం కార్షీః సుతేషు నః
 న హీదం కర్మ మోఘం స్యాల్లోకకామస్య నః పితుః
  జరితోవాచ
 ఇదమాఖోర్బిలం భూమౌ వృక్షస్యాస్య సమీపతః
 తదావిశధ్వం త్వరితా వహ్నేరత్ర న వో భయమ్
 తతోఽహం పాంసునా ఛిద్రమపిధాస్యామి పుత్రకాః
 ఏవం ప్రతికృతం మన్యే జ్వలతః కృష్ణవర్త్మనః
 తత ఏష్యామ్యతీతేఽగ్నౌ విహర్తుం పాంసుసంచయమ్
 రోచతామేష వోపాయో విమోక్షాయ హుతాశనాత్
  శార్ఙ్గకా ఊచుః
 అబర్హాన్మాంసభూతాన్నః క్రవ్యాదాఖుర్వినాశయేత్
 పశ్యమానా భయమిదం న శక్ష్యామో నిషేవితుమ్
 కథమగ్నిర్న నో దహ్యాత్కథమాఖుర్న భక్షయేత్
 కథం న స్యాత్పితా మోఘః కథం మాతా ధ్రియేత నః
 బిల ఆఖోర్వినాశః స్యాదగ్నేరాకాశచారిణామ్
 అన్వవేక్ష్యైతదుభయం శ్రేయాన్దాహో న భక్షణమ్
 గర్హితం మరణం నః స్యాదాఖునా ఖాదతా బిలే
 శిష్టాదిష్టః పరిత్యాగః శరీరస్య హుతాశనాత్
  జరితోవాచ
 అస్మాద్బిలాన్నిష్పతితం శ్యేన ఆఖుం జహార తమ్
 క్షుద్రం గృహీత్వా పాదాభ్యాం భయం న భవితా తతః
  శార్ఙ్గకా ఊచుః
 న హృతం తం వయం విద్మః శ్యేనేనాఖుం కథంచన
 అన్యేఽపి భవితారోఽత్ర తేభ్యోఽపి భయమేవ నః
 సంశయో హ్యగ్నిరాగచ్ఛేద్దృష్టం వాయోర్నివర్తనమ్
 మృత్యుర్నో బిలవాసిభ్యో భవేన్మాతరసంశయమ్
 నిఃసంశయాత్సంశయితో మృత్యుర్మాతర్విశిష్యతే
 చర ఖే త్వం యథాన్యాయం పుత్రాన్వేత్స్యసి శోభనాన్
  జరితోవాచ
 అహం వై శ్యేనమాయాన్తమద్రాక్షం బిలమన్తికాత్
 సంచరన్తం సమాదాయ జహారాఖుం బిలాద్బలీ
 తం పతన్తమహం శ్యేనం త్వరితా పృష్ఠతోఽన్వగామ్
 ఆశిషోఽస్య ప్రయుఞ్జానా హరతో మూషకం బిలాత్
 యో నో ద్వేష్టారమాదాయ శ్యేనరాజ ప్రధావసి
 భవ త్వం దివమాస్థాయ నిరమిత్రో హిరణ్మయః
 యదా స భక్షితస్తేన క్షుధితేన పతత్రిణా
 తదాహం తమనుజ్ఞాప్య ప్రత్యుపాయాం గృహాన్ప్రతి
 ప్రవిశధ్వం బిలం పుత్రా విశ్రబ్ధా నాస్తి వో భయమ్
 శ్యేనేన మమ పశ్యన్త్యా హృత ఆఖుర్న సంశయః
  శార్ఙ్గకా ఊచుః
 న విద్మ వై వయం మాతర్హృతమాఖుమితః పురా
 అవిజ్ఞాయ న శక్ష్యామో బిలమావిశతుం వయమ్
  జరితోవాచ
 అహం హి తం ప్రజానామి హృతం శ్యేనేన మూషకమ్
 అత ఏవ భయం నాస్తి క్రియతాం వచనం మమ
  శార్ఙ్గకా ఊచుః
 న త్వం మిథ్యోపచారేణ మోక్షయేథా భయం మహత్
 సమాకులేషు జ్ఞానేషు న బుద్ధికృతమేవ తత్
 న చోపకృతమస్మాభిర్న చాస్మాన్వేత్థ యే వయమ్
 పీడ్యమానా భరస్యస్మాన్కా సతీ కే వయం తవ
 తరుణీ దర్శనీయాసి సమర్థా భర్తురేషణే
 అనుగచ్ఛ స్వభర్తారం పుత్రానాప్స్యసి శోభనాన్
 వయమప్యగ్నిమావిశ్య లోకాన్ప్రాప్స్యామహే శుభాన్
 అథాస్మాన్న దహేదగ్నిరాయాస్త్వం పునరేవ నః
  వైశంపాయన ఉవాచ
 ఏవముక్తా తతః శార్ఙ్గీ పుత్రానుత్సృజ్య ఖాణ్డవే
 జగామ త్వరితా దేశం క్షేమమగ్నేరనాశ్రయమ్
 తతస్తీక్ష్ణార్చిరభ్యాగాజ్జ్వలితో హవ్యవాహనః
 యత్ర శార్ఙ్గా బభూవుస్తే మన్దపాలస్య పుత్రకాః
 తే శార్ఙ్గా జ్వలనం దృష్ట్వా జ్వలితం స్వేన తేజసా
 జరితారిస్తతో వాచం శ్రావయామాస పావకమ్
  జరితారిరువాచ
 పురతః కృచ్ఛ్రకాలస్య ధీమాఞ్జాగర్తి పూరుషః
 స కృచ్ఛ్రకాలం సంప్రాప్య వ్యథాం నైవైతి కర్హిచిత్
 యస్తు కృచ్ఛ్రమసంప్రాప్తం విచేతా నావబుధ్యతే
 స కృచ్ఛ్రకాలే వ్యథితో న ప్రజానాతి కించన
  సారిసృక్వ ఉవాచ
 ధీరస్త్వమసి మేధావీ ప్రాణకృచ్ఛ్రమిదం చ నః
 శూరః ప్రాజ్ఞో బహూనాం హి భవత్యేకో న సంశయః
  స్తమ్బమిత్ర ఉవాచ
 జ్యేష్ఠస్త్రాతా భవతి వై జ్యేష్ఠో ముఞ్చతి కృచ్ఛ్రతః
 జ్యేష్ఠశ్చేన్న ప్రజానాతి కనీయాన్కిం కరిష్యతి
  ద్రోణ ఉవాచ
 హిరణ్యరేతాస్త్వరితో జ్వలన్నాయాతి నః క్షయమ్
 సప్తజిహ్వోఽనలః క్షామో లేలిహానోపసర్పతి
  వైశంపాయన ఉవాచ
 ఏవముక్తో భ్రాతృభిస్తు జరితారిర్విభావసుమ్
 తుష్టావ ప్రాఞ్జలిర్భూత్వా యథా తచ్ఛృణు పార్థివ
  జరితారిరువాచ
 ఆత్మాసి వాయోః పవనః శరీరముత వీరుధామ్
 యోనిరాపశ్చ తే శుక్ర యోనిస్త్వమసి చామ్భసః
 ఊర్ధ్వం చాధశ్చ గచ్ఛన్తి విసర్పన్తి చ పార్శ్వతః
 అర్చిషస్తే మహావీర్య రశ్మయః సవితుర్యథా
  సారిసృక్వ ఉవాచ
 మాతా ప్రపన్నా పితరం న విద్మః పక్షాశ్చ నో న ప్రజాతాబ్జకేతో
 న నస్త్రాతా విద్యతేఽగ్నే త్వదన్యస్తస్మాద్ధి నః పరిరక్షైకవీర
 యదగ్నే తే శివం రూపం యే చ తే సప్త హేతయః
 తేన నః పరిరక్షాద్య ఈడితః శరణైషిణః
 త్వమేవైకస్తపసే జాతవేదో నాన్యస్తప్తా విద్యతే గోషు దేవ
 ఋషీనస్మాన్బాలకాన్పాలయస్వ పరేణాస్మాన్ప్రైహి వై హవ్యవాహ
  స్తమ్బమిత్ర ఉవాచ
 సర్వమగ్నే త్వమేవైకస్త్వయి సర్వమిదం జగత్
 త్వం ధారయసి భూతాని భువనం త్వం బిభర్షి చ
 త్వమగ్నిర్హవ్యవాహస్త్వం త్వమేవ పరమం హవిః
 మనీషిణస్త్వాం యజన్తే బహుధా చైకధైవ చ
 సృష్ట్వా లోకాంస్త్రీనిమాన్హవ్యవాహ ప్రాప్తే కాలే పచసి పునః సమిద్ధః
 సర్వస్యాస్య భువనస్య ప్రసూతిస్త్వమేవాగ్నే భవసి పునః ప్రతిష్ఠా
 త్వమన్నం ప్రాణినాం భుక్తమన్తర్భూతో జగత్పతే
 నిత్యం ప్రవృద్ధః పచసి త్వయి సర్వం ప్రతిష్ఠితమ్
  ద్రోణ ఉవాచ
 సూర్యో భూత్వా రశ్మిభిర్జాతవేదో భూమేరమ్భో భూమిజాతాన్రసాంశ్చ
 విశ్వానాదాయ పునరుత్సర్గకాలే సృష్ట్వా వృష్ట్యా భావయసీహ శుక్ర
 త్వత్త ఏతాః పునః శుక్ర వీరుధో హరితచ్ఛదాః
 జాయన్తే పుష్కరిణ్యశ్చ సముద్రశ్చ మహోదధిః
 ఇదం వై సద్మ తిగ్మాంశో వరుణస్య పరాయణమ్
 శివస్త్రాతా భవాస్మాకం మాస్మానద్య వినాశయ
 పిఙ్గాక్ష లోహితగ్రీవ కృష్ణవర్త్మన్హుతాశన
 పరేణ ప్రైహి ముఞ్చాస్మాన్సాగరస్య గృహానివ
  వైశంపాయన ఉవాచ
 ఏవముక్తో జాతవేదా ద్రోణేనాక్లిష్టకర్మణా
 ద్రోణమాహ ప్రతీతాత్మా మన్దపాలప్రతిజ్ఞయా
 ఋషిర్ద్రోణస్త్వమసి వై బ్రహ్మైతద్వ్యాహృతం త్వయా
 ఈప్సితం తే కరిష్యామి న చ తే విద్యతే భయమ్
 మన్దపాలేన యూయం హి మమ పూర్వం నివేదితాః
 వర్జయేః పుత్రకాన్మహ్యం దహన్దావమితి స్మ హ
 యచ్చ తద్వచనం తస్య త్వయా యచ్చేహ భాషితమ్
 ఉభయం మే గరీయస్తద్బ్రూహి కిం కరవాణి తే
 భృశం ప్రీతోఽస్మి భద్రం తే బ్రహ్మన్స్తోత్రేణ తే విభో
  ద్రోణ ఉవాచ
 ఇమే మార్జారకాః శుక్ర నిత్యముద్వేజయన్తి నః
 ఏతాన్కురుష్వ దంష్ట్రాసు హవ్యవాహ సబాన్ధవాన్
  వైశంపాయన ఉవాచ
 తథా తత్కృతవాన్వహ్నిరభ్యనుజ్ఞాయ శార్ఙ్గకాన్
 దదాహ ఖాణ్డవం చైవ సమిద్ధో జనమేజయ
  వైశంపాయన ఉవాచ
 మన్దపాలోఽపి కౌరవ్య చిన్తయానః సుతాంస్తదా
 ఉక్తవానప్యశీతాంశుం నైవ స స్మ న తప్యతే
 స తప్యమానః పుత్రార్థే లపితామిదమబ్రవీత్
 కథం న్వశక్తాః ప్లవనే లపితే మమ పుత్రకాః
 వర్ధమానే హుతవహే వాతే శీఘ్రం ప్రవాయతి
 అసమర్థా విమోక్షాయ భవిష్యన్తి మమాత్మజాః
 కథం న్వశక్తా త్రాణాయ మాతా తేషాం తపస్వినీ
 భవిష్యత్యసుఖావిష్టా పుత్రత్రాణమపశ్యతీ
 కథం ను సరణేఽశక్తాన్పతనే చ మమాత్మజాన్
 సంతప్యమానా అభితో వాశమానాభిధావతీ
 జరితారిః కథం పుత్రః సారిసృక్వః కథం చ మే
 స్తమ్బమిత్రః కథం ద్రోణః కథం సా చ తపస్వినీ
 లాలప్యమానం తమృషిం మన్దపాలం తథా వనే
 లపితా ప్రత్యువాచేదం సాసూయమివ భారత
 న తే సుతేష్వవేక్షాస్తి తానృషీనుక్తవానసి
 తేజస్వినో వీర్యవన్తో న తేషాం జ్వలనాద్భయమ్
 తథాగ్నౌ తే పరీత్తాశ్చ త్వయా హి మమ సంనిధౌ
 ప్రతిశ్రుతం తథా చేతి జ్వలనేన మహాత్మనా
 లోకపాలోఽనృతాం వాచం న తు వక్తా కథంచన
 సమర్థాస్తే చ వక్తారో న తే తేష్వస్తి మానసమ్
 తామేవ తు మమామిత్రీం చిన్తయన్పరితప్యసే
 ధ్రువం మయి న తే స్నేహో యథా తస్యాం పురాభవత్
 న హి పక్షవతా న్యాయ్యం నిఃస్నేహేన సుహృజ్జనే
 పీడ్యమాన ఉపద్రష్టుం శక్తేనాత్మా కథంచన
 గచ్ఛ త్వం జరితామేవ యదర్థం పరితప్యసే
 చరిష్యామ్యహమప్యేకా యథా కాపురుషే తథా
  మన్దపాల ఉవాచ
 నాహమేవం చరే లోకే యథా త్వమభిమన్యసే
 అపత్యహేతోర్విచరే తచ్చ కృచ్ఛ్రగతం మమ
 భూతం హిత్వా భవిష్యేఽర్థే యోఽవలమ్బేత మన్దధీః
 అవమన్యేత తం లోకో యథేచ్ఛసి తథా కురు
 ఏష హి జ్వలమానోఽగ్నిర్లేలిహానో మహీరుహాన్
 ద్వేష్యం హి హృది సంతాపం జనయత్యశివం మమ
  వైశంపాయన ఉవాచ
 తస్మాద్దేశాదతిక్రాన్తే జ్వలనే జరితా తతః
 జగామ పుత్రకానేవ త్వరితా పుత్రగృద్ధినీ
 సా తాన్కుశలినః సర్వాన్నిర్ముక్తాఞ్జాతవేదసః
 రోరూయమాణా కృపణా సుతాన్దృష్టవతీ వనే
 అశ్రద్ధేయతమం తేషాం దర్శనం సా పునః పునః
 ఏకైకశశ్చ తాన్పుత్రాన్క్రోశమానాన్వపద్యత
 తతోఽభ్యగచ్ఛత్సహసా మన్దపాలోఽపి భారత
 అథ తే సర్వ ఏవైనం నాభ్యనన్దన్త వై సుతాః
 లాలప్యమానమేకైకం జరితాం చ పునః పునః
 నోచుస్తే వచనం కించిత్తమృషిం సాధ్వసాధు వా
  మన్దపాల ఉవాచ
 జ్యేష్ఠః సుతస్తే కతమః కతమస్తదనన్తరః
 మధ్యమః కతమః పుత్రః కనిష్ఠః కతమశ్చ తే
 ఏవం బ్రువన్తం దుఃఖార్తం కిం మాం న ప్రతిభాషసే
 కృతవానస్మి హవ్యాశే నైవ శాన్తిమితో లభే
  జరితోవాచ
 కిం తే జ్యేష్ఠే సుతే కార్యం కిమనన్తరజేన వా
 కిం చ తే మధ్యమే కార్యం కిం కనిష్ఠే తపస్విని
 యస్త్వం మాం సర్వశో హీనాముత్సృజ్యాసి గతః పురా
 తామేవ లపితాం గచ్ఛ తరుణీం చారుహాసినీమ్
  మన్దపాల ఉవాచ
 న స్త్రీణాం విద్యతే కించిదన్యత్ర పురుషాన్తరాత్
 సాపత్నకమృతే లోకే భవితవ్యం హి తత్తథా
 సువ్రతాపి హి కల్యాణీ సర్వలోకపరిశ్రుతా
 అరున్ధతీ పర్యశఙ్కద్వసిష్ఠమృషిసత్తమమ్
 విశుద్ధభావమత్యన్తం సదా ప్రియహితే రతమ్
 సప్తర్షిమధ్యగం వీరమవమేనే చ తం మునిమ్
 అపధ్యానేన సా తేన ధూమారుణసమప్రభా
 లక్ష్యాలక్ష్యా నాభిరూపా నిమిత్తమివ లక్ష్యతే
 అపత్యహేతోః సంప్రాప్తం తథా త్వమపి మామిహ
 ఇష్టమేవంగతే హిత్వా సా తథైవ చ వర్తసే
 నైవ భార్యేతి విశ్వాసః కార్యః పుంసా కథంచన
 న హి కార్యమనుధ్యాతి భార్యా పుత్రవతీ సతీ
  వైశంపాయన ఉవాచ
 తతస్తే సర్వ ఏవైనం పుత్రాః సమ్యగుపాసిరే
 స చ తానాత్మజాన్రాజన్నాశ్వాసయితుమారభత్
  మన్దపాల ఉవాచ
 యుష్మాకం పరిరక్షార్థం విజ్ఞప్తో జ్వలనో మయా
 అగ్నినా చ తథేత్యేవం పూర్వమేవ ప్రతిశ్రుతమ్
 అగ్నేర్వచనమాజ్ఞాయ మాతుర్ధర్మజ్ఞతాం చ వః
 యుష్మాకం చ పరం వీర్యం నాహం పూర్వమిహాగతః
 న సంతాపో హి వః కార్యః పుత్రకా మరణం ప్రతి
 ఋషీన్వేద హుతాశోఽపి బ్రహ్మ తద్విదితం చ వః
  వైశంపాయన ఉవాచ
 ఏవమాశ్వాస్య పుత్రాన్స భార్యాం చాదాయ భారత
 మన్దపాలస్తతో దేశాదన్యం దేశం జగామ హ
 భగవానపి తిగ్మాంశుః సమిద్ధం ఖాణ్డవం వనమ్
 దదాహ సహ కృష్ణాభ్యాం జనయఞ్జగతోఽభయమ్
 వసామేదోవహాః కుల్యాస్తత్ర పీత్వా చ పావకః
 అగచ్ఛత్పరమాం తృప్తిం దర్శయామాస చార్జునమ్
 తతోఽన్తరిక్షాద్భగవానవతీర్య సురేశ్వరః
 మరుద్గణవృతః పార్థం మాధవం చాబ్రవీదిదమ్
 కృతం యువాభ్యాం కర్మేదమమరైరపి దుష్కరమ్
 వరాన్వృణీతం తుష్టోఽస్మి దుర్లభానప్యమానుషాన్
 పార్థస్తు వరయామాస శక్రాదస్త్రాణి సర్వశః
 గ్రహీతుం తచ్చ శక్రోఽస్య తదా కాలం చకార హ
 యదా ప్రసన్నో భగవాన్మహాదేవో భవిష్యతి
 తుభ్యం తదా ప్రదాస్యామి పాణ్డవాస్త్రాణి సర్వశః
 అహమేవ చ తం కాలం వేత్స్యామి కురునన్దన
 తపసా మహతా చాపి దాస్యామి తవ తాన్యహమ్
 ఆగ్నేయాని చ సర్వాణి వాయవ్యాని తథైవ చ
 మదీయాని చ సర్వాణి గ్రహీష్యసి ధనంజయ
 వాసుదేవోఽపి జగ్రాహ ప్రీతిం పార్థేన శాశ్వతీమ్
 దదౌ చ తస్మై దేవేన్ద్రస్తం వరం ప్రీతిమాంస్తదా
 దత్త్వా తాభ్యాం వరం ప్రీతః సహ దేవైర్మరుత్పతిః
 హుతాశనమనుజ్ఞాప్య జగామ త్రిదివం పునః
 పావకశ్చాపి తం దావం దగ్ధ్వా సమృగపక్షిణమ్
 అహాని పఞ్చ చైకం చ విరరామ సుతర్పితః
 జగ్ధ్వా మాంసాని పీత్వా చ మేదాంసి రుధిరాణి చ
 యుక్తః పరమయా ప్రీత్యా తావువాచ విశాం పతే
 యువాభ్యాం పురుషాగ్ర్యాభ్యాం తర్పితోఽస్మి యథాసుఖమ్
 అనుజానామి వాం వీరౌ చరతం యత్ర వాఞ్ఛితమ్
 ఏవం తౌ సమనుజ్ఞాతౌ పావకేన మహాత్మనా
 అర్జునో వాసుదేవశ్చ దానవశ్చ మయస్తథా
 పరిక్రమ్య తతః సర్వే త్రయోఽపి భరతర్షభ
 రమణీయే నదీకూలే సహితాః సముపావిశన్